Сабақтың
тақырыбы Үндімұхиты. Тынықмұхиты
Сабақтыңмақсаты: Оқушыларға
мұхиттардыңгеографиялықорынын, жербедерін,
пайдалықазбаларын,өсімдіктері
мен жануарларыжайлы түсінік беру
Сабақтың
міндеттері:
1.Дүниежүзілік
мұхит және оның түрлеріне түсінік беру картадан көрсете білуге үйрету.
2.
Мұхит ерекшеліктерін анықтау,оқушылардың пәнгше деген қызығушылығын арттыру.
3.Картамен
жұмыс істеу қабілетін дамыту және білімдерін тереңдету.
Әдіс-тәсілдер «Миғашабуыл»,
«Ой шақыру», «Венн диаграммасы»,«Жигсо»
Сабақбарысындажүзегеасатынжұмыстүрлері Сергітусәті,
топтықжұмыс (шығармашылық ), талдау, зерттеу, сұрақ- жауап, әңгімелеу,
рефлексия
Бағалау Бағалаупарағы,
бірінбірібағалау, смайлктер
Көрінекіқұралдар:
дүние жүзінік физикалық картасы
Негізгіресурстар География
Материктер мен мұхиттар. Алматы «Атамұра» 2012, Қосымшаматериалдар
СТО
технологиясыныңэлементтері,АКТ пайдалану
Ұйымдастырукезеңі
1.Сергіту сәті.
«Мен
сағансенемін өйткені сен.... ( жақсы)адамсың.
2. Екі түрлі
суреттер арқылы топқа бөлу
Сергітусәтінжасап,
суреттер арқылытопқабөлінеді.
7 минут
Үйтапсырмасынтексеру.
«Мұхиттараясында»
«Автор орындығы»
стратегиясы
Оқушылармәтінгебайланыстысұрақтарқояды
автор жауапбереді.
|
№
|
Сұрақ
|
Жауап
|
|
1
|
1.Жердің
су қабығы қалай аталады?
|
Гидросфера
жердің су қабығы
|
|
2
|
2
Гидросфераның құрамдас бөліктерін ата
|
Гидросфераға
мұхиттар, көлдер жер асты сулары , батпақ сулары және мұздықтар мен
атмосферадағы су булары- жердің су қабығы гидросфераны құрайды . (грек
сөзінен аударсақ гидро-су)
|
|
3
|
1литр теңіз
суының құрамында неше грамм тұз болады ?
|
(1
литр теңіз суының құрамында 35гр тұз бар, негізінен ас тұзы мен магний
тұзының ерітінділері болады
|
|
4
|
Дүние жүзілік
мұхиттың жалпы ауданы қанша?
|
361.1 млн км2
|
|
5
|
Мұхит суының
басты қасиеттері қандай?
|
Температурасы
мен тұздылығы
|
|
6
|
Дүние жүзілік
мұхиттағы ең жылы ағыс
|
гольфстрим
|
|
7
|
Дүние жүзілік
мұхиттағы ең суық ағыс
|
Батыс желдер
ағысы
|
|
8
|
Мұхиттардың
табиғатқа әсері қандай?
|
Жер бетін
жазда қатты ысып кетуден,ал қыста қатты салқындаудан қорғайды.
|
|
9
|
Дүние жүзілік
мұхитарды атап картадан көрсет
|
Тынық,Атлант,Үнді,Солтүстік
мұзды мұхиты
|
|
10
|
Мұхиттар
жер бетінің неше пайызын құрайды?
|
71%
|
|
11
|
Тұздылығы
жоғары теңізді ата?
|
Қызыл теңіз
|
1-топ
1.Сәйкестендір.
|
1.
Атлан мұхиты
2.
Қызыл теңіз.
3.
Солтүстік Мұзды мұхит.
4.Тынық
мұхиты
|
2.Тұздылығы 42%
болатын теңіз.
1.Көлемі жөнінен 2 –орын алатын мұхит.
