«Теміртау
қаласы №9 мектеп-лицейі» КММ
Табиғат
аясында өткізілген «Вундер» интеллектуалдық сайысы
Ғылыми-жаратылыстану
пәндері арасындағы сайыс
(Химия,
биология, география)
Өткізген
пән мұғалімдері: Болбаева П.А.,
Ясин
А, Ержан А, Жуламанова С.М,
Азимкулова
У.У, Асадова М.Т, Тилеумбетова Г.Н
Теміртау
қаласы 2016-2017ж
Өткізілген
сынып: 8-сыныптар
Өткізілген
күні, айы, жылы: 22.10.2016 ж.
Сайыстың
тақырыбы: «Табиғи-танымдық
«Вундер» интеллектуалдық сайысы»
Мақсаты:
Ата-аналармен
оқу проблемасын шешуге жағдай жасалатын қоғамдастық құру нәтижесінде
оқушылармен бірге еліктеу табиғат аясында сайысты өткізу арқылы табиғатқа
жақындату, білім алу қызығушылықтарын арттыру арқылы функционалдық сауаттылығын
ашуға бағыттау.
Нәтижеде:
Оқушылардың
топпен ұйымшылдығын, логикалық ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін,
жылдамдығын арттыру, функцияональдық сауаттылықтары ашу, салауатты өмір салтын
қалыптастыру.
Керекті
көрнекіліктер: Карта, өсімдіктер, кеппе шөп, микроскоп, химиялық
реактивтер, ватмандар, түрлі түсті фломастер, қарындаштар.
Сайысты
өткізу жоспары:
1.
Кіріспе
2.
Старт
3.
Белгіленген
аялдамаларда топтық жұмыс жасау
4.
Қызықты
тәжірибелер әлемі
5.
Финиш
6.
Рефлексия
Сайыстың
жүргізілу барысы: Пән мұғалімдері оқушылармен жылы амандасып, бүгінгі
сабаққа сәттілік тілей отыра сапқа тұрғызады. Оқушылардың бір-төрт санына дейін
санап шығуларын сұрайды. Оқушылар санап шыққаннан кейін топқа бөлінеді.
Оқушыларға сайыстың жоспары мен орындалу ретін таныстырып өтеді.
І.
«Хан Тәңірі аялдамасы»
1.Тапсырма
Әңгіме бойынша шартты белгілерді пайдаланып, сызбаны
құрастырыңдар.
Біз әжем екеуміз (қаладан) __________ шығып,
(тас жол) ___________ мен жүріп, (өзендегі ағаш көпір ) _________ ден өттік.
(Көл мен батпақты) __________ айналып, (аралас орман)____________ ішіндегі
орманшының __________ (үйіне) бардық. Әжем сонда қалды. Біз Серік екеуіміз 1
шақырым (шалғындағы соқпақ жол) ___________ мен (жеміс бағына) __________
барып, алма жинадық.
Бағалау:
Сызбаны құрастыра білсе 5-ұпай, жартылай сызса 3-ұпай,
құрастыра алмаса 0-ұпай
2. Тапсырма
Мәтінді тиянақты
оқып,төмендегі берілген сұрақтарға жауап бер
«Оңтүстік Американың биіктік белдеу
зонасы»
Анд
тауларындағы биіктік белдеулердің алмасуын Орталық Андының батыс беткейі
мысалында қарастырайық. Таудың ең төменгі бөлігінде әйгілі Атакама жағалық
шөлі орналасқан. Мұнда ауа температурасы тәулік ішінде 25*-30*С-қа ауытқиды,
соның әсерінен мамыр мен қараша аралығында бриз желдері, салқын, «соқыр»
тұмандарды –гаруаны қалыптастырады.Түнге қарай тұман шыққа айналады. Осы мол
ылғалды бүкіл денесімен сіңіретін тамыржемісті және түйнекті өсімдіктердің
ерекше тобы ломас деп аталады. Осы бөліктегі мұхит суы тіршілікке бай
болғандықтан, климатының қолайсыздығына қарамастан Атакама шөлінің жағалауы
құс базарына айналады. Құс саңғырықтарынан – қалыңдығы 30м-лік гуано деп
аталатын аса бағалы азотты тыңайтқыш жиналады.Бұл –Чилидің басқа елдерге
сататын өнімдерінің бірі. Батыс Кордильера жотасының 2500м биіктігінде жағалық
шөл кактус пен опунциядан тұратын тікенекті ксерофитті бұталар белдеуіне
айналады.
