План
Урокын темыже:
«Марий калык да сар жап».
Урокын цельже:
·
тунемше-влакым марий калыкын эргыже ден
удыржо-влакын сар корнысо да тылысе геройлыкышт дене палдараш;
·
тулан жапын шке кундемысе енышт да шочмо эл деке пагалымашым
лукташ;
·
йоча-влакын шке гыч паша ыштыме да кычалме
навыкыштым вияндаш.
Кучылтмо материал:
компьютер, проектор, презентаций, йоча-влакын шымлыме проектышт, экран, икмыняр
ноутбук.
Урокын типше: у
шинчымашым налме урок.
Урокышто УУД-ым кучылтмаш: коммуникативный, личностный, регулятивный, познавательный.
Кучылтмо формо-влак: групповой, практический паша.
Кучылтмо технологий: личностно-ориентированный, проектный.
Урокын
эртымыже.
- Орг.момент
- Поро кече! Шичса.
а) тунемшын
почеламутым сылнын лудмыжо. (сем йонгалтмаш)
«Сар туналын…»
Тиде кок шомак
Керылте шум-кылыш
Умдо семын.
Тыманмеш
Вашталте шонымат.
Тыманмешке
Чурият весеме.
Тиде неле
Шучко шем увер
Тыныс кечым
Петырен
каваште:
Пуйто шурнывече
Да садер
Лывыжген шогальыч
Иканаште.
Бомбыла
пудештын
Тиде ой.
Калык
шыде
Нолтын
чыла вечын.
Тиде
кечын
Лач
туналын бой
Тунямбалсе
Тыныс
илыш верчын.
- Туналтыш ужаш.
1) темым, цельым да
задачым лукмаш:
- Йоча-влак. кызыт
те Миклай Казаковын 1941 ий 22 июньышто возымо почеламутшым колышт лекда. Кузе
те шонеда, мо нерген тиде почеламут? Могай шулыш тендам авалтыш?
- Чын, тиде
почеламут сар темылан полеклалтын. Тугеже таче ме мо нерген ойлаш туналына?
Кугу
Отечественный сар нерген. 1941-1945 ийлаше мемнан элыште эртыше шучко пагыт.
Почына
тетрадьым да возена тачысе числа ден урокын темыжым .
Шкенан ончыланна , йоча-влак, могай цельым
да задачым шынден кертына? Мом эше тиде сар нерген пален налаш кодын?
2) 1941
ий, 22 июнь-шучко пагыт: (слайд)
- 1418 кече
ден йуд мучко шуйнышо тиде сар калыкнан коло утла
миллион удыр ден эргыжым пытарен. Тидын годым совет ен-влак але марте уждымо
патырлыкым, пенгыдылыкым ончыктеныт. Нунын тыршымашышт чакнен кайыше тун вийын
ятырлан торлымекшат, фашист тылыште кучедалаш полшен. Тыге Брест крепость
30 кече кредалын (слайд), Ленинград – 900 (слайд), Севастополь –
250 (слайд), Сталинград – 163 (слайд), Москва – 90 сутка утла
(слайд), Одесса ден Киев – 73 йуд-кече дене (слайд).
Посна ен-влакын
луддымылыкыштым, чолгалыкыштым, героизмыштым шочмо эл-ава ятыр орден да медаль
дене палемден. Туням орыктарыше подвиг-влак кажне боецлан пример, тыл пашаенлан
унарым ешарыше вий лийыныт.
Элна 12 тужем
наре енлан Совет Ушем Герой лумым пуэн; 2500 наре воин Слава орденын турыс
кавалерже лийын.
- Тун ужаш. Марий калык да сар жап.
а) марий кундемын патыр эрге ден удыржо-влак:
- марий калыкынат
шуко тужем эргыж ден удыржо, кидыш сарузгарым налын, шучко фашизм ваштареш
кредалын. Нунын кокла гыч 40 утла енлан Совет Ушем Герой лумым пуымо:
- Йоча-влак, может
те марий калык кокла гыч Совет Ушем Геройым иктаж-ком паледа?
- Чын Эн первый
тиде лумым пуэныт Сергей Романович Суворовлан. Ме тендан дене тудын нерген
лудын улына. Кузе те шонеда, могай подвигшылан тиде лумым пуымо?
- А мемнан район
гыч Совет Ушем Герой уло мо?
- Чын, мемнан землякна
Волжский районысо Олыкъял марий Зинон Филиппович Прохоров (слайд);
Ынде экраныш
ончалаш йодам. Теве марий кокла гыч Кугу Отечественный сар жапысе Герой-влак:
(слайд)
б) землякна-влак:
-Йоча-влак, тиде
пагытыште шуко еным герой манын кертына. Вет элнам аралаш манын, мемнан
землякна-влакат кредалмашке ушненыт. Таче уроклан йоча-влак проект пашам
ямдыленыт Нуно шке пашашт дене палдарат. Мутым нунылан пуэна.
(ямдылыме
проект дене кум тушка шке пашаж дене палдара)
в) тылыште улшо-влакын сенымашым лишемдаш полшымышт:
- сар каен шогымо
жапыште тылеш кодшо удырамаш, йоча да шонго-влаклан вий шутыдымо паша пернен (слайд).
Пуйым пурлын, шукыж годым пеле шужен, ял ден оласе калык сенымашым лишемдаш
полшен.