4. 11022м Мариан шұңғымасы
3.Ең
суық мұхит
|
2.Кім
картаны жақсы біледі? (Географиялык объектілерді картадан көрсету.)
1. Батыс
желдер ағысы.
2. Гольфстрим
ағысы.
3.Тынық мұхиты.
4. Атлант мұхиты
5. Үнді мұхиты
6.
Солтүстік мұзды мұхиты
2-топ
1.Нүктенің
орнына керекті сөзді жазу
1.Дүние жүзілік
мұхиттың үлесіне бүкіл жер бетінің /4 бөлігі немесе______млн шқ тиеді.
2.____________-жер
шарындағы ең үлкен әрі ең терең мұхит.
3. Дүние жүзілік
мұхиттың бөліктері бір-бірімен____________
арқылы жалғасады.
4.Мұхит
ағыстарының түрлері:
1)--------------
2)------------------
2.Сандар
сөйлейді:361 млн км, 91,7млн, 11022м ,8742м, 5527м , 14,8 мн км.
361 млн км –дүние
жүзілік мұхиттың ауданы
91,7млн км -
Атлант мұхитының ауданы
11022м – тынық
мұхитының ең терең жері
8742м – Атлант
мұхитының ең терең жері
5527м- Солтүстік
мұзды мұхитының ең терең жері
14,8 млн км
-Солтүстік мұзды мұхитының ауданы
ІІІ.Жаңа
сабақ
Қызығушылықтыояту
а/( Мәтінде
қандай нысан берілгенін анықтау)
а/
СолтүстігіндеЕуразияменшектеседі. Мұхиттыңжағасы аз тілімденген.
СолтүстігіндеБенгалжәне Парсышығанақтары бар. Арабиятеңізіқұрлыққабойлайеніпжатады.
Аралдарыбіршама аз. Бұлқандаймұхит?
б/ мұхит
қиындысын құрастырып қандай мұхит екенін анықтау
ЕңтереңжеріМарианшұңғымасыдепаталатынмұхитқалайаталады?
Олайболсабүгінгібіздіңт тақырыбымыз. ҮндіМұхитыжәнеТынықмұхитыдепаталады. Оқушыларсұрақтыңмәнінашыпжауапбереді.Яғни
Үнді және Тынық мұхиттар екендігін айтады
б/ мұхит
қиындысын құрастырып қандай мұхит екенін анықтау
Мағынаны
тану. 10 минут
Мәтінмен жұмыс. Әр
топқа тақырыпша таратылады. (ЖИГСО әдісі)
І-топ. Үнді
мұхитының географиялық орыны, зерттелуі.
Ү н д i м ұ х и т
ы Оңтүстiк жарты шардың едәуiр бөлiгiн алып жатыр (75 млн км2). Бұл — ең жылы
мұхит (жарты шарлар картасынан Үндi мұхиттың қандай материктердiң аралығында
жатканын анықтаңдар). Үндi мұхиты суының таза, көгiлдiрлiгiмен де ерекше көзге
түседi. Өйткенi оның оңтустiк бөлiгiне кұятын өзен аз.
Үнді мұхиты — Жер
шарындағы аумағы жөнінен Тынық және Атлант мұхиттарынан кейінгі үшінші мұхит.
Көпшілік бөлігі оңтүстік жарты шарда, Азия, Африка, Австралия және Антарктида
құрлықтарының аралығында. Үнді мұхиты планетада ерекше орын алады: оның көп
бөлігі оңтүстік жарты шарда орналасқан.Жердің су бөлігінің 20% алып жатыр.
