Инфоурок Классному руководителю Другие методич. материалыТворческие игры на уроках якутского языка " Оонньуунан айар дьо5уру сайыннарыы"

творческие игры на уроках якутского языка " Оонньуунан айар дьо5уру сайыннарыы"

Скачать материал

Оонньуунан  айар  дьоҕуру сайыннарыы.

Тимофеева А.В., Бүлүү улууһун  А.А.Миронов аатынан 

Мастаах орто оскуолатын

 саха тылын уонна литературатын учуутала.

                Билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ саха о5ото төрөөбүт тылын эрэ тутар, санаабыт санаабыт санаатын толору этэр буолла5ына, кэлин кини улаатан улэһит буоларыгар туһалаа5а биллэр. Үөрэх тиһигэр төрөөбут тыл киһиэхэ,  норуот дьыл5атыгар, сайдыытыгар суолтатын дьицнээхтик сыаналыыр, ийэ тылын сайыннарар, кэлэр көлүөнэҕэ тириэрдэр ытык иэстээҕин өйдуур ыччаты иитэр – үөрэтэр сорук турар.Онон учуутал уэрэтэр предметигэр билиини биэрэр, биллэрэр ньымалары сэргэ бу улэтигэр умсугутар, тартарар ис хоһоону  уонна улэ көруҥнэрин булара эрэйиллэр. Онуоха кылаас таһыгар ыытыллар улэ улахан суолталанар.   Психологтар, педагогтар о5о  личность быьыытынан сайдыытыгар учуутал элбэх өруттээх улэтиттэн чопчу тутулуктаа5ын ыйаллар. Манна сүрүн оруолу үөрэнээччи өйүн эрчийии, толкуйдуур, айар дьоҕурун сайыннарыы буоларын бэлиэтииллэр.

                Кылаас таьынан ыытыллар  «Тыл оонньуута» диэн элективнэй кууруска о5олору дьарыктыыбын. Манна араас тыл оонньууларын үөрэтэн, уруокка ылбыт билиилэрин чицэтэн, бэйэлэрэ тыл оонньууларын, бастакы хоьооннорун, кэпсээннэрин айарга холоноллор. Тылы билээри  тылдьыттары хасыһаллар, тэттик айымньылары ааҕаллар. Оонньууттан саҕалаан хоһоон, остуоруйа, дьоҕус кэпсээн айаллар.  Суруйбут айымньыларын туспа айымньы кинигэтин оҥоробут. Бу улэлэрбитинэн араас таьымнаах куонкурустарга, дакылааттарга ыытан, кыттан киэҥ эйгэҕэ таһаарабыт.

1.     Кистэлэҥнээх  этиини  аах, эппиэтин тылга  көрдөө.

2.      Айтал балтын аата.

3.      Ыскылаат  иһигэр  туох баарый?

4.      Сүрэх тымыра туохха майгынныырый?

5.      Титирик таьыгар ким олороруй?

6.      Алина дьүөгэтин аата.

7.      Ким остуол анныгар киирдэ?

8.      Убаҕас оттоох ходуһаҕа  туох саспытый?

9.      Мин сөбулуур куоратым.

10.  Табаарыспын кытта муораҕа сылдьан тугу кэрэхсии көрдүбүт?

11.  Хас сыл үрүйэ устубутуй?

12.  Күтүөт хайдах киһиний?

13.  Сыарҕа туох быыһыгар турарый?

14.  Москубаттан ханнык көтөрү зоопаркаҕа аҕалбыттарый?

15.  Өскө наһаа баҕарыаҥ,

Наһаа күүскэ кыһаныаҥ,

Икки харамайы булуоҥ.

16.  Санаарҕаама, барар  хайысхаҕыҥ булуоҥ.

17.  Уол сүүрэн атаралаата. Туохтан куотта?

18.  Сүүс.  Өссө ханнык сыыппара саспытый?

19.  Таас урэххэ дьарҕаа курдук чуоҕурдардаах  балыктар үөскүүллэр. Таас үрэх хайа диэки устарый?

