Tarixi
Zaqatala rayonu Azərbaycan Respublikasının şimal-qərbində, Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub yamacları
Qanıx-Əyriçay vadisində yerləşir. Cənubdan Gürcüstan Respublikası, şimaldan Dağıstan Respublikası, qərbdən və şərqdən Azərbaycan Respublikasının Balakənvə Qax rayonları
ilə həmsərhəddir. Mərkəzi Zaqatala şəhəridir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 535
metr hündürlükdə Azərbaycan Respublikasının
paytaxtı olan Bakı şəhərindən
445 km aralıda, Tala çayının sahilində, Yevlax-Balakən şossesi
yolunun üzərində nəhəngİpək yolunun üstündə
vaxtı ilə Şərqin ən böyük ticarət mərkəzlərindən (bazarlarından) olan
"Əskibazarın" (yer adı tamamilə öyrənilməmişdir) 25-30 km-də Böyük Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyində
yerləşir. Zaqatala inzibati rayonu 1830-cu ildə təşkil
edilmişdir. Zaqatala rayonunun ümumi sahəsi 1348 km-dir. Ərazisi dağlıq və aran
hissədən ibarətdir. Rayonun ərazisindən 7 çay axır: Qanıx çay (Alazan), Tala
çay, Katex çay, Muxax çay, Bəkməz çay və s. Zaqatala 1840-ci
ildən şəhər adlandırılmışdır.1803-cü
ildə Zaqatala qəzasıRusiyanın
tərkibinə daxil olmuşdur. Zaqatala sözünün yaranmasına dair (etimologiyaya görə)
bir neçə rəvayət vardır. Müasir Zaqatala adı Sakatala (Sak düzü) adını dəyişilmiş
formasını təşkil edir. E.ə. VII əsrin əvvəlində Kimmer - Skit dalğaları ilə Ön
Asiyaya düşmüş sak tayfaları Albaniyanın ərazisində
də məskən salmışlar və bu ərazi kür çayının sağ sahilindən (Kür-Araz qovşağı
daxil olmaqla) Qafqaz dağ ətəklərinə qədərki ərazini
tuturdu. Zaqatala rayonu da qədim Qafqaz Albaniyasının ayrılmaz hissəsi olmaqla
onun qərbində yerləşirdi
Zaqatala qalası
Mədəniyyəti
Rayon ərazisində 252 mədəniyyət obyekti ( mədəniyyət
evi,klub,kitabxana, muzey, Tarix Mədəniyyət Qoruğu.Tarixi abidə və s.) var
“Aygün” müstəqil televiziya şirkəti 1993-cü ildən fəaliyyətə başlayıb. Hal-hazırda
televiziyada 6 nəfər çalışır. “Aygün” televiziyası təkcə Zaqatala rayonunda
deyil, o cümlədən Şəki, Qax və Balakən rayonlarında da yayımlanır.
"Aygün" televiziyasında yayımlanan verilişlərdə vətənpərvərlik,
dövlətçilik, milli adət-ənənələrimiz, rayonda, eləcə də bölgədə aparılan
tikinti-abadlıq və quruculuq səliqə-səhman işləri, sosial problemlərin həlli
istiqamətində görülən işlər üstünlük təşkil edir.
Zaqatala” qəzeti redaksiyası 1923-cü ilin mart ayından fəaliyyətə
başlamışdır. İlk əvvəllər “Zaqatala kəndlisi” adlanan qəzet sonralar “Kolxozun
səsi”, “Bolşevik kolxozu uğrunda”, “Qırmızı bayraq” və s. başlıqlarla fəaliyyət
göstərmişdir. 1991-ci ilin oktyabr ayından isə “Zaqatala” adı ilə fəaliyyətini
davam etdirir. Hal-hazırda “Zaqatala” qəzeti redaksiyasında 5 nəfər çalışır.
"Zaqatala" qəzeti müntəzəm olaraq rayonun
ictimai-siyasi həyatında baş verən hadisələri, aparılan abadlıq-təmizlik, yenidənqurma
işlərini oxuculara çatdırmağa səy göstərir.
Coğrafiyası
və iqlimi
Ay
|
Yanvar
|
Fevral
|
Mart
|
Aprel
|
May
|
İyun
|
İyul
|
Avqust
|
Sentyabr
|
Oktyabr
|
Noyabr
|
Dekabr
|
İl
|
|
Orta temperatur (°C)
|
1
|
3
|
6
|
12
|
17
|
20
|
23
|
24
|
18
|
13
|
7
|
3
|
12
|
|
Orta yağıntı (mm)
|
20
|
30
|
70
|
120
|
100
|
110
|
60
|
40
|
100
|
80
|
50
|
20
|
850
|
|
Mənbə: www.weatherbase.com
|
|
Əhalisi
2009-cu il 15-22 aprel tarixlərində aparılmış rəsmi Ümum Azərbaycan
əhali siyahıya almasına əsasən şəhərdə 19.772[3] nəfər (9.339[3] nəfər kişi, 10.433[3] nəfər qadın) əhali yaşayır.
