Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Иярчен җөмлә (придаточные предложения
Выполнила: Зарипова Милауша Гадельзяновна,учитель татарского языка и литературы
2 слайд
Ия
Баш килештә,башка сүзгә буйсынмый.
Зур бәхетләр сызганып эшкә бирелгәннән килә.(Г.Т.)
Ия җөмлә
Баш җөмләнең иясе урынында килә,кем?нәрсә?сораулар-ына җавап була.
Шул вакытта минем исемә төште ки, минем сурәтләр төшерелгән бер кечкенәрәк китабым бар иде.(Г.Т.)
3 слайд
Иярчен ия җөмлә,бәйләүче чара
Аналитик була
Мөнәсәбәтле сүзләр.Кем сабыр,шул эшнең җаен табар.
Ки теркәгече.
Көттерү паузасы.Хәл ителде: Павел иртәгә китә
4 слайд
Хәбәр
Баш килештәге сүз турында хәбәр итә яки үзе генә дә хәбәрлекне белдерә торган баш кисәк
Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән.(Акмулла)
Иярчен хәбәр җөмлә
Баш җөмләнең хәбәре урынында килә,нинди? нәрсә?нәрсәдә? кемгә? күпме?сорауларына җавап бирә.
Ул йомыш шул: без сине Кырымга җибәрмәкче булабыз
5 слайд
Иярчен хәбәр җөмлә,бәйләүче чара
Иярчен хәбәр җөмлә аналитик була
Мөнәсәбәтле сүз. Киңәшем шул: сугышның иң кыен вакыты икәнне онытма,бөтен көчеңне җый. (Г.Б.)
Ки теркәгече. Әйтеп калдырасы сүз шул ки: намусны яшьтән сакларга кирәк.
Көттерү паузасы.Иң әһәмиятлесе: мин Габитовка ышанам. (И.Г.)
6 слайд
Аергыч
Исемне ачыклап килгән теләсә кайсы сүз аергыч дип атала.
Көләч йөз, яхшы сүзләр белән безне каршыладылар.(Ф.Ә.)
Иярчен аергыч җөмлә
Баш җөмләнең аергычы урынында килә,нинди?кайсы? кемнең? Сорауларына җавап бирә.
Күкрәгендә ирек хисе булган һичбер кеше моңа баш имәс.(Һ.Т.)
7 слайд
Иярчен аергыч җөмлә,бәйләүче чара
Аналитик төре
Мөнәсәбәтле сүз.Кем ки туган –үскән җирендә файдалы кешеләр санал- маса, аның күңелендә һәрвакыт чит җирләр сөекле булыр.(Г.Т.)
Көттерү паузасы.Әмма бер кеше бар: үзе... Чалгы да күтәрш алмый,ләкин итекне бик матур тегә.(Г.Т.)
Ки теркәгече
Синтетик төре
Сыйфат фигыль формасы.Итәге сөзәк булган кечкенәрәк таулар башы карлы текә биек таулар белән алмашыналар.
Янәшә тору юлы. Җире аз кешеләр батраклыкка яллана иделәр.(Г.Б.)
8 слайд
Тәмамлык
Эш-хәрәкәтне белдерүче сүзгә ияреп килә һәм аның үтәлүенә бәйле предметны,затны күрсәтә
Ул Сәфәргалигә җиз телле бер кубыз тоттырып җибәрде.
Иярчен тәмамлык җөмлә
Баш җөмләнең тәмамлы-гы урынында килә, кемне?нәрсәне?кемгә?нәрсәгә? кемнән? нәрсәдән?кемдә? нәрсәдә? сорауларына җавап бирә.
9 слайд
Иярчен тәмамлык җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз.Монда тик дулкынның куәтле шаулавы гына килә,шуңардан йөрәккә бераз шом өстәлә.
Көттерү паузасы. Үзегез күрәсез: бер тамчы яңгыр яуганы юк.
Ки теркәгече. Без беләбез(ки):КамАЗ – Татарстанның горурлыгы
синтетик
Төшем,юнәлеш килеш кушымчасы.Сез килгәнгә без бик шат. Игенчеләр язгы чәчү беткәнне хәбәр иттеләр
Дип сүзе ярдәмендә. Син кайтып җитәрсең дип уйлаган идем.
