ОЖСБ-ға дайындық жоспары

Скачать материал

«Көкжайық орта мектебі» КММ

Қазақ тілі пәнінен ОЖСБ-ға дайындық жұмысына арналған қосарланған сабақтың жоспары

Тақырыбы: Лексика

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі:Азимбаева А.Қ.

2016-2017 оқу жылы

Қазақ тілі пәнінен 5-сынып бағдарламасы бойынша құрылған қосарланған сабақ

Күні: 13. 01. 2017 ж.

Сабақтың тақырыбы: Лексика тарауы

Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: лексика тарауын қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу
ә) тәрбиелік: сөз құдіретін терең түсінуге, орынды қолдануға, диалог құруға үйрету
б) дамытушылық: оқушының шығармашылық қабілетін ояту, санада бар бейнелерін еске түсіру, оны көркем бейнемен түйіндеу

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың түрі: қосарланған сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру,баяндау,тақтамен жұмыс.

Көрнекіліктер:тірек-сызбалар,тест,деңгейлік тапсырмалар,оқулық.

Сабақтың барысы:

1.Тест тапсырмасын алу (7-10 мин.)

2.Тест тапсырмасын өзара тексеру (5-7 мин.)

3.Дәріс №1 (20 мин.)

4.Дәріс №2 бекіту (10мин.)

5.Дәріс №3 қорытындылау (7-10 мин.)

6.Өзіндік жұмыс (15 мин.)

7. Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 мин.)

8. Кері байланыс (15-20 мин.)

9.Қорытынды бағалау (5 мин.)

1.Тест тапсырмасын алу (7-10 мин.)

Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөздерді не дейді?

А) көнерген сөз В) диалект сөз С) кірме сөз Д) термин сөз Е) кәсіби сөз

Қай сөздер синоним емес?

А) шөміш-бақыраш В) шелек-бақыр С) кесе-пиала Д) шаппа-пәкі Е) ожау-шәугім

«Кішкентай» сөзінің диалектісін табыңыз.

А) зіңгіттей, дардай, алпамсыдай В) пәс, қопал, олақ С) қортық, құртақандай, дардай Д) кіттай, міттай, мұқымдай Е) ұзынтұра, сорайған, бишкі

Антоним термин сөздердің жұбын көрсетіңіз.

А) жарлық-өкімет В) нарық-кеден С) түбек-бұғаз Д) жасуша-ядро Е) қосу-алу

Химия саласына қатысты кірме сөздерді табыңыз.

А) валюта, банк В) кальций, фосфор С) сутегі, биржа Д) ампер, ватт

Е) перпендикуляр, теорема

Орыс тілінен енген кірме сөздерді табыңыз.

А) мұғалім, кітап, дәптер В) дос, бақыт, нан С) жәшік, бәтеңке, сот

Д) базар, неке, күмән Е) фонема, морфема, әліпби

7. Қай сөз дисфемизмге жатады?

А) қолының жымысқысы бар В) мылжың С) барымта Д) ауылнай Е) уәзір

Эвфемизмге жататын сөзді табыңыз.

А) найзағай В) қасқыр С) соқырішек Д) ұлыма Е) уәзір

9. Қай сөз грек тілінде «сыпайы сөйлеймін» деген мағынаны білдіреді?

А) эвфемизм В) дисфемизм С) табу Д) идиома Е) архаизм

10. Эвфемизм бойынша «Найзағай» сөзін қай сөзбен алмастыруға болады?

А) отшашу В) гүріл С) түнгі жарылыс Д) жасыл Е) табиғат құбылысы

11. Историзмді табыңыз.

А) статистика В) видеокассета С) бәсекелестік Д) приказ Е) патша сарайы

12. Неологизмді табыңыз.

А) сайлау В) революция С) партия Д) заңнама Е) дулыға

Тура мағыналы сөзді табыңыз.

А) ашық мінез В) ашық терезе С) ашық дала Д) қолы ашық Е) ашық әңгіме

Синонимдік қатарды табыңыз.

А) алыс, ұзақ, биік В) түзу, тура, ұзын С) қиын, оңай, оңаша

Д) алтын, күміс, қола Е) дидар, ажар, келбет

15. Антонимді табыңыз.

А) азын-аулақ В) майда-шүйде С) мәз-мейрам Д) құт-береке Е) ертелі-кеш

16. Синонимдес диалект сөздерді табыңыз.

