Сергей Васильев
«Эрчимэн Бэргэн»
олонхотунан
инценировка сценарыйа
(орто-улахан белех)
Сценарыйы онордо: Петрова О.А.
Оруолларга:
Олоцхоьут,
Эриэн тойон о5онньор,
Эбириэлдьин хотун.
Эрчимэн Бэргэн (сана хаампыт о5о, 4 саастаах о5о),
Кыталык,
Чункунуур Чуура бухатыыр,
Хаачылаан Куо,
Хаачылаан Куо а5ата,
Хаачылаан Куо ийэтэ,
Олонхоьуту истээччи о5олор,
Айыы дьоно
Туттар тэриллэр:
Бала5ан,
Салама,
Ат,
Саха иьиттэрэ,
Елбет мэцэ уута,
Хара таас сымыыт,
Хатыц мастар.
Кыьыл о5о куукула.
Музыкальнай киэргэтии
Сахалыы музыка,
Чыычаахтар сацалара,
Ат туйа5ын тыаьа
Хомус тыаьа,
Холорук тыаьа,
Бухатыырдар охсуьар музыкалара,
Аптаах музыка,
Хаачылаан Куо тойуга,
Оьуохай,
Бастакы кестуу.
Бала5ан и5игэр кемулуек оьох аттыгар олонхоьут
истээччилэр ортолоругар олорор.
Олоцхоьут: Аныгы уйэ ар5аьын
Адьас анараа сиксигэр,
Туруу бараан дойду
Туналыйар туоьахтарыгар,
Бухатыыр уескуех,
Буойун олохсуйуох,
Устата-туората кестубэт
Улуу толооно
Оло5урбута эбитэ уьу…
Ол улуу эбэ
Улай киинигэр,
Ураьа дьиэлэнэн,
Эриэн тойон о5онньор диэн,
Эбириэлдьин хотун
Эмээхсин диэн
Ыал буолан, ыыр уктээн,
Буруо таьааран
Олорбуттар эбит.
Кэмниэ-кэнэ5эс,
Хомнуо-хойут
Олус учугэй
Уол о5оломмуттар.
Иккис кестуу.
Орто дойду кестер, Эриэн тойон кэргэнинээн Эбириэлдьин
хотуннуун кыьыл о5ону кете5ен уерэн-кетен киирэллэр
Эбириэлдьин хотун: Кемус чыычаахпыт
Урун куммут сырдаата
Олукпут
кэцээтэ
Уоппут куедьуйдэ.
Эриэн тойон:
Аан дойдуну
Арацаччылыыр,
Кун улууьун кемускуур
Ыччат –киьи буол!
О5онньордоох эмээхсин тахсаллар. Онтон сана хааман
эрэр о5ону Эриэн тойон уонна Эбириэлдьин хотун сиэтэн кестеллер. Уол о5о
мэниктии сылдьара кестер. Ити кэмнэ сахалыы музыка, чыычыыхтар сацалара
иьиллэр.
Уьус кестуу.
Бала5ан и5игэр кемулуек оьох аттыгар олоцхоьут
истээччилэр ортолоругар олорор.
Олоцхоьут:
Уол биир сарсыарда
Мэлийэн-сутэн хаалбыт.
О5онньордоох эмээхсин
Уолларын сутэрэн
Ар5ааттан ыйыппыттар,
Со5урууттан кердеебуттэр.
Биирдэ кэтэьэн-кэтэьэннэр
Кэлтэгэй буолтарын кэннэ
Кемус чыычаахтара
Илэ бэйэтинэн
Бу кэлэн турар эбит
Тердус кестуу
Эрчимэн Бэргэн атынан тереппуттэрин дьиэлэригэр
кэлэр, бала5антан Эриэн тойон кэргэнинээн тахсаллар.
ЭрчимэнБэргэн:Ус халлаан
Урдугэр олохтоох
Куккуруур Бе5е бухатыыр
Кэлэн, ыцыран илдьэн,
Урун Аар тойон ыйаа5ынан
Сылайбат сындааьыннаата,
Еьуллубэт уудэьиннээтэ,
Тохтубат хааннаата,
Тостубат уцуохтаата..
Ол курдук
Эрчимэн Бэргэн диэн
Аат инэрэн, орто дойду
Улуу бухатыырынан
Онордо.
