Сабақтың тақырыбы:
Сабақтан тыс оқу. Абай Құнанбаев
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
Ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет
беріп, білімдерін кеңейту;
Дамытушылық: Шығармаларды байланыстыра білуге, өз ойларын толық жеткізуге,
қабілеттін дамыта отырып, дұрыс сөйлеуге дағдыландырып, ойын көркем дамыту;
Тәрбиелік: Тазалыққа шындылыққа тәрбиелей отырып рухани байлық қалыптастыру.
Сабақтың түрі:
Дәстүрден тыс
Сабақтың әдісі: Баяндама, байланыстыру, ой қозғау
Пәнаралақ байланыс: тарих, математика, өзбек, орыс әдебиеті
Көрнекіліктері: слайдтар, сүреттер, постер
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1. Амандасу, оқушыларды түгелдеу, сабаққа дайындылығын тексеру.
2. Сынып тазалығыны назар аудару.
3. Оқушыларды екітопқа бөліп алу.
Топтарға қойылатын сұрақ: Ақындар қай әдебиеттің өкілі?
1-топ:
Абай
|
Ахмет Байтұрсынұлы
|
М.Әуезов
|
Бобур
|
А.С.Пушкин
|
Ә.Тәжібаев
|
2-топ:
Ж.Аймауытов
|
М.Жұмабаев
|
Ғ.Мүсірепов
|
А.Навоий
|
Л.Толстой
|
Шекспир
|
Үй тапсырмасын сұрау:
1.
Әбділда Тәжібаев қай жылы
қай жерде дүниеге келген?
2.
Әкесі кім?
3.
Қандай өлеңдері бар?
4.
Қандай романтикалық
поэмалары бар?
5.
Қай жерде оқыған?
Сырдария
Білем сені, сүйем сені
Сырдың суы қарт анам
Сенсің мені әлдилеген,
Туған сенен мен балаң.
Сүйсе Рейне анам десе
Сүйген суы Рейнесін,
Сырдың суы туған ол да
Өз ақыннан Рейнесін.
Жаңа сабақ
Білімдіден
шыққан сөз,
Талаптыға
болсын кез.
Нұрын сырын
көруге,
Көкірегіңде
болсын көз.
Абай.
Аса мақтан тұтатын қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев.
Абай атамызға айтылған даналық ойлар және құнды пікірлер өте
көп.
1.
Абайды таныту арқылы біз
Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің
ұлттық ұранымыз болуы тиіс.
Н.Назарбаев
2.
Абай лебі, Абай үні, Абай
тынысы-заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып, жаңғырып
жаңа өріс алып тұр.
М.Әуезов
3.
Қазақтың бас ақыны -Абай
Құнанбаев. Онан басқа бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын
болған жоқ.
А.Байтұрсынұлы
4.
Абай мұрасы –қазақтың ең
қасиетті қазынасы.
Н.Назарбаев
1-топ:
Абай Құнанбай ұлы 1845 жылы
бұрынғы Семей облысы Қарқаралы ауданына қарасты Шыңғыс туының баурайында
дүниеге келді. Азан шақырып қойған аты-Ибраһим. Әжесі еркелетіп “Абай” деп
атап кеткен. Құнанбайдың жеті баласы болған. Соның ішінде бала кезінен ерекше
зеректігімен көзге түскен-Абай.
Болашақ ақын жас кезінен
өлең, әңгімеге әуес болып, әжесі Зере мен анасы Ұлжанның аңыз-әңгімелерін
барлық ынтасымен тыңдайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат ашқан абайды әкесі он
екі жасында Семейге оқуға жібереді.
Әкесі Құнанбай Абайдан үлкен
үміт күтеді. Сондықтан оны оқудан шығарып алып, ел басқару ісіне баули
бастайды. Әкесінің жанында жұрып, Абай сол кездегі атақты адамдарды көреді,
шешен-билерден сөз айтуды үйренеді, халықтың тұрмыс-тіршілігімен жақын
танысады. Халқына пайдалы болудың жолын ол білімнен, оқудан, кітаптан, орыс
мәдениетінен іздейді. Әке-шешесінің қасында жүрсе де жас Абай оқудан қол
үзбейді.
2-топ:
Абай өлең шығаруды бала
кезінде-ақ бастаған. Ақынның шығармалары, негізінен, үш саладан тұрады:
бірі-өзі шығарған өлеңдері, екіншісі-ғақлия немесе қара сөз деп аталатын
прозасы, үшіншісі-өзге тілдердің аударған өлеңдері.
