Инфоурок Школьному психологу Другие методич. материалыПЕДАГОГИКА Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру

ПЕДАГОГИКА Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру

Скачать материал

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

 

                            Ғ. Т. СҰЛТАНОВА

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                          ПЕДАГОГИКА

 

      Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ББК 74р

С 89

 

Көмекші құрал Қ.Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжінің әдістемелік кеңесінде мақұлданып, баспаға ұсынылды.

 

Пікір жазғандар:

Қ.Сейталиев, Х.Досмұхамедұлы атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының докторы.

 

Б.Өтешева, Атырау мұнай және газ институтының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты

 

 

 

ISBN 9965–9488–4-4

 

 

С 89 Сұлтанова Ғайни Төкенқызы..

Педагогика: студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру (көмекші құрал).-Алматы,2007

 

.- (2009ж.  қайта өңделіп,толықтырылып  ұсынылып отыр)-200 бет

 

 

Көмекші құралда болашақ педагог мамандарды даярлау үшін педагогика пәні және педагогикалық қызмет, оның құрылымы мен ерекшеліктері туралы жадығаттар берілген. Мұғалімге тән білім мен білік дағдыларын қалыптастыратын кәсіби дайындық түрлері қарастырылады.

Сондай-ақ, студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың бүгінгі күн талабына сай үлгісі, мазмұны, білім беру мен оқытудағы жаңа инновациялық технологияларды пайдалана отырып, шәкірттермен тығыз байланыс орнату мүмкіндіктері қарастырылған. Студенттердің өз бетінше ізденулері мен шығармашылық жұмыс орындап, жетілуіне бағыттар көрсетіледі.

Құрал тек студенттерге ғана емес,  ізденетін барлық  педагог мамандарға көмекші бола алады.

 

                                                                                                                  ББК 74р

 

 

 

С4303000000

00(05)-07

ISBN 9965 -9488-4-4

                                                                                             © Cұлтанова Ғ.Т.,2007

                 Педагогиканың жалпы негіздері

                            Мектеп мұғалімі.

                                    Бұл тақырыпты оқып-үйрену үстінде сіздер таңдап 

        алған мамандықтарың – мұғалім қызметі туралы, 

        Оның қоғамдағы ролі, педагогикалық еңбегінің 

        ерекшелігі, құрылымы, ұстаздық шеберлік, әдеп-мораль                               

        түсініктерін аласыздар.

        Ұстаздық қызметте қажетті дағдылар негізі мен

        іскерліктер, ұстаздық шеберлік компоненттерімен 

         таныс  боласыздар; Ұстазға тән негізгі қасиеттерді өз                                 

         бойларыңызда тәрбиелеу қажеттілігін анықтайсыздар.          

        Болашақ маман, ертеңгі ұстаз қандай болу керек ? –                                                                                                  

        профессиограммасын жасап,  

       «Болашақ мектеп моделі» атты шығармашылық жұмыс                          

        орындайсыз.

 

  «Ұстаз – мектептің жүрегі»

                                                                                                                                                    Ыбырай Алтынсарин.

                (1841-1889)

 

 «Ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, әдістемеден хабардар, оқыта білетін мұғалім.

                                                                              А.Байтұрсынов.

                 (1873-1937)

   

Мектепте оқу-тәрбие жұмысын жүргізетін маман – Мұғалім.

Ұстаз деп те, оқытушы, тәлімгер, мастер, педагог деп те атауға болатын адам – арнайы кәсіби дайындықтан өткен, педагогикалық іс-әрекетпен айналысатын тұлға.

         Мұғалім әр оқушы, өсіп келе жатқан ұрпақ алдында, қоғам мен мемлекет алдында үлкен жауапкершілік жүктелген әрекет иесі. Болашақтың қандай болатындығы – бүгінгі педагогтардың әрекетінің нәтижесі. Ешқандай да басқа мамандық иесінен тап осындай Отан, мемлекет, халық тағдырының жауапкершілігін арқалаған мамандық иесін таппайсың.

         Мұғалім оқушының, тәрбиеленушінің дүниеге ғылыми дүниетанымын, диалектикалық материалистік көзқарасын, әлеуметтік, психологиялық, педагогикалық, менталдық сапаларын, жоғары адамгершілігін, белсенділігін, адамдарға, мамандыққа сүйіспеншілігін, өзін-өзі тәрбиелеу жолдарын үйрететін, оқыту-тәрбиелеу процесіне ғылым жетістіктерін игеріп енгізуші, белсенді әрекет иесі.

Мұғалімге қойылатын талаптар өте көп. Г.Г. Воробьев «Школа будущего начинается сегодня» деген мұғалімге арналған кітабында оқушылардың мұғалімге қоятын 20-дан астам талабын көрсеткен. (ал сіз ше? Қандай талаптар қояр едіңіз?)……

         Негізінен, ол талаптарды С.Б.Елканов үш топқа бөліп көрсетеді:

1.     Мұғалімнің жеке басының ізгіліктілік бағыттылығы, қоғамдық борыштылық пен жауапкершілік  сезімі (педагогикалық мораль).

2.     Кәсіптік мамандық даярлығы, терең де тиянақты жалпы ғылымдылық білімі. Өз пәнін, ғылымын игеруі, оны оқыту методикасын,  психологияны, педагогиканы меңгеруі.

3.      Педагогикалық технологияны игеру.

Мұғалім педагогикалық процестің субьектісі ретінде өз жұмысын оқушылармен ынтымақтастыққа , іскерлік қарым-қатынас және оқушылар арасында тәрбиелік ықпалға негізделген ұжымшылдық қатынас қалыптастыруға бағыттауы керек.

Мұғалімнің кәсіптік іс-әрекеті төмендегі бағыттарды қамтиды: тәрбие жұмыстарын, оқыту процесін ұйымдастыру. Тәрбие негізгі мақсат болғандықтан мұғалімнің жеке тұлғасы оқушыға барлық жағынан үлгі болуы керек. Осыдан мұғалімнің әлеуметтік позициясы (өз мамандығына бағыттылығы,  педагогикалық борышты  сезінуі, жауапкершілігі, педагогикалық моральды, тактіні сақтауы, педагогикалық әділдігі, беделі, т.б) және кәсіптік позициясы (азаматтық белсенділігі, балаға деген сүйіспеншілік, рухани дүниесінің байлығы, ғылыми-педагогикалық ойлауының қалыптасуы, шығармашылық-жаңашылдық көзқарас, көпшілдігі, физиологиялық-психикалық тұрғыдан денінің саулығы, кәсіптік жұмысқа қабілеттілігі т.б.) айқындалады.

Мұғалімнің кәсіптік құзырлылығы теориялық дайындықтан (талдау іскерлігі, болжам жасау іскерлігі, құрастыру (проектілік) іскерлік, рефлексивтік іскерлігі т.б.) және практикалық дайындықтан (ұйымдастырушылық, өз ықпалына ерту, ақпаратты жеткізу, дамыту, бағыттау, перцевтивтік қарым-қатынас орнату, қолданбалы іскерліктері)

 

Сөздік жұмыс:

Педагогикалық моральмұғалім тәртібіне, мінез-құлқына, өзін-өзі ұстау, қарым-қатынас жасау мәдениетіне қойылатын белгілі бір талап-тілектердің, қағида-ережелердің, қалыптың (норманың) мазмұндық тұжырымның жүйесі, жиынтығы.

        

                                        Маман, кәсіби шеберлік иесі  

Нағыз мұғалім   :         Адам, ізгілікті тұлға

                                         Зерттеуші, ізденуші 

       Ұстаздық қызметте қажетті негізгі    дағдылар мен іскерліктер                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

Мақсаттылық (целепологания)

Зерттеушілік (диагностикалық)

Құрастырушылық (конструктивтік)

Танымдық (гностикалық)

Қарым-қатынас (коммуникативтік)

Реттеушілік (коррекциялық)

Ұйымдастырушылық

Бақылау-бағалау

болжау

 
 

 


                                                                                                                

 

 

 

 

 

 

 

 

Айтпақшы,

Сократ мұғалімдерді: «акушеры мысли» - (ойды тудырушы), ал педагогикалық шеберлік түсінігін – «майэвтика – повивальное искусство» - (ойдың кіндігін кесу өнері),- деген; Яғни балаға ой туғызуға, ойлануға көмек. Қазіргі таңда мұғалім-менеджер деген түсінік етек алуда.    Менеджмент –управление – басқару. (ағылшын). 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


                       

 

 

 

 

 

 

 

            Мұғалім – күн сәулесі іспетті!

 

Ұстаздық шеберлік компоненттері

 

-         Психологиялық, педагогикалық, әдістемелік білімдарлығы, өз пәнін еркін, терең игеруі.

-         Мұғалім мамандығына бейімділігі, қабілеттілігі.

-         Кәсіптік көрегендігі.

-         Балаларға деген сүйіспеншілігі, сенімділігі.

-         Ұйымдастырушылық шеберлігі.

-         Оқу-тәрбие процесінде кездесетін қиындықтарды жеңе білуі, шешімді дұрыс, уақтылы қабылдай алуы.

-        

Мұғалім-зор тұлға, ол күннің құдіретті сәулесі сияқты.

                      К.Д. Ушинский

 
Ұстаздық сезімталдығы, мейірімділігі.

-         Педагогикалық техника.

-         Альтруизм.

-         Толеранттық.

 

Сөздік жұмыс:  Альтруизм – франц., басқа кісінің бағыт–бағдарына бағытталу, аңсары кетуі.

 

Толеранттық - өзгемен серіктестік рухта болу, өзгемен санасу, сыйласу, ізгілік, төзімділік, т.б. жақсы қасиеттер.

 

Сонымен,   1) Болашақ мектептің мұғалімі қандай болу керек?                    2) Мұғалім профессиограммасын жаса:

 

Рангілеу

Бастауыш мектеп мұғалімі

Ағылшын тілі мұғалімі

Тарих пәні мұғалімі

1.

Оқытушылық қабілет

(әрі оқытушы, әрі тәрбиеші).

 

 

2.

Қоғамдық жауапкершілік.

 

 

3.

Тәртіптілік.

 

 

 

4.

Әділдік

 

 

 

5.

……

 

 

6.

 

 

 

 

7.

 

 

 

 

8.

 

 

 

 

9.

 

 

 

 

10.

 

 

 

 

11.

 

 

 

3) Г.Г. Воробьев («Школа будущего…»). Три лица учителя. (Мұғалімнің үш қыры) – тәрбиеші, ұйымдастырушы, лектор болуы керек дейді? Сіздер қалай ойлайсыздар?

4) Егер дәрігерлерше «Гиппократ анты» секілді  мұғалім ант беретін болса, қандай ант берген болар едің? (сенің позицияң?)

5) Бұл мамандықты таңдаған себебің?

6) «Менің сүйікті мұғалімім». (Эссе).

7) мұғалімнің визит карточкасын толтыр.

8) Бала көзімен: Мұғалімнің 20 қасиеті (рет-ретімен, бірінші орынға қандай қасиетін қояр едің?    Екінші орынға ше?...)

9) Мұғалімге дәл сипаттама беретін төмендегі адамдардың қайсысы деп ойлайсың?

1. жақсы оқитын балалар;

2. үлгермеуші оқушылар;

3. «орташа» оқушылар;

4. әріптестері;

5. ата-аналары.

                                      ІСКЕ СӘТ !

 

 

Артық етпес білгенің...

 

12 жылдық білім беруде педагогикалық процесті ұйымдастыратын мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар  немесе  

Болашақ мұғалім моделі:

1.Өзінің пәнін терең білу

2.Дидактиканы білу

3. Пән әдістемесін білу

4.Баланың жас ерекшелік психологиясын білу

5. Мектептегі оқыту мақсатын анықтай алуы

6.Білім мазмұнының теориялық негіздерін терең білуі

7.Ғылым жетістіктерін қолдана білу

8.Озат тәжірибені талдап, жетістіктерін үйрену

9. Күтілетін нәтижені болжай алуы

10.Жоғары адамгершілік мораль

11. Ұйымдастырушылық қабілет

12. Жағымды мінез – құлық

13. Қарым – қатынас  шеберлігі

14. Әділеттілік

15. Құрастыра білу

16. Реттеушілік

17. Альтруизм

18. Толеранттық

19. Сезімталдық

20. Балаға деген сүйіспеншілік......

 

    Білім жүйесі, ұрпақ тәрбиесі-баршаның ісі, әркімнің төл міндеті.

Бұл талап-міндет кеше де қымбат болған, бүгін де аса маңызды. Өйткені: болашақ бағбаны-жас ұрпақ тәрбиесіне ата-ана мектеп, қоғам мемлекет, Мұғалім жауапты. Тарих тағылымы, ұлт өнегесі осы. Осы тұста еске алар жайт: ұлттық рухтың мықты ақыл-парасаттың биік, тәлім-тәрбиенің терең, сана-сезімнің мөлдір болғаны абзал-ақ. «Ұлтының қамын ойламаған адамның қамын-ұлты да ойламас болар» (Р.Ғамзатов) деген даналық сөзде үлкен шындық, тағылым бар. Біздіңше, мұның білім беру жүйесіне, тәлім-тәрбие ісіне де қатысы бар. Ақиқатқа тура қарасақ, білім беру ісі прогрестің қозғаушы күші және рухани әлеуметі ретінде уақыт талабына сай жауап беруі, жас мамандардың өзгермелі жағдайларға бейімделе білу қабілетін қалыптастыруы секілді мәселелерді шешіп алмайынша, қоғам дамуының тұрақты болуы екіталай. Еліміздің ғылыми-техникалық қуаты едәуір қарқын алып, білім берудің ұлттық моделі құрылды, мемлекеттік «Білім» бағдарламасы, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы күшіне енді. Білім мен ғылымды дамытуға, орта және жоғары білім сапасымен қатар жастарды өз Отанына деген сүйіспеншілік сезіміне баулу, салт-дәстүрді санаға сіңіріп өсіру секілді маңызды мәселелерді қамтуға көңіл бөлу нәтижесінде кез келген ұлт пен ұлыстың әлемдік білім кеңістігінде өзіне тиесілі орнын иеленуіне мүмкіндік береді. 