10 слайд
Вакыт хәле
Эш-хәлнең вакытын белдереп,фигыльне ачыклап килгән сүз.
Классларына кереп утыргач, ул дәфтәрен читкә этәрде.
Иярчен вакыт җөмлә
Баш җөмләдәге эш яки хәлнең вакытын белдерә, кайчан?кайчаннан бирле?кайчанга чаклы? сорауларына җавап бирә.
Атасы Бикбулат килгәндә, Нәфисә яза торган хәбәрен очлап килә иде.(Г.Б.)
11 слайд
Иярчен вакыт җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз
Дөнья кайнарга тора,шул чакта сез әллә кайда җыен юк-бар эш артыннан йөрисез.(Г.И.)
синтетик
Хәл фигыль кушымчасы
Шаһбаз җиде яшькә җиткәч, чабатачы Әхми карт та үлә.
Кайбер килеш кушымчалары
Бәйлек, бәйлек сүзләр ярдәмендә
Чүкечләр тынып торган арада, тимерче Мостафаның карлыга төшкән тавышы яңгырады.
12 слайд
Вакыт хәлен бәйләүче чаралар
Килеш кушымчалары
Бәйлек,бәйлек сүзләр
Хәл фигыль формасы
Янәшәлек юлы
Аның бу картинаны кайчандыр күргәне бар иде.
Агыйделкәйләрне кичкәндә, җырлыйм ишкәк ишкәндә.
Гәрәйне урамда очраткан чакта да, күрмәмешкә салынып китә.
Ул,Әхәт яныныа барып туктагач,тез буыннарында бераз калтырану сизде.
13 слайд
Урын хәле
Эш-хәлнең урынын күрсәтә һәм фигыльгә буйсынып килә.
Бик яшьли чыгып киткән идем мин авылдан. (Г.С.)
Иярчен урын җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең урынын белде-рә,кайда?кайдан?кая? сорауларына җавап бирә.
Уйсу җирдә су җыела,шунда казлар коена.
14 слайд
Иярчен урын җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүзләр
Җил кайдан иссә, болыт та шуннан килә.
синтетик
Җирдә,якта, урында дигән бәйлек сүзләр ярдәмендә
Болыт җил искән яктан килә.
15 слайд
Урын хәлен бәйләүче чаралар
Килеш кушымчасы
Бәйлекләр,бәйлек сүзләр
Янәшәлек юлы
Караңгы төндә сикәлтәле юллардан,кара урман аша,авыруга ярдәм кулы сузарга барам.
Иптәш малайлар нигәдер гел безнең бабайлар өе тирәсендә уйныйлар
16 слайд
Сәбәп хәле
Эш-хәрәкәтнең сәбәбен белдерә һәм фигыльгә буйсына.
Шатлыгыннан аның күзләре ут кебек янды.
Иярчен сәбәп җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең сәбәбен белдерә, ник?нилектән?ни сәбәпле?нәрсә аркасында? сорауларына җавап бирә.
Кичкырын,җил басылганлыктан,тегермән-нәр берәр тавыш тыңлаган шикелле туктап калган иделәр.(Ш.К.)
17 слайд
Иярчен сәбәп җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз.
Монда эш кайный, шуңа күрә күңелле.
Чөнки теркәгече.
Фәхри атасыннан бер казыкта алмый чыкты,чөнки юк иде.
Көттерү паузасы.
Быел яңгыр аз яуды: игендә өмет зур түгел.
синтетик
Күрә бәйлеге.
Зал күп кешене сыйдыра алмаганга күрә, бик күпләр керүдән мәхрүм калдылар.
Сәбәпле,аркасындабәйлек сүзләре.
Кызу эш өсте булу сәбәпле, без аның белән озак күрешә алмадык
Кайбер килеш кушымчалары.
Бүген майның урталары булганга,кояш туры карый
18 слайд
Сәбәп хәлен бәйләүче чаралар
Исемгә һәм сыйфат фигыльгә ялганган чыгыш,юнәлеш килеш кушымчасы
Исем,исем фигыль,сыйфат фигыль янында бәйлек,бәйлек сүзләр
Шатлыгыннан аның күзләре ут кебек янды.
Тәҗрибә кырында эшне яхшы оештырган өчен,ундүрт мәктәп бүләкләнде.
