МБОУ «Томторская средняя
общеобразовательная школа им.Н.М.Заболоцкого»
ИНТЕГРИРОВАННАЙ УРУОК
(төрөөбүт литература уонна айылђа үөрэђэ).
Харитонова Е.Г.-саха тылын уонна
литературатын учуутала
Харитонов А.В.-физкультура учуутала
2016с.
УРУОК БЫЛААНА
(төрөөбүт литература уонна айылђа үөрэђэ)
Күнэ-дьыла: муус устар 26 күнэ
Уруок: төрөөбүт
литература
Кылаас: 5 «а»
Тиэмэ: «Остуоруйа
алыптаах дойдута»
Уруок сыала-соруга:
Үөрэтэр: саха уус-уран айымньыта остуоруйа ураты жанр буоларын
чинэтии, уус-уран тылыгар кэрэхсибили үөскэтии, инники барбыты хатылааhын;
Иитэр: билбит үөрэппит остуоруйаларын чинэтии, остуоруйалар
геройдарын холобурдарыгар дьон майгытын быhаарарга холонуу, кыыллары,
көтөрү-сүүрэри харыстааhын, төрөөбут
дойду айыл5атын таптааhын;
Сайыннарар: оҕо
толкуйдуур, бэйэ санаатын этэр, айар толкуйдуур, араас дьо5урун сайыннарыы,
остуоруйаны кэрэхсээн аа5ыыларын кө5үлээhин, араас остуоруйалар
кистэлэннэрин арыйыы.
Үөрэнээччи сыала: Учуутал биэрэр
ыйытыыларын нөңүө кэпсэтиигэ киирии, хардарыта быһаарсыы.
Уруок ньымата: диспут, чинчийии
Уруок тиибэ: барбыт
тиэмэни түмүктүүр
уруок
Уруок
тэрилэ:
экран, проектор, компьютер, учебник, колонка, хабдьы чуучулата, хабдьы
куолайа, тыас таhаарарга чуораан, кыптыый
Ођо үлэлииригэр
туттар тэрилэ: үлэлиир тэтэрээт, ыраас илиис, суруйар тэрил.
Межпредметнэй
сибээс: айыл5а
үөрэ5э
Уруок хаамыыта
- Үтүө күнүнэн, ођолор.
Бүгүн биһиэхэ ураты уруок, биһиэхэ
ыалдьыттар кэлэн олороллор, ону ааhан бүгүңңү уруогу биhиги Александр
Васильевичтыын иккиэ буолан ыытабыт. Бүгүңңү уруокка эһиги инники уруоктарга
ылбыт билиигитин, үөрүйэххитин көрдөрүөххүт. Онон, бары кытаатан кыһаллан уонна
көхтөөхтүк үлэлээң.
- Аттыгытыгар олорор дођоргутугар хайыһың,
мичээрдээн уонна искитигэр ситиһиини бађарың.
Онтон биhиэхэ, мичээрдээтибит уонна эмиэ бэйэ-бэйэбитигэр ситиһиини бађарыаххайың.
- Тэтэрээппитин арыйдыбыт, чыыһыланы
суруйдубут.
- Ођолор, билигин бары экраны көрдүбүт
эрэ. Уонна миэхэ маннык ыйытыыга хоруйдаан. Бу туох айар куттаах, дьарыктаах дьон
эhиги иннигитигэр олороллоруй? (слайд 1)
Бүгүңңү уруокпут тиэмэтин суруйабыт. Ити
көрбүт хаартыскађыт уонна уруокпут тиэмэтэ туох сибээстээђэ буолуой?.
Уруокпут тиэмэтэ: «Остуоруйа алыптаах
дойдута». Суруйабыт.
Уруокпут бэлиэ тыла
Остуоруйа истэр киэhэм-
Ођо сааhым чулуу дьоло,
Остуоруйа – бараммат кэм,
Остуоруйа – аптаах олох.
Иван Гоголев
Остуоруйа
диэн тугуй?
