|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Шығыс Қазақстан облысы, Үржар ауданы
«Қазымбет орта мектеп- бақша» КММ
ҒЫЛЫМИ –ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Экологиялық білім берудің
белсенді әдістері
Секция: биология
Ахметова Рахила Кабыловна
2016 ж.
Жоспар:
І. Кіріспе
1. Мақсаты
2. Әдістері
3. Оқушылардың
экологиялық тәрбиесін бағалауда қолданылып жүрген мотивтер.
ІІ. Негізгі бөлім
1. Жүргізілетін
жұмыстардың жоспары.
2. Оқушыларға өзіндік жұмыс арқылы экологиялық
сананы қалыптастыру жолдары.
3. Экологиялық бағытта орындалатын
өзіндік жұмыстар
4. Экологиялық
тапсырмалар
5. Экологиялық
танымжорықтардың өткізілу мерзімдері
мен
мазмұндары
6. Дәрілік
өсімдіктер
7. Қоршаған
орта факторлары және олардың
өсімдікке тигізетін әсері
ІІІ. Қорытынды.
Тақырыбы: Экологиялық білім берудің
белсенді әдістері
Мақсаты: 1 Оқушылардың экологиялық санасын
көтеру. Қоршаған орта туралы білімін
ұдайы кеңейтіп,қызығушылығын
арттыру.
2.Зерттеушілік қабілетін ашу, экология-
лық мәселелерді түсіндіру және өз
бетінше шешуге дағдыландыру.
3.Оқушыларды табиғатты аялауға, сүйе
білуге үйрету, олардың туған жерге
деген мейірімі мен ықыласын арттыру.
Әдістері:
1.Оқушылардың
білімін үнемі жетілдіріп отыру(дәріс, зертханалық,семинар,конференция
сабақтары).
2.Оқушылардың
шығармашылық ойлау қабілеттерін дамыту, адам қызметінің табиғатқа тигізетін
әсерін нақтылы деректермен түсіндіру,оның болашақтағы зиянды жақтарын алдын
ала ойластыру,экологиялық сапалы тәрбие беру(қоршаған ортаның өзгерістеріне
талдау жасау,
бағалау,бақылау).
3.Ізденістер мен
ғылыми зерттеу жұмыстарына араластыру, шиеленіскен экологиялық мәселелерді
дұрыс
шешуге бағыт
беру,өзіндік жұмыстар барысында талдау,
жіктеу, тұжырымдар
жасай білуге дағдыландыру,ғылыми
конференцияларға
қатыстыру.
4.Оқушылардың
оқу-тәжірибелік,практикалық іс-әрекеттерін жергілікті экологиялық мәселелерді
шешумен байланыстыру (өлкетану жорықтарын ұйымдастыру,экологиялық соқпақ,
іскерлік ойындар ұйымдастыру).
5.Оқытудың
белсенді әдістерін, формаларын қолданып оқушының экологиялық білімі мен
тәрбиесінің сапасын арттыру (проблемалық оқыту,көгілдір экранды паидаланып
дәріс оқу,газет-журналдардағы экологиялық мәдениетті насихаттау).
Оқушылардың
экологиялық тәрбиесін бағалауда қолданылып жүрген мотивтер.
1.Азаматтық-патриоттық себеп (мотив) –табиғат байлығын байыта түсуге
ынталануы, табиғатты қорғауы қоғам алдындағы борышы деп ұғынуы.
2.Эстетикалық
себеп- табиғат сұлулығын ұғынып, ол арқылы рухани күш алуы.
3.Гуманистік
себеп – оқушылардың іс-әрекеттері мен қылықтарында барлық тіршілікті қорғауға
ынталануы, жақсылық жасау, жамандыққа күйіну сезімінің көрінісі.
4.ылыми-танымдық
себеп – табиғатты тану, адамның тұрмыс тіршілігінің көзі екенін, оның
маңыздылығын бағалай білу.
5.Экономикалық-
практикалық себеп – табиғи ресурстарды адамның тұрмыс-тіршілігінің көзі
екенін, оның маңыздылығын бағалай білу.
