Bakı şəhəri 149
№-li tam orta məktəbin
Fiziki tərbiyə müəllimi
Məmmədzadə Nəriman Fizuli oğlu
FİZİKİ TƏRBİYƏ VƏ FƏAL TƏDRİS GÜN REJİMİ
Hazırda şagirdlərin fiziki cəhətdən sağlamlığının inkişafı
məsələsi bütün ictimaiyyəti düşündürən ciddi məsələlərdən birinə çevrilmişdir.
Belə ki, müasir dövrdə baş verən bir sıra maddi və mənəvi gərginliklər, yeni tədris
proqramında qarşıya çıxan bir sıra zehni çətinliklər şagirdlərin sağlamlığına və
onların fiziki inkişafına təsirsiz qalmır.
Bəs necə etməli ki, uşaq birinci sinifdən başlayaraq təlimdə
qarşıya çıxan bütün zehni gərginliklərə davam gətirməklə təhsilini başa vura
bilsin və fiziki cəhətdən yaxşı inkişafa malik böyüsün.
Necə etməli ki, ümumtəhsil məktəblərini bitirən gənclərimiz
dərin biliyə malik olmaqla yanaşı, həm də həyata hazır, müdrik və bacarıqlı şəxslər
kimi boya-başa çatsınlar, əmək fəaliyyətində, ali və orta ixtisas məktəblərində
oxuyarkən, yaxud hərbi hissələrdə xidmət edərkən qüvvəli, dözümlü, çevik
olsunlar, öz sağlamlıqlarını qorumağı, səhhətlərinin qayğısına qalmağı
bacarsınlar?
Bəs, hazırda ümumtəhsil məktəblərində şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin
təşkili nə vəziyyətdədir?
Qeyd etmək lazımdır ki, bu istiqamətdə müəyyən işlər
görülmüşdür. Ancaq böyük təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, ümumtəhsil məktəblərinin
əksəriyyətində fiziki tərbiyənin təşkili bu günün tələblərinə qətiyyən cavab
vermir. Bu sahədə kök salan ciddi nöqsanlar isə çoxlarına məlumdur.
Alimlər hesablamışlar ki, məktəb islahatlarının həyata
keçirdiyi indiki dövrdə şagirdlər zehni işlə həddindən artıq yüklənmişlər.
Onların gün rejiminin 80-85 faizi məktəbdə və evdə dərs öyrənməyə, oturaq həyat
tərzinə sərf olunur.
Məktəblilərin fiziki hərəkətlərə olan təlabatının isə cəmi
15-16 faizi ödənilir. Hər bir şagirdin həftə ərzində azı 10-12 saat fəal fiziki
hərəkətlərlə məşğul olması artıq zərurət kəsb edir. Lakin hələ də məktəblərdə
şagirdlər həftə ərzində cəmi 2 saat fiziki tərbiyə dərsi keçməklə kifayətlənirlər.
Məktəblilərin 75- 80 faizi heç bir idman dərnəyinə, bölməyə ümumi fiziki
hazırlıq qruplarına cəlb olunmamışdır. Bunun nəticəsidir ki, uşaqlar və
yeniyetmələr arasında hipodinamiya təhlükəsi getdikcə artır, bu da ürək,
qan-damar, əsəb və maddələr mübadiləsinin pozulması kimi bir sıra xəstəliklərin
geniş yayılmasına gətirib çıxarır.
Beləliklə, biz həyata, əməyə, Vətənin müdafiəsinə fiziki cəhətdən
ahəngdar inkişaf etmiş gənc nəsil hazırlaya bilirikmi? Qətiyyən yox!
Bu bir həqiqətdir ki, Respublikamızda ordu sıralarına
çağrılan gənclərin əksər hissəsi qaçmaq, tullanmaq, qumbara atmaq, dırmanmaq və
s. kimi fiziki hərəkətlər üzrə adi normativ belə ödəyə bilmirlər. Onlarda
davamlılıq, dözümlülük, cəldlik, güc, qüvvə kimi fiziki hərbi keyfiyyətlər
aşağı səviyyədədir.
