«Үшағаш негізгі орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Дайындаған: Б.С.Жумаева
«Үшағаш негізгі орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Дайындаған: Б.С.Жумаева
Баланың жеке басының шығармашылығын, дамыту мәселесі ежелден-ақ ұлы ойшылдарымыз Баласағұн,Әл-Фараби,Абайды ерекше толғандырған. Сондықтан олар өз еңбектерінде жеке тұлға қабілетін дамытуды үнемі көздеп отырған.
Тұлға- жеке адам өзін басқадан ажырата алатын нақты қоғам мүшесі,есі кірген ересек кісі.(Т.Тәжібаев)
Демек,бастауыш сынып оқушыларының тұлғалығын тәрбиелеу үшін,ең алдымен олардың қабілетін дамыту керек.
Қабілет жеке тұлғалық айырмашылық.Туа бітетін қасиет емес,ол өмір сүру барысында дамитын іс-әрекет көрінісі.
Психологтар қабілеттің екі түрлі деңгейде дамитынын дәлелдеді.
1.Репродуктивті іс-әрекетті,білімді берілген үлгі бойынша қабылдап алу деңгейі.Математикадан ойлау операциясыжүйрік бейнелеуге қабілетті нақты заттың арақатынасын ажырата білуде. Музыкаға қабілет есту, ритмді түсіну, сезімталдығымен ерекшеленеді.
2.Шығармашылық-жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі.Халқымыздың «Жігітке жеті өнер де аз болмайды,» «Сегіз қырлы бір сырлы» сияқты нақыл сөздерді адам табиғатының шексіз мүмкіндіктерін ескертсе керек яғни,Абай, Шәкәрім,Шоқан сынды ғұламалар қалдырған мұралардан үлгі алсақ болады.
3.Шығармашылық ойлап табу,жаңалық шығару,жетістікке жету,белсенділігін арттыру.Шығармашылық күрделі психологиялық процесс,іс-әрекеті түрлі болғандықтан ол тек жеке адамға ғана тән. Ал бастауыш сынып оқушысының шығармашылығы –тек өзіне ғана жаңалық болып табылатын ,субъективті жаңалық. Бастауыш сынып оқушысының шығармашылық процесіне тән кезеңдерін топтастыру:
1.Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2.Шығармашылық акт.
3.шешімнің жарық көруі.
4.Шешімнің дұрыстылығын дәлелдеу.
Шығармашылық жұмыстың түріне ,мақсатына қарай, бұл кезеңдер бір-бірімен астасып, қабаттасып жатуы тиіс.
Шығармашылық процесс баланың ақыл-ойын,қабілетін дамытса «даму»ұғымының маңызы , мәні не?
Даму ұғымының психологиялық анықтамасы -жаңару процесс ескінің жоғалуы деген сөз. Барлық табиғат құбылысы сияқты , бала психикасы да үнемі дидактикалық жолмен дамып,өзгеріп,бір деңгейден ,екінші деңгейге өтіп отырады. Даму процесіне 3 түрлі фактор әсер етеді.
1. Биологиялық фактор.
Бұл ата-анадан ауысқан ,туа бітті және өмір сүру барысында қабылданған дененің барлық мүшелерінің ерекшелігі , қарым-қатынас нәтижесі.
2.Әлеуметтік фактор.
Бұл бал өмір сүретін орта,адамдар ортасы. Баламен қарым-қатынас жасайтын адамдардың мінез-құлқы,ақыл-ой бейнелері, олардың пікірі, істері,талаптары мен дағдыларының әсері.
3.Баланың белсенділігі.
Баланың даму,жеке бас ретінде қалыптасуы,оның белсенділігі арқылы жүзеге асады. Психолог Выготский бала дамуының екі аймағы болады деген теория ұсынады.
1.Бала дамуының жақын аймағы баланың тек үлкендердің көмегі арқылы істейтін істері.
2.Бала дамуының қол жеткен аймағы баланың үлкендердің көмегінсіз, өз бетінше атқаратын істері. Бұл әрекеттен бала іскерлігі жан-жақты үйлесімдіболып,жаңа ойлау қабілеті дамиды.
Математика сабағында оқушыларды зерттеушілікке үйретуде мұғалімнің өзі дайын болуы , ұстазда зерттеушілік қызмет қалыптасуы шарт. Ол үшін мұғалім зерттеу дегеніміз не,зерттеу тапсырмалары, оларды пайдалану әдістемесі, оқушылардың зерттеу іс-әрекеттері туралы толық түсінігі болуы керек.
Мұғалімдер оқушыларды зерттеушілікке тартатын сабақтар бірқатар белгілермени сипатталатынын ескергені жөн. Олар: проблемалық жағдайлар жасау , оқушылардың ғылыми зерттеу әдістерін қолдануы, жаңа білім алуда немесе өтілген материалды қайталауда оқушының өзі жұмыс істеуі.Теориялық сұрақтардың зерттеу бірнеше сабақта қарастырылуы мүмкін. Ал кейбірі бір сабақтың өзінде-ақ аяқталады.
