Выбранный для просмотра документ домбыра прав.docx
Тасболатова Шынар Гинаятовна
Уральский технологический колледж «Сервис»
Казахстан, Западно-Казахстанская область, г. Уральск
Преподаватель казахского языка и литературы.
Сабақтың лексикалықтақырыбы: Домбыра
Грамматикалық тақырыбы: Көмекші есімдер
Мақсаты:
1. Қазақ халқының негізгі ұлттық аспабы – домбыра туралы түсінік бере отырып, оқушылардың қазақ тілінде дұрыс оқу, сауатты жазу дағдыларын қалыптастыру, көмекші есімдердің қолданылуын еске түсіріп, қайталату.
2.Оқушылардың танымдық қабілетерін арттыру, өз ойын еркін жеткізу дағдыларын дамыту.
3. Музыканы түсінуге баулу, ұлттық өнерді қастерлеуге, құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа ұғымды меңгерту.
Оқыту әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, СТО стратегиялары.
Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, музыка, мәдениеттану.
Сабақтың көрнекілігі: интербелсенді тақта, аудиожазба, слайдтар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі:
а). Студенттермен амандасу, түгендеу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
«Бәйге» ойыны арқылы өткен материалдарды пысықтап, меңгерілуін тексеру.1-слайд.
|
10 |
40 |
10 |
|
20 |
50 |
20 |
|
30 |
60 |
30 |
1. Ортадағы 40. Қонақ кетер алдында отағасы не істейді?
2. Ортадағы 50. Қазақ халқының күн көрісі, тіршілік етуі немен
байланысты?
3. Ортадағы 60. “Қазақ қонақсыз болмайды” деген сөздің мағынасын
түсіндір.
4. Сол жақтағы 30. Қонақ күтудің тәрбиелік мәні қандай?
5. Оң жақтағы 30. Қазақ өміріндегі мал шаруашылығының алатын орны
қандай?
6. Сол жақтағы 20. Қазақ қонақты қалай күтеді?
7. Оң жақтағы 20. Қонақ деген кім?
8. Сол жақтағы 10. Бата деген не және батаны кім береді?
9. Оң жақтағы 10. Батаның түрлерін ата. (Біреуін жатқа айтады).
ІІІ. Жаңа сабақ.
1. Қызығушылықты ояту. Үнтаспадан домбырада ойналған «Көңіл толқыны» күйі тыңдалады.
Мұғалім: - Балалар, сіздер жаңа ненің үнін естіп, тыңдадыңыздар?
- Ал домбыра дегеніміз не?
- Дұрыс-ақ, олай болса бүгінгі сабағымызда не туралы сөйлесеміз деп ойлайсыздар? (Оқушылар сабақтың тақырыбын өздері айтуы тиіс).
- Дұрыс-ақ, балалар, Екі ішектің бірін қатты,
Бірін сәл-сәл кім бұра.
Нағыз қазақ, қазақ емес,
Нағыз қазақ-домбыра, - деген өлең жолдарында айтылғандай, бүгінгі сабағымызда қазақ халқының ең сүйікті, ел арасына кең тараған, түрлі шежіреге бай музыкалық аспабы–домбыра туралы әңгімелесіп, оның құрылысымен танысамыз. Ал сабағымыздың грамматикалық тақырыбы: көмекші есімдерді қайталау болмақ.
Ассоциация (Домбыраның суреті тұрады). Домбыра туралы не білеміз? (слайд).
Домбыра қандай аспап? (қазақ халқының ұлттықаспабы)
Домбырамен қандай шығармаларды орындаймыз? (слайд)
1. - домбырада күй ойнаймыз;
2. - домбыра — айтыскер ақынның демеушісі;
3. - домбыра — ән мен жыр, термелерді сүйемелдеуші аспап;
4. - халықтық-фольклорлық музыкада, классикалық шығармаларды орындауда қолданылатын, мүмкіндігі кең музыкалық аспап.
1). Күй дегеніміз не?
Күй - домбыра немесе басқа ұлттық аспаптарда орындалатын музыкалық шығарма.
2). Күйші дегеніміз кім?
3). Қандай атақты күйшілерді білеміз?(Слайд арқылы суреттерін көрсету).
4).Қандай ақын-жазушыларымыз домбырада шебер ойнаған? (Ақансері, Біржан сал,
А.Құнанбаев, Ж. Жабаев,т.б.)
5).Біздің елбасымыз Н.Ә.Назарбаев та домбырада шебер ойнайды.
2. Мағынаны тану.
Мұғалім сөзі: - Ал, оқушылар! Біз домбыра туралы біраз нәрсе білеміз екен. Енді мәтінге көңіл бөле оқи отырып, оның құрылысымен танысайық.
