- 21.10.2020
- 769
- 2
Пәні: физика
Сынып: 9 «А»
Сабақ № 15/5
Күні: 20.10.2016 ж
Сабақтың тақырыбы: § 15. Бүкіләлемдік тартылыс заңы
Сабақтаң мақсаты:
Білімділік: оқушыларға бүкіләлемдік тартылыс заңдылығын күнделікті өмірмен байланыстыра отырып меңгерту, алған білімдерін практикада, есеп шығаруда қолдануға үйрету.
Дамытушылық: ойлау қабілетін арттыру, өз ойын жүйелеуге, ұқсастықты, қарама-қайшылықты байқауға дағдыландыру және оқушылардың шығармашылық іс-әрекеттерін, ізденімпаздылықтарын дамыту.
Тәрбиелік: оқушылардың ұжымшылдық сезімін, өзіндік жұмыс дағдыларын
үйрету, дүниені және оның заңдылықтарын танып, білуге болатынын көрсету.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді игеру сабағы
Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі-көрнекті
Сабақтың көрнекіліктері: интерактивті тақта, бейнефильм, презентация, практикалық жұмысқа арналған құрал – жабдықтар.
Сабақтың барысы.
1. Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)
2. Үй тапсырмасын тексеру (10 минут)
1. Күштің қандай сипаттамалары бар? Бір дененің екінші дене әрекетімен сипатталады.
2. Күш қандай шамаға жатады? векторлық
3. Денеге күш әрекет еткеннен кейін не байқалады? Қозғалыс бағытын, жылдамдығын және пішінін өзгертеді.
4. Механикада қанша күш бар? Қандай? Серпімділік күш, ауырлық күш, үйкеліс күш
5. Тең әрекетті күш дегеніміз не?Денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күш
6. Күштің өлшем бірлігін ата. Ньютон (Н)
7. 
Бұл
қандай құрал? динамометр
8. Дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруі қалай аталады?деформация
9. 
қандай
күш көрсетілген? Үйкеліс күші
10. Үйкеліс күшінің қандай түрлерін білесіңдер? Сырғалау, домалау, тыныштық үйкеліс күші
11. 
Тең
әрекетті күш неге тең?FR = F1- F2
12. Тайғақ күндері адамдар жүретін жолдарға құм себіледі. Бұл жағдайда үйкелісті қалай өзгертті? Жолдарға құм себу арқылы үйкелісті арттырады
13. Есіктің топсасын майлау арқылы үйкелісті қалай өзгертеді? Үйкелісті кемітеді
14. 1 кН = … Н жауабы: 1000 Н
3. Жаңа сабақ (20 минут)
«Планеталардың тартылысы» атты бейнефильм.
1. Денелердің ерекше бір механикалық қасиеттеріне олардың өте алыс аралықтан бірін-бірі тартатын қабілеті жатады. Шексіз әлем кеңістігінде де, Жерде де кез келген денелердің арасында әрекет ететін өзара тартылыс күшін бүкіләлемдік тартылыс күштері немесе гравитациялық күштер деп атайды. Гравитациялық күштер денелердің қандай күйде екеніне байланысты болмайды әрі олардың әрекетіне еш нәрсе бөгет бола алмайды. Бүкіләлемдік тартылыс – әлемде өз билігін жүргізетін әмбебап күш. Бұл ақиқат бізге Исаак Ньютон арқылы мәлім болды.
2. Алғашқыда Ньютон Жер шары өзінің бетінде туғызатын үдеуі мен Жер центрінен жеткілікті алыс, яғни R + H қашықтықтағы денеге туғызатын үдеуінің арасындағы айырмашылық қандай екекнін анықтау қажет деп есептеді. Бұл айырмашылықты анықтау үшін Айдың Жерді айналу периодын және Жерден Айға дейінгі қашықтықты білу қажет болды. Ньютонға Айдың Жерді айналу периоды Т = 27,3 = 2,4*106 c және Жер центрінен Айға дейінгі қашықтық R = 384000 км екені белгілі болатын. Осы мәндерді центрге тартқыш үдеуді анықтауға арналған
ац.т.
