Жоғары сынып оқушыларының отбасы
қарым –қатынасының психологиялық саулығының негізі.
Ата
–анамен баланың арасындағы
қарым-
қатынас ең алғашқы ананың
құрсағында жатып пайда балады.
Гарри Салливан.
Қазіргі кезде психология ғалымында қарым-қатынастың дамуы-күрделі, көп қырлы
және көп деңгейлі процесс, бұл психикалық процесстер мен адам даралығын
зерттеуде қолданылатын нағыз қажет тәсілмен бірдей.
Бұл
мәселені өңдеу тек қана арнайы психология пәндеріне ғана емес, жалпы психология
теориясының дамуындағы маңызды,ата-ана бала қатынасы түсінігімен отбасындағы
тәрбиелеу стилъдерінде, ата-аналардың ролъдері мен бағдарларына көрініс
беретін балалар мен барлық қарым-қатынас түрлері анықталады Ата-анамен бала
қатынасының аталған компонеттері арқылы ата-ананың өз баласын,оның мінез-құлқын
қабылдауы баланың тұлғалық дамуына әсер етуі мен өзара әрекеттестігі жүзеге
асады.Сондықтан ата-аналар бала өмірінің алғашқы күнінен бастап-ақ психикалық
және тұлғалық дамуына әсер ететін адамдар болып табылады.Баланы тәрбиелеуде
ата-ана жеткілікті мән бермесе,бұл істің нәтижесіз болары күмәнсіз.
Абай
былай дейді балаға көбіне үш алуан түрлі мінез жұғады.Біріншісі
ата-анадан,екіншісі-ұстазынан,үшіншісі-құрбысынан.Солардың ішінен бала қайсысын
жақсы көрсе,сонысынан көбірек жұғады. Сондықтан жұмыс қаншалықты қауырт
болса,қаншалықты шаршап шалдығып жүрсе де ата-ана бала тәрбиесін ұмытпауы тиіс.
Сондықтан балалардың болашақ қадамы отбасында басталатыны бәрімізге аян.Бала
жақсы ,әдепті болса да жаман әдетті болса да ең алдымен отбасынан алады.Отбасы
қарым-қаынасының ықпалын арттыратын негізгі құралдардың бірі онын
мүшелерімен мағлұмат алмасуы .Бұл отбасы мүшелірінің көрген-білгені, басынан
өткізген сырымен бөлісуі.Сол арқылы олардыңарасында қарым-қатынас орнайды.
Өйткені мағлұмат алмасу барысында бірін-бірі таниды, бірінің айтқанына
екіншісі қазбалап сұрақ қояды. Одан туындаған қанағаттану. қуаныш таңдану
сезімдерді танымды әсер қалдырумен құнды. Ата- ана бала тәрбиесіндегі
негізгі тұлға.Сондықтан олар баларының жан -дүниесіне үңіліп,мінез-құлқындағы
ерекшелікті жете білгені жөн. Балалармен әңгімелескенде,олардың пікірімен
үлкен адамдай санасқан орынды. Баламен үнемі терең психологиялық байланыс
орнату.
Бұл
байланыс балаға қай жаста болса да керек. Ата-анасымен байланысты білу, сезіну
–балаға әке-шеше махаббатын, қамқорлығын сезінуге мүмкіндік береді. Осыған
баланы сендіру керек. Ондағы басты мақсат –ортақ мақсатқа бірге талпыну,
әсіресе
жоғары сынып оқушылары үшін тиімді. Ол
әртүрлі ситуацияларды әке мен шеше мен баланың бір жақты бағыт ұстануы.
Көбінесе әке-шеше мен баланың көзқарасы сәйкес келе бермейді.Дегенімен
мәселелерді шешуде екі жақ бір бағытты ұстанғаны жөн. Ата-ананын қандай бағыт
ұстанатынын жоғары сынып оқушы мен ата-ана арасындағы қарым-қатынаста
сұхбаттасу жетіспейді. Егер де өз уақытын тиімді пайдаланса ол да бала үшін
үлкен өнеге. Отбасындағы жан-жанжал, үлкендердің ойланбай дөрекі сөз айтуы,
біреуді сыртынан ғайбаттауы әсіресе жоғары сынып балаларына кері әсер
етеді.Соңғы кездегі статистикалық мәліметтерге сүйенсек балалардың теріс
қылықтары мен жаман әдеттерге құмартуы күнен күнге артуда.Кейбір ата-аналардың
өз ұрпақ тәрбиесіне жауапсыздықпен қарауынан, тіпті ұл-қызынан безген
безбүйректердің өз міндеттерін қоғамға жүктеу салдарынан пайда болған «тәрбиесі
қиын » балалар проблемасы –бүгінгі таңда кім-кімді де ойландыратын
психологиясына әсер ететін аспектілер мыналар:
1.Дифференция (қоғамның әлеуметтік
бөлінуі, бай мен кедеей)
2.Әлеуметтік психологиялық қиындықтар(
адамның шаршауы өмірден түңілуі, өз-өзіне қол жұмсауы);
3.Дизорентация (отбасындағы адамның
өміріне бейімделе өзін-өзі қорғау құқыығының төмен болмауы;
4.Әлеуметтік-психологиялық білімнің
төмендігі (компримеске баруы, адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасай алмауы);
5.Отбасылық ахырасудың көбеюі;
6. Ішімдікке салынуы;
7.Мәдени және рухани жағынан төмендеуі.
Алайда соңғы
уақытта еліміздегі нарықтық экономиканың қарқынына ілесу қиыншылығынан,
көптеген отбасыларында бала тәрбиесі әлсіреп, тіпті еріксіз қолдан шығып, орны
толмас олқылықтарға әкеп соғады. Ата-ана өз міндетін орындау барысында
жіберілген кемшілігін қоғамға білім беру мекемелеріндегі мұғалімдерге арта
бастады. Кейінгі уақытта ата-аналар қауымының абыржып, өз балаларын тәрбиелеуде
«бара жатқанның балитасын ал, келе жатқанның кетпенін ал» деген ұстамды
ұстанып, қандай жолмен болса да ақша табуға ұмтылуы, отбасы тәрбиесі құны
төмендеуі ата-ана үлгісінен әлсіреуімен, ұлттық құндылықтардың бағаланбауы етек
алуда. Кісілік-әр адамның әлеуметтік ортадағы бет келбеті адамның жасаған
іс-әрекетімен, мінез-құлқы, ар-ожданның өлшемі.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.