- 03.10.2020
- 225
- 2
№21 орта мектеп
7 «Ә» сынып
Сынып жетекшісі: Таймаганбетова Г.У
Жаңаөзен 2014 ж
Сабақтың тақырыбы: Ерлік – елге мұра, ұрпаққа ұран
Сабақтың мақсаты:
Тәрбиелік: Отанды
сүюге, елжандылыққа,
табандылыққа, адалдыққа, шыншыл болуға, батырларын тани білуге, Отанды қорғай
білуге, белсенділікке, әскери іске сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
Білімділікке: Өз ойын жеткізе білуге, мәнерлеп оқуға жетелеу.
Дамытушылық: Оқушының ізденісін арттыру, түйінді ой айта білуге
дағдыландыру.
(Әнұран орындалады.)
Мұғалімнің сөзі:
Бүгінгі жеңіс күні қарсаңында қан майданда ерлігімен, еңбегімен елімізге
бейбіт өмір сыйлаған аталарымыздың рухына бас иіп, еске аламыз.
Халқымыз үшін зор шығынмен келген Жеңістің қадір-қасиеті майдангерлердің де,
соғыс қасіретін бала болып тартып есейген біздің әкелеріміздің де, кейінгі
ұрпақтың да жадында. Ерен ерлік пен өлшеусіз еңбектің арқасында қолымыз жеткен
бейбітшілік 45-жылдың көктемінде сақталып қалды.
Жау келгенде қолға қару алып дұшпанға қарсы шыққан, бейбіт өмірмен
қауышқанда қираған шаруашылықты қалпына келтіруге ғұмырларын арнаған ардагерлер
мен тыл еңбеккерлеріне біз мәңгі қарыздармыз.
Ажал оғын шашқан аждаһадай айбарлы жаумен айқасу үшін Маңғыстау түбегінен алты
мыңнан астам азамат аттанған. Сол боздақтардың төрт мыңдайы от ортасынан
оралмай қалды. Соғыс салған сойқан ішінде із-түзсіз кеткендері қаншама!
Маңғыстау топырағынан майданға аттанғандар арасында есімдері беймәлім
қалған ерлер болғанына күмән жоқ. Соғыстың аласапыран дүрмегі наградаға ұсынған
талай қағазды қалтарыста қалдырған да аян. Маңғыстаудай маңғаз түбектен
аттанған боздақтар соғысқа награда үшін келмегендерін, ел шебін қатыгез жау
тырнағаннан тезірек босатып, ел-жұртына аман-есен оралуды ғана ойлағандарын
айту керек. Ұлы Отан соғысының тарихынан лайықты орын алған Маңғыстаулық
батырларымызды атасақ, олар Мәди Бегенов, Жұмағали Қалдықараев, Исатай
Сүйеубаев, Біләл Қалиев.
Мәди Бегенов 1916 жылы Маңғыстау облысы, Бейнеу ауданындағы Ақжігіт деген
жерде дүниеге келген. Мәди орталау мектепті ғана бітірген. Әкеден 12 жасында
айырылып еңбекке араласа бастайды. 1938 жылы күзде әскерге алынып, 1939 жылы
Балтық жағалауында әскери борышын өтеп жүріп, Ұлы Отан соғысына қатысады.
Ол Сталинград, Курск маңындағы ұрыстарға қатысып, кейін 203 атқыштар
дивизиясына ауысады да, барлаушылар бөлімшесінің командирі болады. 1943 жылы 22
қыркүйекте Днепр жағалауында өткен шайқаста Мәди бір өзі жаудың жеті солдатын,
бір унтер-офицерін жер жастандырады. 1944 жылы 19 наурызда КСРО Жоғарғы Кеңесі
Президиумының Жарлығы бойынша аға сержант Бегеновке Днепрден өтерде көрсеткен
асқан ерлігі мен қаһармандығы үшін Кеңес Одағының Батыры атағы беріледі. Бейнеу
ауданында батырдың атында мектеп бар.
Жұмағали Қалдықараев 1922 жылы Кетік (Форт Шевченко) қаласында дүниеге
келген. Ол еңбек жолын колхозда тракторшы болудан бастаған. Соғыстың алғашқы
жылдарында майдандағы 7-гвардиялық атты әскер корпусына жаумен шайқасқан.