эппиэтэ: Айта, кылаат, урэх, итирик, Лина, уол, баҕа, Булуу, баарыс, үйэ, үтүө, ыарҕа, куба, баҕа, үүс, арҕаа хайыс, ат, ус, арҕаа. (куолаан улэ,  7 кылаас)

2. Ыһыллыбыт буукубалартан дьиэ тэрилин таҥ.

1.      Ыас + пак

2.      На+вид

3.      туу+ лус

4.      лотуо + с

5.      иэл + кир + иэһ

6.      уот + мох

7.      норо

8.      бочка+ мут

Эппиэттэрэ: ыскаап, диван, устуул, остуол, кириэһилэ, хомуот, орон, тумбочка. (Николаев Коля, 5 кылаас)

 

Өс хоһоону  аах.

 

Хуос  аҕоуҥу   лыт.  Эппиэтэ: уҥаттан хаҥас аах. Тыл уҥуоҕа суох. (Алексеева Ира, 5 кылаас)

 

Таабырыннаһыах эрэ.

-          Ханнык көтөр туйахха уонна курга наадыйарый? Эппиэтэ: куртуйах.

-          Ханнык кыра харамай туйахтааҕый? Эппиэтэ: кутуйах (Иванова Ванесса, кылаас)

Үөн-көйүүр

1.      Эн+кулум

2.      Хс+ сыарҕа

3.      Ыц+ырыа

4.      М+ тыы+ тый

5.      Биэ +чэр

6.      Ыал+х

7.      Хабыр+ д

8.      Кыым + саҕа + д

9.      Сүк + угэ

Эппиэтэ: күлүмэн, сахсырҕа, ыҥырыа, тыймыыт, чиэрбэ, лыах, бырдах, кымырдаҕас, күүгэс. (Кононов Максим,7 кылаас)

Үүнээйи

1.      Тобук+ бал

2.      Ый+ хаар

3.      Илэ +киьи

4.      Тиэмэ + тэб

5.      Ир + кээнчэ

6.      Чочу + хаан

7.      У + буор

8.      Элиэ+ сиэн + Һй

9.      Суор + о

10.  Биэ +эс

11.  Мус +ох

Эппиэтэ: болбукта, харыйа, кииһилэ,бэттиэмэ,кэнчээри,чочунаах,боруу, сэлиэһинэй, оруос, эбиэс, хомус. (Степанова Настя, 5   кылаас)

 

Көтөрдөр

1.      Нуул

2.      Уос+луор

3.      Сууй

4.      Уот + аат+ ый

5.      Хата+ ый

6.      Мус + аах

7.      Баах + Л

8.      Од+ муор

9.      Кут +сыт +т +уйа

10.  ыллыа+ бар

11.  уйа+ тур

12.  баку

13.  туйах  +  кур

14.  кыалык+ т

15.      с +оҕо  +тоҥ +й  

16.  Хаар+ ут

17.  Оруос + чо

18.  Ычча + хара + ҥ

19.  Т + кытыйа

20.  Сыап+ кур + ук+ а

21.  Н+ хахха

22.  РГ+ мээчик

23.  Уор +с

24.  Луук + ото

25.  Аҕа + чыч+ кур

26.  Эҕэ + к

27.  Отох + х

28.  Иһит + бит +и

Эппиэтэ: улун, орулуос, уйус, туотаайы, тыйаах, умсаах,  халба,мороду, кутуйахсыт, барыллыа, туруйа, куба, куртуйах, кыталык, тоҥсоҕой, тураах, чооруос,хараҥаччы, татыйык, курупааскы,хаххан, мэкчиргэ, суор,лоокуут, кураҕаччы, битииһит  (куолаан улэ, 7 кылаас)

 

Балыктар

1.      Быар + тааҥ+ ат

2.      Ыһар+ сыал

3.      Ыас+ ыт+ х

Эппиэтэ:быраҥаатта, сыалыһар, хатыыс  (Винокурова Валерия,7 кылаас)

 

Кыыллар

1.      Наар+ кыыс

2.      Уор + буба

3.      Тар +наада

4.      Рак+ыс

5.      Гэ +сиэн

6.      Тас +тур

7.      Айах + т

8.      Баат

Эппиэтэ:кырынаас, буобура, андаатар, кырса, сиэгэн, туртас, тайах, таба (Алексеева Люба, 7 кылаас/

Тимир оҥоһуктар

1.      Ир+ эбир

2.      Ыһыах+ к

3.      Тоҕо+ Һо

4.      Орон + хочо

5.      Эһэ + иҥ

Эппиэтэ: эрбии, кыһыах, тоһоҕо, чохороон, иҥэьэ  (Ильинов Витя,4 кылаас)

Араас тыллар.