       Мұғалім еңбегі басқа қызметтермен салыстырғанда, өзіндік ерекшелігі мол шығармашылықты сүйеді. Өйткені жеткіншек ұрпақты өмірге, еңбек пен әлеуметтік іс-әрекетіне дайындау- мұғалімдерді көп іздендіріп, ойландыратын жұмыстың ең басты түрі. Олай болса, әрбір мұғалім орта не жоғары дәрежелі педагогтық білім алумен қанағаттанып қоймай, ол тәрбие мен оқытудың тиімді жолдарын үнемі іздестіріп,өз жұмысында пайдаланып отыруы тиіс. Сонда ғана мұғалім кәсіби дамиды: ол жаңашыл, оқушыларға тәрбие мен білім берудің  теориясы мен практикасындамытудың қозғаушы күші және асқан шебері бола алады.

Қазіргі заман мұғалімнің жаңа проблемаларды жүйелі түрде оқуын және зерттеуін талап етеді. Сондықтан, әрбір педагогтың оқу, білім беру, тәрбие және ұжымды басқару теорияларымен,шетел психологтары және педагогтарының тізденістерімен үнемі танысып, керектерімен  қаруланып отыруы қажет.

Мұғалімнің кәсіби шеберлігін жетілдіруде екі жағдайды ескерген жөн. Олардың бірі-мұғалімнің жеке жоспарына сәйкес өз бетімен білім алу жолы, екіншісі- әр түрлі ұжымдық жолмен мамандықты көтеру. Ұжымдық формалары: әдістемелік және теориялық семинарлар; мұғалімнің білімін жетілдіру институты жанындағы қысқа мерзімді курстар. Мұғалімнің қандай да болса педагогикалық еңбекке жарамдылығын, деңгейін үнемі жаңартып, жетілдіріп отыруды қажет етеді.

 

 

 


                                 Тест арқылы өзіңді тексер:

                                             Сіз   қандай  ұстазсыз?

1.Мұғалімдік  қызметке  қалай  келдіңіз?

а) жүрек  қалауымен

ә) кездейсоқ

б) лажым  жоқтықтан

2. Сіз  үшін  мұғалімнің   жұмысы:

а) керемет  жұмыс

ә) күнкөріс  үшін

б) бас  қатыру

3.     Оқушылардың  сіздің  біліміңізге  көзқарасы

а) өте  сауатты  деп  есептейді

ә) қанағаттанарлық

б) жұмысы  жоқ

4.     Оқушылар арасында  жарыс  болатын  болса:

а) міндетті  түрде  менен  көмек  сұрайды

ә) кейде

б) маңыма  мүлде  жоламайды

5. Сіздің  сабақ   өткізу  тәсіліңіз  қандай?

а) оқулықтан  тыс  қызықты  материалды  жиі  пайдаланамын

ә) сирек  қолданамын

б) оқулықпен  шектелемін

6. Сіздің  қатеңізді  озат  оқушыңыз   тапты:

а) қатені  мойындап, кешірім  өтінемін

ә) үндемей  құтыламын

б) өзімдікі  дұрыс  деп, жеңістік бермеймін

7. Сыныптан  тыс  жұмысты  ұйымдастыруда

а) оқушылар  арасында  жиі-жиі  жарыстар  ұйымдастырамын

ә) басшылар  ескерткенде  ғана

б) бас  ауыртқым  келмейді

8. Оқушыға  қол  жұмсайсыз  ба?

А) мүлде  қол  жұмсамаймын

ә) анда-санда

б) «Аюға  намаз  үйреткен - таяқ»  деп  есептеймін

9. Мұғалім  болғаныңызға

а) ризасыз

ә) сізге  бәрібір

Кісінің бойындағы үйрену құмарлығын оятқан адам-ең жақсы мұғалім.

                       А.Фердинанд

 
б) өкінесіз

10. Ұжым  арасында   беделіңіз:

а) өте  жоғары

ә) жақсы

б) орташа

Әрбір

«а»   жауабына – 5 ұпай

«ә»  жауабына – 3 ұпай

«б»  жауабына – 1 ұпай  есептеңіз

 

45-40            ұпай  жинасаңыз:

Сіз  шәкірт  үшін  биік  тұлғасыз. Сіз  бала  тәрбиесіне  жан-тәнімен  берілген  жансыз.

30-20            жинасаңыз :

Сіз  арбаны  да  сындырмайтын, өгізді де  өлтірмейтін  күйде  жүрсіз. Сізге  көп  іздену  керек.

15-10            жинасаңыз:

Сіз  босқа  уақыт  өткізіп  жүрсіз. Орыныңызды  бала  жанын  түсінетін  шын  мұғалімге  босатқаныңыз  жөн.

 

 

 

 

 «Егер адам артына өз ұрпағына пайда келтірердей іс қалдырса, оның жаны өлмейді».    (Ж.Баласағұн.).

 

 

 

   Мен жанбасам лапылдап,
Сен жанбасаң лапылдап,
Біз жанбасақ лапылдап,

Аспан қалай ашылмақ?

                                    (Назым Хикмет).

 

 

 Адамның жақсысы, адамға адамшылық жасағандар

                                                                                    (Абай)

.

Ұстаздың абыройы болмаса –шәкірттері оның сақалымен ойнайды.

                                                                                          Сайф Сараи

 

 

Басқаларды үйрету үшін өзің көп білетін болуың керек.

                                                                                   А.П.Чехов

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыптар: Педагогика пәні, оның міндеттері, негізгі ұғымдары,

зерттеу әдістері.                

 

Мақсаты:           -   Бұл тақырыптарды оқып-зерттеу барысында                                                                                                   

                                   сіздер ертеден келе жатқан пікірталасқа                                 

                                   араласасыз: педагогика ғылым  ба? өнер ме?        

                                    технология ма?

-         Педагогика пәнінің объектісі не екенін, оның функциялары мен міндеттері туралы білетін боласыз;

-         Педагогика пәнінің өзге ғылымдар ортасындағы орны, мәні және құрылымдары қандай екенін білесіздер;

-         Өзіңіздің кіші педагогикалық сөздігіңізді бастайсыз, бірте-бірте ол сіздің өз энциклопедияңызға айналады.

-         Өз бетіңізбен бірнеше тапсырма орындайсыз.


Педагогика – грек сөзі:

 

 paidaqoqik – бала

жетелеуші  – тәрбие туралы

ғылым-ұғымы.

(Бала жетелеген құл -ежелгі    грек

статуэткасы)

 
                                                     

Педагогика – ғылым?

... -өнер?

...- және өнер!

 

 

 

 

 

 

Педагогика-адам тәрбиесі туралы ғылым, ол тәрбиенің мәнін, мақсатын, міндеттерін және заңдылықтарын, адам өміріндегі тәрбиенің ролі мен дамуына әсерін қарастырады.1

 

Педагогика – тәрбие, білім беру және оқыту мәселелерін құрайтын теориялық және қолданбалы ғылымдар жиынтығы.2

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Яғни барлық энциклопедияларда, сөздіктерде педагогика – тәрбие туралы ғылым деп тұжырымдалады.

Бірақ, бұдан да басқа пікірлер бар.

 

 

 

 

 

 

 

 

Педагогика – бұл өнер, - дейді біреулері

 

Педагогика – ғылым, - дейді екіншілер.

 

Педагогика – бұл ғылым да, өнер де және технология, -дейді үшіншілері.

 

... Саясат та, медицина да, педагогика да ғылым деп аталуы мүмкін емес... Олар тек өнер болып табылады...

... Өнердің әрине өзінің теориясы болуы мүмкін, бі- рақ өнердің теориясы – ғылым емес; теория бұрыннан бар.

Қалыптасқан қағидалар мен қарым-қатынастардың заңдылықтарын баяндай алмайды, бірақ оларды тәжірибеде, іс-әрекетте пайдалануға көмектеседі.3

             К.Д. Ушинский

 

Техника да, талант та емес, тек идея ғана бір адам арқылы екінші адамға берілмек. Сондықтан да педагогика теориялық білім ретінде, ой-идея ретінде беріледі.4

                П.П. Блонский.

 

Педагогика – қолданбалы ғылым. Бұл ғылым «бар нәрсе туралы емес», «қалай болу керек» туралы, Бар нәрсені зерттейтін емес, қалай жол табу керек? Не істеу керек?  дегенді қарастырады. Бұл «іс-әрекет өнері» туралы ғылым.5

                    С.И. Гессен.

Тәрбие теориясының негіздерін толық және жүйелі баяндау, яғни тәрбиеге қатысты ережелер мен әдістерді баяндау тәрбие туралы ғылым немесе педагогика деп аталады; ал тәрбие теориясын дұрыс пайдалану – педагогикалық өнер болып табылады. 6

            А.Г. Ободовский

 

Өнер – интуицияға, сезімге негізделеді, технология-ғылымға сүйенеді. Өнерден бәрі басталады, технологиямен аяқталады, сөйтіп одан әрі бәрі қайта басталады.7

                        В.П.Беспалько.

 

1.     Педагогикалық энциклопедия. Т.3, М., 1966. 281 бет.

2.     Энциклопедиялық сөздік. М., 1987. 979 бет.

3.     Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания. Избр.соч. М.1974. Т.1. 229-2305.

4.     Блонский П.П. Курс педагогики. М., 1916. с.4.

5.     Гессен С.И. Основы педагогики. М., 1995. с.23.

6.     Ободовский А.Г. Руководство к педагогике, М., 1987, с.261.

7.     Беспалько В.П. Слагаемые пед.технологии. М., 1989.с.5.

                                                                             

 

 

  Тақырып Педагогика пәні және міндеттері

Педагогикалық оқулықтарда педагогика пәнінің ғылыми танымдық, зерттеу саласы – қоғамның ерекше қызметі – тәрбие қарастырылады.

 

2-таблицада педагогика пәніне түрліше анықтама пікірлер берілген.

 

І-пікір

Педагогика пәні – бұл:

ІІ-пікір

Педагогика пәні – бұл:

ІІІ-пікір

Педагогика пәні – бұл:

ІV-пікір

Педагогика пәні, оның объектісі, бұл:

 

Адамзаттың жаңа өмірге, ұрпақтарына білім, мораль, тәжірибелерін ұйымдастырылған формада (білім беру жүйесі) және өзара бір-біріне әсер ету арқылы, табиғаттың әсері арқылы тәрбие беру функциясы.8

....адамды адамның тәрбиелеуі. 9

 

...тәрбие ісі.10

 

...оқу – ағарту мекемелерінде жүргізілетін тәрбие іс-әрекеті.11

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тәрбие – «саналы және мақсатты бағытталған, ұйымдастырылған процесс.»12

«Арнайы ұйымдастырылған тәрбие аймағы.»13

 

Тәрбие – нақты педагогикалық мақсатты, міндетті шешуге бағытталған тәрбиеші мен тәрбиелеушінің жүйелі өзара ықпал, қызмет ету процесі.15

 

Педагогиканың объектісі болып. Жеке тұлғаны және коллективтерді мақсатты қалыптастыру, ал пәні болып – жеке тұлға мен коллективтердің қалыптасу барысында жүретін байланыстар, заңдылықтары қарым-қатынастар жүйесі табылады.14

«Тәрбие – тәрбиеші мен тәрбиелеушінің және тәрбиеленушілердің өзара қарым-қатынастарын, айналаға-көзқарастарын қалыптастыруға негізделген мақсат көздеген процесс.16              

     

8. Педагогика. /П.И. Пидкасистый, М. 1996, 7 бет.

9. Педагогика./С.П. Баранов, и др. М., 1981, 20 бет.

10. Краевский В.В. Проблемы научного обоснования обучения. М.,1977,21б..

11. Подласый И.П. Педагогика., М., 1996, 9 бет.

12. Подласый И.П. Педагогика. М., 1996, 9 бет.

13. Харламов И.Ф. Педагогика. Минск, 1979, 11 бет.

14. Коротяев Б.И. Педагогика. М., 1986, 35 бет.

15. Қоянбаев Р. Педагогика. Р.2000

16. Кожахметова К.Ж.Казахская  этнопедагогика:Методология, теория, практикаА.,"Ғылым",1998

Демек,

Педагогика пәнінің объектісі – саналы және мақсат көздеген,нәтижеге бағытталған тәрбие процесі.

Педагогика пәні – жеке тұлғаның дамуын анықтайтын қарама-қайшылықтар, заңдылықтар, қарым-қатынастар, тәрбие процесінің ұйымдастыру мен жүзеге асыру технологиясы.

 
 

 

 

 

 

 

 

 


Педагогиканың негізгі функцияларымен міндеттері.

Ø Тәрбие процесінің себеп-салдық байланыстарының, заңдылықтарының, қарама-қайшылықтарының, мазмұнын теориялық тұрғыда зерттеу, талдау, түсіндіру мен түсіну;

Ø Педагогикалық тәжірибені талдау, анықтау, бағалау.

 

Ø Тәрбие жүйесінің  ғылыми негізделген мақсатының болуын, жоспарын жасау және даму жүйесінің болуын қамтамасыз ету.

Ø Тиімді басқару.

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Ø Жаңа педагогикалық технологияларды жасау (тәрбиелеу мен оқытудың мазмұны, формалары, әдістері мен құралдары) инновациялық педагогикалық іс-әрекеттер негіздері мен педагогикалық жүйе.

