Салауатты өмір
сүру мәдениетін қалыптастыру жолдары
Бекишев Сабит
Есенович
Дене шынықтыру
пәні мұғалімі
«Абай ат.
мектеп-лицейі» ММ, ШҚО, Үржар ауданы,
Қазіргі кезде білім беру мекемелерінің алдында тұрған міндеттердің бірі
– жас ұрпақтың салауатты өмір сүруге көзқарасын қалыптастыру, олардың
денсаулығын сақтауға, қоршаған ортасын таза ұстауға және жоғары, сапалы білім
алып, сол білімді келешектегі өмірінде пайдалана білуге тәрбиелеу. Өмір салты
мен денсаулық арасындағы өзара байланыс салауатты өмір салты ұғымын
құрастырады. Салауатты өмір салтын насихаттауда, салауатты өмір сүру мәдениетін
қалыптастыру мәселелерін жетілдіретін, осы саладағы басымдылықтарды анықтайтын
ғылым да, өскелең ұрпақты оқыту, тәрбиелеу формалары мен жаңа әдістерді
ұстанатын білім де қажет. Мектеп оқушыларының салауатты өмір салтын
қалыптастыру туралы алған білімдері болашақ азаматтардың денсаулығын сақтап
қалуға берік тірек болады.Мектеп оқушыларының салауатты өмір сүру мәдениетін
қалыптастыру,біріншіден, жеке тұлғаның өзін қоршаған жансыз және жанды табиғи
ортамен жан – жақты үйлесім тауып, өз ғұмырын Отаны, елі, отбасы және өзі үшін
барынша пайдалы өткізу дағдысын қалыптастыру. Сонымен қатар салауатты өмір
салты – ол денсаулықтың үйлесімді дамып, сақталуы мен орнығуын қамтамасыз ету
мақсатында денсаулықты нығайтуға бағытталған іс – шараларды жүргізу.
Мектептегі оқушы денсаулығын сақтау мен қалыптастырудың басты мақсаты
тұлғаның психологиялық, дене – қимыл әрекеттерінің мүмкіндіктері мен жас
ерекшеліктерін ескеріп, гигиеналық ұғымдарды, салауатты өмір салтының
уәждамаларын, жеке бас тазалығын жете түсіндіру. Олардың мінез – құлқында
белгілі гигиеналық тұрақтылықты қалыптастыру, өзіне - өзі қызмет ету,
денсаулығын сақтау, нығайту, мәдени – гигиеналық мінез – құлық дағдыларын
қалыптастыру болып табылады. Салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін қандай
жағдайларға назар аудару керек және өмір салты дегеніміз не деген сұрақтар
туындауы мүмкін.
Бұл жеке адамның тіршілік етуге бағытталған мүмкіндіктерін қалыптастыру.
біздіңше, адамның әлеуметтік – психологиялық және биологиялық жақтан салауатты
өмір салтын қалыптастыруға мына жағдайлар негіз бола алады:
- белсенді қозғалыс нәтижесінде организмді шынықтыру дене тәрбиесі немесе
спортпен шұғылдану;
физикалық еңбектің гигиеналық талаптарын жүзеге асыру;
- жеке және әлеуметтік гигиеналық талаптарын жүзеге асыру;
- қарым – қатынас және экологиялық мәдениетке жету;
- дұрыс жыныстық тәрбие алу;
- зиянды әдеттерден аулақ болу.
Салауатты өмір салтының бүгінгі маңызды мәселелерінің бірі – жасөспірімдер
арасындағы ішімдікке салыну десек, қазіргі зерттеулерге қарағанда, оған
салынудың әлеуметтік – патологиялық дамуы мына себептерге байланысты екені
белгілі болып отыр:
- әлеуметтік – экономикалық жағдай;
- отбасындағы психологиялық орта;
- жұмыссыздық, мақсатсыздық немесе шектен тыс бос уақыт, т.б.
Сондықтан балаларды жасынан салауатты өмір салтына қалыптастыруға күш салып,
зиянды әдеттерден сақтандыруымыз керек. Денсаулық тәрбиесі – ортақ мәселе.
Халық санының өсуі, оның сапасы, деннің саулығы мемлекет әл – ауқатының дамуына
мұрындық болады. Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының
стратегиясы» деген еңбегінде соның 4 негізгі күшін атап көрсетті. Оның бірі –
жер үстіндегі байлық деп отырғанымыз – адам, оның білімі мен іскерлігі, таланты
мен мәдениеті, денсаулығы» деген еді.