а).Әуелі жаңа сөздермен танысайық:
Қос ішекті – двухструнный
Сезім – чувство
Шанақ — корпус домбры, выполняет роль усилителя звука.
Тиек – кобылка ( маленькая деревянная подставка под струны)
Мойын – гриф
Пернелер – струны
Самырсын –пихта
Шырша –ель
Қарағай – сосна
ә). Домбыраның суретін көрсету арқылы жаңа сөздерді пайдалана отырып, құрылысымен таныстыру.
б). 1-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті жаңа сөздерді қою.
Қазақ халқының кең тараған музыкалық аспабы - ... домбыра. Домбыра құрылысы үш бөліктен тұрады: ..., ..., ... . Сондай-ақ, оның көптеген қосымша бөлшектері бар: ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... және ... . Домбыра дыбыс өткізгіштігі жоғары ..., ..., ... секілді ағаштардан екі түрлі әдіспен – құралып немесе ойылып жасалады. Домбыраның құдіретті үні - бүкіл қазақ тарихын, психологиясын, идеологиясын және ... жеткізетін шежіреге толы сазды аспап екенін ұмытпағанымыз жөн.
в). Мәтінмен жұмыс.
Домбыра
Домбыра – қазақ халқының ертеден келе жатқан қос ішекті музыкалық аспабы. Қазақ өзініңтарихын, өмірін, сезімін домбыра арқылы баяндаған. Домбыраның шанақ, мойын, тиек, ішек, перне сияқты бөліктері бар. Домбыраны самырсын, шырша, қарағай, т.б. ағаштан жасайды. Ал домбыраның ішегін, пернесін қойдың ішегінен жасаған. Домбыраны әрбір қазақ тарта біледі. Домбырамен күй тартуға, әнді сүйемелдеуге болады. Домбыра – әрбір қазақ үйінің қымбатты заты. Ол халық өмірінде күнделікті қолданылады.
(Бірінші өзім оқып шығамын, оқушылар тізбектеп оқып, аударады).
г). Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
1. Домбыра қандай аспап?
2. Адамдар домбыра арқылы нені баяндаған?
3.Домбыра қандай бөліктерден тұрады?
4.Домбыраны қандай ағаштардан жасайды?
5.Домбыраның ішегін, пернесін неден жасаған?
6.Домбырамен не істеуге болады?
7.Домбыра қаншалықты бағалы зат?
д). «Біліміңді шыңда» ойыны. (Шашылған атауларды домбыраның бойына жинау).
(шанақ, мойын, тиек, ішек, перне, дыбыс ойығы, ілгек, беті, басы, шайтан
тиегі , құлақ ).
ж). Көмекші есімдер. Ережені еске түсіріп, қайталау.
Көмекші есімдер деп, негізгі сөздермен бірге жұмсалып, олардың мекенге, уақытқа, мезгілге қатысын толықтырып, нақтылап тұратын сөздерді айтамыз. Көмекші есімдер саны жағынан көп емес. Оларға алды, арты, асты, үсті, жаны, қасы, арасы, ортасы, іші, сырты, басы, беті, шеті, түбі, төбесі, тұсы, маңы сияқты сөздер жатады. Көмекші есімдер тіркескен сөз ілік септігінде тұрады. Мысалы: Ағаштың арасы, ауылдың жаны, үйдің іші.
ж).
Көмекші есімдерді тауып, қай септікте тұрғанын анықтаңыз.
Домбыра —ел арасында кең тараған, түрлі шежіреге бай музыкалық аспап.Ол ішекті аспаптардың ішіндегі ең көне түрі болып саналады. Домбыра қазақтың жанына серік еткен қасиетті дүниесі. Оны тарта алмасаң да төрдің төбесіне қойып, қадірлейбіл. Себебіқазақ өнерінің басы домбырадан бастау алады.
ІҮ. Бекіту: Семантикалық карта
|
Атауы анықтамасы |
Екі құлақ |
мойыны |
тиек |
шанағы |
Қақпақ |
Дыбыс ойығы |
ілгек |
|
Іші қуыс кеуде |
|
|
|
|
|
|
|
|
Домбыраның басында орналасқан |
|
|
|
|
|
|
|
|
Домбыраның басы мен шанақтың арасында |
|
|
|
|
|
|
|
|
Шанақтың бетін жабады |
|
|
|
|
|
|
|
|
шанақтың астында, ішекті бекітіп тұрады |
|
|
|
|
|
|
|
|
Қақпақтың ортасындағы тесігі |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ойық астында тұратын құрылғы |
|
|
|
|
|
|
|
Ү. Үйге тапсырма: «Домбырасыз ән қайда?» өлеңін жаттау.
ҮІ. Бағалау, мадақтау.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 665 117 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Челнокова Оксана Станиславовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Мини-курс
2 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.