А) бәдірен, әңгелек В) қаңылтыр, сым С) сәкі, табшан Д) бастырма, қалқан

Е) дәліз, қора

17. Тіл біліміне жататын термин сөзді табыңыз.

А) шөгінді В) теңдеу С) қышқыл Д) мағына Е) қуат

18. Дисфемизмді тіркесті табыңыз.

А) ақсақ адам В) көреген кісі С) парасатты ақын Д) жаралы жан

Е) бауырмал жігіт

19. Эвфемизмді тұрақты тіркесті табыңыз.

А) қолды болыпты В) тілі күрмелді С) ақсақ адам Д) қарны ашты Е) мылжың

20. Лигвистикалық терминді табыңыз.

А) сәуегей, балгер В) жұлдызжорамал, тәуіп С) медбике Д) дәріхана, жедел жәрдем

Е) табу

21. «Архаизм» сөзінің мағынасы не?

А) жаңа сөз В) аймақтық сөз С) тарихи сөз Д) терминдік сөз Е) ежелгі, көне

22. «Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман» тіркесінің мағынасын табыңыз.

А) қуаңшылық заман В) қуғыншылық заман С) жаугершілік заман

Д) тыныштық заман Е) аласапыран заман

23. Омоним қатысқан сөйлемді табыңыз.

А) Жазда жазғы демалысқа шығамыз. В) Түстегі оқиғаны еш түсіне алмадым.

С) Нағыз толған айды айдың ортасында көруге болады.

Д) Қыс бойы малшылар шөп болмай қысылып шықты.

Е) Ол таңертең ерте тұрды.

24. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.

А) қағаз В) кітап С) бет Д) мұқаба Е) оқулық

25. Көп мағыналы сөзді табыңыз.

А) қарт В) бас С) жауыз Д) дала Е) қалта

Дәріс №1. «Лексика туралы түсінік»

Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.

Лексика (гр. lexicos – сөздік) тіл ғылымында сөздік немесе сөздік құрам деп аталады. Кейде бұл термин тілдің әр түрлі қызмет саласындағы сөздередің жиынтығы (кітаби лексика), жазушының (М.Мағауин лексикасы) немесе жеке шығарманың тілі («Абай жолы» лексикасы) деген тар мағынада да қолданылады.

Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді.

Басқа тілдер секілді, қазақ тіл ғылымында да лексика деген термин өте кең ұғымды қатиды. Белгілі бір мақсатқа байланысты қолданылатын сөздердің жиынтығы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сөйлеу лексикасы, кітаби лексика, ғылыми лексика, өндірістік-техникалық лексика, ресми іс-қағаздары лексикасы, диалектілік лексика, кәсіби сөздер лексикасы, терминологиялық лексика, көнерген сөздер лексикасы т.б.

Сонымен, лексикология дегеніміз — тілдің лексикасын, дәлірек айтқанда, тілдегі сөздердің сан алуан мағыналарын, сөз байлығының құралу, толығу, даму жолдарын, сөздердің қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала.

Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа түрғыдан қарастырады.

Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Семасиология лексиканың сөз мағыналарын және ол мағыналардың өзгеруінің себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады.

Лексикология сөзді тілдің сөздік құрамының өлшемі — лексикалық тұлға ретінде қарастырады. Осымен байланысты лексикологияда мағынасы жағынан дара сөздермен барабар келетін тұрақты, фразологиялық сөз тіркестері де қарастырылады.

Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.
Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді.
Басқа тілдер секілді, қазақ тіл ғылымында да лексика деген термин өте кең ұғымды қатиды. Белгілі бір мақсатқа байланысты қолданылатын сөздердің жиынтығы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сөйлеу лексикасы, кітаби лексика, ғылыми лексика, өндірістік-техникалық лексика, ресми іс-қағаздары лексикасы, диалектілік лексика, кәсіби сөздер лексикасы, терминологиялық лексика, көнерген сөздер лексикасы т.б.
Сонымен, лексикология дегеніміз — тілдің лексикасын, дәлірек айтқанда, тілдегі сөздердің сан алуан мағыналарын, сөз байлығының құралу, толығу, даму жолдарын, сөздердің қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала.
Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа түрғыдан қарастырады.
Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Семасиология лексиканың сөз мағыналарын және ол мағыналардың өзгеруінің себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады.
Лексикология сөзді тілдің сөздік құрамының өлшемі — лексикалық тұлға ретінде қарастырады. Осымен байланысты лексикологияда мағынасы жағынан дара сөздермен барабар келетін тұрақты, фразологиялық сөз тіркестері де қарастырылады.
Сөз дегеніміз — басқаға тәуелсіз, жеке қолдануға болатын, жеке тұрып-ақ белгілі бір мағынаны я ұғымды білдіретін тілдің бір бүтін мағыналы бөлшегі. Сөздердің атқаратын ең негізгі функциясы — атауыштық қызметі. Сөз арқылы адам белгілі бір затты, құбылысты, оқиғаны яемесе солардың сындық, сандық силатын, іс-әрекетін атайды. Бірақ атауыш сөздер өздері атау болған заттың, құбылыстың ішкі сырын, мәнін ашып бере алмайды, ол екеуінің арасында ешқандай табиғи байланыс болмайды.

