|
Сабақтың
барысы
|
Мұғалім
әрекеті
|
Оқушы
әрекеті
|
|
Кіріспе
|
Ұйымдастыру Бүгінгі біздің сабақ өте
ерекше өтеді. Себебі балалар біз қазір 3-топқа бөлінеміз.
|
Топқа
бөлу
1-топ
Тарихшылар 2-топ Әдебиетшілер
3-топ
Географтар
|
|
Тұсаукесер
|
1.ХШ ғ. қазақ жерлерін қалпына келтіріп
билік жүргізген хан?
2. Қазақ хандығының алғашқы
құрылған кезеңіндегі территориясы?
3. Қазақ хандығымен алғаш
қарым-қатынас жасаған мемлекет?
|
Сұрақтарға
жауап береді
1.Ж: Абылай.
2. Ж: Шу мен Талас өзендерінің
маңы.
3. Ж: Моғолстан
|
|
Негізгі
бөлім
|
(Топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық
жұмыс барысында оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау: а) оқушылар
төмендегі «Білу», «Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес
тапсырмаларын өздері толтырады (10 минут); ә) жауаптарын
мұғаліммен бірге талдайды (10 минут). Нәтижесі ауызша
марапатталады.
|
1-топ
Тарихшылар А) Абылайдың балалық шағы, жігіттік
кезеңі;
2-топ
Әдебиетшілер Ә) Абылай қолбасшы, саяси қайраткер;
3-топ
Географтар Б) Абылай кезіндегі
Қазақ хандығы;
|
|
Теориясы:«Білу»
(тақырып мазмұны бойынша
кім?
не?
қандай? қалай?нені? қашан?
не істеді?
|
Бос орындарға қажетті сөздерді жазу
таратпа карточкалар беру
|
1. Қазақ хандығының аса көрнекті
саяси және мәдени қайраткеріАбылайхан болды.
2. Абылайдың бүкіл ішкі саяси
қызметінің бағыты: бір орталықтан басқаратын әрі
ешкімге тәуелсіз мемлекет құру.
3. 1738-1741 ж. Абылай бастаған
қазақ қолы жоңғар басқыншыларынабірнеше мәрте соққы берді.
4.Қазақтың үш жүзінен Төле
би бастап, 90 адам елші барып, келіссөз
жүргізіп, 1743 жылы 5 қыркүйекте Абылайды тұтқыннан жоңғар
елінен тұтқыннан шығарып алды.
5. 1756 жылы Абылайдың
бастауымен қазақтар қытайлар мен қалмақтарды біріккен
күшімен екі рет шайқасып, оның бірінде жеңіліп, екіншісінде жеңіске
жетеді.
6. 1765, 1770, 1779 жылдары
Абылай мазасыз қырғыздарға жорықтар жасауға мәжбүр
болды.
7. 1711 жылы Абылайхан Түркістанда дүние
келді. Оның азан айтып қойылған аты Әбілмансұр болатын. 1781
жылы Тәшкеннен Түркістан қаласына келе жатқанда дүние
салып, Қожа Ахмет Яссауи кесенесінежерленді
|
|
|
Теориясы: «Түсіну»
(неге?
неліктен?
себебі?
не үшін?
|
Себебін анықта:
1.Абылай қандай қасиеттерімен
ерекшеленеді?
2.Абылай өзінің хандық қызметінің
ішкі және сыртқы саясатында қандай мақсат-мүдде ұстанды?
3. Абылайдың қазақ тарихында алатын
орны неден көрінеді?
|
А)
Абылайдың балалық шағы, жігіттік кезеңі; Абылай қандай қасиеттерімен ерекшеленеді?
Ә) Абылай қолбасшы, саяси
қайраткер; Абылай өзінің хандық қызметінің
ішкі және сыртқы саясатында қандай мақсат-мүдде ұстанды
Б) Абылай кезіндегі Қазақ хандығы; Абылайдың қазақ тарихында алатын
орны неден көрінеді?