Жұмағали Орел, Курск, Белгорд, Харьков үшін шайқастарды артқа тастап, ерлік
істер тындырған. 1943 жылы қыркүйек айында Днепрден өтер тұста жаудың
пулеметтен тынымсыз оқ жаудырғанына қарамастан Қалдықараев бастаған жігіттер
өзеннен өтуге кірісті. Өзеннің үштен екісінен өткен тұста жау снарядтары қардай
борайды. Осындай ерен ерлігімен қаза тапқан. Днепрден өтердегі ерлігі үшін оған
Кеңестер Одағының Батыры атағы беріледі. Бірақ бұл награданы алу оған
бұйырмайды.
Исатай Сүйеубаев 1913 жылы Маңғыстау ауданы Тиген жерінде дүниеге келген.
Ұлы Отан соғысында ерлік жасаған даңқты жауынгер. 1942 жылдың тамыз айында
Армия қатарына шақырылған. Ақпан айында Сталинград майданындағы 21-армияның
292-атқыштар дивизиясының 1036-полкының автоматшылар ротасында болды. 1942
жылдың 22 қарашада басталған Сталинград түбіндегі қарсы шабуылда танк
десантшылары құрамында жау шебін бұзу ұрысына қатысады. Осы ұрыста жаудың 182
солдатын 7 бекінісін жояды.
Жараланғанына қарамастан ұрыс даласын тастамайды. Исатай осы ерлігі үшін
Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынылған екен. Бірақ белгісіз себептермен Батыр
атағы берілмей, КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1943 жылы 14 ақпандағы
жарлығымен Ленин ордені берілді. Халық ақыны Сәттіғұл Жанғабылов інісіне отты
өлең жолдарын арнаған. Исатай 1947 жылы 16 қыркүйекте Астарханға бара жатып
қайғылы қазаға ұшырайды. 1993 жылы жазда жерлестері ағайын-туғандары батырдың
сүйегін ата қауымы Тигенге, анасының қасына әкеліп құрметпен жерлеген.
1994 жылы Маңғыстаудың ер ұлы Исатайдың зираты басына күмбезді кесене
тұрғызылады.
Маңғыстаудың бір перзенті – Біләл Қалиев. Кеңес Одағының Батыры атағын
иеленген. Ол 1941 жылы 7 тамызда құрамында 16 ұшағы бар эскадрилья полкіндегі
Преображенскийдің бастауымен Берлинді бұрғылай ұшып, 1760 шақырым шалғай жол
кешіп, әскери тапсырманы бұлжытпай орындап, өз базасына аман-есен оралған.
Сөйтіп, Біләл Қалиевке әуе шабуылында көрсеткен теңдесі жоқ ерлігі үшін 1941
жылы Батыр атағы берілді. Бұл ерлігі туралы мағлұмат елге кезінде жетпеген.
1942 жылы14 шілдеде Липецкі аспанында күші басым жаумен шайқаста ерлікпен қаза
болған туралы қарақағаз келген.
Қасиетті Маңғыстау топырағы қай заманда да ат тұяғының дүбірінен, атой
салған аласапыран кезеңдерінен кенде қалып көрген жоқ. Кезінде жеті жұт келіп
жайқалған бұл өңірдің ұландары аттың жалы, атанның қомында белі қатайып, ел мен
жер намысын қорғап есейген.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Маңғыстау өлкесінде Маңғыстау және
Форт-Шевченко аудандары болған. Маңғыстау ауданының экономикасы негізінен мал
шаруашылығы болуына байланысты еңбекшілер «Бәрі де майдан үшін, бәрі де жеңіс
үшін» деген ұранды басшылыққа ала отырып, мал басын аман сақтап, соғыс
уақытының талабына сай шаруашылық жұмысты қайта құрып, майданға көптеп көмек
жіберуге жұмылады.
