Батыс
Қазақстан облысы
Батыс
Қазақстан индустриалды колледжінің
өндірістік
оқыту шебері
Тулегенова
Бақытжан Карабековна
Бағдарламаның
тақырыбы: Газбен пісіру жабдықтары және аппараттарын қолдану
Сабақтың
тақырыбы: Ацетилен генераторынан ацетилен газын
және пісіргіш жалынын алу
Сабақтың
мақсаты: Оқушыларға газ жалынымен өңдеу (ГЖӨ)
туралы түсінік беру және ацетилен генераторынаң атқаратын қызметін түсіндіру,
көрсету пісіргіш жалынын алу;
Сабақтың
тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың мамандыққа деген
қызығушылығын артыру, еңбек тәртібін жақсарту;
Сабақтың
көрнекілігі:
Ацетилен генераторы, оттық (горелка ), оттек балоны, қысым редукторы, мультимедиялық
проектор
Теориялық
сабақтан қайталау сұрақтары:
1. Қандай
газ түрлерін білесіңдер?
Жауабы:
ацетилен газы, табиғи газ, пропан, бутан
2. Газ
балондарының түстері қандай болады?
Жауабы:
ацетилен – ақ, жанғыш газ-қызыл, гелий-қоңыр, оттегі- көгілдір
3. Оттықтардың
атқаратын қызметі?
Жауабы:
Оттықтар газбен пісіру, дәнекерлеу, балқытып қосу және қыздыру жұмыстарының
негізгі құралы болып табылады.
4. Оттықтар
(горелка) қандай түрге бөлінеді ?
Жауабы:
Инжекторлы және инжекторсыз
5. Газбен
жұмыс жасау кезіндегі техника қауіпсіздігі?
Жаңа
тақырыпты түсіндіру:
Металды газ жалынымен өңдеу тәсілдері 30-дан аса
технологиялық процестерден тұрады. Олар өздерінің орындалуына байланысты төрт
түрлі негізгі топқа бөлінеді. ГЖӨ- біріктіру, қыздыру, кесу, тозаң сіңіру. ГЖӨ
халық шаруашылығының көптеген салаларында күнделікті қолданылады және оның
механикалық өңдеумен салыстырғанда өзінің жоғары өнімділігі мен қаражат шығыны
бойынша артықшылығы бар. ГЖӨ процесінің энергия көзі ретінде бұрынғыша газ
жалыны қызмет етеді.
ГЖӨ
процестерінің кең таралған түрлері – ол газбен пісіру және оттегімен
кесу.
Газбен пісіру жұқа болаттард, шойындарды, түсті
металдарды және қорытпаларды пісіру кезінде жиі
қолданылады.
Жұмыс орны деп металдарға ГЖӨ жүргізілетін жерді атайды. Жұмыс орны жылжымалы
немесе тұрақты болуы
мүмкін.
Жылжымалы ЖО көбінесе мекемелер мен үйлердің ауласында, сол сияқты құрылыс
алаңдарында орналасады. Мұндай жерлерде қолмен пісіру пайдалынады. Газ көзі
үшін әдетте қысымы редукторы арқылы төмендетілген, газ бен оттегі балондары
қолданылады. Бұл газдарды жұмысшы құралдарға жеткізу үшін(кескіш пен оттық)
ұзындығы 10м-ден кем емес түтіктерді пайдаланады. Ацетилен балоны орнына кейде
сақтандырғыш затворымен жабдықталған жылжымалы генераторды
қолданады. Жылжымалы
ацетилен генераторын қолданған кезде, оттегі оттегі балоннан кем дегенде 5м-ден
аз емес қашықтыққа орналастырады. Генераторды жарақталған кезінде көшіруге
тыйым салынады. Газбен
пісірушінің (кесушінің) жұмыс орнында тістеуік, балға металл бетін тазалайтын
металл щеткасы, редукторды тазалайтын ине және өңдеп жатқан бөлшекті
ауыстыратын сүймен болуы керек. Осыған қосымша, редукторды бекітетін балонның
қақпақтарын ашып-жабатын және жұмыс кезінде оттықта (кескіште) пайда болған
ақауларды жөндеу үшін қолданылатын құралдар болуы тиіс. Пісіруші жұмысшыларға
жұмыс киімдері және қорғаушы көзілдірігімен жабдықталуы жылжымалы жұмыс орны
жабық ғимараттарда орналасқан кезде табиғи немесе арнайы желдеткіштермен қамтамасыз
етілуі тиіс. Тұрақты ЖО газбен қоректендіру бұл кезде бір орталықтан
жүргізіледі:егер жұмыс орны 10-нан артық болса. Тұрақты ЖО пропан- бутан
қоспасы газ құбырлары арқылы таратқыш станциядан немесе жібергіш қондырғыдан
келеді. Бұл жағдайда қалыптасқан жүйе құбырлары газ құбырларынан 250 мм биікте
тартылады.