Жасөспірімдер бойына салауатты өмір салтын қалыптастыруда дене шынықтыру
сабақтарында берілетін білімнің алатын орны ерекше. Білім – қоғамды
тұрақтандыратын, рухани мұраны сақтайтын, ұрпақты ұрпаққа сабақтастыратын
құрал. Қолда бар мүмкіндікті пайдаланып оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін тиімді
қолдану, жаңа технологияны әркімнің өз сабағында пайдалану арқылы оқушы
жастарды халықтың дәстүр үрдісінде адамгершілікке, салауатты өмір сүруге баулу
дені сау ұрпақ тәрбиелеу дене тәрбиесі пәні мұғалімдерінің басты міндеті. Олай
болса, оқыту мен тәрбиелеудің ой елегінен өтетін әдіс-тәсілдерін, жаңашыл
педагогтардың тапқан әдістемелерін біліп қана қою жеткіліксіз, оны әркім өз
мүмкіндігінше күнделікті сабақта пайдалану қажет. Өзімнің 9-сыныптарға өткізген
«Допты
беру ұстау және алып жүру» атты сабағымда алдымен оқушыларға өткен
тақырыптарға байланысты сұрақтар бере отырып, бүгінгі жаңа сабақтың қандай
тақырыпта өткелі тұрғанын ашып алдым. Сабақ барысында оқушыларға жеңілдетілген
логикалық сұрақтар беріп, кейін күрделі сұрақтарды тапсырма ретінде бердім.
Сұрақтарға байланысты жауабын тапқан оқушы, сол жерде практикалық түрде орындап
көрсетеді. Сабақ кезінде оқушының ішкі позициялық көз қарасы мен бағыты айқын
көрініс бере алады. Сонда ғана сабақ нәтижелі болып, білім сапасы артады. Осы
бағыттарда әрбір мұғалімнің оқытуға, үйретуге өз тұғырнамасы болуы қажет.
Олар мыналар:
- Әр оқушының білім деңгейін, қабілетін, мүмкіншілігін түсіну;
- Оқушының бойындағы жетістіктері мен кемшіліктерін қабылдау;
- Оқушыларға қиындықтарды жеңуге, кемшіліктерден арылуға көмектесу;
Дене шынықтыру пәнінің басқа пәндерге қарағанда көптеген ерекшеліктері бар.
Мұнда негізінен оқушының қабілеті, бейімділігі баса назарда болуы керек.
Дегенмен де оқушыларды бейімдеу, қабілетін дамыту, спортқа деген қызығушылығын
арттыру жақсы ұйымдастырылған сабаққа байланысты. Сондықтан оқушылардың пәнге
қызығушылықтарын арттыру мақсатында сабақта тақырыпқа байланысты спорт
түрлерінің шығу тарихын, спорт түрлері дамыған елдерді спорттың әр саласындағы
белгілі спортшылар өмірін алуға болады.
Сондықтан да мұғалім сабақты тартымды етіп теория мен практиканы ұштастыруында
жаңа инновациялық технологиялардың тиімділігі баса назарда болуы қажет. Бұл
мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас, сабақты жақсы оқитын, спортқа бейім
оқушылармен белсенді жұмыс істеп қана қоймай, барлық баланың дамуы үшін қолайлы
жақсы ойлар туғызып, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуін ойластыру. Барлық
оқушылар өз қабілетін ең төменгі жеңіл тапсырмаларды орындаудан бастайды да,
оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана, келесі күрделі
деңгейдегі жаттығуларды орындауға көшіп отырады. Бұл оқушылар арасындағы
бәсекелестікті және әр оқушының өз қабілетіне, қызметіне сәйкес жоғары деңгейге
көтерілуіне толық жағдай жасалады. Осылай ойын элементтерін, әдістерін
деңгейлеп орындату арқылы оқушылардың тапсырмаларды орындауда жинаған ұпайларын
«даму мониторингі» кестесіне белгілей отырып, оқушы біліміне талдау жасап отыру
қажет. Өтілетін тақырыптарға байланысты қызықты сергіту ойындарын ойнатудың да
сабақ барысының сапасын арттыруға ықпалы көп. Атап айтсам: «Кім шапшаң?»,
«Көңілді ойындар!», «Мен чемпион!», сонымен қатар қозғалмалы ойындар және спорттық
ойындарды сабақта түрлендіріп өткізуге машықтандыру.Дене шынықтыру пәнінде жаңа
инновациялық технологияларды қолданудың орны орасаң болары хақ. Оқушылардың
пәнге деген қызығушылығын арттырып, білім сапасын көтеруге сыныптан тыс
спорттық шаралардың да маңызы зор. Соның ішінде қазақтың ұлттық ойындары мен
қозғалмалы ойындарын, әр түрлі жарыстарын, тоғызқұмалақ, арқан тартыс,
аударыспақ сынды ойын түрлерін өткізіп отыру керек. Осындай жұмыстарды жүргізу
нәтижесінде оқушылардың белсенділігі артып, спортқа деген бейімділігі
қалыптасады. Оқушылардың танымдық қабілеттерін артырып, салауатты өмір сүру,
адам денсаулығы осы спортқа байланысты екендігін түсінеді. Нәтижесінде
оқушылардың білім сапасы артып, оқу тоқсандарында жоғары сапаға қол жеткізуге
болады. Күтілетін нәтиже - дене тәрбиесі пәніне деген қызығушылықтары артады.
Оқушы шығармашылығы, өзін-өзі басқаруы, құрметі, эстетикалық талғамы артады.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.