Ø Педагогикалық зерттеу нәтижелерін тәжірибеге ендіру;

Ø Оқыту құрылымдарын басқаруды ғылыми-әдістемелік тұрғыда құру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b    Көңіл аудар !

Бұл схемада педагогика ғылымының негізгі міндеттері ғана көрсетілген.

Білім берудің тәжірибелік тұрғыдағы міндеттерімен шатастырма !

 
 

 

 

 

 

 

 


        

 

Кез – келген ғылымды оқып-зерттеу бұл ғылым қашан, қалай пайда болды және оның зерттеу саласы не деген сұраққа жауап іздеуден басталады.

Тарихи тұрғыдан алғанда педагогика бала тәрбиесі туралы ғылым болып қалыптасты. Тіпті «педагогика» деген сөздің мәні гректің «пайдагогос» баланы жетелеу» деген мағына беретінін айтып кеттік. Ежелгі Грецияда қожасының баласын қолынан жетектеп мектепке апаратын құлды педагог деп атаған. Ал мектепте басқа оқыған құл ол балаға тәлім-тәрбие берген. Біртіндеп «Педагогика» ұғымы «Баланы өмірге үйретуші», яғни дене тәрбиесімен қатар рухани тәрбие беру деген мағына береді. Сол кезден-ақ атақты адамның өз атымен қатар, оны тәрбиелеген педагогтың аты қатар аталатын болған.

Қасиетті Құранда да:

«...Әуелі өзің, одан кейін Анаң, одан соң тағы Анаң, одан тағы Анаң. Сонан кейін Әкең. Одан кейін Ұстаз...» деген екен.

 

 

 
                                                                  Айтпақшы !

Демек, Педагогиканың дамуының негізі болып:

халықтардың көп ғасырлар бойы жинақталған

тәжірибесі, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары,

халықтық тағылым-тәрбие, философиялық,

қоғамдық, психологиялық еңбектері,  бүкіл

әлемдік  және өзіміздің отандық, ұлттық тәрбие

Чти Учителя как Бога!

(орыс халық тәлімі)

(орыс халқының талабы)

 
тәжірибелері, арнайы ұйымдастырылып жинақталған

педагогикалық зерттеулер шапшаң өзгеріп отырған

жағдайға бейімделіп тәрбие жүйесіне тиімді деген   

өзгерістерді ұсынатын тәжірибелері табылады.       

 

                                                                 

            «Бала тәрбиесі – еңбек және    парыз»

                                                                                  Ф.М.Достоевский

 

 Сонымен, Педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым. Педагогиканың объектісі (нысаны) – жеке тұлғаны дамыту мақсатындағы іс-әрекет ретіндегі қарастырылатын педагогикалық құбылыс. Пәні арнайы әлеуметтік мекемелерде мақсатты ұйымдастырылған біртұтас педагогикалық процесс ретінде көрінетін білім беру жүйесі. Педагогика теориялық (сипаттау немесе түсіндіру, анықтаушылық, болжамдық) және технологиялық (жобалау, жаңарту, реттеу-түзету) сияқты міндеттерді шешеді.

Педагогика адамдардың өмірге бейімделу қажеттігінен практикалық түрде пайда болып, теориялық, өз алдына ғылым ретінде қарқынды даму кезеңдерінен өтті.

Педагогиканың негізгі ұғымдары негізінен 3 топқа біріктіріледі:

1)                  Педагогиканың объектісіне қатысты ұғымдар (тұлға, жеке тұлға, даму) т.б.

2)                  Педагогиканың пәніне қатысты ұғымдар (әлеуметтену, білім беру, тәрбие, оқыту т.б.)

3)                  Негізгі педагогикалық құралдарды кіріктіре қарастыратын ұғымдар (педагогикалық іс-әрекет, білім беру процесі, педагогикалық процесс т.б.)

Педагогика – қолданбалы ғылым болғандықтан, педагогикалық теория өзара байланысты 2 міндетті шешеді: жалпы бағыттарды, ағымдарды белгілейді, екінші жағынан практикаға қажетті теориялық базаны әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етеді, (жаңа педагогикалық технологиялар енгізу, педагогикалық жаңашылдық тудыру т.б.)

Педагогика – кең ауқымды ғылым. Білім беру философиясы, жалпы педагогика, жас кезеңдері педагогикасы, әлеуметтік педагогика, арнайы педагогика, жоғары мектеп педагогикасы, педагогика тарихы, жеке пәндерді оқыту әдістемелері т.б. тәрбие жөніндегі ғылымдар жүйесін қамтиды. Адам туралы ғылымдар жүйесінің зерттеулерін пайдалана отырып, ол ғылымдардың дамуына да өзіндік үлесін тигізеді.


                   Сонымен, өзіңді тексер:

 

             І. Педагогика деген не? Берілген жауаптардан дұрыс деп    

             ойлағаныңды таңда және оны дәлелде.

1)      Педагогика баланың даму заңдылықтарын зерттеп оны тәрбиелеу жолдарын анықтайды.

2)      Педагогика – адамдардың тәрбиесі, білім алуы мен оқуы туралы ғылым.

3)      Педагогика – тәрбиешінің тәрбиеленушіге өмірлік дүниетанымын қалыптастыру өнері.

4)      Педагогика өсіп келе жатқан ұрпақтың оқып білім алуын зерттейтін ғылым.

5)      Педагогика тәрбие туралы ғылым.

 

ІІ. Тәрбие беру – ол:

1)      ... өсіп келе жатқан ұрпаққа жинақталған білім беру жүйесі арқылы әсер етуі.

2)      Үлкен ұрпақтың кіші ұрпаққа әсер етуі, ықпалы.

3)      Оқу-ағарту мекемелерінде жүргізілетін іс-әрекеттер жүйесі.

4)      Тәрбие – нақты педагогикалық мақсатты, міндетті шешуге бағытталған тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің және тәрбиеленушілердің өзара қарым-қатынастарын, айналаға көзқарастарын қалыптастыруға негізделген процесс.

5)      Тәрбие – саналы, мақсатты ұйымдастырылған процесс.

 

ІІІ. Меніңше, педагогика деген – ол... (өз анықтамаң).

ІV. Меніңше, тәрбие – ол... (өз анықтамаң).

V. Рефлексия. Бұл тақырыптан менің ұғынғаным...

 

 

 

Адамның адамшылығы – жақсы ұстаздан болады.

                                                                                     Абай

 

 

 

 

 

       Ойшыл педагог

             Идеясы

             Еңбегі

  Томас Мор (1478 – 1535)

 

 

 

 

  Томаза Кампанелла

   (1568 – 1639) 

 

 

 

 

 

  Ян Амос Коменский

    (1592 – 1670) 

 

 

 

 

 

Джон Локк      

 

 

 

 

 

 

Жан – Жак Руссо

      (1712 – 1778) 

Барлық мемлекет мүшелері 6 сағат жұмыс істеп, жынысына қарамай оқу, ана тәрбиесі, оқытуда көрнекілік арқылы оқыту.

 

Қоғамның меншік принциптеріне негізделген барлық адам еңбек етіп, барлығы ғылыммен, өнермен айналысуға мүмкіндігі бар. Мемлекет «әйел мен еркекті» дұрыс үйлестіруі керек.

 

Құдай берген қабілеттілікті тәрбие арқылы дамыту; тәрбиенің табиғилылығы; жалпыға бірдей оқыту; мектеп жүйелі білім; білім беру мазмұны дидактикалық талаптар принциптері. Ана мектебі.

 

(«tabula rasa»).

Діни феодалдық этика, бәрі-тәрбиеге байланысты; Джентльмен тәрбиелеу; дене тәрбиесі, мінез, ерік, тәртіп-үлгі, өнеге, орта әсері; ақыл-ой, еңбек тәрбиесі; діни тәрбие.

 

Табиғи тәрбие; Жаңа адам, еркін тәрбие, бала өз бетімен оқып-үйренсін, демократизм.

     «Утопия» (1516)

 

 

 

 

      "Күн қала"

 

 

 

 

 

 

«Ұлы дидактика»

     «Аналар мектебі»

     «Пансофия»

     «Мир чувственных        вещей в картинках»

     «Всеобщий совет об   исправлении человеческих дел»

 

«Опыт о человеческом разуме»

«Тәрбие туралы ойлар»

 

 

 

Қоғамдық келісім»

«Эмиль немесе тәрбие туралы»...

             

  Берілген  материалдар  бойынша өз ойыңызды жинақтап, тұжырым, анықтама жасаңыз. Осы таблицаны одан әрі үнемі толықтырып, ұлы педагогтардың мұраларымен танысуды  жалғастыруға Іске сәт!

 

Ескерту!

Түсініксіз, жаңа ұғымдарды сөздіктеріңізге  жазып, анықтауды ұмытпаңыз!

Назар аударайықшы!

     Қазіргі таңда жастарды ұлттық мәдениет пен идеологияның негізінде тәрбиелеу мәселесі халыққа білім беру саласының қызметкерлеріне, оқу орындарының оқытушы қауымына үлкен міндеттер жүктеп отыр. Ұрпақ тәрбиесінің негізі – мектеп. Ал мектеп мұғалімін дайындау ісінде,  әсіресе бастауыш мектеп мұғалімдерін дайындау ісінде ескеретін мәселе олардың жан-жақты білімімен қатар, этнопедагогикалық мәдениеті.

    Студент көп ретте өзінің әрекетіне сырттай сын көзбен қарауды білмейді; яғни ол өзіне «мен кіммін?», «мен нені білемін?», "менің бойымда ұлтыма тән  қадір-қасиеттер бар ма?", "мен үшін не құнды?"  «мен не істеуім керек?», «менің іс-әрекетімнің мазмұны қандай?», «менің кемшілігім неде?» деген сұрақтарды қоя бермейді. Олар іс-әрекетін саналы мотивтерге бағындырып емес, үйреншікті, жоспарлы, міндеттерді шешуге бағыттап жасайды. Яғни не орындап жатқанын, не үшін жасап жатқанын білуі төмен.

   Педагогикалық рефлексия педагогикалық іс-әрекеттің жүзеге асуын саналы бағыттайды. Сана, сезім, ерік-жігер-мотив-әрекет арқылы  студент өзіндік позицияға, көз қарас жүйесіне ие бола алады. Студент өз іс-әрекетінің жобасын, моделін жасап алып, оған жету амал-тәсілін, құралын тауып, орындап, нәтижеге жеткеннен кейін, сол нәтижеге қандай екендігіне талдау жасап, жетістікке қуанып, кемшілікті түзеуге мүмкіндік алады.

     Этнопедагогика пәні ғылыми педагогикамен бірлікте болашақ маманды тәрбие жүйесіндегі этникалық өзгешеліктер мен ұлттық даралық жайлы біліммен қаруландырады, көпғасырлық тәрбие әрекеті нәтижесінде жинақталған педагогикалық байлықты практикада қолдана алу дағдысын игертуді көздейді. Этнопедагогика білімдерін қолдану рухсыздыққа, тарихи ессіздікке нақты тосқауыл қояды, жастарға халықтық құндылықтар мен дәстүрлер, ұлттық мәдениетін үйренуге көмектеседі.

     "Этнопедагогика дегеніміз-жеткіншек ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі халық бұқарасының тәжірибесі, олардың педагогикалық көзқарастары, тұрмысы туралы ғылым.Этникалық тарихи жағдайлардың әсерімен қалыптасқан ұлттық сипаттағы ерекшеліктерді зерттейді."-Волков Г.Н.

   Этнопедагогика-... халықтық тәлім-тәрбиені, оның тәжірибесін қорытындылап жүйелейтін теориялық сипаттағы ғылым саласы"-Қалиев С.Қ.

   "Этнопедагогика-... педагогика ғылымдары жүйесінің бір бөлігі. Қазақ этнопедагогикасы- педагогика ғылымы мен этнография, қазақ философиясы, этнопсихология, этнос теориясы, педагогика тарихы, қазақ тарихы, фольклористика, этникалық мәдениет нысанасы, қазақ этностық тәрбие жүйесі болып табылатын мәдениеттану түйісер тұста қалыптасқан, біртұтас жүйелі білім беруге болатын, адам өмірінің өн бойында, отбасында және білім беру мекемелерінде жүзеге асырылатын дербес педагогикалық оқу пәні." -  Қожахметова К.Ж.

 

Педагогика,Этнопедагогика,Этнопсихолгия
 

 

 

 

 


Этнофилософия                  

      

 

 

Мәдениет
 


Этнография 

 

 

 

 

 

                 

 

 

 

                Этнопедагогика-интегративті білім саласы ретінде

 

Сызба  профессор  К.Ж. Қожахметованың "Қазақ этнопедагогикасы: методология, теория, практика.-Алматы,"Ғылым" 1998 ж. монографиясынан алынды.-152-бет.

 

 

 

  «Этнопедагогика – педагогиканың жүрегі»

 

                                                                                         Г.Н. Волков.

