Отбасылық тәрбие және оның бала дамуына
әсері
Бала үшін отбасы – оның туған қясы және
өмір сүретін негізгі ортасы (материалдық және рухани).Отбасы – белгілі бір
рухани-психологиялық ахуал,бұл бала үшін адамдармен қарым-қатынас жасау мектебі.Дәл
осы отбасында баланың жақсылық пен жамандық, тәртіптілік,материалдық және
рухани құндылықтарға сыйластықпен қарау туралы түсініктері
қалыптасады.Отбасындағы жақын адамдарымен ол
махаббат,достық,жауапкершілік,әділдік сезімдерін бірге сезінеді.Бірақ та
,оғаштық болып көрінетін жайт,басында жағымды қалыптасқан үйлесімді сезімдер
гаммасы жағымсыз фактор болып кетуі әбден мүмкін.Ата-ананың махаббат
сезімдерінің көрсету мөлшері маңызды.Ата-анасының махаббатын толық алмаған бала
көбінесе мейірімсіз,ашушаң, басқа адамның сезімдеріне жаны ашымайтын,ұжымға
сыймайтын ,кейде – тұйық өте ұялшақ болып өседі.Ал шексіз махаббат
еркелету,құрметтеуді... көріп өскен бала кішкентай адам өзінің бойында
өзімшілдікпен менмендікке, ерке-шолжаңдыққа,екіжүзділікке қалыптаса бастайды.
Бала тәрбиесі- ата-ана үшін күрделі де
жауапты міндет.Жас шыбық иілгіш болса,жас адам да сондай жақсыға да, жаманға да
бірдей бейім болатыны баршамызға мәлім. «Баланың бас ұстазы- ата–анасы» деген
сөз бар.Жас кезінде дұрыс тәрбие алмаса есейе келе тәртібі қиындап,оқу үлгерімі
нашарлап кетеді.Мұндай жағдайларда «не істеу керек» деген ой туады.Әрине
,ата-аналар балаларының оқу үлгеріміне күнделікті назар аударып,оны қадағалап
отыруы қажет.Тәрбие ешқандай үзіліс, демалыс күндер дегенді білмейді.
Ата-
аналарға арналған тест
Балаларды ата-аналар тәрбиелейді.Ал
ата-аналарды ше?Бұл күрделі сұраққа жауапты ата-аналардың өздері біледі.Берілген
тұжырымдардың қайсысына келісесіз,соны белгілеңіз. 3 жауаптың біреуін ғана
белгілеуіңізді сұраймыз.
а) қолымнан келеді,әрі әрқашанда осылай
жасаймын. (3 ұпай).
б) қолымнан келеді,бірақ әрқашанда олай
жасамаймын (2 ұпай).
в) қолымнан келмейді (1 ұпай).
Тест сұрақтары:
1.Қандай жағдай болмасын өз жұмысымды
тастап баламен айналысамын.
2.Баламның жасына қарамастан мен онымен
кеңесемін.
3.Егер қате жіберген жағдайымда баламнан
кешірім сұраймын.
4. Баламмен қарым-қатынас арасында
жіберген оның алдында мойындай аламын.
5.Егер баламның әрекеті өте қатты әсер
етсе де,мен өзімді ұстай алар едім.
6.Баламның орнына өзімді қоя аламын.
7.Мен өзімнің баламды 1 минут болса да,
«сұлу перизат» немесе «мейірімді сұлтан» ретінде сезіне аламын.
8.Мен өзімнің балалық шағымдағы қолайсыз
болып көрінетін бейнемді немесе басымнан кешкен сабақ болатындай жағдайды айтып
бере аламын.
9.Бала жанына ауыр тиетін сөздерді көп
қолданатын сияқтымын.
10. Мен баламның жақсы тәртібі үшін,оның
тілегін орындауға сөзіме берік боламын.
11.Балаға не істегісі келсе,соны
істеуге,өзін қалай ұстаса,солай ұстауға,яғни еркіне жіберіп,өзім араласпай,бір
күнді соған бөлемін.
12.Егер менің балам біреудің баласын
себепсіз жәбірлеп,ренжітіп,қол жұмсап, дөрекі мінездерін көрсетіп жатса,мен
үндемеймін.
13. Баламның ерке қылығын көрсетіп
жылағанына немесе баламның көз жасымен әр нәрсені сұрауына қарсы тұра аламын.