Зерттеу жұмысын жүргізу кезінде мұғалім алға қойған мәселені анықтау үшін зертеудің мақсатына қарай оқушыларды бағыттап отырады.
Алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де жанама түрде де басшылық жасайды.Оқушылардың зерттеу жүргізу біліктілігі артқан сайын, мұғалім жанама басшылыққа көңіл бөледі де оқушылардың дербестігі мен сабаққа ынтасы арта түседі.
Адамның бар қасиеті:мінез-құлқы, қызығу сезімдері әрекет үстінде дамиды. Әрекет үстінде балалар әртүрлі заттардың қасиеттерін байланыстырып, бір шешімге келеді. Балада белгілі білім жүйесі қалыптасады.
Оқушы іс-әрекетінің негізгі түрі оқудың да өзіне тән мотивтері болады.
Егер оқушылардың іс-әрекетінде мотив болмаса, ол белгісіз үрдіске айналуы мүмкін. Оқушыға тиісті мотивтерді білу, оның әрекетінің мақсатын дұрыс анықтау үшін аса қажет. Демек қажеттілік пен қызығу осы түрткіге негіз болады.Балалар білімнің қажеттілігін сезінуі қажет,ал қажеттілігін олардың оқуға деген қызығуын арттырады.
І.Бастауыш сыныптардағы сауат ашу, тіл дамыту ,қазақ тілі тұрғысынан оқушының шығармашылығын дамыту.
Дамыта оқыту жүйесінің маңызы принциптерінің бірі теориялық білімін басшылыққа ала қорытып, тұжырымдау.
А) Сөздің әр дыбысынан сөз тудыру.
Б) Мәтін құрастыру.
В)Сөзден - сөз тудыру.
Г) Сөздің соңғы дыбысынан бастап сөз тудыру.
ІІ.Шығарма жазуға баулу тапқырлық пен қиялдап,тыңдай білу,сынай білу, ой тудыра білу.
1.Бала тақтадағы сюжетті сурет бойынша әңгіме құрап,тұжырымдауға жаттығады.
2.Еркін тақырып бойынша шығарма жазады.
3.Тірек сөздер арқылы жазады
4.Мәтінді, ертегіні айт,аяғын өзің қалай жалғастырғың келеді.
Нәтижесінде бала өзі еркін ойланып,өздігіне пікір тудыра алады,ұтымды жауап береді.
ІІІ. Оқу мен жазуарқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту, педагогикалық технология.Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің түкпір-түкпіріненбілім берушілердің бірлескен еңбегі.
Сын тұрғысынан ойлау ұғымын белгілі бір идеяларды қабылдай отырып,оның неге қажетті екенін зерттеу,оларды жеңіл ойларға қарсы қоя білу,салыстыра алу,сол идеяларға қарсыкөзқарастармен тепе-теңдікте ұстап зерттеу, оларға сеніммен қарау керек.Көп ақпаратты талдай,жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді.Сын көзбен ойлауды дамыту оқушы оқыған,білгендерін саралап жаңа өзгеріс енгізуге талпынып, үлкен әлемге еніп,ойын тұжырымдайды. Осылай іздену,толғану арқылыөзінің өзгергенін сезеді, өзгені сезініп,даналыққа бастау алады.Ой толғанысты ояту үшін екі,төрт жол өлеңді Венн диаграммасы арқылы еркін тақырыпта жазу,Венн диаграммасы арқылы еркін жазу тақырыптағы жаңа ақпараттан алған әсерін, нені үйренгенін, нені әлі білуге тиіс жайлы өз пікірін дәптеріне жазады. Бастауыш сынып оқушылары еліктегіш, жаңаны жаны сүйгіш келеді. Сондықтан мұғалім сабақ барысында ойын түрлерін павйдаланып отырса, оқушылардың сабаққа деген ынтасы артып, алған білімдерін өмірде қолдана білу мен ізденімпаздық дағдыларын жетіле түседі.Мақал-мәтелмен жұмыс баланың сөз саралауын, шешендігін дамытады.