= 
R формуласына қойсақ,
aАй
= 
͌ 0,0027 м/с2
болады. Бұл табылған шама g = 9,8 м/с2 еркін түсу үдеуінің мәнінен шамамен 3600 = 602 есе аз.
Демек,
центрге тартқыш үдеу Жердің центріне дейінгі қашықтықтың квадратына кері
пропорционал кемиді. Сонымен қатар Жер мен біздің «алманың» арасындағы өзара
әрекеттесу үшін өзара әрекеттесетін тура пропорционал, яғни F ῀ 
3. Бүкіләлемдік тартылыс заңы
Екі нүктелік денелер арасындағы өзара әрекеттесу күші олардың массаларынының көбейтіндісіне тура пропорционал, арақашықтығының квадратына кері пропорционал
F
῀ 
Бүкіл әлемдік тартылыс заңын И. Ньютон 1687 жылы ашты. 1665 жылы 23-жасында Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді .
И.Ньютон 1687 жылы бүкіләлемдік тартылыс заңын былайша тұжырымдады: екі дене бір-біріне массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал арақашықтықтарының квадратына кері пропорционал күшпен тартылады:
Пропорционалдық коэфициент G табиғаттағы барлық денелер үшін бірдей және оны бүкіләлемдік тартылыс тұрақтысы немесе гравитациялық тұрақты деп атайды.
Гравитациялық тұрақтының сан мәнін зертханалық жағдайда бірінші рет 1798 жылы ағылшын ғалымы Генри Кавендиш сезгіштігі аса жоғары бұралатын таразылардың көмегімен анықтаған болатын.
G = 6,67·10-11 Н·м2/кг2
Табиғаттағы көптеген құбылыстар бүкіләлемдік тартылыс күшімен түсіндіріледі.
т.б
құбылыстар динамика заңдарымен және бүкіләлемдік тартылыс заңы арқылы
түсіндіріледі
4. Жаңа сабақты бекіту. Есеп шығару.
№1. Массалары 1000кг екі дене арасы қандай болғанда әсерлесу күші 6,67*10-9 Н-ға тең болады?
Бер: m1=m2=1000кг.
F=6.67*10-9Н
G=67*10-11 Нм2/кг2
т/к: r - ?
Формуласы: Шешуі:
Ғ= Gm1m2 /r2
r
= 
12-жаттығу.
№ 4. Айдың Жерге тартылу күшін есептеңдер. Айдың массасы 7*1022 кг, ал Жердің массасы 6*1024 кг. Жерден Айға дейінгі арақашықтық 384000 км.
Берілгені:
m1= 7*1022 кг
m2= 6*1024 кг
r = 384000 км
G=67*10-11 Нм2/кг2
т/к: F - ?
Тапсырма. Белгісіз мүшелерді табу
|
a |
0,4 м/с2 |
2 км/с2 |
0,1 м/с2 |
5 см/с2 |
||
|
m |
8 кг |
3 г |
200 кг |
10 г |
||
|
F |
2 Н |
6 мН |
20 Н |
1 кН |
Жауабы
|
a |
0,25м/с2 |
2м/с2 |
0,4 м/с2 |
2 км/с2 |
0,1 м/с2 |
5 см/с2 |
|
m |
8 кг |
3 г |
200 кг |
10 г |
200кг |
20000Н |
|
F |
2 Н |
6 мН |
80Н |
20Н |
20 Н |
1 кН |
5. Сабақты қорыту. Рефлексия.
Мен бүгін білдім .......
Мен бүгін үйрендім ......
Маған бүгінгі сабақта ........ ұнады.
6. Үй тапсырмасы: §15, 12 жаттығу, № 2, № 3.