1. Ж.Шешен, тапқыр, батыл,
ержүрек, әділ, адал, күші зор қолбасшы.
2. Ж. Ресеймен өзара
қарым-қатынасында тату-тәтті көршілік саясатын ұстануға тырысты. Ресей
мемлекетімен дипломатиялық және сауда байланысын орнатты. Іс жүзінде Ресейге
мүлде тәуелсіз ішкі және сыртқы саясат жүргізді. Қытай үкіметімен де
дипломатиялық қатынас орнатты.
3. Ж. Оның басты мақсаты:
ешкімге тәуелсіз дербес қазақ мемлекетін құру.
|
|
|
Теориясы:
«Талдау»
(1.Салыстыр,
2. Айырмашылығы неде?
3. Ұқсастығы неде?
4.Тақырыптың басты идеясын
жаз деген
тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3
тапсырмалардыВенн диаграммасы арқылы қамтуға болады.
|
1. Жылдарды сөйлетейік (кесте толтыру)
|
Жылдар
|
Болған оқиғалар
|
|
1756 жылы
|
Қытай өкіметімен дипломатиялық
орнатты.
|
|
1757 жылы
|
Тарбағатай тауының солтүстік
сілемдерінде қытай әскерлерімен Абылайдың жаужүрек қосындары арасында ең
соңғы ірі шайқас болды.
|
|
1758 жылы
|
Жоңғарияны қытай әскері түгелдей
бағындырып алды.
|
|
1767 жылы
|
Қытай жағы Тарбатай аймағындағы
және Іле өзені бойындағы жайылымдарды қазақтардың пайдалануына рұқсат етуге
мәжбүр болды.
|
|
1771 жылы
|
Абылай Түркістан қаласында
қазақтың бүкіл үш жүзінің ханы болып сайланды.
|
|
1711-1781 жж -
|
Абылай ханның өмір сүрген
жылдары.
|
|
1740 ж. 28 тамызда
|
Әбілмәмбет пен Абылай Орынборға
келіп Ресей империясының билігін мойындайды.
|
|
1742 ж.
|
Абылай жоңғар тұтқынына түседі.
|
|
1743 ж.
|
Қалдан Цэрен өлген соң Жоңғария
Қазақия мемлекетіне қауіп төндіруден қалады.
|
|
1752 ж.
|
Қалмақтар Орта жүзге басып
кіреді.
|
|
1753 ж.
|
Абылай қол жинап, Жоңғар еліне
шабуыл
жасап, Лама Доржыны
өлтіреді.
|
|
1771 ж.
|
Орта жүздің ханы Әбілмәмбет өлген
соң Абылай хан таққа отырады.
|
|
1778 жылы
|
Патша өкіметі Абылайды бір ғана
орта жүздің ханы деп таныды.
|
Абылайдың
жүргізген саясаты мен Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың
қызметін салыстыруға сұрақтар беру:
А) Ішкі саясаты
Ә) Мемлекет қауіпсіздігі
Б) Сыртқы саясаты
Абылай ханның жүргізген саясатының бүгінгі күндегі үндестігі мен
сабақтастығына оқушылардың назарын
аудару.Венн
диаграммасын құру.