№2бекіту

1. Жекелей жұмыс

№3 қорытындылау

Жекелей,лездемелік сұрақтар қою арқылы қорытындылау.

II сабақ.Практикалық бөлім

Өзіндік жұмыс.Кітаппен жұмыс,түсінбегенін түртіп алу және оқу.

Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 мин.)

№1 тапсырма.Фразеологиялық сөздікті пайдаланып, төмендегі тұрақты тіркестердің қай сөзге балама екенін анықтаңыз.

Үлгі: асығы алшысынан түсу – жолы болу

Ит арқасы қиянда, көктен тілегені жерден табылу, бастан құлақ садақа, сай сүйегі сырқырау, құлағын тігу, титығына тию, т.б.

№2 тапсырма. Төмендегі сөздердің синонимдерін кестеге салып, синонимдік қатар құрыңыздар, оларға ұйытқы болып тұрған тірек сөзді (доминант сөзді) көрсетіп түсінік беріңіздер. Талдау үшін «Қазақ тілінің түсіндірме сөздіктерін», «Қазақ тіліндегі синонимдер сөздігін» пайдаланыңыздар. Мысалдары: биік, шаршау, жәрдемдесу, теңдік, бөтен, бұйрық, бұлақ, ентігу, жалғасу, жалығу, керемет, жүдеу, талантты, кенеттен, уайым, қорлық, өлең, сынау, сыр, сыйлау.

№3 тапсырма. Төмендегі сөйлемдерден ауыспалы мағынада қолданып тұрған сөздерді табыңыздар.

1. Ел аузындағы аңызға қарағанда, Байдалы шешен бай бола алмапты. 2. Дүние құрастырып, дәулет жинауға, сірә, ол кісінің қолы тимесе керек. 3. Бірақ бай болмағанымен, кедейлікке бас иіп, құл да болмапты. 4. Ол ақылын азық, асыл сөзін сусын етіп, дүниеден өткен адамдардың бірі екен. 5. Ел ішіндегі ауыр хал мен хан өкілдерінің озбырлығын айтып, Жетес шешен Әбілхайыр ханға бірнеше рет барады. 6. Бірақ хан сөзге құлақ аспайды, елдің тұрмысын жеңілдету қамын ойламайды. 7. Қыпшақтың жас болыс, билері келіп, оның көңілін сұрап қолын алмайды.

Кері байланыс (15-20 мин.)

1. Лексика саласы туралы толық айт.

2. Сөздің тура және ауыспалы мағынасы дегеніміз не?

3. Диалект сөздер.

4. Табу дегеніміз не?

5. Тұрақты сөз тіркесі туралы айт.

6. Көнерген сөздер дегеніміз не?Неше түрі бар.

7. Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неде?

8. Омоним,синоним және антоним туралы айт.Мысал келтір

Қорытынды бағалау:

№

Оқушының аты-жөні

Тест тапсырмасы

Теориялық бөлім

Практикалық бөлім

Ақылбаева Раушан

Байсеитова Айжан

Байсеитов Елжас

Еркінқызы Меруерт

Жеңісхан Гүлбайыр

Кеңесбаев Ерасул

Садуакасова Алина

Дүйсебаева Карина

Тоқтарғазынова Назым

Скачать материал

Скачать материал "ОЖСБ-ға дайындық жоспары"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Краткое описание документа:

«Көкжайық орта мектебі» КММҚазақ тілі пәнінен ОЖСБ-ға дайындық жұмысына арналған қосарланған сабақтың жоспарыТақырыбы: Лексика Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі:Азимбаева А.Қ.2016-2017 оқу жылыҚазақ тілі пәнінен 5-сынып бағдарламасы бойынша құрылған қосарланған сабақКүні: 13. 01. 2017 ж.Сабақтың тақырыбы: Лексика тарауыСабақтың мақсаты: а) білімділік: лексика тарауын қайталау арқылы оқушы білімін сарапқа салу ә) тәрбиелік: сөз құдіретін терең түсінуге, орынды қолдануға, диалог құруға үйрету б) дамытушылық: оқушының шығармашылық қабілетін ояту, санада бар бейнелерін еске түсіру, оны көркем бейнемен түйіндеуСабақтың типі: жаңа сабақСабақтың түрі: қосарланған сабақСабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру,баяндау,тақтамен жұмыс.Көрнекіліктер:тірек-сызбалар,тест,деңгейлік тапсырмалар,оқулық.Сабақтың барысы:1.Тест тапсырмасын алу (7-10 мин.)2.Тест тапсырмасын өзара тексеру (5-7 мин.)3.Дәріс №1 (20 мин.)4.Дәріс №2 бекіту (10мин.)5.Дәріс №3 қорытындылау (7-10 мин.)6.Өзіндік жұмыс (15 мин.)7. Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 мин.)8. Кері байланыс (15-20 мин.)9.Қорытынды бағалау (5 мин.)1.Тест тапсырмасын алу (7-10 мин.) Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөздерді не дейді? А) көнерген сөз В) диалект сөз С) кірме сөз Д) термин сөз Е) кәсіби сөз Қай сөздер синоним емес? А) шөміш-бақыраш В) шелек-бақыр С) кесе-пиала Д) шаппа-пәкі Е) ожау-шәугім «Кішкентай» сөзінің диалектісін табыңыз. А) зіңгіттей, дардай, алпамсыдай В) пәс, қопал, олақ С) қортық, құртақандай, дардай Д) кіттай, міттай, мұқымдай Е) ұзынтұра, сорайған, бишкі Антоним термин сөздердің жұбын көрсетіңіз. А) жарлық-өкімет В) нарық-кеден С) түбек-бұғаз Д) жасуша-ядро Е) қосу-алу Химия саласына қатысты кірме сөздерді табыңыз. А) валюта, банк В) кальций, фосфор С) сутегі, биржа Д) ампер, ваттЕ) перпендикуляр, теорема Орыс тілінен енген кірме сөздерді табыңыз. А) мұғалім, кітап, дәптер В) дос, бақыт, нан С) жәшік, бәтеңке, сотД) базар, неке, күмән Е) фонема, морфема, әліпби7. Қай сөз дисфемизмге жатады?А) қолының жымысқысы бар В) мылжың С) барымта Д) ауылнай Е) уәзір Эвфемизмге жататын сөзді табыңыз. А) найзағай В) қасқыр С) соқырішек Д) ұлыма Е) уәзір9. Қай сөз грек тілінде «сыпайы сөйлеймін» деген мағынаны білдіреді?А) эвфемизм В) дисфемизм С) табу Д) идиома Е) архаизм10. Эвфемизм бойынша «Найзағай» сөзін қай сөзбен алмастыруға болады?А) отшашу В) гүріл С) түнгі жарылыс Д) жасыл Е) табиғат құбылысы11. Историзмді табыңыз.А) статистика В) видеокассета С) бәсекелестік Д) приказ Е) патша сарайы12. Неологизмді табыңыз.А) сайлау В) революция С) партия Д) заңнама Е) дулыға Тура мағыналы сөзді табыңыз. А) ашық мінез В) ашық терезе С) ашық дала Д) қолы ашық Е) ашық әңгіме Синонимдік қатарды табыңыз. А) алыс, ұзақ, биік В) түзу, тура, ұзын С) қиын, оңай, оңашаД) алтын, күміс, қола Е) дидар, ажар, келбет15. Антонимді табыңыз.А) азын-аулақ В) майда-шүйде С) мәз-мейрам Д) құт-береке Е) ертелі-кеш16. Синонимдес диалект сөздерді табыңыз. А) бәдірен, әңгелек В) қаңылтыр, сым С) сәкі, табшан Д) бастырма, қалқанЕ) дәліз, қора17. Тіл біліміне жататын термин сөзді табыңыз.А) шөгінді В) теңдеу С) қышқыл Д) мағына Е) қуат18. Дисфемизмді тіркесті табыңыз.А) ақсақ адам В) көреген кісі С) парасатты ақын Д) жаралы жанЕ) бауырмал жігіт19. Эвфемизмді тұрақты тіркесті табыңыз. А) қолды болыпты В) тілі күрмелді С) ақсақ адам Д) қарны ашты Е) мылжың20. Лигвистикалық терминді табыңыз.А) сәуегей, балгер В) жұлдызжорамал, тәуіп С) медбике Д) дәріхана, жедел жәрдемЕ) табу21. «Архаизм» сөзінің мағынасы не?