 

 

 

Ұлттық тәлім – тәрбие, халықтық тағылым

       Қазақстан Республикасының 1993 жылы қабылданған «Білім беру туралы заңында»  «...қазақ халқының мәдениеті мен дәстүр – салтын оқып үйрену үшін жағдайлар жасау» - деп көрсетілген. Заңда халық педагогикасы сөз етіліп отыр. Сондықтан оны ғылыми негізде пайдалану және даму жолдарын іздестіру көкейтесті мәселелердің бірі. Осы бағытта нәтижелі жұмыстар істеп жатқан ғалымдардың еңбектерін оқып білу біздің маңызды міндеттеріміз болады. Сондай-ақ ұлттық негізге құрылып, білім-тәрбие беріліп жатқан мектептердің іс-тәжірибелерімен танысу мүмкіншіліктерін пайдалану керек. (Атырау қаласындағы №11, №13, №19, №27, т.б мектептерге машықтану – тәжірибелік сабақтарға баратын боламыз)

        Қазақстан сияқты көптеген ұлттардың өкілдері шоғырланған мемлекеттің алдында біріншіден, біртұтас білім кеңістігін қалыптастыру міндеті тұрса, екіншіден; жас ұрпақты өз ұлтының мәдени – рухани қайнарынан сусындату тарихи қажеттілік болып отыр. Бұл сияқты қос арналы міндеттер қазіргі шақта ұлттық мектептерде жүзеге аса бастады.

       Ұлттық тәрбие берудің үш өрісі бар: бірінші – баланы туғаннан қоршап тұрған орта – отбасы, көрші – қолаң, ауыл – аймақ т.б., екіншісі – мектеп – білім ордасы ретінде, үшінші – мектептің тәрбие жүйесі – оқушыларды нақты нәтижеге бағытталған мақсатқа сәйкес тәрбиелеуді көздейді. Қазақ отбасы әдетте үш буыннан тұрады: ата - әже, әке – шеше, бала. Бұл тәрбиелік мүмкіндік жағынан өте құнды жағдай, тек дұрыс пайдаланған абзал.

       Ұлттық тәрбие беруге «Өзіңді таны» пәні арқылы адамға деген көзқарасты биологиялық, әлеуметтік, психологиялық, ғарыштық жүйе ретінде ғана емес, психологиялық, тұқым қуалау арқылы берілген қабілеттер жүйесі бар, биологиялық, ментальдық субъект ретінде қарау арқылы жетуге болады..

       Қазіргі кезде ұлттық мектеп қандай болу керек деген мәселеге әртүрлі көзқарастар бар. Бұл мәселені кезінде М. Жұмабаев, М. Дулатов,

А.Байтұрсынов,Ж. Аймауытов т.б. азаматтар көтерген болатын.

 

... адам мінезінің, ақыл-қайратының әртүрлі болуы-тәрбиенің түрлі-түрлі болуынан.                                                                                                                     

 

 
Ж. Аймауытов(1889-1931)

Надпись:

 

Болмасаң да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз...

Дүние де өзі , мал да өзі

Ғылымға көңіл бөлсеңіз.

 
 

 

 

 

 


Абай Құнанбаев

(1845-1904ж)

             

Әр баланың ойына, қанына, сүйегіне ұлт рухын сіңіріп, ана тілін үйретіп шығару...

 
 Міржақып Дулатов

                        1885-1935

 

                                                          

Кейін қалып ,елімді

Ел жемесін деп талпын!

Нысабы толық білімді

Тартады сөйтіп өз халқын.

 

     Шәкәрім Құдайбердіұлы

    1858-1931

 

  

 

Өз алдына ел болуға өзінің тілі, әрекеті бар ел ғана жарайды

 

Ахмет Байтұрсынұлы 

  1873-1937                                                   

             

Тілінен айырылған жұрт-жойылған жұрт. Мектеп пен баспаның тілі дұрыс болса, елдің тілін көркейтіп, байытып, гүлдендіреді, мектеп пен  баспада қолданудан қалған тіл-бақытсыз тіл.

 

Халел             

Досмұхамедұлы  1883-1937

Әр ұлттың баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы ұлт тәрбиесімен тәрбиелеуі тиіс.

 
                                                                                                                                                                             

    

Мағжан Жұмабаев                                                                                                   1893-1938      

Тілсіз ұлт, тілінен айырылған ұлт дүниеде ұлт болып жасай алмақ емес. Ондай ұлт құрымақ. Ұлттың ұлт болуы үшін бірінші шарт – тілі болу. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе болмасқа тиісті. Бір ұлттың тілінде сол ұлттың сыры, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай көрініп тұрады.

Мағжан Жұмабаев

 

...Қараңғы қазақ көгіне

Өрмелеп шығып күн болам...

 
                                                         

Сұлтанмахмұт                                                                                               Торайғыров           1893- 1920

                                                                                                                     

Бәріміз бір адамның баласымыз,

Жігіттер бір- біріңе қарасыңыз.

Өмір деген бес күндік кетер өтіп,

Атаң барған орынға барасыңыз...

Ыбырай Алтынсарин "Өсиет " өлеңі

 

                                Қазіргі ұлттық мектеп моделі

І-ІҮ     класта - өз ұлтының тіліне, мәдениетіне тәрбиеленуі.

Ү-ҮІІ  класта – басқа тілдер, басқа мәдениет (саңылау ашу)

ҮІІІ-ІХ кластарда - өз мәдениеті мен басқа мәдениетті салыстырмалы оқыту.

Х-ХІ    кластарда әлем мәдениеті қанығу.

Сонда этнополи мәдениетті тұлға қалыптасады.

 

                                 ● Осы пікірге сіздің көзқарасыңыз.

 

                            Сөздік жұмыс: (этнос – ұлт; поли – көп; көп                        

                                                                  мәдениетті тұлға)

Өз бетімен жұмыс.

Сонымен, бұл сабақтан       

1.     Менің түйгенім ...(рефлексия жаса)

2.     Менің ойымша қазіргі таңда ұлттық тәрбие беру деңгейі...

3.     Менің арманымдағы «ұлттық мектеп моделі»- өзіңнің ойың.

4.     Көпмәдениетті тұлға деген кім? (ой толғау) – «Үлгі болар тұлға кездесті ме?»

5.     Визитка:  «Мен кіммін?      

                       Менің жетістігім.

                       Менің қабілеттерім»

                        Болашақ   мен»      

 

               "Мен -25 жылдан соң."(қиял-эссе)  2005+25 --2030жыл.                                                                                                                   

 

 

 

« Адам - әлемнен де күрделі» ...

                                            Ұждан.

 

 Г.Н.Волков:   Адамды «үй» деп алсақ, оның негізі, мазмұны болып:

Тәрбие (сүйіспеншілік)

Ғылым - (білім)

Дін-(сенім)

Өнер-(сұлулық)

Ұждан,ұят

 
        тұрады,-дейді.

Халық педагогикасы:

Тәрбие дегеніміз не?-деп сұрайды.

Халық тәрбиешісі:

Сүйіспеншілік пен үлгі-өнеге,-деп жауап береді.

 

Халық данасы: «Адам-тұлға» «үйінде» үш ағайынды тұрады.

Олар: Ұждан (рух)

            Адамгершілік

            Ұят,-деп тұжырымдайды.

                    

                        Ақыл,білім – құрметті етер халқыңа,

                        Көз жұмылса, айналады даңқына.

Туралықпен, әділ заңнан жаңылма,

Әділдікпен тұрар бектік бабыңда!    (  Ж.Баласағұн.)

 

   ♦  Осы айтылғандарды пайдаланып «құндылық желісі» әдісі бойынша айтысқа  дайындал.

 

Ұлтын керек қылып, халыққа қызмет қыламын деген қазақ балалары қазақ жұмысына қолынан келгенше қарап  тұрмай кірісіп істей берсе – ұлт жұмысы ұлғайып, толықпақшы.

(Ахмет Байтұрсынұлы)

 

Тігуге құлшынып бір шыбық орнына мың шыбық,

Өз ана тілін игеруге ділімен ұмсынып,

Өзгеріс енгізіп рухани тұрқына,

         Космополиттер қайта ма өзінің ұлтына?...

...Ұлт үшін қазір бұл - Нөмірі бірінші мәселе!                 

                                            М.Шаханов

 

 

 

 

Семинар  сабаққа дайындалыңыз:

Тақырыбы: Қазақстандағы педагогика ғылымының дамуы, дамытуға үлес қосқан ғалым педагогтар.

1.     Халық педагогикасының  бастауы тақырыбына хабарлама, мәнжазба дайындау.

2.     Әл Фарабидің педагогикалық, психологиялық көзқарасын ашу.

3.     Ақын-жыраулардың, билердің тәрбие мектептері.

4.     Ағартушы-педагогтардың Қазақстанда педагогика ғылымын дамытуға қосқан үлестері.

5.     XX ғасырдың басында Қазақстанда педагогика, этнопедагогика ғылымдарының дамуы.

Әдістемелік нұсқау.

Тақырыптар бойынша топтарға бөлініп, өз топтарында тақырыпты барлық студент қатысатындай деңгейде кеңейту. Мысалы, бірінші тақырыпты:

а) Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі;

ә) Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі;

б) Халық педагогикасындағы эстетикалық тәрбие;

в) Халық педагогикасындағы дене тәрбиесі т.б.

түрінде кеңейтіп, әр студент халық тәрбиесінің бір аспектісі бойынша хабарламаға дайындалады.

 

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004

4. Қожахметова К.Ж.Мектептің ұлттық тәрбие жүйесі:теория және практика.-А.,РБК1997.

 

         Кеңес:  Төмендегі әдебиеттерді оқып, танысуға тырыс.

1.     Жарықбаев Қ. Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. (Оқу құралы) – А, «Санат» 1995.

2.     Қазақстандағы педагогикалық ойлар антологиясы.-Қ.Жарықбаев, С.Қалиев, А., –1995, «Рауан». 1995.

3.     Волков Г.Н. Интернациональное воспитание в условиях расцвета нации и народностей.- С-П.-1977, 8.

4.     Жарықбаев Қ. Этнопедагогика және этнопсихология негіздері А., 1994.

5.     Қожахметова К.Ж. Қазақ этнопедагогикасы: методология, теория, практика. А., «Ғылым». 1998.

6.     Қазақстан Республикасындағы этнопедагогикалық білім проблемалары мен болашағы. (халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары) Алматы, 1999.

7.     Концепция этнокультурного образования. "Каз. Правда" от 07.08.1996.

8.     Наурызбаев Ж. Ұлттық мектептің Ұлы Мұраты. Алматы, «Ана тілі» – 1995.

9.     Ақ сандық, көк сандық. Алматы «Жазушы», 1988.

10. Ақ сауыт. Алматы, «Жазушы»; 1977.

11. Асыл сөз. Алматы, «Жазушы», 1987

12. Бесік жыры. Алматы, «Жалын», 1989.

13. Қазақ жұмбақтары, Алматы, қазақ мем. көркем әдеб. баспасы 1959.

14. Қазақ ертегілері. Алматы, «Жазушы», 1982.

15. Мақал-мәтелдер. Алматы, «Қазақстан», 1985.

16. Ы.Алтынсарин. Қазақ хрестоматиясы, Орынбор, 1897.

17. Жарықбаев Қ. Аталар сөзі – ақылдың көзі, «Қазақстан», 1980.

                                                  

 

                             ІСКЕ СӘТ!

 

Қазақ пен қазақ әлі күнге қазақша сөйлеспейді. Немерелерімізге дейін қазақша үйреніп үлгерген жоқ. Ең бастысы – қай жерде болсын, өз тілімізді өзіміз дәріптеуіміз, мадақ етуіміз керек. Сонда ғана туған тілін сыйлай білетін ұрпақ тәрбиелей аламыз.

                                                           Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

 

Артық етпес білгенің...

 

Қазақстан ұзақ жылдар бойы бірнеше ұлт мәдениетінің тоғысу орталығы болып келеді. Елімізде 130-дан аса ұлт өкілдері тұрады. Ұлтаралық толеранттық қарым-қатынас біздің жетістігіміз. Қазақ ұлтына сыйлау, құрметтеу сезімі және басқаны қабылдау, сонымен қатар өзінің аз да болса маңыздылығын сезіну қасиеттері тән. (С.Қ.Мұхамбетова, С.Қ.Қожаева. Тәрбие теориясы.  Астана-2005)

Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, 70% қазақ халқы өкілдері мынадай қасиеттердің өздерінде жоқ екенін растайды: жаулап алу мен күш көрсету; бәсекелестік пен қақтығысқа ұмтылу. Мұнымен қатар, 60 % мынадай жақсы қасиеттерге ие екендігін атап көрсетеді: өзара келісіп барып шешім қабылдау; біреудің айтқанына көну; жол беру, тілектестік, төзімділік. Қазақ халқы – ашық, көпшіл.

Ал орыс халқына келетін болсақ, олар да өздерінің ынтымақтастықпен жұмыс жасауға және өзара бірігіп әрекет етуге бейім екендігін білдіріп тұрады. Олар әлеуметтік-кәсіби деңгейін сақтай отырып, нарықтық қатынас жағдайына тез бейімделіп кетті. Олардың басқа халықтарға қарағанда толеранттық деңгейі өте жоғары болып келеді.

Жауап бергендердің төрттен бір бөлігі ғана агрессия, қысым көрсетуге жақын ойларын білдірсе, 65% өзара келісімді шешім қабылдайтындықтарын білдіреді. Бүгінде Қазақстанда тұратын барлық халықтар үшін ұлтаралық қатынасты, байланыстарды кеңейту, ұлтаралық ынтымақтастық, бірігу, достық орын алып келеді және осылай жалғаса беруі керек. Әр түрлі экстремизм, төзімсіздік, этнофобиялық көріністерге жол берілмеуі керек.

 

 

 

 

 

Педагогиканың негізгі (ұғымдары) категориялары

 

 Категория (грекше  kategoria – высказывание, признак) - ғылыми түсінік, негізгі жалпы ғылымға тән ұғым. Объективті құбылыстарды, қасиеттерді және қатынастарды бейнелейтін ойлау формасы, сана сатысы- ғылым тілін білу үшін керек.