Ауыл азаматтары соғыстың алғашқы айларынан бастап, Қызыл Армия қатарына
майданға алына бастаған. Көптеген жанұялардың бас көтерер ер азаматы қолына
қару алып, майданға аттанады, олардың орнында қалған әйелдер еңбек майданына
араласады. Әйелдер басқару орындарында, егін және мал шаруашылықтарында тіпті
көмір тресінде де жұмыс істеген. Олар күнделікті жұмыс көлемін асыра орындап
отырады. Олар партия мүшесіне кандидат, комсомол мүшелері қызметін атқарады.
Майданға көмектесудің ең бір маңызды саласы Қызыл Армияға жылы киім жинау
жұмысы болатын. Соғыс жылдарында еңбекшілері тон, тоқыма шалбар, күпі, байпақ,
қолғап, шұлғау, бас киім, көрпе жинап майданға жібереді. Сонымен қатар олар
ақша, облигация, күміс, тері және жүн тапсырады. Аудан еңбекшілері өздерінің
жанқиярлық еңбектерінің арқасында соғыс уақытының қиындығына қарамастан
жылма-жыл мал басының өсуін қамтамасыз етіп, тапсыратын ет, сүт, жүн өнімдерін
жоспарынан асыра орындап отырады. Еңбекшілердің қажымас қайраты, Отанға деген
сүйіспеншілігі арасында соғыс жылдарында мал басы өсіп, аудан экономикасы
айтарлықтай нығайған.
Маңғыстау түбегі малшыларының соғыс жылдарындағы жанқиярлық еңбегі жоғары
бағаланып, 1948 жылы 13 адам Ленин орденімен, 10 адам Еңбек Қызыл Ту орденімен
наградталды. Өлкеміздің 9 колхозшысына Социалистік Еңбек ері атағы беріледі.
Олар: Ұзақбай Есқожаев, Балажан Қажашева, Кенған Қошақанов, Нұрсейт Бейнеуов,
Тұржан Құлбеков, Дүйіш Сәтбаев, Сатыбалды Сисенбаев, Дүйсе Бердібеков, Жанбөпе
Мергенбаева.
Дүйсе Бердібеков Киров атындағы колхозды алғаш ұйымдастырушылардың бірі
болған. Соғыс басталар қарсаңында Қызыл Армия үшін жылқы жинау науқаны
басталып, шаруашылық басшылары мұндай жауапты жұмысқа ауыл, ел арасындағы
беделді азамат Дүйсе Бердібековті тағайындайды. Ол басқаратын ферма соғыс
жылдарында мемлекеттік тапсырмаларды үнемі асыра орындап, жеңісті жақындатуға
еселеп үлес қосқан.
Маңғыстау өңіріндегі әйелдердің соғыс жылдарындағы жиынтық бейнесін
Қожашева Балажан өмірінен табуға болады. 1941 жылдан 1958 жылға дейін колхоздың
товарлы жылқы фермасын табан ауыстырмастан басқарып келеді. Бұл жылдар ішінде
оның фермасы табыс биігінен сан мәрте көрініп, аудандық, облыстық жастардың
жеңімпазы атанады. Қазақстан Компартиясының кезекті съезіне делегат болды.
Орталық Комитет мүшелігіне сайланады.
Қошақанов Кенхан 1930 жылы жаңа ұйымдастырылып жатқан балықшылар
колхозында еңбек етеді. Өндірістік тапсырманы асыра орындап, соғыс жылдарындағы
ерлігіне пара-пар еңбегі жоғары бағаланып, «1941-1945 жылдардағы еңбектегі
ерлігі үшін» медалімен наградталады. Соғыс аяқталар қарсаңында жаңа
ұйымдастырылып жатқан «Қарақұм» колхозына төраға етіп тағайындайды. Соғыс
жылдарында туралап қалған артелдердің басын құрайды. Тынымсыз еңбегінің
нәтижесінде жаңа шаруашылық мемлекеттік жоспарларын асыра орындайды.
Маңғыстау жерінде шаруашылықтарды ұйымдастыруға белсене қатысқандардың
бірі – Есқожаев Ұзақбай, «Жыңғылды» колхозында жаңа ұйымдастырылып жатқан жылқы
фермасын өз жауапкершілігіне алады. Соғыс жылдарында майданға Адай жылқыларын
мүлтіксіз орындап, «Құрмет Белгісі», «Еңбек Қызыл ту ордендерімен», 1945 жылы
«1941-1945 жылдардағы ерлік еңбегі үшін» медалімен наградталады.