Dərs haqqında: Fiziki tərbiyənin kütləviliyi üçün ən
yaxşı vasitə dərsdir. Çünki, hamının dərs məşğələsində iştirak etməsi məcburi
sayılır. Təəssüf ki, şagirdlər fiziki tərbiyə dərsində həftədə cəmi 90 dəqiqə
iştirak edirlər. Bu dərslər nə qədər yüksək səviyyədə keçirilsə belə, yenə də
şagirdlərin fiziki hərəkətlərə olan gündəlik tələbatının çox cüzi bir hissəsini
təmin edə bilər.
12 saatın müqabilində cəmi 2 saatlıq fiziki tərbiyə dərsi
çox cuzi görünür. Artıq ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə fənninin tədrisinə
ayrılan vaxtı həftədə azı 3-4 saat artırmaq vaxtı çatmışdır. Dözülməz haldır
ki, həftədə 2 saat dərsin tədrisi vəziyyəti əksəriyyət məktəblərdə olduqca
aşağı səviyyədədir.
Yeri gəlmişkən deyək ki, ibtidai siniflərdə fiziki tərbiyə
dərslərinin ixtisaslı müəllimlərə verilməsi barədə müvafiq direktiv göstərişlər
olmasına baxmayaraq, Respublikamızın məktəblərində bu vəziyyət hələ də düzəlməmişdir.
Bunun da başlıca səbəbi bir sıra məktəb rəhbərlərinin
fiziki tərbiyənin tədrisinə laqeyd münasibətidir.
Tədris günü rejimində bədən tərbiyəsi, sağlamlıq tədbirləri
(Dərsə qədər gimnastika, Bədən tərbiyəsi dəqiqələri, Tənəffüslərdə oyun və əyləncələr)
Fəal gün rejimi: Şagirdlərin sağlamlığını möhkəmlətmək,
iş qabiliyyətinin və şüurlu intizamını yüksəltməkdə və onların istirahətinin
daha yaxşı təşkil edilməsində müntəzəm keçirilən bədən tərbiyəsi tədbirləri
mühüm yer tutur.
Belə
tədbirlərə aşağıdakılar daxildir:
1.Dərsə qədər gimnastika;
2.Ümumtəhsil və əmək dərslərində bədən
tərbiyəsi dəqiqəsi və fasiləsi;
3.Tənəffüslərdə oyunlar və əyləncələr.
Tədris günü rejimində keçirilən həmin tədbirlərə məktəbin
direktoru nəzarət etməlidir. Lakin bədən tərbiyəsi tədbirlərinin yerinə
yetirilməsinə bilavasitə rəhbərlik, məktəbin fiziki müəllimlərinə tapşırılır.
Bu tədbirlərin vaxtaşırı və səmərəli keçməsi üçün fiziki tərbiyə
müəllimi, tərbiyə işləri üzrə direktor müavini, gənclər təşkilatı, UBT rəhbəri,
müəllim heyəti, BTK şurası birgə fəaliyyət göstərməlidirlər. Belə əlaqəli təşkil
olunan iş fiziki tərbiyə dərslərinin də səmərəliliyini və keyfiyyətini müsbət nəticə
verir.
Dərsəqədər gimnastikanın məqsədi:
Məktəblərdə hər gün müntəzəm olaraq 1-ci dərsdən əvvəl
keçirilən kompleks hərəkətlər dərsəqədər gimnastika adlanır. Dərsəqədər
gimnastikanın məqsədi aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:
1. Şagirlərin
əhvalını yuxudan sonra gümrahlaşdırır, onlarda ruhi şənliyi bərpa edir.
2. Şagirdlərin
fiziki inkişafını möhkəmləndirir.
3. Fiziki
tərbiyə üzrə proqram materiallarının bəzi bölmələrini daha yaxşı mənimsənməsinə
müsbət təsir edir.
4. Şagirdlər
məktəbdə tədris günlərini kollektiv sürətdə və nizamla başlayır.
5. Şagirdlərin
müntəzəm olaraq fiziki hərəkətlərlə məşğul olmalarının vərdiş halına keçməsinə
imkan yaradır.
Məşğələdə məktəb rəhbərliyinin və birinci dərsi olan müəllimlərin
iştirakı mütləqdir.