Мұхит солтүстігінде Еуразиямен шектеседі.Мұхиттың жағасы аз
тілімденген.Солтүстігінде Бенгал және Парсы шығанақтары,Арабия теңізі құрлыққа
бойлай еніп жатады.Аралдары біршама аз.Мұхиттың шекарасында ғана ірі аралдар
бар. Еуропалықтар Үнді мұхиты арқылы XV ғасырда ғана тұрақты жүзе
бастады.Мұхитта жүзу маршруттарының сипаттамасын тұңғыш рет арабтар
жасаған.География ғылымы үшін Үнді мұхиты жөніндегі мәліметтер Васко да Гаманың
жүзген уақытынан (1497-1499 жж)бері жинала бастады. XVIII ғасырдың соңында
ағылшынның теңізінде жүзушісі Джеймс Кук бұл мұхиттың тереңдігін алғаш рет
өлшеген. XIX ғасырдың соңында мұххитты комплексті зерттеу жұмысы басталады.
Өсімдіктері мен
жануарлар әлемі . Үнді мұхит тропиктік және оңтүстік қоңыржай белдеулерді
алып жатыр. Тропиктік белдеудің тайыз сулы бөлігінде 6 және 8 сәулелі маржандар
көп. Маржан құрылыстарында түрлі омыртқасыздардың аса бай фаунасының өкілдері:
губкалар, құрттар, крабтар, ұлулар, т.б. мекендейді. Жағалаудың көп жерін мангр
тоғайлары алып жатыр. Қоңыржай белдеудегі теңіз жағалауларындағы жағажайлар мен
жартастарда қызыл және қоңыр балдырлар қаптап өседі, омыртқасыздардың түрі көп.
Ашық мұхиттағы судың беткі қабатында диатом балдырлары өрбиді. Мұхит
жануарларының негізгі массасын конепода шаяндары құрайды (түрі 100-ден астам).
Басқа омыртқасыздардан қанат аяқты ұлулар, медузалар, т.б. жаппай тараған.
Балықтардан ұшар балық, тунец, желкен балық көп, түрлі акулалар, теңіз
жыландары, теңіз тасбақасы, ірі теңіз сүтқоректілері (кит, ескек аяқтылар),
құстардан альбатрос, фрегат пингвиннің бірнеше түрі тіршілік етеді.
Басты порттары
Үнді мұхит
алабында негізінен дамушы және орташа дамыған елдер орналасқан. Олар теңіз
жолымен сыртқа шикізат пен азық-түлік шығарады да, шеттен өнеркәсіп өнімдерін
әкеледі. Экспорт тауарларының ішінде шикі мұнай мен мұнай өнімдері басты орын
алады. Аса ірі порттары: Аден (Йемен), Бомбей, Мадрас (Үндістан), Карачи
(Пәкстан), Читтагонг (Бангладеш), Коломбо (Шри-Ланка), Рас-Таннура (Сауд
Арабиясы), Харк, Бендер-Махшехр (Иран), Басра, Фао (Ирак), Мина-Әл-Ахмади
(Кувейт), Дар-Эс-Салам (Танзания), Фримантал (Австралия), Дурбан (ОАР), Янгон
(Мяньма), Могадишо (Сомали), т.б.
ІІ-топ.
Тынық мұхитының географиялық орыны, зерттелуі
Т ы н ы к м ұ х и
т — Жер шарындағы ең үлкен (180 млн км2) әрi ең терең мұхит. Көлемi жағынан
калған үш мұхитқа парапар. 1520 — 1521 жылдары Ф. Магеллан дүние жүзiн айналу
саяхаты кезiнде осы мұхитты алғаш рет жүзiп өттi. Жүзу кезiнде ешкандай
дауылға ұшырамағандыктан, саяхатшылар оған «Тынық мұхит» деген ат берді. ’
Тынык мұхит Солтүстiк және Оңтүстiк Американың батыс жағалауларынан бастап
Еуразияньң шығыс бөлiгiне және Аустралия менАнтарктидаға дейiнгi аумакты алып
жатыр. Тынық мұхитта бүкiл Дүниежүзiлiк мұхиттың ең терең жерi — Мариан
шұңғымасы бар, оның тереңдiгi 11022 м.