6.Гигиеналық
себеп – табиғаттың адам денсаулығына пайдасын ұғыну,зиян
келтірмеу.
Жүргізілетін жұмыстардың
жоспары.
|
№
|
Жүргізілетін
жұмыстардың мазмұны.
|
Әдістері,түрлері.
|
|
1.
2.
3.
4.
.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
|
Жұмыс жоспарын
бекіту.
Адам және
табиғат.Табиғатқа саяхат жасау.
Жерді тиімді
пайдалану мен оның сапалылығын қорғау.Топырақ қабаттарының бүлінуінің
негізгі көздері және оған қарсы күрес.Топырақ, оны жетілдірудегі адамның
шаруашылық әрекеті.
Жаңадан
отырғызылған балауса шыбықтарды қорғау.Олардың адам өміріндегі маңызы:
ауаны оттекпен байыту,бөгде айқай-шудың бәсеңдеуі,
фотосинтезделуі.Ормандағы өрт және оларды болдырмаудың жолдары.
«Жасыл ел
»бағдарламасы бойынша жас ағаштар отырғызу.
Судың табиғаттағы
орны,өзен-көлдерді ластанудан қорғау.
Жануарлар мен
өсімдіктер әлемі және оларды қорғау.Туған өлке жерінің флорасы мен фаунасы.
Биосфера және
қоршаған ортаны қорғау.Ауа тазалығын сақтау.Оның ластану көздері,ауа қабаты
және жердегі тіршілік «Невада- Семей » қозғалысы. Ауа, оның құрамы.
ғарышты игеру
және табиғатты қорғау, «Байқоңыр ғарыш тұғыры »
Экология деген не
? Табиғат тазалығының байлығы оны қорғау заңдары.
Қоршаған орта
факторлары және олардың өсімдікке тигізетін әсері.
Экологиялық
–поэзиялық кеш.
«Жер тағдыры ел-
тағдыры »
Экологиялық білім
- экологиялық соқпақта.
Табиғи ортаны
бүлдіруші (ластаушы )химиялық заттардың айналадағы ортаға әсері.
Дәрілік
өсімдіктер, олардың маңызы.
Дәстүрлі
мерекелерді өткізу
«Алтын күз »,
«Құстар күні», «Табиғатты қорғау күні», «Жер күні», т.б.
|
Топсеруен
Дәріс сабақ,
бақылау,зерттеу жұмыстары.
Әңгіме
өткізу,тәрбие сағаттары.
Ағаштар отырғызу.
Танымжорық,
сенбілік.
Дәріс сабақ,
рефераттар жазу.Альбом жасау.
Пікірталас,дәріс
беру зерттеу жұмыстары.
Материалдар
жинау,реферат жазу.
Дәріс сабақ.
Пікірталас,
зерттеу жұмыстары.
Сыныптан тыс
іс-шара.
Ашық тәрбие
сағаты.
Танымжорық.
Іскерлік
ойын,пікір алмасу.
Реферат жазу.
Мерекелік кештер
өткізу.
|
Оқушыларға өзіндік жұмыс арқылы экологиялық
сананы қалыптастыру жолдары.
|
Кезеңдер.
|
Орындалу
кезіндегі іс-әрекеттер
|
Сабақ түрлері.
|
|
1.Бейімделу
кезеңі.
|
Белгілі құбылысты
немесе оқиғаны мұғалім айтады, ой қозғайды.
|
Экологиялық
бағыттағы өзіндік жұмысты орындау барысында.
|
|
2. Бағыт-бағдар
кезеңі.
|
Мұғалім әр түрлі
экологиялық жағдайларды көрсетеді, білім көздерін пайдалана отырып, ықпал
етеді.
|
|
3. Орындалу
кезеңі.
|
Әр түрлі
жаттығулар, экологиялық қызықты ойындар жүргізу, оларды келешекте оқу
материалымен ұштастыра алуын қадағалайды.
|
|
4. Шығармашылық
кезеңі.
|
Оқушылар
шығармашылық жұмыс жүргізеді, машықтану, бағдарлай, жобалай алу, белгілі
оқиғаға өз ойын тұжырымдап, қорытынды шығара алуды қамтиды.
|
Осы кезеңдерді
оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, бірінен соң бірі үздіксіз
орындалу барысында мұғалім мен оқушы арасында тығыз байланыс туындап,
жасөспірім бойында экологиялық сана, мәдениет қалыптасады.Оқушы біртіндеп
экологиялық жағдайларға өз бетінше баға бере алатындай, дәрежеге
көтеріледі.Жолдастары мен жүрген ортасына экологиялық саналы іс-әрекетімен
оңды ықпал етеді.