1.Анд тауы
белдеуіндегі гаруаның қалыптасу себебі:
А)
климаттың қаталдығы
В) тәулік
ішінде температураның ауытқуы
С) ең
төменгі бөлікте шөлдің орналасуы
D)
ксерофитті бұталардың болмауы
Е)
шықтардың пайда болуы
2. Түйнекті
өсімдіктердің биіктік белдеуде кездесуі:
А) бриз
желдері әсерінен
В)
тұманның тұрақты болуынан
С)
температураның ауытқуынан
D)
ылғалдың көп болуынан
Е) шықтың
болуынан
3. Атакама жағалық
шөлінде гуаноның жиналуы:
А) Чилидің
басқа елдерге сататың негізгі тыңайтқышы
В) мұхит
суы тіршілікке бай
С) құс
базарының болуы
D) бағалы
азотты тыңайтқыштың болуы
Е)
климаттың қолайлығы
Әрбір дұрсы жауап үшін 1 ұпайдан
3.Тапсырма
Картадағы пайдалы қазбалардың шартты белгілерін сызу
Әрбір дұрсы жауап үшін 1 ұпайдан
4.Тапсырма
Төменде
көрсетілген қалалардың координаталарын анықтау:
Токио,Пекин,
Гавана, Канберра, Астана
Әрбір дұрсы жауап үшін 1 ұпайдан
ІІ. «Биология әлемі» аялдамасы
1-тапсырма.
Тест
тапсырмалары:
1.Жүйке
ауруларын емдейтін дәрігер
А)Эндокринолог
В)Стоматолог
С)Невропатолог
Д)Гинеколог
Е)Терапевт
2.Кеуде
қуысында кеңірдектің жоғарғы ұшында орналасатын без
А)Бүйрек
үсті без
В)Ұйқы
безі
С)Қалқанша
без
Д)Айырша
без
Е)Қалқанша
маңы безі
3.Инсуллин
жетіспегенде болатын ауру
А)Базедов
ауруы
В)Кретинизм
ауруы
С)Аддисон
ауруы
Д)Қант
ауруы
Е)Миксидема
ауруы
4.Жасушада
өте көп мөлшерде кездесетін
А)Мыс
В)Мырыш
С)Оттек
Д)Фосфор
Е)Күкірт
5.Нәруыз
полимерінің мономері
А)Нәруыздар
В)Аминқышқылдары
С)Липидтер
Д)Көмірсулар
Е)Нуклейн
қышқылдары
6.Жасуша
қабықшасының қызметі
А)Зат
алмасу
В)Түс
беру
С)Органикалық
зат түзу
Д)Энергия
түзу
Е)Көбею
7.Құрылымы
мен қызметіне қарай нейрондар неше топқа бөлінетіндігін көрсетіңіз
А)3
В)4
С)8
Д)5
Е)2
8.Эпителий
ұлпасының қызметі
А)Тітіркенгіштік
В)Қорғаныштық
С)Жиырылғыштық
Д)Қозғыштық
Е)Мықтылық
9.Жұлынның
жоғары шетінің жалғасы
А)Сопақша
ми
В)Аралық
ми
С)Мишық
Д)Ортаңғы
ми
Е)Артқы
ми
10.Тироксин
гормонын бөлетін без
А)Айырша
безі
В)Ұйқы
безі
С)Қалқанша
безі
Д)Өт
үсті безі
Е)Бүйрек
үсті безі
2-тапсырма: «Кеппешөп дайындау және оны рәсімдеу»
Алдарыңа
берілген өсімдіктен кеппешөпті қалай дайындайтынын ретімен айтып көрсет.
Құрал-жабдықтар:
А4 форматындағы қағаз, кепкен өсімдіктер, калька, желім, ине, жіп.
3-тапсырма:
«Алғашқы көмек»
Егер сен орманда,
не болмаса кез-келген орындарда жүргенде жаныңдағы досың алғашқы көмекке зәру
болды делік. Сенің іс-әрекетің.
-Буын шықққанды
-Сүйек сынғандағы
алғашқы көмектерді жасап көрсет.