ГЖӨ кезінде негізгі жылу ретінде газ бен оттегінің жалынын
қолданады. -ацетилен
-табиғи газ (қалалық газ)
-пропан-бутан
қоспасы
-керосин
Ең тиімді жанатын газға ацетилен (C2H2) жатады.
Ол
өзінің технологияық және термохимиялық қасиеттерінің артықшылықтарының
арқасында газбен өңдеудің сапасы мен өнімділігін барынша арттырады.
Ацетилен ауада жеңіл . Оның ауамен салыстырғандағы
тығыздығы 0,9.
Ацетилен бірден бір өндірісте кеңінен қолданатын газ.
Металдарды ГЖӨ кезінде ацетиленді жылжымалы немесе
тұрақты ацетилен генераторларынан газ күйінде алып қолданады немесе ацетилен
балондарын қолданады .
Ерітілген ацетиленді қолданудың, газ күйіндегі
қолданумен салыстырғанда бірқатар артықшылықтары бар. Кальци карбиді ацетилен
өндірілетін негізгі шикізат ол қарасұр немесе қоңыр түсті қатты материал.
Ацетилен оның сумен қосылып (гидролиз) бұзылу кезінде
алынады. 1кг карбидтен шамамен 250дм газ алуға болады .
Кальций карбиді саңылаусыз (герметикалық) тығыз
жабылған барабандар ішінде сақталады және тасымалданады.
Ацетителен балон ішіндегі қолданғаннан кейінгі қалдық
қысым 0.1МПа көп емес 0.05-0.1МПа дан кем болмауы тиіс .
Оттегі балондары міндетті түрде майсыздандырылуы керек
. Қалдық қысымы 0.05-0.1МПа дан кем болмауы тиіс.
Редукторлар газбен қамтамасыз ету жүйелеріндегі
редукторлар оған балондардан газ құбырларынан немесе жібергіш қондырғылардан
келетін газ қысымын төмендету және тұрақты ұстап тұру қызметін атқарады .
Стандарт бойынша редукторлар мына белгілеріне қарай
ерекшеленеді. Қойлымына қарай:
Б-балондық. Р-рамалық. С-жүйелік.
Өткізетін газ түріне қарай A –ацетилендік. К-оттегілік.
М-метандық. П-пропан-бутандық сияқты газдарға арналған В-ауалық.
Балондарды жапқыш винтелдер болаттан жасалады олардың
бұрандалары басқа вентильдерден
Бөлек
болады.Балон редукторлары вентильдермен арнаулы саөина арөылы жалғайды,ал ашып
жабуды кигізілген кілттермен жүргізіледі.Ацетиленді вентильдері үшін түрлі
сериялы етіп шығарылады,оның екеуі(ВБА.ВАБ) мембраналық.Үшіншісі сальникті
тығыздағыштармен жабдықталады.Оттегі балондарының вентильін жезден жасайды.
Түтіктер
ГЖӨ үшін стандарт бойынша жасалған резиналы түтіктердің мына кластарын
пайдаланады.
1-0.63МПа
ға дейін қысымды газдар жүргізу үшін
2-сол
қысымға дейінгі сұйық жанар майды немесе оның қысымын жүргізу үшін.
3-2.0МПа
қысымға дейінгі оттегін жүргізу үшін сыртқы диаметірі 14-0.51. ішкі диаметірі
6-0.59.
ГЖӨ
үшін қолданылатын түтіктердің ұзындығы цех жағдайында 30-м –ден ал құрастыру
кезінде 40-м ден артық болмау керек .Сүйық жанғыштар пайдаланған кезде осы
түтіктердің үзындығы 10-м ден аспау керек.Аппаратураларға түтіктерді нипельдер
арқылы жалғастырады,ал екі түтіктің үштарын жалғастыру үшін екі жақты нипель
қолданылады .Жалпы нипельді жалғауға сақина пайдалану ұсынылады. Түтіктердің бітеулілігін тексереді.
Қазіргі
өндірісте өнімділігі 1,25 м3 /сағ болатын, АСП типті орта қысымды
жылжымалы генераторлар қолданылады. Бұл генераторларда газ өңдеу процесі
кальций карбидінің сумен қосылу уақытымен реттеледі. Карбид салынған реторта
кезінде қозғалмай тұрады да, оған керісінше ацетилен алу мөлшеріне қарай су
деңгейі өзгеріп отырады. Генератор бір ЖО-на арналған кезең-кезеңмен жұмыс
істейтін аппарат.
Құрылысы:
қақпақ, бекіткіш, монометр, себет (корзина) сақтандырғыш затворы.
Оттықтар
газбен пісіру, дәнекерлеу, балқытып қосу және қыздыру жұмыстарындағы негізгі
құрал болып табылады.
-газдарды
қажетті қатынаста араластыру;
-жалпы
шығатын жерге (ұшына) газ жеткізу;
-жалынды
тұрақты ұстап тұру және газ құрамын, оттегі мен жанғыш газдың қатынастарын
реттеу;
Оттықтар
инжекторлы және инжекторсыз болып екі түрге бөлінеді.