 
 


Түсіндірмелі сөздік:

 

 


 Сенің қысқаша педагогикалық сөздігіңе:

 

Даму -  организмнің дене және психикалық жағынан, интеллектуалдық рухани тұрғысынан сандық және сапалық өзгерістерге ұшырау процесі. Оған әсер ететін- сыртқы (табиғат, әлеуметтік орта, тәрбие, ұжымдық іс-әрекет, қарым-қатынас) және ішкі (анатомо-физиологиялық нышандар, өз белсенділігі) және бағытталуы (тәрбие және өзін-өзі тәрбиелеуі), сонымен бірге көлденең әсер етуші факторлар (ортаның кейбір әсері) .

 

Қалыптасу – тұқым қуалаушылықтың, әлеуметтік ортаның, мақсатты бағытталған тәрбиенің және өзінің белсенділігінің (өзін - өзі тәрбиелеуінің) әсерінен тұлғаның сомдалуы (қасиеттері мен сапаларының пайда болуы).

Әлеуметтену – адамның қоғамға тән құндылықтарды, нормаларды, ережелерді, мінез-құлық үлгілерін игеруі, қоғамдық тәжірибеге ие болуы, рухани дамып, әлеуметтік жан ретінде қалыптасуы.

Тәрбие:

Кең мағынада: табиғат және әлеуметтік ортаның, мектеп пен ата-аналардың, бүкіл бұқараның ұрпақтан ұрпаққа берілетін қоғамдық-мәдени тәжірибесі, адамгершілік құндылықтарымен нормаларын беруі, ықпалы.

Педагогикалық тұрғыда – мақсатты бағытталған жеке тұлға қалыптастырудың арнайы ұйымдастырылған жүйесі, тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің әрекеттестігі.

Тар мағынада – адамның бойында, қарым-қатынасында белгілі бір сапаларды қалыптастыруды көздеген арнайы ұйымдастырылған тәрбие жұмысы.

Айтпақшы!  Білім беру: ең алғаш педагогикаға бұл     

ұғымды енгізген Иоганн Генрих Песталоцци.

                                    (1746-1827)

 

Білім беру:

Процесс ретінде – мектепке дейінгі, жалпы, кәсіби және қосымша білім беру мекемелерінен және өзін-өзі оқыту арқылы білім, дағды, іскерліктерге, танымдық тәжірибеге және машықтану әрекетіне,  құндылықтарға, қарым-қатынас жасауға ие болу.

Білім беру:

Нәтиже  ретінде – Білім, дағды, іскерліктердің (Знание, умение, навыки), іс-әрекет тәжірибесі мен қарым-қатынастағы жетістіктер, біліктер.

Жүйе ретінде – білім беру бағдарламалары және мемлекеттік стандарттардың жинақталған бірлігі, оларды жүзеге асырушы білім беру мекемелері, білім беруші, басқарушы органдардың бірыңғай жүйесі.

 

Оқыту – білім берудің негізгі жолы. Оқытушы мен оқушылардың біріккен іс-әрекеттері, сондықтан да ол екі жақты біртекті процесс:

Біріншіден, оқытушы (оқытуды басқару) – білім беріп іскерлікке, дағдыға үйретеді, екіншіден – (оқу) – оқушы таным міндеттерін жете түсініп, дағдыны игереді және оларды өмірде қолданады.

Оқытушы оқушыны оқи білуге үйретеді. (білімді демократиялық жолмен меңгеру). "Оқыту өмірге дайындау емес, өмірдің өзі" Дж. Дьюи.

 

Өзін-өзі тәрбиелеу – адамның өзін-өзі дамытуға, өз білімін, жеке бас қасиеттерін жетілдіруге бағытталған саналы, мақсатты іс-әрекеті.

Педагогикалық процесс – жеке тұлғаны жан-жақты жарасымды дамыту үшін мұғалім мен оқушының, тәрбиелеуші мен тәрбиеленушінің бірлестікте, ынтымақтастықта,өзара байланысты, мақсатты, бағытты жүргізетін қызметі, немесе тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің арнайы ұйымдастырған, жүйелі, белгілі мерзімде дамитын, алға қойылған мақсатты орындауға бағытталған және тәрбиеленушілердің жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыратын әрекеттестігі.

 

Тәрбие жүйесі – комплекс; ол осы мақсаттарды жүзеге асырушы субьектілерді, іс-әрекеттер, қарым-қатынастарды, тәрбие ортасы мен тәрбиені басқару, осы жүйенің дамуын жүзеге асырады.

 

 

"Оқушы тұлғасы орталыққа айналып, ал педагогикалық әрекеттер күннің айналасындағы  планеталар секілді   оның айналасына шоғырландыра  жүргізіледі".                                                

           (Джон  Дьюи  АҚШ психологы)

 
 


 

1859-1952

                                                          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


                                                

Ғылыми таным процесі

(қалай зерттейді?

қалай     білімдерді оқып, үйретеді?)

 

Педагогикалық білімдер жүйесі

(нені зерттейді?)        

 

Педагогикалық білімдерді пайдалану, қолдану процесі (қалай қолдану керек?)

 
                                                 

           

 

 

 

Педагогиканың пәні.

 
                                                                                  

.

Тәрбиенің мақсаты мен міндеттерін нақтылау. Пед.процестің заңдары мен  заңдылықтарын анықтау.

 
           

Педагогикалық процестердің принциптерін айқындау. Білім беру мен тәрбиелеу мазмұнын белгілеу. Оқыту, тәрбиелеуді ұйымдастыру формаларын анықтау. Оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін анықтау.

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Педагогика ғылымы және педагогикалық практика

 

                                               Ғылым

 

                             практика

 

 

 


Ғылым мен практикаға

ортақ мақсат пен мұрат:

Жан жақты және рухани тұлға болып дамуына жағдай тудыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 Педагогиканың адам туралы ғылымдар жүйесіндегі орны

Эстетика пәні-адамның өмірге құндылыққа қарым-қатынасы, шығармашылық іс-әрекеті.

 
            Педагогикалық ғылымдар құрылымы

 

 

 

 


                                         

 

Психология пәні – адам психикасының заңдылықтары, дамуы.

 

Этика пәні – адамгершілік мораль, қоғамдағы  орны, қарым-қатынас пәні.

 
                                                                                                                                                                 Тәрбие теориясы

                           Дефектология:  сурдопедагогика,

   мен әдістемесі. тифлопедагогика,

                            олигофрено-

                                педагогика,

      логопедия.            

Философиялық антропология пә-ні – табиғаттағы және қоғамдағы адам орны; мәні.

 
Салыстыру                                                

Анатомия пәні – адам организмінің құрылысы.

 
педагогикасы                      

                                       

 

 

 

 


Физиология пәні – адам организмі жағдайы, жүйке

жүйесі.

 
                                        Білім беру тарихы   Білім беру жүйе-

    және педагогикалық                 лерін басқару

Социология пәні - әлеуметтік орта-ның адамға әсері, жанұя, ұжым, қоғам қарым-қатынас заңды-лықтары.

 
ойлар.                                    теориясы. 

                          

            Оқыту. Дидактика

                            оқыту әдістемесі

  Философия-

Табиғат, адамдар қоғамы, ойлау, таным заңдары, қозғаушы күштері, дамуы.

 
                            (жеке дидактика)

 

-Жалпы педагогика-

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 


- Барлық ғылымдармен педагогиканы байланыстырып тұрған зерттеу объектісі – Адам, адам қоғамы, басқа адамдармен қарым-қатынас.

Педагогика әдебиетпен, тарихпен, экономикамен, демографиямен, этнологиямен, этнографиямен, политология, география, экология, техникалық ғылымдармен (кибернетика, математика, информатика т.б.) байланысады, олар педагогиканың өрісін кеңейтеді, оның ғылым және практикалық потенциалын күшейтеді.

 

                                                                                                                                          

 

 

 

 

                                                         Айтпақшы !

 

 

Жалпы педагогика

Дидактика

(грек: didacticos) – оқыту, үйрету) – барлығына оқытудың эмбебап өнері,-деп айтқан

                    Я.А. Коменский

                    (1592-1670)

 
Тәрбие теориясы

Оқыту теориясы (дидактика)

Әдістемелер (методика)

Басқару теориясы

Дефектология

Педагогика тарихы

Салыстырмалы педагогика

Мектеп педагогикасы

 
Жас ерекшелік педагогикасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Этнопедагогика, педагогикалық ғылымның құрамды бөлігі бола тұрып,белгілі бір деңгейде  құрылымына байланысты өзіндік  ерекшелігі  бар  сала. Г.Н.Волков этнопедагогиканы этнография, педагогика, фольклористиканың түзілісінде қалыптасқан интегративті ғылым деп санайды.


Бақылау тесті            Өзіңді тексер!

     Әрбір дұрыс берген жауабыңызға 1 балл бер. Жиналған баллдар қосындысын 4-ке бөліңіз. Бұл сіздің бағаңыз.

1.     Педагогика нені зерттейді?

2.     Педагогиканың міндеттері?

3.   Тәрбие туралы ғылым қашан пайда болды.

4.     Педагогикалық ойлардың туу кезеңдерін атаңыз.

5.     Педагогикаға Я.А. Коменскийдің қосқан үлесі? Қай уақытта?

6.     К.Д. Ушинскийдің педагогикалық көзқарасы қандай болып еді?

7.     Ы.Алтынсариннің ағартушылық қызметі туралы не білесіз?

8.     Қандай қазақ ағартушыларын, еңбектерін білесіз?

9.     Тәрбие дегенімізге өзіңіз қандай анықтама берер едіңіз?

    10.Ұлттық тәрбие, халықтық педагогика, этнопедагогика түсініктері сіздің           

         ойыңызша ...

     11.  Оқыту  туралы пікіріңізді дәлелдей түсіндіріңіз.

12. Жеке тұлғаның дамуы дегеніміз сіздіңше?

13.Жеке тұлғаның қалыптасуы дегенді қалай түсіндіресіз?

14. Педагогикалық ғылым және педагогикалық практиканың ара қатынасын талдаңыз.

15.Педагогика ғылымының салалары.

16. Педагогикалық ғылымдар жүйесі.

17.Педагогиканың методологиялық (әдіснамалық) негізі? (фундаменті)

18. Педагогика неліктен  психологияға сүйенеді?

19. Педагогиканың ғылыми теориясының белгілері қандай?

20.  Педагогиканың дамуына әсер еткен не? (дұрыс жауап таңдаңыз.) 

                    а) Ғылым мен техникалық прогресс.

ә) Ата-аналардың балаларының болашағы үшін қамқорлығы.

б) Ұрпақты сақтап қалуға бағытталған биологиялық заңдылық.

в) Адамды өмірге, еңбекке дайындау қажеттілігі.

г) Қоғамдық өмірде тәрбие ролінің өсуі.

Неліктен бұлай деп ойлайсыз? 

 

                                     ІСКЕ СӘТ!

 

 

 

                          Жас кездегi кемшiлiгiң жарты айып,

Ұят екен дым бiтiрмеу қартайып.

                                                   Қадыр Мырза Әли

 

 

Мұғалім  -өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім,

ал оқуды, ізденуді тоқтатқанда оның мұғалімдігі де жойылады.

                                                                                         К.Д.Ушинский

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Педагогикалық зерттеу әдістері

   

Бұл тақырыпты оқып-үйренуде сіздер

-ғылыми педагогикалық зерттеулердің объектісі және міндеттері түсінігін талдап;

-педагогикалық зерттеушілердің негізгі әдістерімен  танысасыз;

-ғылыми-педагогикалық зерттеулердің құрылымы мен логикасын айыратын боласыздар.

- Зерттеу әдістерімен танысып, оқушыларды, өз-өздеріңді зерттеу жұмыстарымен айналыса бастайсыздар.

 

                         Ғылыми-педагогикалық зертеулер объектісі, пәні      міндеттері

Педагогикалық теория мен практиканың қазіргі жағдайын терең білмейінше, бұл жағдайды өзгертуге, адам тәрбиесі жөніндегі ғылымды қалайша дамытуға болатынын болжауға мүмкін емес. Бұл білім арнайы ұйымдастырылған ғылыми-педагогикалық зерттеулер арқылы құралады.

 

    Егер педагогика адамды тәрбиелеуді мақсат етсе, ол сол адамды     барлық жағынан, барлық қырынан біліп алуы керек.1

                                                                          К.Д. Ушинский

                                                                               1824-1870

 
                                                                                                                          

 

 

Әрекетіміз дұрыс болу үшін біздің соған баратын жолымыз қандай болу керек екенін... анықтап алуға тиіспіз.

                                                                                   Әл-Фараби

                                             870-950 ж.ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 


                             

      

                                                                                                                                      

1.      Ушинский К.Д. /Анатомия пед.мысли Россий/ ХХ-ХХ в. М., 1990.

2. Әбу Насыр әл-Фараби пікірі – Қ.Жарықбаев "Жантануға кіріспе"  А., - 2000

 

Ғылыми-педагогикалық зерттеулер объектісі болып педагогикалық жүйелер, құбылыстар, процестер (тәрбие білім беру, даму, жеке тұлғаның, ұжымның, қалыптасуы табылады; ал өзегі – педагогикалық құбылыстар мен шешімдердің, әр түрлі ғылыми проблемалардың айқындалу бағытындағы тәсілдер мен амалдардың жиынтығы.

 

 

 

                        Педагогикалық зерттеу әдістері

Метод – (грек. methodos – путь исследования или познания, теория, учение).- әдіс, зерттеу жолы.

 
Сөздік:  

 

 

 

 


Зерттеу әдістері – болжамды, гипотезаны дәлелдеу мен тексеруге арналған зерттеушілік іс-әрекеттің, қызметтің, істеу жобасы, (моделі), үлгі, пішім, (схемасы) ықшамсызба

Зерттеу әдістемесі (методика исследования) мәселені толық, дұрыс шешуді қамтамасыз ету үшін мақсатты қолданатын әдістер жүйесі.