4-тапсырма:
«Логикалық тапсырма»
Шаштың ұшын қиғанда біз ауырсынуды
сезбейміз, ал түбінен тартқанда ауырсынуды сеземіз? Мұны қалай түсіндіресің?
ІІІ. «Қызықты тәжірибе» аялдамасы
1-тапсырма:
1. Үш түрлі күйде кездесетін зат? (су)
2.
Адамға
таза, дистилденген су ішуге пайдалы ма? (жоқ)
3.
Периодтық
жүйені ашқан ғалым? (Менделеев)
4.
Зат
массасының сақталу заңын ашқан ғалым? (Ломоносов)
5. Алғашқы көмекке пайдаланылатын бейметалл? (йод)
6. Үйлеріңде бар тамаққа қажетті зат. (тұз)
7. Тортқа пайдаланылатын ұнтақ зат. (ас содасы)
8. Тірі ағзалар онсыз өмір сүре алмайды. (оттегі)
9. Тірі ағзалар тыныс алғанда шығатын газ (көмірқышқыл газы )
10. Ауа таза зат па?(жоқ)
11. Заттың химиялық
бөлінбейтін ең кіші бөлшегі? (атом)
12.Молекуласы
атомдардың әртүрінен құралған заттар. (күрделі зат)
13.Химиялық
формулада атом санын көрсететін сан (индекс)
14.Физикалық
қасиеттері тұрақты заттар (таза заттар)
15. Шынының сынуы,
металдың балқуы-қандай құбылыс? (физикалық құбылыстар)
16.Химиялық
реакция белгілері? (жылу, жарық тұнба, газ бөлінуі, заттың түсінің өзгерісі,
иістің бөлінуі)
17.Формуланың
алдында тұратын сан? (коэффициент)
18. Физикалық
денелерді құрайтын нәрсе? ( зат)
19. Атомның белгілі
бір түрі? (химиялық элемент)
20. Молекуласы
біртүрлі атомдардан тұратын зат? ( жай зат)
2-тапсырма.
Айқыштар
мен нөлдер» ойыны:
1. Бір валентті
элементтерді сызыңыз.
2. Екі
валентті элементтерді сызыңыз.
|
N
|
Са
|
Li
|
|
Sn
|
Ba
|
Cr
|
|
Cu
|
Ве
|
Al
|
3. Үш валентті
элементтерді сызыңыз.
4.
Таза заттарды тап
|
Күкірт
|
Қант
|
Кофе
|
|
Алтын
|
Поливитамин
|
Темір
|
|
Спирт
|
Құм
|
Сүт
|
5.
Қоспаларды
тап
|
Граний
|
Темір
|
Фосфор
|
|
Теңіз
суы
|
Шақ
|
Құм
|
|
Мыс
|
Күкірт
|
Темір
сульфиді
|
6. Жай
заттарды тап
|
Темір
|
Азот
|
Сутек
|
|
Су
|
Күкірт
оксиді
|
Ауа
|
|
Мыс
оксиді
|
Оттек
|
Алтын
|
3-тапсырма:
« Мақал-мәтел»
1. Ақыл арымас
, ....... (алтын шірімес)
2. Қойдың сүті –
....... ( қорғасын)
3. От көмір жейді
,....... ( тот темір жейді)
4. Аз сөз-
алтын, ........ (көп сөз- күміс)
4-тапсырма:
Тапсырма: Тұзды пайдалана білу.
Астың дәмін келтірген тұз әулие, Елдің сәнін келтірген қыз әулие – демекші тұз – ағзаның дұрыс және толассыз түрде қызмет етіп
отыруына арналған қажетті компонент. Қазақта тұзды төгіп қойсаң, өмірің ащы
болады, тұзды тегін берсең, ұрыс-керіске тап боласың деген ырым-тыйымдар бар.
Сондай-ақ, көне көз апаларымыз тұзды иығыңнан үш рет асырып сермесең, барлық
аурулар мен жамандықтан аулақ боласың деп жатады.
Сұрақ №1.Ас тұзының
формуласы, химиялық аталуы
...........................................................................................................................
Сұрақ №2
Ас тұзының
құрамындағы натрийдің және хлордың массалық үлестері ? А)
39,32% Na ; 60,68% CI В) 37,2% Na ; 62,8% CI С) 39% Na
; 61% CI Д) 40% Na ; 60% CI
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.