Тақырыбы
: Эволюциялық процесстің негізгі
бағыттары.
Ұйымдастыру
кезеңі: Оқушылармен амандасу, түгендеу және көңіл
– күйлерін сұрау.
Үй
тапсырмасы: Түр түзілу. Осы тақырыпқа байланысты терминдерді сөзжұмбақ түрінде
жасадым. 1-7 ге дейін жауаптарын тауып электронды тақтаға жазады.
·
1.Түр түзілудің қай жолы түр аумағының жеке бөліктеріндегі
экологиялық жағдайлармен байланысты болады. Экологиялық
·
2. Организмдердің нақтылы ортада тіршілік етіп, ұрпақ қалдыруын
қамтамасыз ететін әрекет. Бейімділік
·
3. Түрлі табиғи кедергілерге байланысты бір түр дараларының еркін
шағылысуы мүмкін болмайтын жағдайы. Оқшаулану
·
4. Белгілі бір аймақта тіршілік ететін, генофонды ортақ, бір түр
дараларының оқшауланған шағын тобы.Популяция
·
5. Популяциядан жаңа түрдің түзілуі ненің нәтижесі болып табылады.
Микроэволюция
·
6. Түр түзілудің қай түрінде табиғи кедергілерге байланысты, аймақ
бөліктерге бөлініп кетеді. Географиялық
·
7. Пайда болған жаңа түр бастапқы түрден байланысын үзіп, олармен
шағылысуы мүмкін болмайтын, өз алдына дербес даралар жиынтығын не деп атаймыз?
Түр түзілу
Түр
түзілудің қай түрі және оған сипаттама бер?
Түр
түзілудің қай түріне жатады және сипаттама бер?
Галапагос
аралдарындағы Дарвин зерттеп сипаттаған қунақтар қай түр түзілуге мысал бола
алады?
Жаңа
сабақтың мақсаты : Органикалық дүние
эволюциясының бағыттары мен жолдарын қарастыру, А.Н.Северцов пен И.И.
Шмальгаузеннің ұсынған сызбанұсқасын түсіндіру.
Әдісі: Түсіндірмелі
– көрнекілік, нұсқаушы - ойға түсіруші.(слайд, электрондық тақта)
Сабақ
құрылымы: Макроэволюция дегеніміз- түрден жоғары
деңгейіндегі жүйелік топтар: туыстар, тұқымдастар, отрядтар, кластар, типтердің
түзілу процесі. Макроэволюциялық процестің нәтижесінде жер бетінде тіршілік
пайда болып, қазіргі кезеңдегі тірі организмдердің жүйесі
қалыптасады.Органикалық дүние барлық замандар мен кезеңдерде жердің геологиялық
және климаттық жағдайларына бейімделіп дамыды.Орыс ғалымдары А.И.Северцов пен
И.И.Шмальгаузен эволюциялық әрекеттің екі бағытын және оның жүзеге асырынуның 3
жолын атап көрсетті.
Биологиялық
прогресс- түрдің немесе басқа да жүйелік топтардың тіршілік үшін күресте
жеңіп шығуы.
Оқушылар
кестені толтырады.
Жүйелік
топтардағы даралар санының артуы.
Таралу
аймағының кеңеюі
Организмдер
қоршаған ортаға бейімделеді.
Түр
дараларының саны артады.
Түрдің
таралу аймағы кеңейеді.
Жаңа
популяциялар, түр тармақтары және түрлер түзіледі.
Биологиялық
прогреске кері процесс биологиялық регресс.Биологиялық регресс- организмдердің
таралу аймағын азайтады;
Аймақтың
тарылуы
Түр
дараларының азаюы
Түрлердің
ығысуы
Түрлердің
жойылу
Жойылу
Қоршаған
ортаның қолайсыз жағдайларынан өзгеруі
Паразиттік
тіршілік ететін организмдерге
Қозғалмай
бекініп, тіршілік ететіндер
Жер
астында және үңгірлерді тіршілік ететін жануарлардың жеке мүшелернің
қарапайымдануы.
Оқушыларды
6-топқа бөліп, биологиялық прогрестің негізгі жолдарын меңгеруге баулу,яғни
анықтамасын айтқан соң оқушылар өздері ізденеді.
Биологиялық
прогрестің негізгі жолдары.Ароморфоз – Идиоадаптация - Дегенерация
1.
Ароморфоз (грекше "аіrо" — көтеру, "тоrрһа" — пішіні),
оны кейде арогенез деп те атайды. Бұл кезде организмдердің құрылысында күрделі
өзгерістер байқалады. Арогенез кезінде — даралардың құрылым деңгейі күрделеніп
тіршілік етуге бейімділігі арта түседі. Мысалы, эволюция процесінің нәтижесінде
2 қабатты жануарлардан пайда болған жалпақ құрттарда үшінші мезодерма қабаты
пайда болды. Оған буылтық құрттардағы қан айналым жүйесінің пайда болуы,
хордалыларда ішкі қаңқаның жетілуі, омыртқалы жануарларда жүрек құрылысының
және т.б. мүшелерінің күрделенуі жатады. Ароморфоз — тұқым қуалайтын
өзгергіштік пен табиғи сұрыпталудың негізінде қалыптасады. Жануарлардың
белсенді қозғалысы, тыныс алу мүшелеріндегі күрделі өзгерістер (желбезек,
өкпенің пайда болуы), балықтардан бастап құстар мен сүтқоректілерде жүрек
құрылысының күрделенуімен қатар жеке веналық қан тамырлар мен артериялық қан
тамырларға бөлінуі, т.б. Мұның бәрі де жануарлардың белсенді тіршілік етіп,
сыртқы орта жағдайларына бейімделуін арттырады. Ароморфоз — эволюция барысында
ұзақ уакыт сақталып макроэволюцияда жаңа ірі жүйелік топтардың (тип, класс,
отряд) пайда болуына әсерін тигізеді. Ароморфоз биологиялық прогреске жетудің
негізгі жолы болып саналады. Өсімдіктердегі күрделі ароморфоздық өзгеріске —
спора арқылы көбеюден тұқыммен көбеюге көшуін (ауысуын), гүлдің, жемістің пайда
болуын мысал ретінде атауға болады. Ароморфоздың эволюцияның ең негізгі жолына:
бір жасушалылардан көп жасушалыларға; екі қабатты организмнен үш қабаттыға;
төменгі сатыдағы хордалылардан жоғары сатыдағы хордалыларға дейін дамуын атауға
болады.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.