|
|
|
Теориясы: «Жинақтау»(Қорытынды шығар,анықтама
бер, мазмұнды жүйеле, кестені, тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің
құрастыр тағы с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы
«тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады)
|
Тірек-сызбаны толтыр
АБЫЛАЙ
ІІ. «Абылай өміріндегі есімдер»
1.Әбілмансұр – Абылай ханның шын аты
2.Сабалақ – бала кездегі лақап аты
3.Бұхар жырау – Абылай ханның өмірін жырлаған жырау
4.Қаракерей Қабанбай – Абылай ханның әскерінің қолбасы болған
5.Батыр Баян – Абылай ханның аса құрметтеген батыры
6.Жауғаш батыр – Абылай хан ерлігін жоғары бағалап , «Жалаңаш жолбарыс»деп
атаған
7.Бұхар және Үмбетей жырау – Абылай ханға Бөгенбай батыр өлімін естіртткен жыраулар
8.Ш.Уәлиханов – Абылай тарихын ,алғаш зерттеуші қазақ ғалымы
9.Абылай –Жошы ханның ұрпағы
10.Уәли – Абылайдың әкесі
|
Сөзге тапқыр
|
|
Батыл, ержүрек, әбжіл
|
|
Шығыстың 7 тілін білетін
|
|
Сөзіне берік, алғыр ойлы
|
|
Дене күші зор
|
|
Домбыраны жақсы тартатын
|
|
Барынша адал әрі әділ
|
|
Керемет шешен
|
|
|
|
Теориясы:
«Жинақтау»
(Қорытынды шығаруға бағытталған:мазміұнды
жүйеле, анықтама бер,
кесте, сызба, ребус шеш. деген сөздер
|
Сөзжұмбақты шеш:
1.Абылай керемет қасиеттерін жырлап,
орта жүздегі оқиғаларға белсене қатысқан шығармаларына батырлар ерлігін арқау
еткен ХҮШ ғ. 2-жартысындағы танымал ақын?
2.Абылайханның бала кездегі лақап
аты?
3.Абылайханның ішкі және сыртқы
саясатына әсер еткен дарынды адам?
4. Абылайдың мирасқоры?
5. Абылайдан пана табу үшін орта
дүзге қашқан билеуші?
6. 1741-1743 жылы Абылай сұлтан
қайда тұтқында болды?
|
|
Т
|
Ә
|
Т
|
І
|
Қ
|
А
|
Р
|
А
|
|
|
|
|
|
|
С
|
А
|
Б
|
А
|
Л
|
А
|
Қ
|
|
Б
|
Ұ
|
Қ
|
А
|
Р
|
Ж
|
Ы
|
Р
|
А
|
У
|
|
|
|
|
|
|
У
|
Ә
|
Л
|
И
|
|
|
|
Ә
|
М
|
І
|
Р
|
С
|
А
|
Н
|
А
|
|
|
Ж
|
О
|
Ң
|
Ғ
|
А
|
Р
|
Й
|
Я
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Практикасы
«Баға беру»(Сен қалай
ойлайсың?Не істер едің?сияқты тапсырмалар өмірдегі жағдаяттарды
шешуге бағытталып қойылады
|
Сен қалай ойлайсың?
- Қазақ хандығының
аса көрнекті саяси және мәдени қайраткері Абылай кімнің баласы?
Ж: Арғы тегі Жошы
хан, бергі бабалары қазақ ордасының негізін салған әз Жәнібек. Одан соң,
еңсегей бойлы Ер Есім хан, Салқам Жәңгір хан. Абылай Жәңгір ханның бесінші
ұрпағы. Жәңгір ханнан Уәлибақы. Уәлибақының баласы Абылай жекпе-жекке
шыққанда жауы шақ келмейтін батыр болып, қанышер Абылай атаныпты. Осы Абылайдан
көркем Уәли туады. Оның баласы Әбілмансұр (кейін қазаққа хан болып Абылай
атанған).
Абылай хан туралы
тағы не білесіңдер?
Ж:……………………………………….
|
|
|
|
ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау
кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің
білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар)
оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік
деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Қортынды балл саны дәстүрлі
бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады.
|
|
|
Мұғалімнің
сөзі: Бүгінгі тәуелсіз қазақ елінің тарихымен байланыстыру «Ұлы таулар
аласармайды, ұлы есімдер ұмытылмайды», — дегендей қазақ елінің бостандығы
үшін күрескен , ұлан байтақ өлкесін артындағы ұрпағына аманат етіп қалдырған
халқын сүйген қаһарман Абылай хан қазақ тарихынан мәңгі өшпейтін орын алды
|
|
|
|
|
|
|
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.