Бэьис кестуу
Кыталык ункуутэ кестер.
Бухатыыр кыталыгы керсер.
Кыталык: Эрчимэн Бэргэн барахсан
Иннигэр иэдээн тоьуйда,
Чыцкыныыр халлаан уола
Чуцкунуур Чуура бухатыыр
Хаачылаан Куону уоран ылан
Хара таас сымыыт гынан,
Ыйыстан кэбистэ.
Ус халлаан
Урдугэр олохтоох,
Урун–Аар тойон
Елбет мэнэ уутун ыытта,
Елбуту еруьуйдун диэн
Эйиэхэ анаан
Ильдьит ыытта!
Кыталык уеьэттэн елбет мэнэ уутун туьэрэр ону бухатыыр
хабан ылан уктан ильдьэ барар.
Алтыс кестуу.
Хаачылаан Куо дьоно олорор сирдэрэ кестер. Онно
Эрчимэн Бэргэн атынан тиийэр. Уот харацарар. Сырдыыр. Холорук туьэр тыаьа
иьиллэр.Абааьы бухатыыра Чуцкунуур Чуура суодас гына туьэр.
Чункунуур Чуура: Ок-сиэ, нокойдоон,
Ойутта5ын то5о омунай,
Алама5ай куннуттэн
Арахсаайыккыный!
Хаачылаан Куону,
Хотун ойох оцостоору,
Хара таас гынан,
Куртахпар хор5оттум,
Дьэ, нойоон,
Ити дьахтары
Иэримэ дьиэбэр иттэхпинэ,
Дойдубун а5ынным диэн
Чочоцолуо.
Ордоотоьор солом суох,
Эн барсаццын,
Саататыац буоллар
Элбэ5и улэлэтиэ суох этим,
Чэ буоларгын-буолбаккын
Этэ о5ус эрэ!
Бухатыырдар охсуьан бараллар. Эрчимэн Бэргэн абааьы
уолун атахха тэппитэ охтон туьэр. Аттаан куотан истэ5инэ Эрчимэн Бэргэн умса
тутан туран сахсыйар. Абааьы уолун айа5ыттан сымыыт туьэр. Айыы бухатыыра
тааьы ылар, хаьыытыыр, устэ эргитэн баран быра5ар онто Хаачылаан Куо буолан
хаалар.
Хаачылаан Куо: Дьээ-буо…дьээ-буо!
Уруц тыыммын еруьуйбут
Уелээннээх до5орум
Хара тыыммын харыстаабыт
Хаарыаннаах атаьым
Уеруулээх урдук куеццэр
Сугуруйэммин,
Дьоьуннаах толуу бэйэ5эр
Дорообо буоллун!
Эрчимэн Бэргэн кыыс дьоннорун елбет мэнэ уутунан
ыспыта тиллэн кэлэллэр.
О5онньор: Охтоохтон охтумац,
Саалаахтан самнымац,
Сытыы тыллаах
Быьа эппэтин.
Уотаах харахтаах
Тобулу кербетун.
Эмээхсин:
Иитэр суеьугут
Куруелэннин,
Теретер о5о5ут уйаланнын!
Айыы дьоно мусталлар, айхаллыыллар-уруйдууллар
Айыы дьоно:Уруй-туску!
Уруй-айхал!
Салама ыйыыллар,оьуохайдыыллар
Оьуохай
Эьиэ - эьиэ эьиэкэй,
Эьиэкэйдиир эьиэкэй,
Эдэр ыччат тумсэммит,
Илиилэртэн сиэттиьэн
Эйэ кунун уруйдаан
Этэн-тыынан эрэбит.
Урун куммут анныгар,
Уктуур буорбут урдугэр
Угус дойду о5олоро
Учугэйтэн уерэммит,
Ергейбут урдуе5э,
Ере уунэн иьиэ5э,
Оьуо - оьуо оьуокай,
Оьуокайдыыр оьуокай!
Сэттис костуу
Олонхльут кэпсии олороро костор.
Олонхоьут: Эмньик кулун аттаах
Эрчимэн бэргэн
Бухатыыр
Кэнчээрини кэнэтэн
Киьи суоьу тордун тэнитэн,
Ол курдук
Олорбута эбитэ уьу!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.