1941 ий шыжым
Юлын серлаштыже тушман вийым шогалтен кертше рубежым ыштеныт Тиде жапыште турло
ийготан ен-влак тыршеныт, нуно республикын чыла верлаж гычат лийыныт. Шыже
лавырам, йурым ончыде, кечаш нормым эреак темен, ыштышаш пашам срок деч ончыч
шуктеныт. Марий калыкын шкем чаманыде тыршымыже тышечат коеш: 1942 ий шыжым
Звенигово затон гыч Юл дене кушкыла материал ден кочкыш оптыман икмыняр судно
Совет Армийлан колтымо улмаш. Трук кылмыктыме да чот йушто лиймылан кора
судно-влак лудыкшыш логалыныт. Юл воктенсе тужем дене ен ий шалаташ лектын.
Кыдал марте иян вудышто ятыр шагат дене пашам ыштен, чыла судным ий плен гыч
утареныт, заданийым шке жапыштыже шуктеныт. (слайд)
- Фронтлан чыла денат полшаш ужмашым шуктен, марий шемер-влак шуко
оксам, шортньо да ший узгарым погеныт, шокшо вургемымат колтен шогеныт. Теве
1942 ий февральыште Калинин фронтын воинже-влаклан 9 вагон полекым колтеныт.
Тушто лийын: (слайд)
·
300 кг пельмень;
·
2000 кг утла сакыр;
·
1600 кг утла варене;
·
15000 кг ложаш;
·
шушкылмо шуко сурткайык;
·
муно;
·
муй да моло кочкыш.
Чылаже 72 тонн.
Тылеч посна:
- 654 мужыр портышкем;
- 626 упш;
- 250 полушубко;
- 175 коваште куртко;
- 2790 мужыр пиж да тулеч молат. (слайд)
г) туныктышо да
тунемше-влакын фронтлан полшымышт:
- Сар каен шогымо ийлаште марий калык
кочкыш да вургем деч посна вес семынат полшен шоген. Теве Йошкар-Оласе 6-шо
№-ан школысо туныктышо ден тунемше-влакын пашашт шинчалан перныш.
1941 ийыште чумыр туня Николай Гастеллон
подвигше нерген пален нале. 6-шо №-ан школысо тунемше-влак самолётын йулымыжым
пален налмеке, Гастелло лумеш самолётлан оксам погаш туналыныт.Тиде погымашке
моло Йошкар-Оласе школ-влакат ушненыт. Чылажге 26 597 тенге да витле ырым
погеныт. Туныктышо-влакат шке пашадарышт гыч пуэныт. 1941 ий гыч 1945 ий марте
чылажге 132 тужем 608 тенгем поген колтымо. Тыгак сар жапыште тимуровский полыш
пеш кугу пашам нангаен шоген. Йоча-влак фронтышто улшо еш-влаклан пум кондаш,
пучкаш, шелаш да портым ырыкташ полшеныт. (слайд)
- А мый кызыт тендам Анатолий Бикын возымо
«Полек» почеламутшо дене палымым ыштем. Тиде почеламутым поэт Шуръял удырлан
полеклен. Кунам калык, фронтлан полшаш манын, кочкышым колташ тарванен, изи
удыр шовычым турлен да моло дене пырля пыштен. Тиде изи паша Анатолий Бикын
кумылжым тарватен, да коргыштыжо тыгай почеламут шочын. (слайд)
Полек.
Тыйым мый ужын омыл, ом пале,
Колтем мый полекым тыланет.
Иктым лачак шинчем: улат тале,
Шкенан шочмо элнам аралет.
Мый колтем турлеман шовычемым,
Туржым ал порсын ден турленам.
Тый налат – шоналтет мундыр еным.
Мом шижеш гын шуметше тунам?
Тый эртет кужу неле походым,
Шокшештат, пужалтеш сангатат,
Могай сай лиеш тидын годым –
Яндар ош шовыч ден уштылат.
Але тыйым виян вашпижмаште
Тушман пуля кертеш сусыртен.
Тиде шокшо пуламыр коклаште
Сусыретым пидат шовыч ден.
Але тые шуат Берлин марте
Мемнан рвезе чечен илыш верч.
Каваш вошт нолтеш тисте, йошкарге –
Шочмо мланде эрна тушман деч!
Илышнаже адак чеверештын,
Пиал дене пелед шарла тек.
Колхоз ял гыч марий удыретым
Вара тые тунам шарналтет.
- Кызыт мый тыланда школнан ик эн тале
выпускникшын, Володя Матвеевын, видеоклипшым ончалаш темлем. Тиде мурым кочаже
сарыш кайымыж годым пелашыжлан муралтен коден.
(видеоклип)
- Ме веле огыл, мурызо, поэт, писатель,талантан
ен-влакат эртен кодшо шучко жапым, фронтовик-влакым огыт мондо, шарнат.
- Пашам иктешлымаш. Рефлексий. . 1. Кластер йон дене сар мутлан иктешлымашым ыштымаш
- Сар – тиде моткоч шучко вий. Тудо айдемын эн
шерге поянлыкшым – илышым – нангая але курымешлан тудым йосландараш кода. Шуко
миллион колышо, йоршеш шалатен пытарыме ял ден ола-влак, курал-удаш йордымо
мланде… Калыкнан ойгыжо нимучашдыме. Но тиде сар калык-влакын келшен илымыштым,
тушка вий дене кеч-могай тушманымат сенен кертмашым ончыктен. Моло дене пырля
марий калыкат шке лумжым волтен огыл. Тудын ятыр эрыж ден удыржо-влак сенымашым
сарыштат, тылыштат таптен шогеныт.
2. Синквейным чонымаш.
Сар.
Шучко, ойган.
Толеш, лудыкта, шортара.
Огеш кондо ниголан куаным.
Шучкылык.
- Монгысо паша.
«Сергей Суворов – марий калыкын патыр
эргыже» луман сочиненийым возен толаш.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.