А) жаңа сөз В) аймақтық сөз С) тарихи сөз Д) терминдік сөз Е) ежелгі, көне22. «Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман» тіркесінің мағынасын табыңыз.А) қуаңшылық заман В) қуғыншылық заман С) жаугершілік заманД) тыныштық заман Е) аласапыран заман23. Омоним қатысқан сөйлемді табыңыз.А) Жазда жазғы демалысқа шығамыз. В) Түстегі оқиғаны еш түсіне алмадым.С) Нағыз толған айды айдың ортасында көруге болады.Д) Қыс бойы малшылар шөп болмай қысылып шықты.Е) Ол таңертең ерте тұрды.24. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.А) қағаз В) кітап С) бет Д) мұқаба Е) оқулық25. Көп мағыналы сөзді табыңыз.А) қарт В) бас С) жауыз Д) дала Е) қалтаДәріс №1. «Лексика туралы түсінік»Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.Лексика (гр. lexicos – сөздік) тіл ғылымында сөздік немесе сөздік құрам деп аталады. Кейде бұл термин тілдің әр түрлі қызмет саласындағы сөздередің жиынтығы (кітаби лексика), жазушының (М.Мағауин лексикасы) немесе жеке шығарманың тілі («Абай жолы» лексикасы) деген тар мағынада да қолданылады.Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді.Басқа тілдер секілді, қазақ тіл ғылымында да лексика деген термин өте кең ұғымды қатиды. Белгілі бір мақсатқа байланысты қолданылатын сөздердің жиынтығы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сөйлеу лексикасы, кітаби лексика, ғылыми лексика, өндірістік-техникалық лексика, ресми іс-қағаздары лексикасы, диалектілік лексика, кәсіби сөздер лексикасы, терминологиялық лексика, көнерген сөздер лексикасы т.б.Сонымен, лексикология дегеніміз — тілдің лексикасын, дәлірек айтқанда, тілдегі сөздердің сан алуан мағыналарын, сөз байлығының құралу, толығу, даму жолдарын, сөздердің қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала.Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа түрғыдан қарастырады.Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Семасиология лексиканың сөз мағыналарын және ол мағыналардың өзгеруінің себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады.Лексикология сөзді тілдің сөздік құрамының өлшемі — лексикалық тұлға ретінде қарастырады. Осымен байланысты лексикологияда мағынасы жағынан дара сөздермен барабар келетін тұрақты, фразологиялық сөз тіркестері де қарастырылады.Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады. Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді. Басқа тілдер секілді, қазақ тіл ғылымында да лексика деген термин өте кең ұғымды қатиды. Белгілі бір мақсатқа байланысты қолданылатын сөздердің жиынтығы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сөйлеу лексикасы, кітаби лексика, ғылыми лексика, өндірістік-техникалық лексика, ресми іс-қағаздары лексикасы, диалектілік лексика, кәсіби сөздер лексикасы, терминологиялық лексика, көнерген сөздер лексикасы т.б. Сонымен, лексикология дегеніміз — тілдің лексикасын, дәлірек айтқанда, тілдегі сөздердің сан алуан мағыналарын, сөз байлығының құралу, толығу, даму жолдарын, сөздердің қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала. Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа түрғыдан қарастырады. Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Семасиология лексиканың сөз мағыналарын және ол мағыналардың өзгеруінің себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады. Лексикология сөзді тілдің сөздік құрамының өлшемі — лексикалық тұлға ретінде қарастырады. Осымен байланысты лексикологияда мағынасы жағынан дара сөздермен барабар келетін тұрақты, фразологиялық сөз тіркестері де қарастырылады. Сөз дегеніміз — басқаға тәуелсіз, жеке қолдануға болатын, жеке тұрып-ақ белгілі бір мағынаны я ұғымды білдіретін тілдің бір бүтін мағыналы бөлшегі. Сөздердің атқаратын ең негізгі функциясы — атауыштық қызметі. Сөз арқылы адам белгілі бір затты, құбылысты, оқиғаны яемесе солардың сындық, сандық силатын, іс-әрекетін атайды. Бірақ атауыш сөздер өздері атау болған заттың, құбылыстың ішкі сырын, мәнін ашып бере алмайды, ол екеуінің арасында ешқандай табиғи байланыс болмайды. №2бекіту1. Жекелей жұмыс №3 қорытындылауЖекелей,лездемелік сұрақтар қою арқылы қорытындылау.II сабақ.