 

Ø  Эксперименттердің, зерттеу әдістерінің зерттеушінің, оқу-тәрбие ісіне, адамгершілік нормаларына зиян келтірмеуі принципі.

 

Ø  Зерттеліп жатқан құбылыстың, одан алынатын нәтижеге әдістердің және зерттеушінің мүмкіндігіне сәйкес болу принципі.

 

Ø  Кез келген мәселені шешу үшін – бір, не екі зерттеу әдісі емес, бір-бірін толықтыратын әдістер комплексі қолданылады.

 
Ғыл:/пед. Зерттеу әдістерді таңдаудың принциптері.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Күшті, тәжірибелі деп өз еңбегіне талдау жасай білетін педагогты айтамыз"

В.А.Сухомлинский (1918-1970)

 
 


                                                                               

 

 

 

 

 

 

 

Зерттеу

 

Нақты ғылыми

       Жалпы ғылыми

теориялық

Эмпирикалық

(тәжірибелік)

Жалпы теориялық:

¨     Абстракциялау, нақтылау;

¨     Анализ, синтез;

¨     Салыстыру;

¨     Қарсы қою;

¨     Индукция, дедукция;

Социология:

¨     Анкетілеу;

¨     Интервью алу;

¨     Эксперттік сұрау;

¨     Рейтинг;

Элеуметтік-психологиялық:

¨     Социометрия;

¨     Тестілеу;

¨     Тренинг;

Математика:

¨     Рангілеу;

¨     Шкалалау;

¨     Индекс;

¨     Корреляция:

 

¨     Әдебиетті талдау архив материалдарын, іс-әрекет нәтижелер және құжаттарды;

 

¨     Түсіндірмелі терминологиялық жүйені талдау;

 

¨     Әртүрлі диалектикалық процестерге тән заңдылықтардың аналогияларын;

 

¨     Гипотеза құру;

(болжам)

¨     Ойша эксперимент құру;

 

¨     Болашаққа ой жүгірту

 

¨     Модельдеу.

 

¨     Бақылау (лабораториялық, тәжірибелік) жоспарлы; тіке, жанама; тұтас, іріктелген; өзін-өзі бақылау.

 

¨     Әңгіме;

 

¨     Педагогикалық консилиум;

 

¨     Жалпы және жеке педагогикалық тәжірибені зерттеу, жалпылау;

 

¨     педагогикалық эксперимент (глобальдық, локальдық және микроэксперимент; табиғи және лабораториялық;

 

¨     Ғылыми-педагогикалық экспедиция.

        

        

 

 

 

Педагогикалық сөздік

Проблема - (гр. problema – задача, задание) – шешілуге, зерттелуге тиіс практикалық не теориялық сұрақ.

Зерттеу тақырыбы – (тема исследования) – зерттелу мәселесінің анықтамасы.

Мақсат – зерттеу жобасы, зерттеуден алынатын нәтиженің жобасы.

Міндет – Нәтиже жобасының бөліктері, зерттеуге тиісті сұрақтарды құрастыратын бөлік.

Гипотеза – (грек.hupothesis – основание, предположение) – болжам – ғылыми негізделген ой, адам әрі қарай дәлелдеуді, эксперимент жасауды қажет ететін болжам.

 

 

  Зерттеуге талап: Зерттеу мәселесін анықтау,   нақтылау.

·        Жүйелілік

·        Комплекстік

·        Тұтастық

·        Жекелік (тұлғалық)

·        Іс жүзінде, әрекеттік

·        Мазмұндылық

·        Логикалық

·        Сапалық

·        Сандық

·         Формальдық т.б.

 
                               

 

 

 

       

 

 

 

 

 

-          Сонымен,

Педагогика әдіснамасының жалпы ғылыми деңгейі барлық ғылымдар саласында қолданылатын принциптер, тұжырымдамаларды қарастырады.

Зерттеудің әдіснамалық негізгі принциптері:

-         объективтілігі;

-         ғылымилығы;

-         диалектикалық тұрғыдан қарау;

-         тарихилық;

-         тұтастық

-         жүйелілік т.б.

Зерттеудің нақты ғылымға, яғни педагогикаға тән әдіснамалық принциптері:

-         тұлғалық принципі;

-         іс-әрекеттік принципі;

-         көп субъектілік принципі;

-         мәденилік принципі;

-         этнопедагогикалық принципі;

-         антропологиялық принципі.

Педагогикалық зерттеуді ұйымдастыру көпшілік қабылдаған әдіснамалық технология негізінде жүргізіледі. Зерттеулер бағытына сәйкес: іргелі, қолданбалы, жобалау (разработки) болып 3-ке бөлінеді. Зерттеу бағдарламасы, әдетте, 2 бөлімнен тұрады: әдіснамалық (немесе теориялық); іс-әрекеттік (немесе практикалық). Зерттеу жұмысының логикасы және құрылымы төмендегі мәселелерді қамтиды: зерттеу проблемасы, тақырыбы, өзектілігі, зерттеу мақсаты, объектісі, пәні, болжамы, міндеттері, жетекші идеясы, зерттеудің әдіснамалық негізі, зерттеу көздері, әдістері, зерттеудің ғылыми жаңалығы мен практикалық мәнділігі, қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар, зерттеу нәтижелерінің дәлдігі мен негізділігі, зерттеу базасы, зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және өңдеу.

Педагогикалық зерттеудің сапасын айқындайтын негізгі көрсеткіштер: зерттеудің өзектілігі, жаңалығы, теориялық және практикалық тұрғыдан маңыздылығы.

Педагогикалық зерттеу әдістері сан қилы, олар 3 топқа бөлініп қарастырылып жүр: теориялық зерттеу әдістері, педагогикалық тәжірибені зерттеу әдістері немесе эмпирикалық әдістер және математикалық-статистикалық әдістер.

                                                                                                                            Өз бетінше жұмыс:       

 

  Сабақтың практикалық бөлімінде орындалады. «Педагогика» оқулықтарындағы (В.И. Смирнов, И.П. Подласый, Р.Қоянбаев, Қ.Сейталиев ,т.б.) зерттеу әдістеріне қатысты материалдарды оқып, конспектілеу (қысқа тезис)

1.     Берілген мәтіндерді оқы.(V,+,?,-) белгілерін қолдан

 

2.     В.Н.Смирнов Педагогика."Логос,М.,2002. 53 бет, 54 бет. Тақырыптар: (Цель образования.


     О выборе педагогической профессии).

                                       Сол  мәтіндер  бойынша

·        Проблеманы тап.

·        Оны зерттеу маңыздылығына қарай қысқа тұжырымдап, негізде.

·        Зерттеудің объектісі не екенін, тақырыбын, мақсат-міндетін айқында.

·       

Ø  Ескерту !

Сіздер «Қысқа педагогикалық сөздіктеріңізді толықтыру үстіндесіз !

 
Болжам құрып, эксперимент жоспарын құр.

 

Мына түсініктерге анықтама бер: (мәтіннен алынған)

v Идеал (мұрат)

v Жеке тұлға сапасы.

v Жеке шығармашылық нәтижелі іс-әрекет.

v Өзіндік анализ.

v Өзіндік білімін жетілдіру. (самообразование)

v Өзін-өзі бағалау. (самооценка)

v Өзіндік сана (самосознание)

v Жеке тұлғалық ерекшелік.

· Парталас көршіңізді бақылаңыз: оқуға ынтасы, зейіні, қабылдауы, белсенділігі қандай? Кішкене блокнотқа байқағандарыңды күнбе-күн  толтырып жүр. Қандай қасиеті саған ұнайды? Білгің келген сұрақтарыңды анкета түрінде жазып, оған жауап ал.

· Педагогикалық практика күнделігіндегі оқушыларды зерттеу әдістемесімен таныс. Мектепке барғанда зерттеуге дайын бол!

 

Оқуға ұсынылатын мәтіндер.

 

1.     Януш Корчак и дети. (Корчак Я. Как любить ребенка. М.1991 г.)

2.     М.И. Демков. Педагогические гипотезы и теории, их история и современное значение. (Педагогика  1994. №5)

3.     Работа с научной литературой. А.М. Новиков. – пособие  Как работать над диссертацией. М., 1994.

4.     Қоңырау "Педагогикалық зерттеулер- мектепте"-тематикалық басылым.-А.-2004.

 

Қосымша әдебиеттер:

 

1.            Загвязинский В.И. Методология и методика дидактического исследования. М., - Просвещение. 1982.

2.            Загвязинский В.И., Закирова А.Ф. Идея, замысел, и гипотеза педагогических  исследовании., П. 1997, №2.

3.            Методы педагогических исследований. Сборник/Под.ред.А.Пискунова. Педагогика, 1979.

4.            Педагогика. Подласый И.П.

5.            Қоянбаев Р. Педагогика. А., Рауан.

6.            Мұханбетова С. Педагогика. Оқулыққа көмекші құрал. Ақтобе, 2002.

7.            Жексенбаева У.Б. Оқушылардың ғылыми-зерттеу қызметін ұйымдастыру.-А."Радиал"2005

8.            Мектептегі психологиялық диагностика.әдістемелік құрал.-Астана,2005

 

-практикалық сабақ: Педагогиканың әдіснамалық негіздері. Зерттеу әдістері- 

Мақсаты: Педагогиканың әдіснамалық негіздері, тәжирибені зерттеу әдістерінің теориясы, практикалық мәні, зерттеуді ұйымдастыру мәселелері бойынша білімдерін толықтыру.

 

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1.     Педагогиканың философиялық жалпы ғылыми әдіснамалық негіздері

2.     Педагогиканың теориялық зерттеу әдістері, оларға сипаттама.

3.     Эмпирикалық зерттеу әдістері, оларға сипаттама.

4.     Математикалық-статистикалық зерттеу әдістері

5.     Зерттеу жұмысын жүргізу технологиясы

6.      

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар:

1.     Зерттеу тақырыбын таңдау. Библиография жасау.

2.     Педагогикалық еңбектер, құжаттарға конспект жазу, цитаталар теру, талдау жасау.

3.     Зерттеу әдістерінің біреуін таңдап, өз тобында зерттеу жүргізу.

Әдістемелік нұсқау.

 

         Екінші сұраққа педагогика оқулықтары негізінде ұғымдық анықтамалар жасаңыз, сол негізде әрбір әдістің ерекшеліктерін ашыңыз. А.М. Новиковтың «Работа с научной литературой» еңбегіне конспект жазыңыз.

         Үшінші сұрақ бойынша әрбір зерттеу әдісіне педагогика оқулықтарын пайдалана отырып төмендегі үлгіде сипаттама жасаңыз:

-         зерттеу әдісінің мәні, ұғымды ашу;

-         осы әдістің түрлері, әрқайсысыны қысқаша анықтама;

-         зерттеу әдісінің ерекшеліктері (артықшылықтары, келішеліктері);?

-         Зерттеу әдісін пайдалануға қойылатын талаптар.

Бесінші сұрақ бойынша педагогикалық зерттеуді ұйымдастырудың технологиялық негіздеріне және педагогиканың аксиологиялық негіздеріне В.А. Сластенин, И.Ф. Исаев....., Е.Н. Шияновтардың Педагогика оқулығы негізінде талдау жасаңыз. Білім берудің гуманистік бағыттылығына ерекше назар аударыңыз.

ҚР гуманитарлық білім беру тұжырымдамасынан білім беру жүйесінде гуманитарлық  даярлыққа қойылатын жалпы талаптарды теріп жазып, талдау жасау.       

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

2.     Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс, 2004;

3.     Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях – М., 2000;

 

 

 

Өмір — үлкен мектеп.

 

                                                      Өмірдің өзі — ұлы ұстаз. (халық мақалы)

 

 

 

 

 

:               Педагогикалық құндылықтар туралы  түсінік

                    Білім беру – жалпы адамзаттық құндылық.

Білім беру саласындағы шетел тәжірибелерін оқып-үйрену табыстарға қол жеткізудің басты шарты білім беру философиясының дамуымен және осы философиялық көзқарастардан педагогикалық теория мен тәжірибеге «кірігумен» байланысты екенін көрсетіп отыр. Педагогиканың алдында тұрған адамға, оның дамуына бағытталу, гуманистік дәстүрлерді жаңғырту міндеттері бүгінгі өмір талабынан, осыған сәйкес педагогиканың жаңа философиялық әдіснамасы – білім берудің гуманистік философиясын дамытудың қажеттігі туындап отыр.

Адамның қоршаған ортаға (қоғамға, табиғатқа, өзіне) көзқарасы теориялық және практикалық тұрғыда қалыптасады. Адам іс-әрекетінің, таным процесінің құндылық бағыттарын заман талабына сай гуманистік тұрғыда өзгертудің теориясы мен практикасы педагогикалық жағынан негіздеу, олардың өзара байланысын қамтамасыз етуді аксиологиялық (грекше Axia  - құндылық және logos – ғылым) әдіснама жүзеге асырады. Бұл әдіснама бір жағынан адамның қажеттіктерін құндылық тұрғысынан қамтамасыз етуді зерттесе, екінші жағынан қоғамды гуманизациялау (ізгілендіру) міндетін атқарады.

 Ғылымда бұл құндылықтарды 3 топқа біріктіреді:

-         әлеуметтік педагогикалық құндылықтар;

-         топтық педагогикалық құндылықтар;

-         жеке педагогикалық құндылықтар.

Әлеуметтік пед. құндылықтар – қоғамдық сананың әлеуметтік жүйеде қалыптасатын құндылықтарын сипаттайды. Оған білім беру саласындағы қоғамның жұмысын реттейтін идеялар, нормалар, ережелер, дәстүрлер, ұғымдар жатады.