Тынық мұхитының
жануарлар түрінің әлемі өзге мұхиттағыға қарағанда 3-4 есеге бай, әсіресе
тропика суларында. Индонезия теңіздерінде балықтың 2 мың түрі, солтүстік
теңіздерінде 3 мыңға жуық түрлері бар. Мұхиттың тропика аймақтарында
моллюскалардың 6 мыңға, ал Беринг теңізінде 200 жуық түрі таралған. Тынық
мұхитында теңіз кірпілері мен семсер құйрықтардың көне түлерінің көбісі, өзге
мұхиттарда (мысалы, Иордан, Гильбертидия) қалмаған балықтардың кейбір көне
түрлері, лосось балығы тобының барлық түрі Тынық мұхитында қалған.
Эндемикалық
сүтқоректілердің түрлері: теңіз мысығы, дюгонь, сивуч, теңіз қамасы. Тынық
мұхитының көптеген жан-жануарларына алыптық тән қасиет. Мұхиттың солтүстік
бөлігінде алып мидия мен устрицалар танымал, экватор аймағында салмағы 300 кг
жететін ірі моллюскілердің екі жармалы түрі тридакна тіршілік етеді. Тынық
мұхитында көбінесе ультраабиссальді жан-жануар басым. Олардың 45 түрі судың
төмен температурасы мен 8, 5 м тереңдігінде, 70% эндемиктер. Осы су астында
жалғыз қорек болатын топрақты азық қылуға икемді, аз қозғалатын голотурия
тірішілік етеді.
Пайдалы
қазбалары
Тынық
мұхитыминералдар ошағына өте бай. Қытай, Индонезия, Жапония, Малайзия, АҚШ
(Аляска), Эквадор (Гуаякир шығанағы), Аустралия (Басс бұғазы) және жаңа
Зеландияда мұнай мен газ қазады. Қолда бар есептен бойынша Тынық мұхитының кені
әлемдік мұнай мен газ қорының 30—40 % құрайды. Әлемде ең үлкен көлемдегі қалайы
концентратын өндіруші Малайзия, ал циркон, ильменит пен басқаларын өндіруден
Аустралия елдері болып табылады. Мұхит жалпы қоры17•10 т боларлықтай темірмарганец
конкрециясына да бай. Ең кең ауқымдығы байлығы Тынық мұхитының солтүстігінде,
сондай-ақ Оңтүстік және Перу қазашұңқырларында. Мұхиттың рудалық және
кокрециялық байлығы марганец 7, 1•10 т, никель 2, 3•10 т, мыс 1, 5•10 т,
кобальт 1•10 т құраған. Орегон батуында, Куриль тізбегі мен Охот теңізіндегі
Сахалин шельфінде, Жапон теңізіндегі Нанкай науасында және Жапония жағалауында,
Преу батуында терең су асты газ гидраттарының түзінділері табылған. 2013 жылы
Жапония Тынық мұхитының Токиодан солтүстік-шығыс бағытында метан гидраты кен
орныннан табиғи газ бұрғылыау жұмысын бастауға ниетті.
Сергіту
сәті « Көңілді күн»
Электронды
оқулықпен жұмыс
«Ең
ерекше»
|
|
Өзіндік
ерекшелігі
|
Жауаптары
|
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
|
ең
үлкен
ең
суық
ең
жылы
ең
кіші
ең
тұзды
ең
солтүстіктегі
ең
тереңі
ең
ендісі
жануарлар
дүниесіне ең байы
ең
кішісі
|
Тынық
Солтүстік
мұзды
Үнді
Cолтүстік
мұзды
Үнді
Солтүстік
мұзды
Тынық
Тынық
Атлант
Солтүстік
мұзды
|
Қорытындылау
бөлімі
Рефелекция: Алма
суреттері арқылы сабақтан алған әсерлерімен бөліседі
Оқушыларды
бағалау парағы арқылы бағалау
Ұпайды бағаға
айналдыру
3-6 ұпай-«3»
7-10 ұпай «4»
10-15 ұпай «5»
Үйге тапсырма.
Үнді,Тынық
мұхиттары , кескін картаға мұхиттарды түсіру.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.