Практикалық бөлімӨзіндік жұмыс.Кітаппен жұмыс,түсінбегенін түртіп алу және оқу.Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 мин.) №1 тапсырма.Фразеологиялық сөздікті пайдаланып, төмендегі тұрақты тіркестердің қай сөзге балама екенін анықтаңыз.Үлгі: асығы алшысынан түсу – жолы болуИт арқасы қиянда, көктен тілегені жерден табылу, бастан құлақ садақа, сай сүйегі сырқырау, құлағын тігу, титығына тию, т.б.№2 тапсырма. Төмендегі сөздердің синонимдерін кестеге салып, синонимдік қатар құрыңыздар, оларға ұйытқы болып тұрған тірек сөзді (доминант сөзді) көрсетіп түсінік беріңіздер. Талдау үшін «Қазақ тілінің түсіндірме сөздіктерін», «Қазақ тіліндегі синонимдер сөздігін» пайдаланыңыздар. Мысалдары: биік, шаршау, жәрдемдесу, теңдік, бөтен, бұйрық, бұлақ, ентігу, жалғасу, жалығу, керемет, жүдеу, талантты, кенеттен, уайым, қорлық, өлең, сынау, сыр, сыйлау.№3 тапсырма. Төмендегі сөйлемдерден ауыспалы мағынада қолданып тұрған сөздерді табыңыздар.1. Ел аузындағы аңызға қарағанда, Байдалы шешен бай бола алмапты. 2. Дүние құрастырып, дәулет жинауға, сірә, ол кісінің қолы тимесе керек. 3. Бірақ бай болмағанымен, кедейлікке бас иіп, құл да болмапты. 4. Ол ақылын азық, асыл сөзін сусын етіп, дүниеден өткен адамдардың бірі екен. 5. Ел ішіндегі ауыр хал мен хан өкілдерінің озбырлығын айтып, Жетес шешен Әбілхайыр ханға бірнеше рет барады. 6. Бірақ хан сөзге құлақ аспайды, елдің тұрмысын жеңілдету қамын ойламайды. 7. Қыпшақтың жас болыс, билері келіп, оның көңілін сұрап қолын алмайды. Кері байланыс (15-20 мин.) 1.Лексика саласы туралы толық айт.2.Сөздің тура және ауыспалы мағынасы дегеніміз не?3.Диалект сөздер.4.Табу дегеніміз не?5.Тұрақты сөз тіркесі туралы айт.6.Көнерген сөздер дегеніміз не?Неше түрі бар.7.Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неде?8.Омоним,синоним және антоним туралы айт.Мысал келтірҚорытынды бағалау: № Оқушының аты-жөні Тест тапсырмасы Теориялық бөлім Практикалық бөлім 1.2.3.4.5.6.7.8.9. Ақылбаева РаушанБайсеитова АйжанБайсеитов ЕлжасЕркінқызы МеруертЖеңісхан ГүлбайырКеңесбаев ЕрасулСадуакасова АлинаДүйсебаева КаринаТоқтарғазынова Назым

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 664 202 материала в базе

Найти материалы

Скачать материал

Другие материалы

docx

"Мой любимый поэт А.С.Пушкин"

13.12.2020
685
2

docx

Игра Домино по русскому языку 5-7 классы

05.12.2020
1292
75

docx

В мире фразеологизмов

07.11.2020
193
0

docx

Конспект урока "Бессоюзное сложное предложение"

28.10.2020
256
0

docx

Сценарий литературной гостиной "Пусть добрым будет ум у вас, а сердце умным будет"

15.10.2020
228
0

docx

Разработка урока по русской литературе в 5 классе казхской школы

02.10.2020
195
0

docx

ОРГАНИЗАЦИЯ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ НА УРОКАХ ЛИТЕРАТУРЫ И ВО ВНЕУРОЧНОЕ ВРЕМЯ

16.09.2020
217
1

docx

Тестирование как одна из форм проверки знаний по литературе. 5 класс

01.09.2020
173
0

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Скачать материал
- 10.03.2020 3350
- DOCX 24.1 кбайт
- 69 скачиваний
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Горская Наталия Владимировна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Автор материала

Горская Наталия Владимировна
- На сайте: 3 года и 4 месяца
- Подписчики: 0
- Всего просмотров: 76882
- Всего материалов: 226