Топтық пед. құндылықтар – белгілі бір білім беру мекемелерінде (институттарында) жүзеге асатын педагогикалық қызметті реттеп, бағыттайтын идея, тұжырымдама, ережелерді белгілейді.

Жеке пед. құндылықтар. – «Мен» жүйесіндегі мақсат, қызығушылық идеал, мұрат т.б. жеке тұлғаның дүниетанымдық қасиеттері мен ерік-жігерлік, сезімдік, танымдық компоненттерінің жиынтығынан тұрады. Жеке пед. құндылықтарға педагогикалық қызмет субъектісі мұғалімнің жеке құндылықтар жүйесі де кіреді. Бұл жүйеге:

- тұлғаның әлеуметтік және кәсіби ортадағы өз орнын табуына бағытталған құндылықтар (педагогикалық қызметтің қоғамдық мәні, ортадағы абыройы, басқалардың құрметтеуі т.б.);

-  қарым-қатынас қажеттігіне байланысты құндылықтар (балалармен, әріптестерімен, басшылармен қарым-қатынасы, балаларға махаббаты және сүйіспеншілігі, рухани құндылықтармен бөлісуі т.б.);

- шығармашылық даралығын дамытуға бағытталған құндылықтар (кәсіби-шығармашылық қабілетін дамыту, әсемдік мәдениеттен сусындауы тұрақты түрде өзін-өзі жетілдіру т.б.);

- өзін-өзі көрсетуге бағытталған құндылықтар (мамандықтың шығармашылық сипатын ашу, романтикасына берілу, қызығу, қажет адамдарға көмек беру мүмкіндігі т.б.);

- прагматикалық қажеттіктерін қанағаттандыруға мүмкіндік беретін құндылықтар (мемлекеттік қызмет атқару, еңбек ақысы, демалыс күндерінің ұзақтығы, қызметте өсі мүмкіндігі т.б.).

Аталған педагогикалық  құндылықтардың ішінен пәннің мазмұнынан туындайтын төмендегі құндылықтарды да бөліп көрсетуге болады:

-         өзін қамтамасыз етуге бағытталған құндылықтар (мақсат құндылықтарын белгілейді);

-         құралдық құндылықтар (педагогикалық іс-әрекет, коммуникативтік іс-әрекет, педагогикалық іс-әрекет субъектісі ретінде танытатын іс-әрекеттер);

-         қарым-қатынас құндылықтары (кәсібіне қарым-қатынасы, өзіне қарым-қатынасы, яғни қазіргі – «мен» - ретроспективті – «меннен» - идеал – «менге», оны үйреншікті «менге» айналдыру, маман – «менге» жету диалектикасы;

-         жеке қасиетке байланысты құндылықтар (коммуникативтік, шығармашылық, түсінушілік, ақыл-ой, құрастырушылық, болжампаздық, белсенділік т.б. қабілеттер;

-         біліміне байланысты құндылықтар (теориялық білімі, оны тәжірибеде қолдану іскерліктері, соған байланысты ізденісі, жаңашылдығы т.б.)

Педагогикалық құндылықтар гуманистік табиғатымен, бір-бірімен байланыстылығымен, бірінен-бірі туындайтын тұтастығымен ерекшеленеді.

Білім беру – барлық қоғам мен индивидтер өмірінің ажырамас бөлігі ретінде танылған әлеуметтік құбылыс. Әлеуметтік құбылыс ретінде танылған білім, ең алдымен, қоғамдық құндылық болып табылады. Әрбір қоғамның адамгершілік, интелектуалдық, ғылыми-техникалық, рухани-мәдени және экономикалық мүмкіндіктері білім беру саласының даму деңгейіне тәуелді.

Педагогикалық процесс -  негізгі іс-әрекет мақсаты білім беруге (оқыту мен тәрбиені бірлікте қарастырған) бағытталған біртұтас динамикалық жүйе, мұғалім іс-әрекетінің объектісі.

Бастауыш мектептегі біртұтас педагогикалық процесс жүйе ретінде оқушы тұлғасының қалыптасуында маңызды роль атқарады.

Біртұтас педагогикалық процестің заңдылықтары: адамзат тәжірибесін меңгеру баланың өзінің белсенді шығармашылық әрекеті негізінде ғана мүмкін болады: тұлғаның дамуы әлеуметтену негізінде ғана, социумда жүзеге асады: ұстаздар мен оқушылар педагогикалық процесс барысында бағытталған, бірлескен және әрқайсысы өзіне тән іс-әрекетке түсіп, әрқайсысы өз бағытында жетістіктерге жетеді т.б. Осыдан педагогикалық процестің басты қағидалары туындайды.

Педагогикалық  процестің негізгі компоненттері: мақсаттық, мазмұндық операциялық - іс-әрекеттік, талдаушылық-нәтижелік. Педагогикалық процестің дайындық, орындау (негізгі) нәтижелік талдау (қорытынды) кезеңдерін атап өтуге болады. Мұғалім педагогикалық процестің субьектісі ретінде өз жұмысын оқушылармен ынтымақтастыққа негізде іскерлік қарым-қатынас және оқушылар арасында тәрбиелік ықпалға негізделген ұжымшылдық қатынас қалыптастыруға бағыттауы керек.

Педагогикада қолданылып келе жатқан білім түсінігі немістің “Bildung”-”бейне” сөзі негізінде пайда болған əрі оның бұл күндегі көпшілік таныған анықтамасы келесідей: кейбір идеалды бейнелерге саналы бағытталған, тарихи шарттарға тəуелді қоғамдық санада түбегейлі əлеуметтік өрнек – эталонға сай бекіп, жүзеге келетін тұлғалық жəне рухани қалыптасу мен əлеуметтену процесі.

Бұл тұрғыдан білім барша қоғамдар мен жеке индивидтер өмірінің ажырамас бір бөлігі ретінде қалыптасады. Осыдан да ол ең алдымен əлеуметтік құбылыс.

Білімнің əлеумет өміріндегі ерекше сала сипатына ие болу кезеңі білім мен əлеуметтік тəжірибені ұрпақтан-ұрпаққа өткізу процесі қоғамның тіршілік əрекеттерінен өз алдына бөлініп жəне тəрбие мен оқуды іске асыратын арнайы кəсіби адамдардың пайда болу дəуірінен басталады. Дегенмен, мəдениетке мұралық ету əлеуметтену мен тұлға дамуының қоғамдық құрал-тəсілі ретінде білім адамзат қауымының алғашқы қадамдарымен бірге өмірге еніп, еңбек əрекеттері, ойлау, тіл дамуымен бірлікте шексіз өркениет жолында өз өрісін тауып келеді.

Алғашқы қауым сатысында балалардың қоғам өміріне бастапқы араласу заңдылықтарын зерттеген ғалымдардың топшылауынша, ол дəуірдегі білім игеру процесі қоғамдық өндірістің нақты іс-əрекетіне тікелей араласу нəтижесінде атқарылатын болған. Оқу мен тəрбие, мəдени құндылықтарды əулеттен əулетке жеткізу қызметтерін орындау əрбір ересектің борышты міндеті есептелген де, ол міндет балалардың еңбек жəне əлеуметтік іс-əрекеттерге тікелей араласып отыруының арқасында шешімін тауып отырған.

Қоғамның əрбір ересек мүшесі күнделікті тіршілік процесінде педагог қызметін атқаратын болған, ал кейбір дамыған қауымдарда (Колумбия, ягу тайпасында) бұл жүктемені, яғни жас балаларды тəрбиелеу негізінен жасөспірімдерге тапсырылған. Қандай жағдайда да  білім қоғам өмірінен ажырамай, оның ажыралмас бірлігіне айналған. Балалар үлкендермен бірге қорек тауып, ошақ-отбасын қорып, еңбек құралдарын жасай отырып, білік,өнеге үйренген. Əйелдер қыздарын үй шаруашылығына үйретіп, бала бағуға баулыған, ал ер адамдар ұлдарын аңшылыққа, қару-жарақ ұстауға, пайдалануға тəрбиелеген. Жастар аға ұрпақ өкілдерімен бірге жүріп, жануарларды қолға үйреткен, көкөніс өсірген, сонымен бірге бұлттар мен аспан денелерінің қозғалысына ден қойып, табиғат сырларын таныған, табысты аңшылық, əскери жеңістерге қуана асыр сала билеп, əн шырқаған, тайпаластарының бақытсыздығы мен ашаршылығын, жеңілістері мен күйреулерін бірге басынан өткізіп, налыған да жабырқаған. Осыдан адам білімденуі комплексті іске асып, өмір бойы үздіксіз дамуда.

Қоғамдық қатынастар шеңберінің өрістеуі, тіл мен жалпы мəдениеттің дамуы жас ұрпаққа өткізілуі тиіс ақпарат пен тəжірибенің молыға түсуіне жол ашты. Бірақ оны игеру мүмкіндіктері шектеулі болды. Осы қарама-қарсылықтың үйлесімді шешімі білім топтау мен көпшілік арасында таратуға арналған арнайы əлеуметтік құрылымдар мен əлеуметтік (институт) мекемелердің түзілуіне байланысты болды.

Əлеуметтік құбылыс ретінде танылған білім – ең алдымен шынайы қоғамдық құндылық. Əрқандай қоғамның адамгершілік, интеллектуал, ғылыми-техникалық, рухани-мəдени жəне экономикалық мүмкіндіктері білім беру саласының даму деңгейіне тəуелді. Алайда білім қоғамдық - тарихи сипатта бола тұрып, өз кезегінде, əлеуметтің білімдену функциясын іске асырушы қоғамның тарихи типіне байланысты. Əр дəуір білімі сол кезеңдегі əлеуметтік даму міндеттерін, қоғамдағы экономика мен мəдениет деңгейін, саяси жəне идеологиялық талаптар сипатын аңдатады. Себебі аталған факторлардың ортасында қоғамдық қатынастар субъекті болған педагогтар мен оқушылар тұр.

 Сонымен, білім – салыстырмалы дербес жүйе. Ол төмендегідей қызметтер атқарады (Н.В.Берклвений, А.А.Реал бойынша):

-         білім адамның ғылым мен мәдениет әлеміне енуінің ең оңтайлы да жедел жолы;

-         тұлғаның әлеуметтенуі мен ұрпақтар жалғастығын қамтамасыз ету тәсілі;

-         адамның қоғамдық және рухани өмірін, сонымен бірге жалпы халықтың рухани санасын қалыптастыру тетіктері;

-         ғасырлар сынынан өткен жеке мінез-құлық пен іс-әрекет түрлерін, қоғамдық өмірдің қалыптасқан формаларының ұрпақтан-ұрпаққа ауысуын қамтамасыз етуін;

-         аймақтық жүйелер мен ұлттық салт-дәстүрлердің даму әдісі;

-         тұғырлы мәдени құндылықтар мен қоғамның даму мақсаттарын жүзеге асырушы әлеуметтік институт (ресми құрылым, мекеме);

          жеке адам мен қоғамдық өмірдегі қайта құрулардың белсенді қозғаушы   

          күші т.б.

Білім – мұғалім мен оқушының субъект – субъект әрекеті негізінде мақсатқа жетуге бағытталған педагогикалық процесс. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 Келесі тақырып: Білім беру жүйесі.

   Ойлан: Білім беру жүйесі деген сөз тіркесі сенде қандай ассоциация тудырады?    

                                          

Артық етпес білгенің...

“Білім туралы” 1999 жылғы 7 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының  күші жойылды деп танылып Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВтың  жарғысымен жаңа «Білім туралы» Заңы  2007 жылғы шілденің 27-сі  күні күшіне енді  (№ 319-ІІІ ҚРЗ)

Осы Заң білім беру саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді, осы саладағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптерін айқындайды және Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың білім алуға конституциялық құқығын қамтамасыз етуге бағытталған.

Жаңа Заңда:

-   Білім беру құрылымы 1997 жылғы Халықаралық білім сыныптамасы стандарттарының білім беру бағдарламалары жаңа сыныптамасының өлшемдеріне сәйкестендірілді;

- 12- жылдық білім беруді қамтамасыз ету қаралуда;

-   техникалық және кәсіптік білім берудің мазмұны мен құрылымы түбегейлі қайта қаралуда.

Нағыз  байлық  - білім  мен  өнер. (халық нақылы)

 

 

 
 

 

 

 

 


                  Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі

 

Бұл тақырыпта сіздер ҚР үздіксіз білім беру жүйесімен, білім беру мазмұнын дамытудың болашағымен танысасыздар.

Мына  жоспар бойынша жұмыс жасайсыздар:

1.     Педагогикалық жүйе туралы түсінік. Үздіксіз білім беру жүйесі, деңгейлік білім беру.

2.     Білім беру саласындағы ҚР мемлекеттік саясатының принциптері

3.     ҚР оқу-тәрбие мекемелері

4.     Жалпы білім беру мазмұнын дамытудың болашағы

     Шығармашылық жұмыс жасайсыздар:

«Болашақ мектеп», «Болашақ мұғалім», « Болашақ оқушы моделін» құрастырасыздар.

 

Тірек ұғымдар: Білім туралы Заң, білім беру жүйесі, үздіксіз білім беру, деңгейлік білім беру, гимназия, лицей, колледж, академия, университет, аспирантура, магистратура, кәсіптік білім беру, мемлекеттік емес білім беру мекемелері.

 

Жүйе ретінде  білім – бұл өзара  ұштасқан білім беру  бағдарламалары мен  мемлекеттік білім  стандартының жиынтығы әрі  оларды іске асырушы білім мекемелері мен  білімді басқару органдарының торабы.