Үзенә төбәлгән карашны күреп,ул кызарып китте.
19 слайд
Максат хәле
Эш-хәрәкәтнең нинди ният(максат) белән үтәләчәген күрсәтә.
Максат хәле киләчәкнекүз алдында тота.
Зөһрә апа быел, уракка чыккаанда,бала карарга дип, Габдулланы да алып китте.
Иярчен максат җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең максатын белдерә,ни өчен?нинди максат белән? сорауларына җавап бирә.
Кунагым һәрвакыт тар урында күңелсезләнеп тормасын өчен, мин көндезләрен аны алма бакчасына алып кереп йөртә идем.(М.Г.)
20 слайд
Иярчен максат җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз(шуның өчен,моның өчен)
Мәктәп ярышта беренчелекне алырга тиеш,моның өчен без армый-талмый укырбыз.
синтетик
Өчен бәйлеге
Кыз уянмасын өчен, һәркем аяк очы белән генә басып йөрергә тиеш.
Дип сүзе
Әти-әнисе аның хәлен белеп торсын дип, Марат аларга атна саен хат язды.
21 слайд
Максат хәлен бәйләүче чаралар
Юнәлеш килеш кушымчасы
Инфинитив формасы
Өчен бәйлеге
Дип,максатыннан,ниятеннән бәйлек сүзләре
Ул,ашыгып,чәчәкләрдән бал суыртырга бара иде.
22 слайд
Рәвеш хәле
Эш-хәрәкәтнең ничек үтәлүен белдереп килә.
Дим,җәй көннәрендә кояшның нурлары астында көлә-көлә,кичләрен ай яктысында җем-җем итеп ялтырап ага да ага.
Иярчен рәвеш җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең рәвешен белдерә,ничек? ни рәвешле?сорауларына җавап бирә.
Тирә-юнь кар белән капланган,әйтерсең җир ак кар юрган ябынган.
23 слайд
Иярчен рәвеш җөмлә,бәйләүче чаралар
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз
Мин аларны шулай итеп утыртырмын:бер-ике елдан алмалар бирә башлар.
Гүя,әйтерсең, диярсең теркәгеч сүзләр
Менә бервакыт халык агыла башлады,әйтерсең инде бөтен дөнья монда җыелган.
-мыни, -мени кисәкчәсе
синтетик
Хәлдә,килеш,көенчә,шикелле,сыман,төсле бәйлекләре
Аязгулов та алар уйлаган шикелле фикер йөртә
-ча,-чә,-дай,-дәй кушымчасы
Хәл фигыль кушымчасы
Хатыңны мин танырлык итеп яз
24 слайд
Рәвеш хәлен бәйләүче чаралар
Хәл фигыль формасы
Чагыштыруны белдерүче –дай,-дәй,-ча,-чә кушымчасы
Бәйлек,бәйлек сүзләр
Янәшәлек юлы
Борынгы көй салмак кына,сабыр гына акты.
Эшләүчеләр, ишек янында торган зур кисмәк тирәсендә җыелышып, аны кузгата башладылар.
Вафин,йокысыннан сискәнеп уянган кешедәй,җырга колак салды.
Алсу йөзең балкып тора мәк чәчәге шикелле.
25 слайд
Күләм хәле
Билгенең дәрәҗәсен белдерә һәм сыйфат белән рәвешкә буйсына.
Әле таң атмаган,күк йөзе җете зәңгәр.(Г.А)
Иярчен күләм җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең һәм билгенең күләмен белдерә,күпме? никадәр?ни дәрәҗәдә? сорауларына җавап бирә.
26 слайд
Иярчен күләм җөмлә,бәйләүче чара
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз
Нихәтле күп укыса, матурлыгы шулхәтле арта барыр.
синтетик
Кадәр,дәрәҗәдә бәйлек сүзләре
Без шәһәрдә сез торган кадәр булдык.
27 слайд
Күләм хәлен бәйләүче чаралар
Фигыльгә ияргән күләм-чама рәвешләре
Фигыльгә кадәр, хәтле, чаклы,саен,мәртәбә, тапкыр кат,дәрәҗәдә бәйлекләре
Вакыт,үлчәү белдерә торган сүзләр сан белән фигыльгә иярсә
Яшь йөрәк күп җилкенде,күбәләк күңел күп чәчәкләр тирәсендә очынды.