Тесттің кілті:30-39 ұпай аралығында –
өміріңіздегі,жанұядағы ең үлкен әрі қымбат адам-балаңыз деп санайсыз.Сіз
балаңызды түсініп қана қоймай,оны тереңірек білгіңіз келеді. және оған үлкен
құрметпен қарайсыз.Сіз ең таңдаулы озық тәрбиелік әдістерді және тұрақты тәртіп
жолдарын ұстанасыз.Сіз өте дұрыс бағыттасыз және болашақта жақсы нәтижеге ие
боласыз.
16 ұпай мен 30 ұпай араығында – бала сіз
үшін бірінші орындағы маңызды мәселе .Сіздің бойыңызда тәрбиешілік қасиет
қалыптасқан,бірақ өмірде оны жүйелі және мақсатты түрде қолдана бермейсіз.Кейде
өзіңізді қатал ұстайсыз, кейде жұмсақ ұстайсыз,тіпті кейде тәрбиелік
тиімділікті әлсірететіндей келісімге де барасыз.Сізге бала тәрбиесі жөніндегі
өз әдісіңіз жөнінде кеңірек (тереңірек) ойлану қажет.
16 ұпайдан төмен-бала тәрбиесі сіз үшін
үлкен қиыншылық туғызады.Сізге ия білім жетіспейді,ия болмаса балаңызды жеке
тұлға ретінде жасауға ниетіңіз,ұмтылысыңыз жетіспейді.Сол себептен сіз
педагогтан және психологтан кеңес алғаныңыз жөн.
Сіздің өміріңізде бала қандай орынға ие?
(Қолыңыздан келе ме?)
Шарты:Зейін қойып сұрақтарды оқыңыз және
шын мәніндегі жауапты беруіңізді сұраймыз.
а) қолымнан келеді және әр кезде солай
жасаймын.
ә) қолымнан келеді,алайда әр кезде солай
істей алмаймын.
б) қолымнан келмейді
1.Кез келген жағдайда жұмысыңыдың барлығын
тастап,балаңызбен айналысу қолыңыздан келе ма?
2.Баланың жас ерекшелігіне назар
аудармай,ақылдасу қолыңыздан келе ма?
3.Баланың алдында жасаған қателігіңізді
мойындау қолыңыздан келе ме?
4.Өзіңіз қателескеніңіз үшін баланың алдында
кешірім сұрау қолыңыздан келе ме?
5.Егер баланың қылығы сіздің ашуыңызды
келтірсе,өзіңізді ұстау қолыңыздан келе ме?
6.Өзіңізді баланың орнына қою қолыңыздан
келе ме?
7.Бір уақцытта өзіңізді ертедегі қайырымды
ханша немесе би ретінде елестете алу қолыңыздан келе ме?
8.Бала кезінде болған оқиғаны тәрбиелік
мәнімен айтып беру қолыңыздан келе ме?
9.Баланың жүрегіне ауыр тиетін сөздерді
әрқашан айтпау қолыңыздан келе ме?
10.Баланың жақсы тәртібі үшін оның арманын
орындап беру қолыңыздан келе ме?
11.Не істесе дағы өз білгенін жасауына
балаға бір күн бөлу қолыңыздан келе ме?
12.Егер де сіздің балаңыз басқа бір баланы
ұрып не итеріп жіберсе немесе күнәсіз жазаласа,елеп-ескермеу сіздің қолыңыздан
келе ме?
13.Балаңыз егер де бір нәрсені алып бер
деп жылап сұрап тұрса,сіз осыған ұстамдылық ете білу қолыңыздан келе ме?
Кілті: а - 3 ұпай;б – 2 ұпай; в – 1 ұпай
16 ұпайға дейін – баланы тәрбиелеуде сізде
үлкен мәселелер бар.Сізге не білімділікке,не ойға жиі мән бермейсіз.Не
ұстамдылық жеткіліксіз.Баланы тұлға ретінде қабылдауға назар аудару
қажет.Ұстаздар мен психолог мамандарға баруды ұсынамыз.
16-30 ұпай- сізде ең бірінші дәрежеде
тұратын мәселе-ол балаға дщеген қамқорлық.Сізде тәрбиешінің қабілеті бар,бірақ
іс-жүзінде сіз оны әрқашан қолдана алмайсыз.Кейде сіз тым қаталсыз,кей
жағдайда- тым жұмсақсыз.Баланы тәрбиелеуге мән берген өте қажет деп ойлаймыз.
30-39 ұпай – бала сіздің өміріңіздегі ең
үлкен құндылық.Сіз баланы түсінуге және білуге тырысасыз.Балага сыйластықпен
қарап,тәрбиелеудегі ең тиімді әдістерді қолдануға ынталысыз.Басқаша
айтқанда,сіздің іс-әрекетіңіз түзу және ісіңіздің жемісті болуына үміттенеміз.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.