Bədən
tərbiyəsi dəqiqəsi:
Şagirdlər ümumtəhsil dərslərində və əmək təlimi məşğələlərində
istər zehin və istərsədə fiziki cəhətdən gərgin iş sahəsində yorğunluq hiss
edirlər.
Bununla əlaqədər olaraq şagirdlər istər-istəməz dərsə diqqət
vermirlər, söhbət edirlər, çünki, uşaqların orqanizmində yorğunluqla bağlı
fizioloji dəyişiklik baş vermişdir. Bütün bunlar intizamın pozulmasına və iş
qabiliyyətinin azalmasına səbəb olur.
Belə bir vəziyyət, xüsusilə III-IV və sonrakı dərslərdə
yazı işi, məsələ həlli və s. kimi gərgin işlər zamanı beyin qabığında yerləşən
bəzi mərkəzlərin yorulması ilə izah edilir. Belə bir yorğunluğun qarşısını
almaq və şagirdlərin iş qabiliyyətini artırmaq üçün bədən tərbiyəsi dəqiqəsi
mühüm vasitə hesab edilir.
Bədən tərbiyəsi dəqiqəsini (2-3) dəqiqə fənn müəllimi, bədən
tərbiyəsi fasiləsinin (3-4 dəqiqə) isə əmək təlimi müəllimi həyata keçirməlidir.
Həmin hərəkətlərin seçilməsində müəllimlər məktəbin fiziki tərbiyə müəllimləri
ilə məsləhətləşməlidirlər.
Bədən tərbiyəsi dəqiqəsi və fasiləsi üçün dəqiq vaxt təyin edilmir,
bunlar yorğunluq hiss etdikdə tədbiq edilməlidir.
Bədən tərbiyəsi dəqiqəsi və fasiləsi nəinki aşağı siniflərdə,
(I-VIII siniflərdə mütləqdir), həm də yuxarı siniflərdə də tədbiq edilməlidir.
Verilən hərəkətlər işin xüsusiyyətinə görə tədbiq edilir.
Hərəkətlər sadə və şagirdlərə tam məlum olan səpkidə
aparılmalıdır.
Təəssüflər ki, bu vacib məsələ unudulur və yerinə
yetirilmir.Çünki, məktəb rəhbərlərinin vahid tələbi, diqqət və qayğısı
unudulur.
Tənəffüslərdə
oyun və əyləncələr:
Şagirdlərin dərsarası tənəffüslərini, xüsusilə böyük tənəffüsü
səmərəli və şən keçirmək, onların sağlam, hərtərəfli inkişaf etdirilməsində
mühüm vasitələrdən biri də tənəffüslərdə oyun və əyləncələrin təşkilidir.
Məktəbdə eyni vaxtda təhsil alan müxtəlif yaşlı uşaqlar tənəffüs
zamanı dəhlizlərdə, yaxud həyətdə o tərəf bu tərəfə qaçır, bir – birinə toxunur
və s. yersiz hərəkətlər edərək məktəbin daxili intizamını pozurlar.
Bütün bu xoşagəlməz halların qarşısını almaq məqsədi ilə məktəb
rəhbərləri, müəllim heyəti, xüsusilə sinif müəllimləri və fiziki tərbiyə müəllimləri
səy göstərməli , tənəffüslərdə oyun və əyləncələr təşkil edib, onun lazımı
qaydada keçməsinə nəzarət və rəhbərlik etməlidirlər.
Həmin tədbirlərin müvəffəqiyyətlə həyata keçməsi üçün məktəbin
meydançasında şərait və avadanlıq olması da mühüm yer tutur.
Tənəffüs zamanı təşkil edilən oyun və əyləncələr rəngarəng
və uşaqların yaş xüsusiyyətinə uyğun olduqda daha çox şagirdi özünə cəlb edir.
Əgər biz gələcək nəslimizi sağlam,
gümrah, əməyə, həyata və Vətənin müdafiəsinə hazır görmək istəyiriksə, o zaman
bütün qüvvəmizi və səylərimizi onların fiziki tərbiyəsinin əsaslı şəkildə
inkişafına yönəltməliyik.
Bakı 2015
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.