Құлыбеков Тұржан соғыс басталған Калинин атындағы колхоздың төрағасы болып
сайланды. Ел басына күн түскен ауыр жылдарда қоғам малын бағып күтудің барлық
қиындықтарын басынан кешкен. Ұйымдастырушы, белсенді ауыл азаматы екенін
көрсетіп, Қамысты ауылдың кеңесіне төраға болып сайланады. Ауылдастарының
сауатын ашуға, білім мен мәдениетке ұмтылыс жасауына өз ісімен үлгі бола
білген.
Мергенбаева Жанбөпе – жылқышы. Еңбек жолын 1938 жылы Ембі ауданында
диқаншы болудан басталған. 1942 жылы колхозда жылқышы, 1944 жылы ферма
меңгерушісі болып істеген. Ұлы Отан соғысы кезіндегі аянбай істеген еңбегі
ескеріліп, Қазақстан Компартиясының 5,8 съездерін, ал 1952 жылы Дүниежүзілік
әйелдер форумына делегат болып қатысқан.
Соғыстың сұрапыл жылдарында Сәтбаев Дүйіш басқаратын ферма әскерге көмек
ретінде жүздеген жылқы өсіріліп, майданға жөнелткен. Бірнеше жыл қатарынан мал
басын өсіру жөніндегі мемлекет тапсырмасын орындап озаттар сапынан табылған. Ол
басқаратын ферма бүкіл Маңғыстау өңірінің мақтанышы.
Қай
жұмысқа да тындырымды. Сисенбаев Сатыбалдыға 1942 жылы колхоз басқармасы жылқы
өсірумен айналысатын ферманы басқару міндетін жүктейді. Соғыс жылдарының ауыр тауқыметін
тартып жүрсе де, жылқы шаруашылығын өркендетуге күш жігерін салып,
ұйымдастырушылық қабілетін аямайды. Үш жыл ішінде фермадағы жылқы санын үш
жарым еседей өсіреді. Осындай жеңіс жолындағы ерен еңбектері жоғары бағаланады.
Нұрсейіт Бейнеуов Маңғыстау ауданы, Жыңғылды ауылында алғашқылардың бірі
болып 54 жасында 1930 жылы «Орпа» ауылшаруашылық артелін құрады. Оны басқару
өзіне тапсырылады. Соғыс басталар қарсаңында жылқы өсіретін жаңа шаруашылықты
басқару тапсырылады. Маңғыстау өңірінде өсірілетін Адай тұқымы жылқылардың
өрісі соғыстың небір сұрапыл кезеңдерінде жалпақ жұртқа әйгілі болғаны мәлім.
Нұрсейіт Бейнеуов басқарған жылқы шаруашылығы соғыс жылдарында айтарлықтай
табысқа ие болады.
Қорытындылау: Ұлылыққа тағзым – ұрпаққа парыз.
Соғыс жылдарындағы балалар әкелерін майданға аттандырып салып, елдегі
шаруашылық тұтқасын аналарымен бірге өз қолдарына алаған. Сол соғыс
жылдарындағы балалар тылда тыным алмаған. Олар байтақ елімізбен, білек сыбанған
қалың жұртпен Жеңісті сағат сайын жақындата түскен.
Ұлы отан соғысында ерлік көрсеткен, ата - бабаларымыздың ерлік істерін
құрмет тұтып, еске алып, әруақтарына бас иеміз.
Оларға деген құрметімізді ұран ғып айтамыз. «Ешкім де, ешнәрсе де, ешқашан да
ұмытылмайды».
Мәңгілік алауға гүл шоқтары қойылып, 1 минут еске алу.
- Ерлік мәңгі есте. Кір жуып кіндік қаны тамған жері үшін, жанған отқа түсіп,
жалын кешкен ер азаматтар естен шықпайды. Олар тарихта өшпес із қалдырды.
Халық, тыныштық үшін бақыт үшін күресті. Сондықтанда әділетсіз соғысты бастаған
Фашистік Германияны жеңіп шықты.