Остуоруйа – норуот тылынан уус-уран айымньыта, фольклор биир көрүңэ, киһи
бэйэтин бађатын, олођун-дьаһађын эбэтэр араас быһылаан туһунан өйтөн оңорон
кэпсиир дьиктилээх-дьиибэлээх, кэрэхсэбиллээх фантастическай кэпсээнэ.
Остуоруйаны ким айарый? Норуот уонна суруйааччы.
Остуоруйа саха норуотун сиэрин-майгытын түмүллүбүт духуобунаһа.
Остуоруйа
араастара:
·
Аптаах-алыптаах
·
Олох-дьаьах
·
Хамсыыр-харамай
Күндү ођолор!
Эһиэхэ ситиһиилэри
бађарабыт!!!
Викторина 1 түhүмэх:
«Остуоруйа
дойдутугар айан»
2
түһүмэх: «Өркөн өй»
1. Бэйбэрикээн
эмээхсин туох оту түөрэн ыларый? (Бэрдьигэс от)
2. Эмээхсин ынах
ыы олордођуна туох тыаһыырый? (хобо чуораан лыңкыныыр, кыптыый тыаhа
кылыр гынар)
3. Бэйбэрикээн
эмээхсин түөрэн ылбыт ото хас салаалаађый? (биэс)
4. Кыыс миинэр
тыллаах-өстөөх атын аата? (Чоочугур Чуођур)
5. Хайђамсык
Хара Хаан тойон уолун аата? (Хаардьыт Бэргэн)
6. Абааһы кыыһын
дьиэтигэр барар суолга туох тириитэ ыйаммытый? (эhэ
тириитэ) киис тириитэ ыйанан турарыгар барыахтаах этэ
7. Уоллаах кыыс
холбоспуттарыгар дьонноро тугу тэрийбиттэрий? (ыhыах)
3
түһүмэх: «Геройу таайыы»
Аудио запись иhиллэр
(хабдьы саңата)
Хабдьыны сир аайы
араастык ааттыыллар:
Хабыйахаан, хабдьы, куруппааскы, хаатынкалаах, тыс этэрбэстээх.
Хабдьы
ол эбэтэр куруппааскы
«Куропатка
возникло от слова «курица»,а по-английски «partridge»
- куропатка, a «partridge sit on branch»
– куропатка сидит на ветке »
Уhуна
35-38 см; ыйааhына 400-700 г.
Хабдьыны Хотугу
Америкађа, Евразияҕа, Балтийcкай
муораларга, Камчаткађа, Сахалиңңа, Аляскађа уонна хоту сирдэргэ көрүөххэ сөп.
Тымныы кыhын
буоллађына сорох хабдьылар сођуруу көтөллөр. Онтон кулун тутар диэки төттөрү
кэлэллэр. Кинилэр Халыма, Лена, Енисей өрүстэрин туораан кэлэллэр-бараллар.
Хоту улуустарга
хабдьыны бултууллар, араас ас оңороллор.
Куруппааскы
бэйэтин этин температурата 45°С буоллаҕына,
кини 40°С тымныыны тулуйар.
Хабдьы аьыыр
аьылыгынан буолар биhиги сиир
моруоскабыт. Уонна ордук сөбүлээн сиир аhа
уулаах отон.
Хабыйахаан
ханнык остуоруйа геройа буоларый?
Түмүк: Остуоруйа үөрэтэр кистэлэңнэрэ:
•
Үтүө-майгың, көтөр кынатың (үтүө
майгылаах)
•
Арыы үрдүгэр уу дагдайбат, кырдьык үрдүгэр
сымыйа ыттыбат (кырдьыксыт, чиэhинэй
буолуу)
•
Киhи
эриэнэ иhигэр,
сүөhү
эриэнэ таhыгар (үтүө сиэрдээх, көнө
майгылаах буолуу)
•
Атас туhугар
атах тостор (эрэллээх дођор)
•
Ким дођордоох ол дьоллоох (дођору
алдьархайга бырахпаттар)
Дьиэђэ
үлэ
1. Саха сирин
араас көтөрдөрүн
талан уруhуйдаа
2. Сөбүлээбит
араас көтөрдөргүт
туhунан
хоhоон
айыы
Көрсүөххэ
диэри!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.