Экологиялық
дағды мен іс-әрекеттің оқушы бойында қалыптасуы экологиялық өзіндік жұмыстың
орындалуының негізі болып табылады.Осының нәтижесінде оқушы бойында
жетіспейтін құнды қасиеттердің бірі- «экологиялық сана » мен экономикалық
түсінік қалыптасып, болашақта бәсекеге қабілетті, мәдениетті ұрпақ, жеке
тұлға дамиды.
Экологиялық бағытта орындалатын өзіндік жұмыстар
|
Бағыттары
|
Экологиялық
өзіндік жұмыстар
|
Басқа пәндермен
байланыстылығы
|
|
Танымдық
|
Әр түрлі табиғат
жағдайларының ерекшеліктерін ажырату,олардың флорасы мен фаунасын
қорғау,экологиялық жағдайды шешу жолдары.Осыларды айтып түсіндіреді және әр
түрлі әдістермен іске асырады.
|
Биологиямен,химиямен,
экологиямен
|
|
Бағалаушылық
|
Оқушылардың
табиғат ресурстарына баға бере алуы,айналадағы қоршаған орта мен адам
әрекетінің әсері туралы мүмкіндіктер қамтылады.
|
Қазақстанның
экономикалық және физикалық географиясы, математика,
экология
|
|
Болжамдық
|
Оқушылар адамның
қазіргі табиғатқа тигізетін іс-әрекетінің болашақтағы көрініс табар залалы,
табиғат қорғау және оның ресурстарын тиімді пайдалану туралы тың
ойлары,топырақта, суда, ауада болатын табиғи айналымдарды түсіне
алуы,өндірістегі соңғы жаңа технологиялардың жетістігін пайдаланудағы
табиғатты қорғаудағы атқарылып жатқан оңды іс-шаралар мен келешектегі берер
нәтижелері туралы болжам жасай алулары тиісті.
|
Физика,
химия,
математика,
биология
|
|
өлке танушылық
немесе
экологиялық - картографиялық
|
өз елінің ,туған
жерінің шағын экологиялық картасын немесе шағын жердің жобасын жасай алуы.
|
Жергілікті жер
және өлкетану материалдары,
Халықтық
педагогика
Тарих, география (план және карта бөлімі), т.б.
|
Экологиялық тапсырмалар
«Өсімдіктер»
тобының зерттеу жұмыстары.
1.Ауладағы
өсімдіктер топтарын анықта.
2.Ағаштар,
бұталардың қандай түрлері бар?Оларды қандай белгілері арқылы анықтадыңдар?
Ағаштар мен бұталар қазір қандай күйде? Ағаш басында жапырақтар бар ма?
3. Ағаш бүршіктері
қандай күйде?
4. Қар астындағы
шөптесін өсімдіктер тіршілігін бақылаңдар?
5.Олардың
тіршілігіндегі «тыныштық күй» деген не?
«Жануарлар »
тобының зерттеу жұмыстары.
1.Аулада
жануарлардың қандай топтарын кездестірдіңдер, оларды атаңдар?
2. Ағаш басында құс
ұясы бар ма, оны қазір мекендеуші бар ма?
3.Құстар
тіршілігінде күз және жаз айларымен салыстырғанда өзгерістер бар ма?
4. Кесілген ағаш
түбіртегін тауып алып, оның қабығының астындағы тіршілік етушілерді
бақылаңдар. Олар қандай күйде?
5. «Жануарлар
тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер » деген не?
«Экологтар »
тобының зерттеу жұмыстары.
1.Аула сыртындағы
көшені таңдап алып, оның экологиялық жағдайына баға беріңдер.
2.Экологиялық
жағдайды бұзып жатқан жағдай болса, ол кімнің
әрекеті екенін
анықта.
3.Құсқа жемқалта
іл, жем шашып, алыстан бақыла, оған келіп қонған құс болды ма? Болса ол
қандай құс?
4.Таңертең аулаға
қойып кеткен таза ақ мақтаны тауып ал да, оны таза сақтаулы үлгімен салыстыр,
қорытынды жаса.
5.Қоршаған ортаның
экологиялық жағдайына баға бере отырып, оны жақсарту жолдарын ұсын.
Экологиялық танымжорықтардың өткізілу мерзімдері
мен мазмұндары
|
Сынып
|
Жыл мезгілдері
|
Танымжорықтың
мазмұны
|
|
6
6
6
7
7
8
|
Күз
Күз
Көктем
Күз
Көктем
Көктем
|
өз ауданының жер
бедерін, тау жыныстарын оқыту.
Эрозиядан сақтау
шараларын анықтау.Сулар, оларды ластанудан қорғау шараларын дайындау.
Жергілікті жерді
бағдарлап картаға түсіру.Экологиясы бүлінген аймақтарды картада белгілеу,
оларды бұрынғы қалпына келтіру шараларын дайындау.
Аймақтық табиғат
комплексін сипаттау, экологиялық бүлінулерді есепке алу, оларды картаға
түсіру және табиғи жолын ашу.
Көктемде
орындалған жұмыстар нәтижесін тексеру.
Аймақтық табиғат
комплексін сипаттау,оны тиімді пайдаланудың жолдарын ашу және қорғау
шараларын дайындау.
Табиғи
жағдайларды пайдалану бағдарламасын дайындау және олардың аймақтық табиғат
комплексін қорғау.
|
Дәрілік өсімдіктер
|
|
Дәрілік өсімдіктер
|
|
№
|
Емдік топтары
|
Түрлері
|
|
1.
|
Жүрек –тамыр
жүйесіне арналған
|
Долана, сасық
шөп, қазоты, шүйгіншөп(валериана), жалбыз
|
|
2.
|
Жарақатты жазатын
және тері ауруларына арналған
|
Жалбыз, түймедақ,
жөке,қалақай, қырықбуын, арша, жолжелкен, мыңжапырақ
|
|
3.
|
Зәр айдайтындар
|
Қырықбуын,
бидайық, арша,бақ-бақ, қайың, зығыр
|
|
4.
|
өтке арналған
|
Шашыратқы,
қырықбуын, шайқурай, мыңжапырақ, итмұрын, бидайық, қалақай, жалбыз
|
|
5.
|
Бауыр мен
бүйректегі тасты ерітетіндер
|
Лобия,,шоңайна,
шашыратқы, қалақай, андыз
|
|
6.
|
Қақырық
түсіретіндер
|
Емен, жөке, тал,
өгейшөп, қызылмия, жолжелкен
|
|
7.
|
Паразит құрттарды
түсіретіндер
|
Дәрмене, сарымсақ
|
|
8.
|
Қант ауруын
емдейтін
|
Топинамбур (жералмұрт),
лобия
|
Дәрілік өсімдіктерді жинау ережелері
1.Дәрілік
өсімдіктерді сыртқы құрылысына қарап тани білу.
2.өсетін жерін
білу
3.Дәріге
өсімдіктің қай мүшесін, бөлімін алуды білу.
4. Кептіру әдісін
білу.
5. Сақтау әдісін
білу.
Қоршаған
орта факторлары және олардың
өсімдікке тигізетін әсері
(Оқушылардың
мектеп жанындағы бауда жүргізілген
бақылауларының қорытындысы).