1. Үй тапсырмасын тексеру
1. Күштің қандай сипаттамалары бар? Бір дененің екінші дене әрекетімен сипатталады.
2. Күш қандай шамаға жатады? векторлық
3. Денеге күш әрекет еткеннен кейін не байқалады? Қозғалыс бағытын, жылдамдығын және пішінін өзгертеді.
4. Механикада қанша күш бар? Қандай? Серпімділік күш, ауырлық күш, үйкеліс күш
5. Тең әрекетті күш дегеніміз не? Денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күш
6. Күштің өлшем бірлігін ата. Ньютон (Н)
7. 
Бұл
қандай құрал? динамометр
8. Дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруі қалай аталады? деформация
9. 
қандай
күш көрсетілген? Үйкеліс күші
10. Үйкеліс күшінің қандай түрлерін білесіңдер? Сырғалау, домалау, тыныштық үйкеліс күші
11. Тең әрекетті күш неге тең? FR = F1- F2
12. Тайғақ күндері адамдар жүретін жолдарға құм себіледі. Бұл жағдайда үйкелісті қалай өзгертті? Жолдарға құм себу арқылы үйкелісті арттырады
13. Есіктің топсасын майлау арқылы үйкелісті қалай өзгертеді? Үйкелісті кемітеді
14. 1 кН = … Н жауабы: 1000 Н
Тапсырма. Белгісіз мүшелерді табу
|
a |
0,4 м/с2 |
2 км/с2 |
0,1 м/с2 |
5 см/с2 |
||
|
m |
8 кг |
3 г |
200 кг |
10 г |
||
|
F |
2 Н |
6 мН |
20 Н |
1 кН |
Жауабы
|
a |
0,25м/с2 |
2м/с2 |
0,4 м/с2 |
2 км/с2 |
0,1 м/с2 |
5 см/с2 |
|
m |
8 кг |
3 г |
200 кг |
10 г |
200кг |
20000Н |
|
F |
2 Н |
6 мН |
80Н |
20Н |
20 Н |
1 кН |
№1. Массалары 1000кг екі дене арасы қандай болғанда әсерлесу күші 6,67*10-9 Н-ға тең болады?
Бер: m1=m2=1000кг.
F=6.67*10-9Н
G=67*10-11 Нм2/кг2
т/к: r - ?
Формуласы:
Шешуі:
Ғ= Gm1m2 /r2
r
= 
№ 4. Берілгені:
m1= 7*1022 кг
m2= 6*1024 кг
r = 384000 км
G=67*10-11 Нм2/кг2
т/к: F - ?
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Білім беру саласы: ТанымБөлімі: Қоршаған ортамен танысу.Тақырыбы: Құстар біздің досымыз.Мақсаты: Тәрбиелік:Балалардың жергіліктіжердің құстарымен таныстырып оны күтіп баптауға,аялауға оларға қамқорлық жасап,мейірімділікпен қарауға тәрбиелеу.Білімділік:Балаларды табиғат арқылы адамгершілікке тәрбиелеу және экологиялық білімдерін толық ұғымға жетілдіру.Дамытушылық:құстар туралы білімдерін толықтыру,құстарға деген қызығушылығын,тілдерін дамыту,сөздік қорын молайту.Әдіс тәсілдері:түсіндіру,көрсету,тақпақ,мақал-мәтел,жұмбақ,жасыру,сұрақ-жауап,әңгімелеу.Сөздік жұмыс:құстар,ұя.Билингвальды сыңары:құстар-птицы,қарлығаш-ласточка,көгершін-голубь.Заттық дамыту ортасы:құстардың суреттері,құстарға қамқорлық жасап ұя,жемсауыт,талға жапырақ жасау.
6 656 258 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Николаева Валентина Андреевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс профессиональной переподготовки
600 ч.
Курс повышения квалификации
72/180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Мини-курс
6 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.