ХИМИЯНЫ ОҚЫТУ БІЛІГІ ДЕҢГЕЙІН АНЫҚТАУДА
ТАПСЫРМАЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Каппасова Шамшырак Еркиновна
Н.Құлжанова атындағы Торғай
гуманитарлық колледжінің
химия және биология пәнінің
оқытушысы
Білімді қалыптастырумен қатар студенттердің біліктілігін, олардың интеллектуалды қабілеттілігін және шығармашылық деңгейін дамыту жалпы оқытуда әр оқытушының педагогикалық іс-әрекетінің нәтижесі.
Педагогикалық практикада жалпы оқыту ептілігін төмендегідей жіктейді [1]. Оқыту – ұйымдастыру ептілігі: 1) жұмыс орнын ұйымдастыру, 2) еңбек гигиенасының ережесін орындау, 3) оқу тапсырмаларының мағынасын ұғу, 4) ағымдағы жұмыстарды жоспарлау, 5) өзіндік бақылау, өзін-өзі тексеру, өзіне-өзі баға беру, 6) кесте, сызбанұсқа, диаграммалар құру, 7) өз іс-әрекетін дәлелдеу, жоспар, тезис, реферат, сызбанұсқа, конспекті құру.
Ой-өрісін дамыту ерекшелігі: 1) талдау, 2) абстракциялау, 3) салыстыру, 4) ұқсастандыру, 5) жүйелеу, 6) негізгіні анықтау, 7) жіктеу, 8) дәлелдеу, 9) пысықтау, 10) синтездеу, 11) модельдеу, 12) зерттеу, 13) себеп-салдар байланысын анықтау.
Оқу-ақпараттық ептілігі: 1) оқи білу, 2) анықтама-оқулықпен жұмыс істеу, 3) библиографиялық іздену жүргізу, 4) ақпаратттарды пайдалану.
Оқу-коммуникативтік (қарым-қатынастық) ептілігі: 1) тыңдау, 2) жазу, жазбаша тілді үйрену, 3) ауызекі тілді үйрену, 4) бірлесіп жұмыс істеу.
Салыстыру ептілігі – бұл ұқсастық белгілерімен және айырмашылығын салыстыра білу қабілеті. Мысалы,
- «Атом» мен «молекуланың» айырмашылығы неде?
- Салыстырмалыжәне абсолюттік массалардың айырмашылығы неде?
- Күнделікті өмірде кездесетін мынадай өздеріне тән екі немесе үш қасиеттері бойынша салыстырыңдар.
А) бор және қант
Ә) бор және көмір
Б) сірке қышқылы және ас содасы
В) өсімдік майы және су
Себеп – салдар байланыстарын қалыптастыру ептілігі – бұл құбылыстардың бір-бірімен байланысын, яғни оның біреуі – себебі, екіншісі – салдары болатынын анықтау [1].
Газ ауадан ауыр болса да, неге ашық ыдыста сақтауға болмайтынын түсіндіріңдер? Неге атом электрбейтарап?
Біреуі – себебі, келесісі – салдары болып келетін төмендегі сөздерді ретімен орналастырыңдар.
Табиғаттың ластануы, адамдардың жаппай ауруға шалдығуы, жануарларға дұрыс қарамау, жануардың өлімі, студенттер білімінің төмен деңгейі.
Жіктеу ептілігі бұл белгілі обьектілерді класс, бөлім, разряд бойынша олардың белгілеріне қарап бөлу қабілеті.
1. Төмендегі берілген химиялық элементтердің типін анықтау: сутегі, азот, темір, көміртегі, күміс, күкірт, мырыш.
2. Мыналардың қайсысы зат, ал қайсысы дене екенін анықтаңыздар: шыны, стакан, оттегі, крахмал, кілт, мұз, бұлт, құбыр, май, өткізгіш, гайка, су, сынап, май.
3. Берілген заттардың қайсысы қоспа, ал қайсысы таза зат екенін анықтау: гранит, қант, құм, ас тұзы, дистелденген су, сүт, газдалған су.
4. Барлық оксидтерді қандай белгілермен топтарға бөледі.