Пісіргіш
газ жалыны – пісіру кезіндегі жылудың негізгі көзі. Пісіргіш жалын газдың
немесе жанғыш сұйық буының оттегімен қосылып жануынан пайда болады.
Пісіргіш
жалын аймағы:
А
– ядро, В – толық жанбаған аймақ, С – толық жанған аймақ, Е – ядро ұзындығы;
Техника
қауіпсіздк ережесі
-Жұмыс
орны таза және реттілікте үстау керек.
-Арнаулы
аяқ киімнің,киімнің ,көзілдіріктің болуы тиіс.
-Тетіктерді
жанғыш заттармен сүртуге тиім салынады.
-Дәнекерлеу
жүмысын жүргізетін жерлерде тез жанғыш,жарылғыш заттар болмауы тиіс.
-Оттегі
балондарын май қолмен ұстамау,май тигізбеу.
-Газ
түтіктерінің (шланга)оттыққа және бәсеңдеткіш редукторларға қосылуының
тығыздығын және беріктігін тексеру.
Бекіту
құрлымы.
Өндірістік
оқыту сабағын қортындылау .
Оқушылардың
жақсы жұмыс көрсеткені үшін бағалау.
Оқушылардың
жұмыс барысында жіберген қателіктерін көрсету,болдырмау тәсілдерін үйрету.
Жабдықтарды,жұмыс
уақытын және еңбек амалдарын тиімді пайдалану.
Оқушылардың
бағасын не үшін алғанын түсіндіру.
Үй
тапсырмасын беру.Газбен пісіру технологиясы.
Жұмыс
орнын жинау.
Практикалық
жұмыс:
Ацетилен
генеграторының жұмыс реті
1.Ацетилен
генераторының түтіктерінің ,оттықтарының жалғауларын тексеру.
2.Генератордың
аузынан тексеру тығынына дейін су құйылады.
3.Себетке
кальцей карбидін белгіленген мөлшерде саламыз.
4.Абайлап себетті
генераторға саламыз да,қақпағын тығыздап жабамыз.
Кальцей карбит
сумен жанасуымен ацетилен газын бөліп,ауаны газтүзеткіштен ысырып шығарады.
5.Ацетиленде
газ түзілгенін манометр арқылы тексеріледі.
6.Монометрдің
көрсеткіші төмен түссе,онда қайтадан кальцей карбит салып қайтадан газ аламыз
|
Жұмыстың орындалу кезеңі
|
Жұмыс реті
|
|
Жұмыс алдында
|
Оттықты
тексеріп шығып, оның пісірілетін металл қалыңдығына ұштық номерінің сай
келетіндігіне көз жеткізеді.
Бұрандалы
жалғаулардың тығыздығын тексереді. Қажет болса ұштық пен ниппельдердің
бастырма гайкаларын тартады.
Оттегіні
шығарып көріп, ацетилен келетін нипельде сору бар екендігіне көз жеткізеді.
Сору аз болса инжектор мен араластырғыш камераның аралығындағы саңылауды
тексереді. Қажет болса инжекторды 0,5 -1 айналымға бұрап камерадан шығарады.
Егер осы кезде сору қалпына келмесе, онда инжектор мен мундштуктың тесіктері
бітеліп қалмағандығын тексереді.
|
|
Жұмыс кезінде
|
Редукторды
қажетті қысымда қояды.
Оттегі
вентилін ашып, жанғыш газдың каналына сору туғызады.
Жанғыш
газдың жапқышын ашып, мундштуктан шыққан газ қоспасын тұтандырады.
Вентильдердің көмегімен жалынның құрамы мен қуаттылығын реттейді. Пісіретін
металдың түріне қарай тотықтандыратын, қалыпты немесе күйдіретін жалын
жасауға болады.
Жалынның
атылып жануы байқалса, онда жанғыш газдың вентилін, содан кейін оттегінің
вентилін жабады. Егер мундштук қатты қызып кетсе, онда оны өшіріп суға салып
суытып алады.
|
|
Жұмыс тоқтаған кезінде
|
Вентильдерді
мына ретпен жабады: алдымен жанғыш газдікін, содан кейін оттегінікін.
Редуктордағы қосқыш реттегіш винтті шығарып алады.
Мундштуктың
жағдайын тексеріп, оның сыртқы бетіндегі металл шашырандыларын тазалайды. Ол
үшін оны кесек қорғасынға немесе ағашқа үйкейді.
Мундштуктың
ішкі каналын жезден немесе мыстан жұмсақ металдан жасалған алты қырлы инемен
тазалайды. Сол үшін диаметрі әр түрлі инелердің жиынтығы болғаны жөн. Мундштуктың
тесігі кеңіп кетсе, немесе күйіп кетсе онда оны айырбастау қажет.
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.