1.      Доҕор + хой

2.      Уон + Хор +а

3.      Муох + уол + Һ

4.      Чуум + чур

5.      Уруок + сот

6.      Куом

7.      Үөн + уөс + ЙМС

8.      Дьаат + куот

9.      Руна + уос

10.  Оҕо + стон

11.  Лаампа

12.  Кап + от + буруо

13.  Гиирэ

14.  Аах + ыр + аҕа + ыт

15.  Буор +ол

16.  Оҕо + сон

17.  Оҕо+ уур

18.  Кутум

19.  Рыба + ат

20.  Быар + ап

21.  Уус + бур

22.  Ус + баҕа

23.  Уос + Дон

24.  Норд + оҕо

25.  Суорҕан + БХ

26.  АҺылык +б

27.  Көтөл

28.  Буөр + үөн +т

29.  Тыыл + баай

30.  Орон +ох

31.  Эн + биэ

32.  Иэн +эбир

33.  Алта + лас

34.  Сүүлүк

Эппиэтэ:хордоҕой, хоруона, хомуһуол, чурумчу, остуруок, омук,  мөссүйүөн, дьокутаат, суоруна, тоноҕос, Алампа, Тобуруокап, игирэ, ыраахтааҕы, олбуор, оноҕос, оҕуруо, мутук, быраат, быраап, буруус,убаҕас,донуос, дорҕоон,  бохсурҕан,баһылык, төлкө,төбүрүөн, байылыат, хороон, эбиэн, эбириэн, салалта,күлүүс (куолаан улэ, 5 кылаас)

Омонимнар

Васильева Марианна,6 кылаас.

Саша 15 сааһын

Саас  туолар,

Ол  иьин  сааһы

Олус кэтэьэр.

Алексеева Яна, 6 кылаас.

Утуйар уум  кэлэн

Утуйуохпун ба5ардым,

Уу бө5ө иһэммин

Уум уйгууран хаалла.

Васильева Ангелина, 7 кылаас.

Куола уолу ийэтэ

Уруогун аа5арга сүбэлээтэ,

Куола уол кыыһыран

Сүүһүн аннынан көрдө,

Оттон өй ылан,

Сүүскэ  диэри аахта.

****

Тайахсыт о5онньор барахсан

Ойуур устун хаамта,

Тайа5ы көрбүт үөрүүтүттэн

Тайа5ынан далбаатаата.

****

Кононова Мария, 6 кылаас.

Сиэнэ эһэтигэр

Тайах этин а5албыт.

Эьэтэ тайахтанан

Тайах этин ылбыт.

Степанов Уйусхан, 5 кылаас

Буспут моонньо5он   харахтаах уолчаан

Моонньо5он сии – сии

Моонньо5он куэлгэ устарын

Кэрэхсии кэрэр.

Иванова Иванна, 7 кылаас.

Сүүстээх эмээхсин

Сүүһүн үлту түстэ,

Сүүстээх харчытын

Сүтэрэн кэбистэ.

****

Көтөн эрэр хааьы  көрөн

Хаастарын хамсатта,

Өрус  хааһыгар  олорон

Хааһы сии-сии

Хаастары  манаата.