Қорытынды. Зерттеу іс-әрекеттерін дамыту барысында оқушы өз бетімен жақсы білім алуға, оны бағалауға өзініңкөрген білгенін талдауға үйренсе,нәтижесінде өзін-өзі дамытады,жетілдіреді және белгілі бір бағыт бағдар алады. Өздігінен тақырыпқа сай суреттей білу, сөзбен суреттеу,сөйлем құрастыру дағдыларын қалыптастырады. Бала өзіне сенімді дербестікке еркіндігінің болуы сапалы білім алудың бірден бір кепілі.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Баланың жеке басының шығармашылығын, дамыту мәселесі ежелден-ақ ұлы ойшылдарымыз Баласағұн,Әл-Фараби,Абайды ерекше толғандырған. Сондықтан олар өз еңбектерінде жеке тұлға қабілетін дамытуды үнемі көздеп отырған. Тұлға- жеке адам өзін басқадан ажырата алатын нақты қоғам мүшесі,есі кірген ересек кісі.(Т.Тәжібаев) Демек,бастауыш сынып оқушыларының тұлғалығын тәрбиелеу үшін,ең алдымен олардың қабілетін дамыту керек. Қабілет жеке тұлғалық айырмашылық.Туа бітетін қасиет емес,ол өмір сүру барысында дамитын іс-әрекет көрінісі. Психологтар қабілеттің екі түрлі деңгейде дамитынын дәлелдеді. 1.Репродуктивті іс-әрекетті,білімді берілген үлгі бойынша қабылдап алу деңгейі.Математикадан ойлау операциясыжүйрік бейнелеуге қабілетті нақты заттың арақатынасын ажырата білуде. Музыкаға қабілет есту, ритмді түсіну, сезімталдығымен ерекшеленеді. 2.Шығармашылық-жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі.Халқымыздың «Жігітке жеті өнер де аз болмайды,» «Сегіз қырлы бір сырлы» сияқты нақыл сөздерді адам табиғатының шексіз мүмкіндіктерін ескертсе керек яғни,Абай, Шәкәрім,Шоқан сынды ғұламалар қалдырған мұралардан үлгі алсақ болады. 3.Шығармашылық ойлап табу,жаңалық шығару,жетістікке жету,белсенділігін арттыру.Шығармашылық күрделі психологиялық процесс,іс-әрекеті түрлі болғандықтан ол тек жеке адамға ғана тән. Ал бастауыш сынып оқушысының шығармашылығы –тек өзіне ғана жаңалық болып табылатын ,субъективті жаңалық. Бастауыш сынып оқушысының шығармашылық процесіне тән кезеңдерін топтастыру: 1.Жаңалықпен бетпе-бет келу. 2.Шығармашылық акт. 3.шешімнің жарық көруі. 4.Шешімнің дұрыстылығын дәлелдеу. Шығармашылық жұмыстың түріне ,мақсатына қарай, бұл кезеңдер бір-бірімен астасып, қабаттасып жатуы тиіс. Шығармашылық процесс баланың ақыл-ойын,қабілетін дамытса «даму»ұғымының маңызы , мәні не? Даму ұғымының психологиялық анықтамасы -жаңару процесс ескінің жоғалуы деген сөз. Барлық табиғат құбылысы сияқты , бала психикасы да үнемі дидактикалық жолмен дамып,өзгеріп,бір деңгейден ,екінші деңгейге өтіп отырады. Даму процесіне 3 түрлі фактор әсер етеді. 1. Биологиялық фактор. Бұл ата-анадан ауысқан ,туа бітті және өмір сүру барысында қабылданған дененің барлық мүшелерінің ерекшелігі , қарым-қатынас нәтижесі. 2.Әлеуметтік фактор. Бұл бал өмір сүретін орта,адамдар ортасы. Баламен қарым-қатынас жасайтын адамдардың мінез-құлқы,ақыл-ой бейнелері, олардың пікірі, істері,талаптары мен дағдыларының әсері. 3.Баланың белсенділігі. Баланың даму,жеке бас ретінде қалыптасуы,оның белсенділігі арқылы жүзеге асады. Психолог Выготский бала дамуының екі аймағы болады деген теория ұсынады. 1.Бала дамуының жақын аймағы баланың тек үлкендердің көмегі арқылы істейтін істері. 2.Бала дамуының қол жеткен аймағы баланың үлкендердің көмегінсіз, өз бетінше атқаратын істері. Бұл әрекеттен бала іскерлігі жан-жақты үйлесімдіболып,жаңа ойлау қабілеті дамиды. Математика сабағында оқушыларды зерттеушілікке үйретуде мұғалімнің өзі дайын болуы , ұстазда зерттеушілік қызмет қалыптасуы шарт. Ол үшін мұғалім зерттеу дегеніміз не,зерттеу тапсырмалары, оларды пайдалану әдістемесі, оқушылардың зерттеу іс-әрекеттері туралы толық түсінігі болуы керек. Мұғалімдер оқушыларды зерттеушілікке тартатын сабақтар бірқатар белгілермени сипатталатынын ескергені жөн. Олар: проблемалық жағдайлар жасау , оқушылардың ғылыми зерттеу әдістерін қолдануы, жаңа білім алуда немесе өтілген материалды қайталауда оқушының өзі жұмыс істеуі.Теориялық сұрақтардың зерттеу бірнеше сабақта қарастырылуы мүмкін. Ал кейбірі бір сабақтың өзінде-ақ аяқталады. Зерттеу жұмысын жүргізу кезінде мұғалім алға қойған мәселені анықтау үшін зертеудің мақсатына қарай оқушыларды бағыттап отырады. Алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де жанама түрде де басшылық жасайды.Оқушылардың зерттеу жүргізу біліктілігі артқан сайын, мұғалім жанама басшылыққа көңіл бөледі де оқушылардың дербестігі мен сабаққа ынтасы арта түседі. Адамның бар қасиеті:мінез-құлқы, қызығу сезімдері әрекет үстінде дамиды. Әрекет үстінде балалар әртүрлі заттардың қасиеттерін байланыстырып, бір шешімге келеді. Балада белгілі білім жүйесі қалыптасады. Оқушы іс-әрекетінің негізгі түрі оқудың да өзіне тән мотивтері болады. Егер оқушылардың іс-әрекетінде мотив болмаса, ол белгісіз үрдіске айналуы мүмкін. Оқушыға тиісті мотивтерді білу, оның әрекетінің мақсатын дұрыс анықтау үшін аса қажет. Демек қажеттілік пен қызығу осы түрткіге негіз болады.Балалар білімнің қажеттілігін сезінуі қажет,ал қажеттілігін олардың оқуға деген қызығуын арттырады. І.Бастауыш сыныптардағы сауат ашу, тіл дамыту ,қазақ тілі тұрғысынан оқушының шығармашылығын дамыту. Дамыта оқыту жүйесінің маңызы принциптерінің бірі теориялық білімін басшылыққа ала қорытып, тұжырымдау. А) Сөздің әр дыбысынан сөз тудыру. Б) Мәтін құрастыру. В)Сөзден - сөз тудыру. Г) Сөздің соңғы дыбысынан бастап сөз тудыру. ІІ.Шығарма жазуға баулу тапқырлық пен қиялдап,тыңдай білу,сынай білу, ой тудыра білу. 1.Бала тақтадағы сюжетті сурет бойынша әңгіме құрап,тұжырымдауға жаттығады. 2.Еркін тақырып бойынша шығарма жазады. 3.Тірек сөздер арқылы жазады 4.Мәтінді, ертегіні айт,аяғын өзің қалай жалғастырғың келеді. Нәтижесінде бала өзі еркін ойланып,өздігіне пікір тудыра алады,ұтымды жауап береді. ІІІ. Оқу мен жазуарқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту, педагогикалық технология.Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің түкпір-түкпіріненбілім берушілердің бірлескен еңбегі. Сын тұрғысынан ойлау ұғымын белгілі бір идеяларды қабылдай отырып,оның неге қажетті екенін зерттеу,оларды жеңіл ойларға қарсы қоя білу,салыстыра алу,сол идеяларға қарсыкөзқарастармен тепе-теңдікте ұстап зерттеу, оларға сеніммен қарау керек.Көп ақпаратты талдай,жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді.Сын көзбен ойлауды дамыту оқушы оқыған,білгендерін саралап жаңа өзгеріс енгізуге талпынып, үлкен әлемге еніп,ойын тұжырымдайды. Осылай іздену,толғану арқылыөзінің өзгергенін сезеді, өзгені сезініп,даналыққа бастау алады.Ой толғанысты ояту үшін екі,төрт жол өлеңді Венн диаграммасы арқылы еркін тақырыпта жазу,Венн диаграммасы арқылы еркін жазу тақырыптағы жаңа ақпараттан алған әсерін, нені үйренгенін, нені әлі білуге тиіс жайлы өз пікірін дәптеріне жазады. Бастауыш сынып оқушылары еліктегіш, жаңаны жаны сүйгіш келеді. Сондықтан мұғалім сабақ барысында ойын түрлерін павйдаланып отырса, оқушылардың сабаққа деген ынтасы артып, алған білімдерін өмірде қолдана білу мен ізденімпаздық дағдыларын жетіле түседі.Мақал-мәтелмен жұмыс баланың сөз саралауын, шешендігін дамытады. Қорытынды. Зерттеу іс-әрекеттерін дамыту барысында оқушы өз бетімен жақсы білім алуға, оны бағалауға өзініңкөрген білгенін талдауға үйренсе,нәтижесінде өзін-өзі дамытады,жетілдіреді және белгілі бір бағыт бағдар алады. Өздігінен тақырыпқа сай суреттей білу, сөзбен суреттеу,сөйлем құрастыру дағдыларын қалыптастырады. Бала өзіне сенімді дербестікке еркіндігінің болуы сапалы білім алудың бірден бір кепілі.
6 662 946 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Рожкова Татьяна Алексеевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36/72 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.