1.
|
Факторлар
|
Факторлардың
сипаты
|
Қоршаған орта
факторларының өсімдікке әсері
|
|
Топырақ
|
Сары түсті,
құрғақ топырақ,құнарлылығы аз.
|
Құрғақ топырақ
ылғалды ұзақ сақтай алмайды,өсімдік өсу үшін жиі суғару керек.
|
|
Ауа
|
Ауада көліктердің
жағымсыз газ иісі сезіледі.
|
Көліктердің
газдары,түтіндер өсімдіктерге қатты зиянын тигізеді.
|
|
Жел
|
Құрғақ әрі жылы
жел
|
Желдер топырақтың
құрылымын бұзады, өсімдіктерді құрғатады.
|
|
Су
|
Топырақта, ауада
оның аз мөлшерде бар екені байқалады.
|
Судың тапшылығы
өсімдіктің өсуін тоқтатады, олар аласа болып қалады.
|
|
Температура
|
Ауа +18 0С
сынап бағанасы бойынша
|
+100С
–тан жоғары температура өсімдіктің өсуіне әсер етеді.
|
|
Жарық
|
Күн бұлыңғыр.
|
Жарық өсімдіктің
фотосинтезіне қажет.
|
|
Жер қыртысы
|
Төбешікті,жазық
|
өсімдікке зиян
келтіретін аңызақ желді ұстамайды.
|
|
өсімдік
|
Топырақты
біркелкі жабынмен жаппайды,әр түрлі шөптесін өсімдік бар.
|
өсімдіктер
топырақты құрғап кетуден және көшуден сақтайды.
|
|
Саңырауқұлақтар
мен ұсақ ағзалар.
|
Топырақтың
құрғақтылығынан саңырауқұлақтар өспейді, ал ұсақ ағзалар аз.
|
Саңырауқұлақтар
мен ұсақ ағзалардың жетіспеушілігі
өсімдіктерге кері
әсер етеді.
|
|
Жануарлар
|
Бунақденелілер
көп, топырақта жауын құрттар бар.
|
Бунақденелілердің
болуы гүлді өсімдіктердің тозаңдануына жақсы әсерін тигізеді, ал жауын құрттары
топырақ құнарлы болуға әсер етеді.
|
|
Адам
|
Зауыттар жоқ,
жолға тас төселген (асфальттаған) Көлік жүргізіп,өсімдіктерге зиян
келтіреді
Табиғатты
мәдениеттендіреді.
|
Ағаштар отырғызу,
көгалдандыру істері – жағымды, ал басқа факторлары – жағымсыз.
|
2.Тәжірибеде табиғат тәртібінің бұзылуы
анықталып оларды жою шаралары белгіленді.
|
1. Ағаш астындағы
топырақ тапталған
|
Көк патруль
бақылауын ұйымдастыру.Оқушыларға табиғатты сақтау тәртібі туралы баяндау.
|
|
2.Ағаш астында
шөп қабатының болмауы
|
Жерді қопсытып,
шөптердің (дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдасы, гүлдердің ) түрлерін өсіру,бұл
топырақты құрғауынан сақтайды
|
|
3.Ағаш астында
оттың қалдықтары.
|
Оқушыларға
жапырақты тыңайтқыш ретінде пайдалануға болатынын түсіндіру.
|
|
4.Ағашта сынған
бұтақтар.
|
Сынған бұтақтарды
түбінен кесу және кесілген жерін әкпен, бояумен өңдеу.
|
Қорытынды:
Саябақта,
оқу-тәжірибе үлескілерінде, мектеп жанындағы жасыл алаңда өткізілетін
сабақтарда оқушылардың табиғатпен тікелей және жүйелі қарым-қатынас жасауы
нәтижесінде экологиялық мәдениет қалыптастырылады. Оған қоса,оқушылар
табиғатты қорғауға белсенді қатысады, ол оқушының болашақтағы әлеуметтік,
кәсіптік дұрыс бағыт таңдауына әсерін тигізеді.
Қолданылған
әдебиеттер:
1.
«Биология,география және
химия» журналдары
2.
«Биолог анықтамалығы»
журналдары
3.
«Дәрілік өсімдіктер»
Қожабеков М,Қожабекова Г.
4.
«Қазақстанның дәрілік
өсімдіктері» Іскендәров Ә.
5.
«Лекарственные растения»
Доброхотова К.,Чудинов В.
6.
Интернет материалдары
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.