Milli tərkibi
Zaqatala
şəhərinin milli tərkibi
|
Etnik
qruplar
|
1926[4] sa.
|
1939[5] sa.
|
1959[6] sa.
|
1970[7] sa.
|
1979[8] sa.
|
cəmi
əhali
|
3
304
|
8
594
|
10
250
|
13
377
|
15
195
|
azərbaycanlı
|
1
284
|
2
577
|
5
362
|
7
877
|
9
678
|
erməni
|
1
181
|
1
414
|
1
215
|
982
|
836
|
rus
|
290
|
2
986
|
1
876
|
1
261**
|
951**
|
saxur
|
213
|
232*
|
71
|
831
|
1
330
|
ləzgi
|
117
|
222
|
824
|
478
|
351
|
gürcü
|
96
|
144
|
137
|
307
|
91
|
ukraynalı
|
41
|
169
|
...
|
**
|
**
|
avar
|
10
|
480
|
299
|
1
133
|
1
446
|
fars
|
7
|
...
|
...
|
...
|
...
|
alman
|
...
|
47
|
...
|
...
|
...
|
yəhudi
|
...
|
16
|
20
|
13
|
5
|
tatar
|
...
|
...
|
...
|
50
|
43
|
udin
|
...
|
...
|
...
|
2
|
3
|
kürd
|
...
|
...
|
...
|
1
|
5
|
digər
|
65
|
307
|
446
|
442
|
456
|
Qeyd : *- Saxurlar və digər
Dağıstan xalqları ./y.- yoxdur ./**- Ruslar və Ukraynalılar .
İqtisadiyyatı
Rayon iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edir. Rayonda
taxılçılıq, tütünçülük, meyvəçilik, gülçülük, çayçılıq, bostan və tərəvəz
bitkiçiliyi, heyvandarlıq sahələri inkişaf etmişdir. Rayon ərazisinin 55,7
faizinin və ya 75,2 min hektarını kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar təşkil
edir.
Rayonda sənaye sektoru, o cümlədən emal sənayesi də kifayət qədər
inkişaf etmişdir. 27 sənaye müəssisəsinin 78,1 faizi emal sənayesi ilə məşğul
olur. Sənayedə istehsal olunan məhsulun 81,0 faizi qida sənayesinin payına
düşür.
Zaqatala rayonu zəngin təbii ehtiyatlara malikdir. Rayon
turizmin, mebel sənayesinin, tikinti sənayesinin, ovçuluğun, dərman bitkiləri tədarükü
və emalı sənayesinin inkişaf etdirilməsi üçün kifayət qədər potensial imkanlara
malikdir.
Ümumi ərazinin 37,8 faizdən çoxunu və 51,0 min hektardan
artığını meşə ilə örtülü sahələr təşkil edir. Meşələrdə 4,5-6 milyon kub metr
oduncaq ehtiyatı vardır. Mövcud meşələrin 85 faizi dağlıq ərazidə yerləşir, su,
torpaqqoruyucu, hava təmizləyici və estetik gözəllik mənbəyi kimi müstəsna əhəmiyyətə
malikdir.
Zaqatala meşələrində qiymətli ağac növlərindən şabalıd, qoz,
eldar şamı, ağ şam, palıd, fıstıq, vələs, cökə, dəmirağacı, qarağac və s. ağac
növləri vardır ki, bunlardan mebel sənayesində istifadə edilə bilər.
Tikinti materialları sənayesini inkişaf etdirmək üçün rayonda əhəng
daşı, qum, gil, çay daşı və s. ehtiyatlara malikdir ki, bu da rayonda asfalt,
sement, silikat kərpic, dəmir beton məmulatlarının istehsalını inkişaf etdirməyə
imkan verir.
Ərazinin zəngin təbii landşaftı və toxunulmamış meşə sahələri
turizmin inkişafı üçün əlverişli perspektivlər aça bilər. Ərazidə həm
respublika vətəndaşlarının, həm də xarici vətəndaşların maraqlı istirahət mənbəyi
ola biləcək əvəzsiz təbiət guşələri (Qəbizdərə, Honzoqor dağı, Xalaxı gölü,
Moorcay, Malarasa aşırımı və s.) mövcuddur. Zaqafqaziyada təşkil edilmiş ilk
qoruq sayılan (1929-cu il) və çox zəngin flora və faunaya malik olan Zaqatala
Dövlət Qoruğu (ərazisi 47.4 min ha.) ekoturizmin inkişafı üçün əvəzsizdir.
Rayonun ərazisi mürəkkəb coğrafi relyefə malikdir. Alazan
vadisindən başlayaraq 40-50 kilometr məsafədə hündürlük 350 metrdən 3000 metrə
qədər yüksəlir. Bu da ərazidə yaşayan heyvanların növ müxtəlifliyinə və onların
artıb çoxalmasına əlverişli şərait yaradır. Odur ki, respublikada mövcud olan
340 quş növündən 104-ü, 92 növ məməlidən 42-ı rayon ərazisində mövcud arsallar
üzrə yayılmışdır. Rayonun bioekoloji xüsusiyyətləri, o cümlədən Zaqatala meşə təsərrüfatının
Car, Tala və Muxax meşəçiliklərinin orta və yuxarı meşə qurşaqları, eləcə də
yay otlaqlarının bir hissəsi daxil olmaqla 30 min hektar ərazidə özəl ovçuluq təsərrüfatı
yaradıla bilər. Bu təsərrüfat həmçinin həmin ərazilərdə geniş yayılmış dərman
bitkilərinin tədarükü və emalı ilə də məşğul ola bilər. Dərman bitkilərinin tədarükü
və emalı sənayesinin inkişafı üçün rayonun ərazisində 1000-ə qədər bitki növü,
o cümlədən 50-ə qədər dərman bitkiləri mövcuddu
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.