Җәйгә аылга да кайтасы булгач, бер караңгыдан икенче караңгыга кадәр эшләргә туры килде.
Биш-ун чакрымлап киткәч,алар бер рус авылына фатирга керделәр.
28 слайд
Күләм-чама рәвешләре
Байтак,шактый, бөтенләй, еш, озак, тәмам, күп, бераз, чак кына, хәтсез, аз-маз, якынча, гаять, артык
29 слайд
Шарт хәле
Эш-хәлнең шартын белдерә,фигыльгә буйсына.
Эшләсә,кулыннан ут чәчә иде(Ә.Е.)
Иярчен шарт җөмлә
Баш җөмләдәге эш-хәлнең үтәлү-үтәлмәвенә шарт булган эш яки хәлне белдерә,нишләсә?ни булса?нинди шартта?сорауларына җавап бирә.
30 слайд
Иярчен шарт җөмләне бәйләүче чаралар
аналитик
Мөнәсәбәтле сүз
Көннәр яхшырырга охшаган, шулай булса без чаңгы шуарга чыгар идек.
Сорау кисәкчәсе
синтетик
Шарт фигыль формасы
Илең турында уйласаң,гомерең озын була
Исә,икән сүзләре
Шарт фигыль формасы белән бергә әгәр теркәгече дә килә ала
31 слайд
Шарт хәлен бәйләүче чаралар
Шарт фигыль формасы –са,-сә
Икән бәйлек сүзе
Сорауны белдереп килгән –мы,-ме кушымчасы
Шарт фигыль формасы яки икән бәйлек сүзе белән бергә әгәр(гәр)
Урманнарга керсәң, сызгырып кер.
Бик телиләр икән,әнә егетләр үзләре беренче булып баш исен.
Фәйрүзә әйттеме, егылып үлсә дә, әйткән сүзеннән чигенми иде.
32 слайд
Кире хәл
Көтелгән эш-хәрәкәтнең киресен белдерә,фигыльгә буйсына.
Газинурның кайчан кайтасын белмәсәләр дә көтеп торганнар икән.(Г.Әпсәләмов)
Иярчен кире җөмлә
Эш-хәлнең баш җөмләдә киресе булачагын белдерә,нәрсә булса да,нәрсәгә карамастан? сорауларына җавап бирә.
Чакырсам да, кошчык,син бу йортка үзең теләп очып кермәссең.(М.Җ.)
33 слайд
Иярчен кире җөмләне бәйләүче чаралар
аналитик
Шулай да, алай да,шулай булса да,шуңа карамастан сүзләре
Минем күзләрем ул кадәр җете түгел түгелен, алай да күрәм.(Г.Б.)
синтетик
Шарт фигыль кушымчасы+да,дә кисәкчәсе
Хәл фигыль кушымчасы –ып,-еп,-гач,-гәч+да,дә кисәкчәсе
Карамастан сүзе
34 слайд
Кире хәлне бәйләүче чаралар
Шарт фигыль хәл фигыль формасы һәм-да,-дә,та,-тә кисәкчәләре
Боерык фигыль формасы
Карамастан, карамый(ча)бәйлек сүзе
Бездән кече булса да,Гайния дә һаман безнең тирәдә урала иде.
Кая гына карашыңны төбәмә,син күз явыналырлык затлы әйберләрне күрерсең.
Төннәрен салкын булуга карамастан,печәнлектә йоклыйм.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Презентация по татарскому языку на тему "Иярчен җөмлә" (8 класс)
Дается информация о видах придаточного предложения(Иярчен ия, иярчен хәбәр, иярчен тәмамлык, иярчен аергыч җөмлә, иярчен вакыт җөмлә,иярчен урын җөмлә,иярчен сәбәп җөмлә, иярчен максат җөмлә, иярчен шарт җөмлә,иярчен кире җөмлә һ.б ;)о строении сложноподчиненных предложений(аналитик,синтетик)... о формах связи(мөнәсәбәтле сүзләр, көттерү интонациясе, ки теркәгече,бәйлек һәм бәйлек сүзләр, килеш кушымчалары, хәл фигыль кушымчалары, дип сүзе һ.б.). Каждому виду предложений приведены примеры из художественной литературы.
6 655 115 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Зарипова Милауша Гадельзяновна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.