Сабақтың тақырыбы: Шешендік және сөз
мәдениеті
Сабақтың мақсаты: шешендік сөздердің
мазмұны,айтылу формасы, стильдік ерекшелігі жайлы түсініктерін молайту.
Дамытушылық: Оқушылардың сын тұрғысынан
ойлауын дамыту арқылы өз ойын тұжырымдауға және басқалар көзқарасын сыйлауға,
шешен сөйлеуге үйрету, тіл байлықтарын дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды шешендікке,
тапқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдістері: Топтастыру, кубизм,
адамтану диаграммасы, түсініктеме күнделігі, ой – толғаныс.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта,
пікір жазуға арналған әр түрлі белгі қағаздары
Пәнаралық байланыс: Әдебиет
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлемдесу,оқушыларды түгендеу, сыныптың
сабаққа дайындығын тексеру. Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау, оқушыларды
үш топқа бөлу.
I.Қызығушылықты ояту сатысы:
Ой қозғау
Өмір – мәңгі, уақыт – мүмкін, елес,
Кел, болашақ! Сауық құр, күлкіңе көш!
Бір күн шықса, бір күннің батуы анық,
Екі күннің тұруы мүмкін емес – деп
Мұқағали ағаларың жырлағандай, сөз құдіретінің мәнін түсініп, әдемі де әдепті,
сұлу да ойлы сөйлей білуге үйренейік!
Әрине, әдеби сөйлеудің негізгі бұлағы
–кітап. Ендеше сендер, кітапты жай оқып қоймай, ондағы сөз, сөйлемдерге назар
аударыңдар. Қазіргі сәттен бастап осы сөздің сыры өз қолдарыңда. Қане, ми
қыртыстарын іске қосамыз.
II.Топтастыру
әдісі
Оқушы
жаңа идеяларды жинақтап бір – бірімен сабақтастырады. Ой тудыруды күшейту үшін,
әр түрлі белгідегі қағаздарды үлестіру.
1.«Шещендік сөз өнері» тақырыбына
байланысты ойыңызға келген сөздер мен сөз тіркестерін жаза беріңіз (топпен
жұмыс жүргізіледі)
2.Берілген уақыт біткенше топтағы
оқушылар идеяларды топтастырып жазады.
Шешен
Ел билеу ісінің тұтқасы
Отағасы
Биағасы
Ру басы
Ауыл ақсақалы
Тарихи әдеби мұра
Дауға
– дау Татулыққа
тамыр
Шешендік сөз Пәктікке
- пәрмен Тазалыққа
нәр
Дәстүрге
- дәрмен
Топ мүшелері жазғандарын тақтаға іледі. Әр
топтың лидері шығып, шешен және шешендік сөздердің анықтамасын толық айтып
шығады.
III.Кубизм
Кубиктің алты қыры бар
1.Суреттеңіз
2.Салыстырыңыз
3.Зерттеңіз
4.Қолданыңыз
5.Бұл туралы ойлағанда көзіңізге не
елестейді?
6.Қолдаңыз не қарсы шығыңыз
Суреттеңіз: кубиктің
осы беті түскен сәтте «Шешендік сөз – өнер падишасы» тірек – сызба бойынша
шешендік жанрының шешендік толғау, шешендік арнау, шешендік дау түрлерін
түсіндіреді.
Зерттеңіз: тақырып
бойынша оқушылар өз білгенін ортаға салады. Бұл туралы
ойлағанда көз алдыңызға не елестейді? Зерттеушілер тобынан төмендегіше
сұрақтар қойылады.
1.Қазақ халқы шешенді неліктен дана деп
санаған?
2. «Өнер алды – қызыл тіл» деген мақалдың
мәнін қалай түсінесің?
3.Шешеннің жүйрік ой – толғауы тыңдаушы
талғамына тәуелді ме?
Салыстырыңыз:
Шешендік сөзбен шешендік өнерді салыстыра
қарастыру
Қолданыңыз:
Тірек – сызба негізін әдебиет теориясымен
байланысты талдайды.
Қынаптан суырылған қылыштай өткір
А:
Білімді адам ашпай көріп, айтпай сезеді,
Білімсіз
надан нені көріп,нені сезеді?
Ш:
Көз – шынның ұрасы,
Құлақ
– өтіріктің ұясы
(Ақтайлақ би )
Соқырға
таяқ ұстатқандай анық
М: Әйел – үйдегі ырысың,
Ұл
– айбарлы қылышың,
Қыз
– түздегі өрісің,
Келін
– кеңейген тынысың.
(Ескелді
би )
Көңілге
медет болатындай терең мағыналы
С\п: Кісі
болар кісіні кескінінен танимын,
Кісі
болмас кісіні мүшесінен танимын,
Ақын
болар жігітті пейілінен танимын,
Іші
сұйық әйелді күлісінен танимын.
(Бапан
би)
Шартты белгілер:
А – антоним сөздер
Ш – шендестіру
М – метафора
С\п – синтаксистік параллелизм
Қолдаңыз не қарсы шығыңыз:
Сұрақтар төңірегінде ой бөліседі
1.Сөз қадірін білген, біреудің айтайын
деген ойын емеурінінен таныған, халықтың қазіргі ұрпағының сөйлеу дәрежесі
қандай?
2.Шешен нені біліп, неден сақтануы керек?
IV.Адамтану диаграммасы
Венн диаграммасына сүйене отырып,
көбелек бейнесінде кескіндедік. Әрине, шешендік өнер – адамтану өнерімен
шендеседі. Өйткені, сөз білу – адамтану ғылымын жүйрік меңгерумен байланысты,
өз болмысын терең таныған адам, өзгенің де ерекшелігін жіті көреді. Оқушылар
адам баласын қор қылатын қырсық дерттерді және зор қылатын мөлдір қасиеттерді
тізбектеп жаза бастайды. «Тән мен жан саулығы – зор байлық» екендігіне
қорытынды ой – пікір түйеді.
Әрине, жан мен тән сабақтас, екеуі де
бірінен – бірі айырғысыз. Қазіргі «салауатты өмір салтының да өзегі осы емес пе?
Тірек – сызба бойынша көрсету.
V.Түсініктеме күнделігі
Шешендік сөздерден мысалдар келтіре
отырып, «сөз саптау» үлгілеріне талдау жасайды. Шешендік өнерді зерттеген
М.Әуезовтің «Бас мінесу» деп атаған айтыс – тартыстың сөз саптауындағы
үлгісінен мысалдар келтіреді. Өзіндік пікір қорытады.
VI.Бес жолдан тұратын қорытындылау өлеңі
Жаңа тақырыпты қорытындылау
1.Зат есім: Шешен
2.Сын есім: Шешендік сөз
3.Етістік: Айтысады. Тартысады. Шешіледі.
4.Шешендік сөз – ұлттық өнер
5.Шешендік сөз – ұлттық өнер падишасы
VII.Ой – толғаныс. Үйге тапсырма
«Шешендік сөз – өнер падишасы» тақырыбында
шығарма жазу.
VIII. Жеңген топты анықтап, білімдерін
бағалау.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.