Абай шығармаларының тақырыбы
өмірдің барлық саласын қамтиды. Көп өлеңдері мәдениет пен білімге арналған. Сондай
өлеңдер қатарына “Жасымда ғылым бар деп ескермедім”, “Ғылым таппай мақтанба”,
“Интернатта оқып жүр” атты өлеңдері жатады.
Абай-табиғатты шебер
жырлаған, табиғатқа жан бітірген лирик-ақын. Жылдың төрт мезгілінің сүреттері
“Жазғытұры”, “Жаз”, “Желсіз түнде жарық ай”, “Қыс”, “Күз” ақын өлеңдеріне арқау
болған. Адамдардың әртүрлі мінез –құлықтарын “Сабырсыз, арсыз, еріншек”,
“Көңілім қалды достан да, дұшпаннан да”, “Адасқанның алды жөн, арты соқпақ”,
“Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат” өлеңдеріне негіз еткен ақын жаманнан
жиренуге, жақсыдан үйренуге шақырады.
Түған кездегі есімі
|
Ибраһим Құнанбайұлы
|
Қызметі
|
Ақын, ағартушы, философ,
композитор, саяси қайраткер
|
Түған күні
|
10 тамыз 1845
|
Түған жері
|
Қарқаралы, Семей облысы
|
Ұлты
|
Қазақ
|
Қайтыс болған күні
|
6 шілде 1904 (58 жас)
|
Қайтыс болған жері
|
Семей облысы
|
Әкесі
|
Өскенбайұлы Құнанбай
|
Анасы
|
Ұлжан
|
Сергіту
сәті
Жыл мезгілдері
|
|
Осень
Ползет ненастье. Зябко и уныло
Сырая зависает мгла с утра.
Играют кони в поле, ржут кобылы,
И годовалых взнуздывать пора.
В работе и заботах день недолог:
Выделывают шкуры, кожи мнут,
Плетут ремни, латают дряхлый полог,
Просушивают скарб и шерсть прядут.
Перевод Е. Курдакова
|
|
Күз
Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,
Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.
Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма,
Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.
Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай,
Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай.
Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,
Жапырағынан айрылған ағаш, қурай.
Зима
В белой шубе, плечист, весь
от снега седой.
Слеп и нем, с серебристой большой бородой,
Враг всему, что живёт, с омрачённым челом,
Он, скрипучий, шагает в степях, снеговой.
Старый сват, белый дед натворил много бед.
От дыханья его - стужа, снег и буран.
Тучу шапкой надвинув на брови себе,
Он шагает, кряхтя, разукрашен, румян.
Перевод Вс. Рождественского
|
|
Қыс
Ақ
киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Дем алысы – үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң – қыс келіп, әлек салды.
Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
В преддверии лета
В разгар весны и след простыл зимы,
Зеленый бархат покрывает лик земли.
Боясь отстать выходят твари* к Солнцу,
Блага Отца спешат принять они.
Приносят птицы благолепье лета,
И молодежь полна веселья, смеха.
Дед и старуха словно из могилы встали,
Лепечут, счастливы, тепла дождались.
Перевод М. Адибаева
|
|
Жазғытұры
Жазғытұры
қалмайды қыстың сызы,
Масатыдай
құлпырар жердің жүзі
Жан-жануар,
адамзат анталаса,
Ата-анадай
елжірер күннің көзі.
Жаздың
көркі енеді жыл құсымен,
Жайрандасып
жас күлер құрбысымен.
Көрден
жаңа тұрғандай кемпір мен шал,
Жалбаңдасар
өзінің тұрғысымен.
Лето
В июле знойном середине лета.
Когда трава (осока) покрывает всю землю, степь.
Вместе с ручьями и родниками, где-то видны маки,
Стебли удлиненные с созревающими метелочками семян;
Тогда к бурлящей реке перекочует аул (переезжает);
В высоких травах едва заметны спины (хребты) отдыхающих,
похрапывающих, перекатывающихся жеребцов.
И кобылы с упитанными боками еле дышат,
Стоят, отдыхая в прохладной воде кони.
Наслаждаются, обмахиваясь хвостами,
И среди них жеребята-стригунки
Вокруг них непоседливо резвятся.