 

 

       Тумуктээн эттэххэ,   оонньуу   о5о таайар, толкуйдуур, айар, тутар, тэҥниир дьо5ура сайдарыгар,тылдьыт туьанан  бэйэтин кууһунэн ыарахаттары туорууругар,  о5олору кытта кэпсэтэн – бодоруьан, учууталга субэлэтэн оонньууну сыаналыыр, ырытар буоларыгар үөрэ5и ылынарыгар көмөлөһөр, айар улэ5э кэ5уллуур, билиитин айымньылаахтык туьанарыгар тирэх буолар. О5о өркөн өйүн, чиҥ билиитин чочуйар, имитэр. Тыл оонньуутугар оҕо коллектив туруорбут   сыалыгар,   итэ5эйбит   оруолугар   быдан   эппиэтинэстээхтик сыьыаннаһар. Тыл оонньуутун хаьыаттан, сурунааллартан эрэ буолбакка, бэйэ оҥороро олус умсул5аннаах эбит диэн түмүккэ кэлэр. Онон бэйэ5ит о5олору кытта тэҥҥэ таайбараҥнары оҥорорго, айымньылары суруйарга  кыьаллыҥ, дьарыктаныҥ уонна сайдыҥ.

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Творческие игры на уроках якутского языка " Оонньуунан айар дьо5уру сайыннарыы""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Шеф-повар

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Оонньуунан  айар  дьоҕуру сайыннарыы.

                Билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ саха о5ото төрөөбүт тылын эрэ тутар, санаабыт санаабыт санаатын толору этэр буолла5ына, кэлин кини улаатан улэһит буоларыгар туһалаа5а биллэр. Үөрэх тиһигэр төрөөбут тыл киһиэхэ,  норуот дьыл5атыгар, сайдыытыгар суолтатын дьицнээхтик сыаналыыр, ийэ тылын сайыннарар, кэлэр көлүөнэҕэ тириэрдэр ытык иэстээҕин өйдуур ыччаты иитэр – үөрэтэр сорук турар.Онон учуутал уэрэтэр предметигэр билиини биэрэр, биллэрэр ньымалары сэргэ бу улэтигэр умсугутар, тартарар ис хоһоону  уонна улэ көруҥнэрин булара эрэйиллэр. Онуоха кылаас таһыгар ыытыллар улэ улахан суолталанар.   Психологтар, педагогтар о5о  личность быьыытынан сайдыытыгар учуутал элбэх өруттээх улэтиттэн чопчу тутулуктаа5ын ыйаллар. Манна сүрүн оруолу үөрэнээччи өйүн эрчийии, толкуйдуур, айар дьоҕурун сайыннарыы буоларын бэлиэтииллэр.

                Кылаас таьынан ыытыллар  «Тыл оонньуута» диэн элективнэй кууруска о5олору дьарыктыыбын. Манна араас тыл оонньууларын үөрэтэн, уруокка ылбыт билиилэрин чицэтэн, бэйэлэрэ тыл оонньууларын, бастакы хоьооннорун, кэпсээннэрин айарга холоноллор. Тылы билээри  тылдьыттары хасыһаллар, тэттик айымньылары ааҕаллар. Оонньууттан саҕалаан хоһоон, остуоруйа, дьоҕус кэпсээн айаллар.  Суруйбут айымньыларын туспа айымньы кинигэтин оҥоробут. Бу улэлэрбитинэн араас таьымнаах куонкурустарга, дакылааттарга ыытан, кыттан киэҥ эйгэҕэ таһаарабыт.

 

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 625 842 материала в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 09.01.2015 635
    • DOCX 29.4 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Тимофеева Акулина Васильевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Тимофеева Акулина Васильевна
    Тимофеева Акулина Васильевна
    • На сайте: 9 лет и 2 месяца
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 21146
    • Всего материалов: 12

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Методист-разработчик онлайн-курсов

Методист-разработчик онлайн-курсов

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 66 человек из 34 регионов

Курс повышения квалификации

Особенности реализации Федеральной рабочей программы воспитания в школе

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 90 человек из 33 регионов

Курс повышения квалификации

Профилактика компьютерной зависимости и безопасность в сети Интернет среди детей и подростков

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 53 человека из 25 регионов

Курс повышения квалификации

Современные технологии профилактики зависимого поведения среди подростков и молодежи

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 33 человека из 22 регионов

Мини-курс

Современные тренды в физкультуре и спорте: организация обучения и методика тренировок

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Психология обучения и развития детей: от садика до школы

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 26 человек из 17 регионов

Мини-курс

Налогообложение и компенсация потерь: предотвращение ошибок и снижение рисков

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе