Пән:
Ежелгі Қазақстан тарихы
Сынып:
Күні
Тақырыбы: §3. Жаңа тас ғасыры (Неолит).
§4. Мыс-тас ғасыры
(Энеолит)
Сабақтың мақсат-міндеттері:
Оқытушылық –Адамзат дамуы тарихындағы ең
ұзақ тас дәуірінің кезеңдерін хронологиялық ретімен, еңбек құралдарымен
баяндап, тас дәуіріндегі Қазақстан аумағының табиғат жағдайы туралы білім беру.
Тәрбиелік –Ежелгі мәдениетті сақтап-қорғауға,
адамгершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық –
Тас дәуірінің әр кезеңінде ежелгі адамдардың материалдық және рухани мәдениеті
үздіксіз дамып отырғанын қорытындылап, салыстыра білу, картамен жұмыс істеу
жағдыларын дамыту.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Оқытудың әдісі: баяндау (әңгіме, диалог),
тәжірибелік (ауызша жеке фронтальды сұрау).
Көрнекілік: «Ежелгі Қазақстан» картасы, «Тас
дәуірінің кезеңдері» деп аталатын кесте, тас дәуірі құралдарының суреттері.
Сабақ барысы:
І.
Ұйымдастыру сәті – бүгінгі сабақта қатысатын
оқушылардың санын тексеру, оқушылардың сабаққа назарын аударту.
ІІ. Үй
жұмысын тексеру. Өткен жылдың материалын қайталау.
ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
А)
Неолит тұрақтары.
Жаңа
тас ғасырындағы адамдар бұрынғы адамдардан барлық жағынан жоғары тұрды. Олар
мата тоқып, киім тігуді үйренді. Керамикалық ыдыстарға өрнектер сала білді.
Жаңа тас ғасыры (неолит) б.з.б. 5-3 мың жылдықтар аралығын қамтиды. Неолиттің
тұрақ-қоныстары қазақстанда көптеп кездеседі. Жаңа тас ғасырындағы аңшылардың негізгі
аулайтын аңы аша тұяқты, жайылымын жиі өзгертіп отыратын аңдар болды. Неолит
заманының аңшылары аңдардың соңынан жылжып-көшіп отырған, сондықтан көпшілік
мекен-жайлары уақытша болған.
В)
Неолит ескерткіштері.
Қазақстанда
табылған неолиттік ескерткіштер негізгі белгілері жағынан бір-біріне ұқсас.
Арал өңірінен: найзаның тас ұштары, жалпақ пышақтар, екі жүзі де өңделген жебе
ұштары табылды. Солтүстік Қазақстандағы Пеньки селосы маңындағы тұрақта тас
шапқылар, жалпақ пышақтар, жаңқадан жасалған қырғыштар көбірек кездеседі. Балқаштың
солтүстігінде шақпақ (кремний) тастан жасалған ұсақ құралдар: тілікшелер,
жаңқалар, нуклеустар және жебе ұштары көп кездеседі. Орталық қазақстанда
Қарағанды, зеленая Балка тұрақтарынан үй малының сүйектері табылған. Жезқазған
өңірінен 150-ге жуық тұрақ, көне кен шығару, жерлеу орындары табылды. Шығыс
қазақстан аймағынан табылған қоныстар құрал-саймандарға өте бай.қазақстан
аумағынан неолиттің 500-ден аса тұрақтары табылған. Неолит революциясы болды.
Керемика ойлап шығарылды.
С)
Мыс-тас ғасырының ерекшелігі.
Энеолит
сөзі – мыс-тас ғасыры дегенді білдіреді. Бірақ металл тасты қолданыстан мүлдем
шығарып тастаған жоқ. Тас сол кезде де ең негізгі құрал ретінде пайдаланылды.
Мыс-тас ғасыры қоғамында екі ірі өзгеріс орын алды: еңбек бөлінісі пайда болды
және аталық ру үстемдігі қалыптасты. Қазақстан аумағында энеолит кезеңінің
ерекше ескерткіші – Солтүстік Қазақстандағы Ботай тұрағы. Ботай тұрағы б.з.б.
3-2 мыңжылдықтармен мерзімделеді. Бұл тұрақ 15
гектар жерді алып жатыр. Тұрақты қазу барысында 158 тұрғын үй табылды.
Үйлердің қабырғалары жануарлардың терісімен қапталған және ортасына ошақ
орнатылған. Жылқы сүйектері өте көп табылды. Ботайлықтар жылқы малын қолға
үйреткен. Сондай-ақ бұланның, еліктің, аюдың, иттің, қабанның және т.б.
сүйектері де кездеседі.
ІV. Жаңа
тақырыпты бекіту сұрақтары.
А) Неолит
дәуіріндегі адамдар өміріндегі өзгерістерді ата?
В) Энеолит сөзінің
ұғымы нені білдіреді?
С) Энеолит
дәуірінің ерекшелігін сипатта?
Д) Қазақстан
жеріндегі энеолит дәуірінің ескерткіштерін ата?
V.
Қорытындылау. Біз бүгін сендермен тас дәуірінің сапалы кезеңі неолит
пен энеолит кезеңдері туралы өттік. Адамзат тарихындағы ең басты жаңалықтардың
бірі – неолит революциясы мен керамиканың пайда білдік.
ІV. Үйге
тапсырма. Жаңа тақырыпты қайталау.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.