Талдау ептілігі – бұл ғылыми зерттеу әдістерін қолданып, ойлау арқылы тұтас нәрсені құрамдас бөліктерге бөлу.
Су... , оттегі... , сутегі... тұрады. Күкіртсутек – иісі пісірген жұмыртқаға ұқсас, ол сутегі, ол сутегі.. мен күкірт... тұрады.
Қасиеттері берілген:т масса, тығыздық, өлшем, форма ұшқыштығы, иісі, қайнау температурасы, бояуы, құрамы, қаттылығы. Осы қасиеттердің қайсысын а) зат б) молекулаға пайдалануға болады, ал қайсысы болмайды?
«Атом» сөзі «бөлінбейтін» деген мағынаны білдіреді, осы тұжырымды төмендегі берілген сөйлемдерде қайсысы дұрыс, ал қайсысы бұрыс екенін көрсет.
Май шам жанғанда қандай құбылыс байқалады?
Мыналардың қайсысы химиялық, ал қайсысы физикалық құбылысқа жатқызуға болады: а) ағашта қыраудың түзілуі, б) темірді тот басу, в) суды айдау, г) ылғалдың кебуі, е) бензиннің жануы, ж) алюминийдің балқуы, з) сүттің ашуы, к) мұздың еруі.
Ұқсастандыру (аналогия жүргізу)
Заттардың, құбылыстардың ұқсастықтарын бір-бірінен айыра білу ептілігі. Бірдей денеден тұратын заттарға мысал келтіріңдер. Мысалы: алюминий, күміс, пластмасса қасық. Әр түрлі нәрселер бір заттан жасалуы мүмкін, мысалы, шеге, кілт, түйме темірден жасалуы мүмкін. Ұқсас мысалдар келтіріңдер.
Пысықтау ептілігі – бұл жалпы жағдайға негізгі қорытындылар жасап, жалпы мағына беру қабілеттілігі [2].
- Химиялық элемент ұғымына негізгі міндеттері бар?
- Химия ғылымының қандай негізгі міндеттері бар?
- Талданған мәселелерге қорытынды жасаңдар.
- Құрамы бойынша заттардың жалпы жіктеу схемасын құрыңдар.
Дәлелдеу ептілігі – бұл белгілі бір фактілер, әдістер арқылы дәлелдеу қабілеті.
- Неге салыстырмалы атомдық массасының өлшем бірлігі болмайды?
- Химия ғылымын қоршаған ортаның ластанғаны үшін кінәлауға бола ма?
- Сіз картоп пісірдіңіз. Не өзгерді – зат па әлде дене ме? Бұл құбылыс неге негізделген?
- Жұмыртқа пісіру үшін сіз табаққа май еріттіңіз. Не өзгерді – зат па әлдедене ме? Жауапты қалай дәлелдеуге болады?
Синтездеу ептілігі – бұл ғылыми – зерттеу әдістерін қолдану арқылы қандайда бір затты, құбылысты жалпы бір тұтас және оның құрамдас бөлшектерінің бір-бірімен байланысын анықтау.
- Мына заттардың формуласын жазыңдар: а) сутегі газы, б) темір, в) оттегі газы, г) алюминий, д) 2 молекулалы азот газы, е) мыс
- Күрделі заттың формуласын жазудың алгоритмдік әрекетін құрастыру
Қорыта айтқанда репродуктивті есептердің орнына, студенттердің ой-өрістерін дамытатын тапсырмалардың көлемі көп болатын, оларды жүйелі түрде қолданса, онда студенттердің химияны оқыту білігі деңгейі мен интеллектуалдық деңгейі жоғары болады. Студенттердің тапсырманы орындағанда танымдық белсенділігі артып, олардың ойлау жүйесін дамытады, жеке тұлға ретінде өзіндік көзқарас қалыптастыруына әсер етеді. [3].
Пайдаланылған әдебиеттер
Б.Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуетін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту: теория және тәжірибе. Алматы. 2005 ж. 10 б.
Қазақстан мектебі журналы №6 2010 ж. 68-б.
Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова Химия 11 сынып Алматы 2007 ж.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.