1941 жылы 9 - мамыр жеңіске жетіп жеңіс күні аталды.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сабақтың тақырыбы: Ерлік – елге мұра, ұрпаққа ұран
Сабақтың мақсаты:
Тәрбиелік: Отанды сүюге, елжандылыққа,
табандылыққа, адалдыққа, шыншыл болуға, батырларын тани білуге, Отанды қорғай білуге, белсенділікке, әскери іске сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
Білімділікке: Өз ойын жеткізе білуге, мәнерлеп оқуға жетелеу.
Дамытушылық: Оқушының ізденісін арттыру, түйінді ой айта білуге дағдыландыру.
(Әнұран орындалады.)
Мұғалімнің сөзі:
Бүгінгі жеңіс күні қарсаңында қан майданда ерлігімен, еңбегімен елімізге бейбіт өмір сыйлаған аталарымыздың рухына бас иіп, еске аламыз.
Халқымыз үшін зор шығынмен келген Жеңістің қадір-қасиеті майдангерлердің де, соғыс қасіретін бала болып тартып есейген біздің әкелеріміздің де, кейінгі ұрпақтың да жадында. Ерен ерлік пен өлшеусіз еңбектің арқасында қолымыз жеткен бейбітшілік 45-жылдың көктемінде сақталып қалды.
Жау келгенде қолға қару алып дұшпанға қарсы шыққан, бейбіт өмірмен қауышқанда қираған шаруашылықты қалпына келтіруге ғұмырларын арнаған ардагерлер мен тыл еңбеккерлеріне біз мәңгі қарыздармыз.
Ажал оғын шашқан аждаһадай айбарлы жаумен айқасу үшін Маңғыстау түбегінен алты мыңнан астам азамат аттанған. Сол боздақтардың төрт мыңдайы от ортасынан оралмай қалды. Соғыс салған сойқан ішінде із-түзсіз кеткендері қаншама!
Маңғыстау топырағынан майданға аттанғандар арасында есімдері беймәлім қалған ерлер болғанына күмән жоқ. Соғыстың аласапыран дүрмегі наградаға ұсынған талай қағазды қалтарыста қалдырған да аян. Маңғыстаудай маңғаз түбектен аттанған боздақтар соғысқа награда үшін келмегендерін, ел шебін қатыгез жау тырнағаннан тезірек босатып, ел-жұртына аман-есен оралуды ғана ойлағандарын айту керек. Ұлы Отан соғысының тарихынан лайықты орын алған Маңғыстаулық батырларымызды атасақ, олар Мәди Бегенов, Жұмағали Қалдықараев, Исатай Сүйеубаев, Біләл Қалиев.
Мәди Бегенов 1916 жылы Маңғыстау облысы, Бейнеу ауданындағы Ақжігіт деген жерде дүниеге келген. Мәди орталау мектепті ғана бітірген. Әкеден 12 жасында айырылып еңбекке араласа бастайды. 1938 жылы күзде әскерге алынып, 1939 жылы Балтық жағалауында әскери борышын өтеп жүріп, Ұлы Отан соғысына қатысады.
Ол Сталинград, Курск маңындағы ұрыстарға қатысып, кейін 203 атқыштар дивизиясына ауысады да, барлаушылар бөлімшесінің командирі болады. 1943 жылы 22 қыркүйекте Днепр жағалауында өткен шайқаста Мәди бір өзі жаудың жеті солдатын, бір унтер-офицерін жер жастандырады. 1944 жылы 19 наурызда КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығы бойынша аға сержант Бегеновке Днепрден өтерде көрсеткен асқан ерлігі мен қаһармандығы үшін Кеңес Одағының Батыры атағы беріледі. Бейнеу ауданында батырдың атында мектеп бар.
Жұмағали Қалдықараев 1922 жылы Кетік (Форт Шевченко) қаласында дүниеге келген. Ол еңбек жолын колхозда тракторшы болудан бастаған. Соғыстың алғашқы жылдарында майдандағы 7-гвардиялық атты әскер корпусына жаумен шайқасқан. Жұмағали Орел, Курск, Белгорд, Харьков үшін шайқастарды артқа тастап
6 656 746 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Таймаганбетова Гулбахар Уалихановна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.