Подстрочный перевод К. Досжан
|
|
Жаз
Жаздыгүн
шілде болғанда,
Көкорай шалғын, бәйшешек,
Ұзарып өсіп толғанда;
Күркіреп жатқан өзенге,
Көшіп ауыл қонғанда;
Шұрқырап жатқан жылқының
Шалғыннан жоны қылтылдап,
Ат, айғырлар, биелер
Бүйірі
шығып, ыңқылдап,
Суда тұрып шыбындап,
Кұйрығымен шылпылдап,
Арасында кұлын-тай
Айнала шауып бұлтылдап.
Постермен
жұмыс
Сөз маржан
Тест
1. Абай қай жылы туды?
А)
1855, Ә) 1963, Б)1845;
2. Қай жерде туды?
А) Семей, Ә) Алматы, Б)Торғай
3. Әкесінің аты кім?
А)
Ырғызбай, Ә) Өскенбай, Б) Құнанбай;
4. Абай қай рудан?
А)
Жігітек, Ә) Бөкенші, Б) Тобықты;
5. Анасының, әжесінің аттары кім?
А)
Әйгерім, Ә) Зере, Б) Ұлжан;
Қорытынды:
Абай
туралы видео –тасба көрсетіледі.
Бағалау:
Әр
бір топ мүшелеріне берілген смайликтар жәрдемінде орташа баға қойылады.
Үй
жұмысы:
Жыл
мезгілдерінің өлендерін жаттау.
Абай
|
Ахмет
Байтұрсынұлы
|
|
Бобур
|
А.С.Пушкин
|
|
М.Әуезов
|
Ә.Тәжібаев
|
|
Ж.Аймауытов
|
М.Жұмабаев
|
|
А.Навоий
|
Л.Толстой
|
|
Ғ.Мүсірепов
|
Шекспир
|
|
|
|
|
|
|
1-топ:
Абай Құнанбай ұлы 1845 жылы
бұрынғы Семей облысы Қарқаралы ауданына қарасты Шыңғыс туының баурайында
дүниеге келді. Азан шақырып қойған аты-Ибраһим. Әжесі еркелетіп “Абай” деп
атап кеткен. Құнанбайдың жеті баласы болған. Соның ішінде бала кезінен ерекше
зеректігімен көзге түскен-Абай.
Болашақ ақын жас кезінен
өлең, әңгімеге әуес болып, әжесі Зере мен анасы Ұлжанның аңыз-әңгімелерін
барлық ынтасымен тыңдайтын. Ауыл молдасынан арабша сауат ашқан абайды әкесі он
екі жасында Семейге оқуға жібереді.
Әкесі Құнанбай Абайдан үлкен үміт күтеді. Сондықтан оны оқудан
шығарып алып, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің жанында жұрып, Абай сол
кездегі атақты адамдарды көреді, шешен-билерден сөз айтуды үйренеді, халықтың
тұрмыс-тіршілігімен жақын танысады. Халқына пайдалы болудың жолын ол білімнен,
оқудан, кітаптан, орыс мәдениетінен іздейді. Әке-шешесінің қасында жүрсе де жас
Абай оқудан қол үзбейді
2-топ:
Абай өлең шығаруды бала
кезінде-ақ бастаған. Ақынның шығармалары, негізінен, үш саладан тұрады:
бірі-өзі шығарған өлеңдері, екіншісі-ғақлия немесе қара сөз деп аталатын
прозасы, үшіншісі-өзге тілдердің аударған өлеңдері.
Абай шығармаларының тақырыбы
өмірдің барлық саласын қамтиды. Көп өлеңдері мәдениет пен білімге арналған.
Сондай өлеңдер қатарына “Жасымда ғылым бар деп ескермедім”, “Ғылым таппай
мақтанба”, “Интернатта оқып жүр” атты өлеңдері жатады.
Абай-табиғатты шебер
жырлаған, табиғатқа жан бітірген лирик-ақын. Жылдың төрт мезгілінің сүреттері
“Жазғытұры”, “Жаз”, “Желсіз түнде жарық ай”, “Қыс”, “Күз” ақын өлеңдеріне арқау
болған. Адамдардың әртүрлі мінез –құлықтарын “Сабырсыз, арсыз, еріншек”,
“Көңілім қалды достан да, дұшпаннан да”, “Адасқанның алды жөн, арты соқпақ”,
“Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат” өлеңдеріне негіз еткен ақын жаманнан
жиренуге, жақсыдан үйренуге шақырады.
№109 жалпы орта мектеп
Тақырыбы:
Сабақтан тыс оқу.
Абай Құнанбаев
Қазақ тілі және әдебиеті мұғалімі:
Ташалиева У
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.