Еліміздегі  осы заманғы білімдену  жүйесі Қазақстан Республикасының 2007 жылы қабылданған «Білім  туралы заңына» сәйкес  құрылады.  Бұл заң  білім саласындағы келесідей мемлекеттік  саясат принциптерін  белгілеп берді:

1) баршаның сапалы білім алуға құқықтарының теңдігі;

2) білім беру жүйесін дамытудың басымдығы;

3) әрбір адамның зияткерлік дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке ерекшеліктері ескеріле отырып, халықтың барлық деңгейдегі білімге қолжетімділігі;

4) білім берудің зайырлы, гуманистік және дамытушылық сипаты, азаматтық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығының, жеке адамның еркін дамуының басымдығы;

5) адамның құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;

6) жеке адамның білімдарлығын ынталандыру және дарындылығын дамыту;

7) білім беру деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі;

 

8) оқыту мен тәрбиенің бірлігі;

9) білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білім беру жүйесі қызметінің ашықтығы;

10) білім беру ұйымдарының меншік нысандары, оқыту мен тәрбиенің нысандары, білім беру бағыттары бойынша алуан түрлі болуы.

 

2. Білім беру ұйымдарында саяси партиялар мен діни ұйымдардың (бірлестіктердің) ұйымдық құрылымдарын құруға және олардың қызметіне тыйым салынады.

 

                                   БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІ (ҚР білім Заңынан)

 

10-бап. Білім беру жүйесі ұғымы

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі өзара іс-қимыл жасайтын:

1) білім беру деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз ететін мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының және білім беретін оқу бағдарламаларының;

2) меншік нысандарына, үлгілері мен түрлеріне қарамастан, білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының;

3) білім беруді басқару органдары және тиісті инфрақұрылымдар, оның ішінде білім сапасы мониторингін жүзеге асыратын ғылыми және оқу-әдістемелік қамтамасыз ету ұйымдарының жиынтығын білдіреді.

 

11-бап. Білім беру жүйесінің міндеттері

1. Білім беру жүйесінің міндеттері:

1) ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау.

2) жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту;

3) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген көріністерге төзбеуге тәрбиелеу;

4) белсенді азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттігін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарасын қалыптастыру;

5) отандық және әлемдік мәдениеттің жетістіктеріне баулу; қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу; мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгерту;

6) педагог қызметкерлердің әлеуметтік мәртебесін арттыруды қамтамасыз ету;

7) білім беру ұйымдарының еріктілігін, дербестігін кеңейту, білім беру ісін басқаруды демократияландыру;

 

8) қоғам мен экономиканың қажеттеріне жауап беретін білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінің жұмыс істеуі;

9) оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану;

10) жалпы оқытудың, жұмыс орны бойынша оқытудың және еңбек нарығының қажеттері арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін және әркімге өзінің білімге негізделген жеке әлеуетін қоғамда барынша пайдалануға көмектесетін оқыту жүйесін өмір бойы дамыту;

11) білімнің, ғылымның және өндірістің интеграциясы; 

12) білім алушылардың кәсіптік бағдарлануын қамтамасыз ету;

13) жұмыс берушілермен және басқа да әлеуметтік әріптестермен белсенді өзара іс-қимыл арқылы техникалық және кәсіптік білім берудің озық қарқынмен дамытылуын қамтамасыз ету болып табылады.

 

12-бап. Білім беру деңгейлері

 

Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі білім беретін оқу бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерін:

1) мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды;

2) бастауыш білім беруді;

3) негізгі орта білім беруді;

4) орта білім беруді (жалпы орта білім беруді, техникалық және кәсіптік білім беруді);

5) орта білімнен кейінгі білім беруді;

6) жоғары білім беруді;

7)жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді қамтиды.

Заң өзіндік сипаттарымен, әсіресе, деңгейлі және кәсіби бағыттарымен ажыралатын білім мекемелерінің құрылымын анықтап берді.

Қазіргі қалыптасып жатқан білім жүйесінде білім мекемелерінің төменде көрсетілген типтері белгіленген:

-         мектепке дейінгі: ясли, бала бақшалары;

-         жалпы білімдік (бастауыш, жалпы, негізгі жалпы, орта (толық) жалпы білім; мектептер, гимназиялар, лицейлер, т.б.

-         бастауыш кәсіби (училищелер), орта кәсіби (техникумдар, колледждер), жоғарғы кәсіби (институттар, университеттер, академиялар) және ЖОО-дан соңғы кәсіби (аспирантура және докторантура, курстар, біліктілік көтеру және қайта дайындау институттары) білім мекемелері;

-         дамуында ауытқуы бар оқушыларға арналған арнайы (түзету-коррекциялық) оқу мекемелері; көру мүкістігі және зағиптар, естуі мүкісті және кереңдер, ақыл-ес дамуы кемдіктері бар, есінен ауысқандар және т.б. мектептері:

-         қосымша білім мектептері: ән-күй, өнер, спорт мектептері, шығарамашылық орталықтары, жас техниктер мен туристер станциялары және т.б.;

-         жетім балалар мен ата-ана қарауынсыз қалған балаларға арналған мекемелер: интернаттар, балалар үйі;

-         білімдену процесін  іске асырушы  басқа да мекемелер.

Ұйымдасу – құқықтық формалары бойынша білім мекемелері  мемлекеттік, муниципиалды  және мемлекеттік  емес (жекеменшік,  қоғамдық мекемелер  мен діни ұжым оқу орындары) болуы мүмкін.

Жеке тұлға қажеттері  мен мүмкіндіктерін  ескеруге орай  әрқилы  білім алу формалары: оқу орнында (күндізгі- сырттай (кешкі), сырттай оқу формалары), отбасылық оқу формасы, өзіндік оқу, экстерн оқуы.

Білім  кеңістігінде мемлекет саясатын  бірізді асырып бару үшін мемлекеттің білім басқару – республикалық, облыстық, аудандық – органдары түзіледі. Елдегі басқару  құрылымдары – білім  және ғылым министрлігі, облыстық оқу департаменттері және аудандық оқу  бөлімдеріне бөлінген.

Білім жүйесін басқарудың мемлекеттік органдары  құзырына төмендегідей міндеттер жүктеледі:

-         білім бағдарламалары мен стандарттарын дайындау,  стандарттар негізі білім бағадрламаларын міндетті білімнің ең аз педагогикалық ықшамдалған (минимум) көлемін,  оқушыларға арналған оқу жүктемесінің  ең жоғары (максимум) ауқымын, түлектер дайындығына  қойылатын талаптарды белгілейді,

-         оқу мекемелері  оқушыларды аккредитациялайды және аттестациялайды;

-         білімдік құрылым  бірліктерін қалыптастырады;

-         білім мекемелері торабының дамуын қамтамасыз етеді және  болжастырады;

-         білім жүйесіндегі бюджеттік  және қаржылық қызметтерді,  ҚР заңдарының орындалуын қадағалайды;

-         бүгінгі таңда  білімді басқару жүйесі  бір орталыққа тәуелділігінен босатылған, яғни республикалық органдар дамудың  стратегиялық бағыттарын береді де, ал жергілікті мекемелер нақты ұйымдастыру, қаржылық  мамандар және материалдық қамтамасыз ету мәселелерін шешеді. Мемлекеттік басқару көздерімен бірқатар мұғалімдер мен оқушылар  ұжымдарының  өкілдері, ата-аналар мен әлеумет белсенділерінен жасақталған қоғамдық басқару органдары  да жұмыс алып барады.

 

 Ұлым, ақыл тыңдасаң, білімсіздік жоғалар,

 

                     Білім қалар артыңда, ғұмыр сырғып жоғалар

                                                                                                    ( М.Қашғари)

 

  Болашақ маман!

Білім беру Заңымен толық таныс, өзіңнің портфолиоңда заңның бір көшірмесі болсын.

 

Рим клубы халықаралық ұйымының президенті А. Печчей:

«Адамзат баласының барлық жаңа жетістіктері адам бойындағы қасиеттерді жетілдіру негізінде жүзеге аспақ. Олай болса, біз барлық күш – жігерімізді осы мақсатқа жұмылдыруымыз қажет. Адамзаттың ең асыл мақсаты – адамды жан-жақты дамыту болу керек».

 

Қазіргі заман білім жүйесін реформалаудың негізгі бағыттары

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында əлем қауымдастығының басқа да елдеріндегідей білім жүйесін жаңарту жəне дамыту мақсаттарында ұланғайыр реформалау шаралары қолға алынып жатыр. Осы заманның білім жүйесін реформалаудың басты бағыттары төмендегідей:

- білімді адамиластыру(гуманизациялау);

- оқуды үздіксіз жүргізу бағыт-бағдары;

-білім технологиясындағы пəн аралық бірігім-байланыстарды (интеграция)іске асыру;

- оқу процесін компьютерлестіру жəне технологизациялау;

- білім берудің ақпараттандыру формасынан проблемдік, ғылыми ізденіс, оқушылардың өзіндік жұмыстарын кең қамтитын оқудың белсенді əдістері мен формаларына өту;

- оқу желісінде мұғалімнің оқыту жұмыстарынан гөрі оқушылардың танымдық іс-əрекеттеріне көбірек мəн беру;

- оқу-танымдық процесін ұйымдастыру мен сол процесті басқаруда жоспарлы қадағалау, қатаң бағдарластыру тəсілдері орнына оқудың дамытушылық, белсенділік көтеру, жеделдестіру мүмкіндіктерін мейлінше тиімді пайдалану;

- білімнің дамытушылық жəне азаматтық баулу қызметтерін назарда ұстау. Қазақстан мектебінің 2005-2010 жылдардағы даму бағдарламаларында белгіленген аса маңызды мəселе- азаматтық, дербестік, жеке жауапкершілік, қоғамға қызмет ету құндылығын түсіну, демократиялық қоғам құру проблемаларын шешуде ынтымақ сезімін тəрбиелеу.

Қазақстан білім кеңістігінде қалыптасып жатқан осы заман білімін реформалау бағыттары жалпы əлемдік бағдар мен үндес келіп, іске асырылуда.         

 

                     Практикалық сабаққа дайындалыңыз:

 12 жылдық білім беруге өтуде педагогикалық процесті ұйымдастыру ерекшеліктері

Мақсаты: Білім беру жүйесін қайта құрудың қажеттігі туралы білімдерін нақтылау.

 

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

Мына сұрақтар мен тапсырмаларға назар аударыңыз:

1. «Білім» түсінігінің мазмұндық тұрғыдан негізгі мағыналары қандай?

2. Мəдениет адамның бейімделуіне алғы шарт əрі нəтиже деген пікірді қалай түсіндірер едіңіз?

3. Білімге əлеуметтік құбылыс ретінде сипаттама беріңіз.

4. Осы заман білімінің негізгі қызметтерінің мəнін ашып беріңіз.

5. Біртұтас педагогикалық процесс түзілуінің негізгі кезеңдері қандай?

   6. Білім берудің қалыптасқан жүйесі және оны қайта құрудың қажеттігі.

7.. 12 жылдық білім жүйесінің басты ерекшеліктері.

8. 12 жылдық білім жүйесінің сатылары және олардың әрқайсысында

    педагогикалық процесті ұйымдастыру ерекшеліктері.

9.Шетелдегі 12 жылдық білім беру үлгілері

 

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру  бағытындағы  жұмыстар:

1.     12 жылдық білім стандарты, бағдарламаларының жобаларын қазіргі стандарт, бағдарламалармен салыстыра талдап, ерекшеліктерін анықтау.

Әдістемелік нұсқау

2004-2005 оқу жылында 12 жылдық мектептің 1-2 сыныптарында эксперименттік оқытуды ұйымдастыру мәселесі бойынша Білім және ғылым министрлігінің нұсқау хаты, 12 жылдық білім жүйесінің I сатысына арналған стандарт, оқу бағдарламасының жобасына талдау жасаңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

4.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы – Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

2.     Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Владос Пресс 2004;

3.     Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

4.      

            Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1.     ҚР тәлім-тәрбие тұжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

2.     Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 12-қыркүйек 1995 ж.;

3.     ҚР гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы – Алматы. Қазақстан, 1994;

4.     Хуторской. Педагогика. М., 2001. 12 жылдық білім беру // № 2-3, 2004 ж.

 

 

Жердің сәні — егін,

ердің сәні — білім.

 

                                                                    Жер — ырыстың кіндігі,

                                                                    білім — ырыстың тізгіні.

 

                                                                                                  (халық мақалы)

 

 

 

Жеке тұлғаның тәрбиесі, қалыптасуы

Бала дамуына әсер ететін факторлар

Белсенділік, оның ролі

Бұл тақырыпты оқып – зерттеу үстінде сіздер: Дамудың жас және жекелік ерекшеліктерімен танысасыз.

Адамның генетикалық негізі, тұқым қуалау арқылы қандай нышандар берілетіні туралы; адамның дамуына туа берілген және өмір сүру барысында қалыптасқан ерекшеліктердің әсері жайлы;

Адамның табиғи қабілеті мен таланты туралы түрлі пікірлермен танысасыздар;

Адамның дамуындағы өзінің белсенділігі, өзін-өзі тәрбиелеуінің маңызын анықтайсыздар;

Өзін-өзі тәрбиелеудің мотивтері мен құрылымын қарастырасыздар және өзін дамыту бағытындағы іс - әрекеттер, әдістер туралы білімдеріңізді

толықтырасыздар.

 

                                                  

Дамудың жас және жекелік ерекшеліктері

Дәріс жоспар:

1.     Жас кезеңдері. Акселерация

2.     Тұлғаның табиғи потенциалы және жеке ерекшеліктері

3.     Тұлғаны дамыту мүмкіндіктері және оларды педагогикалық процесті ұйымдастыруда есепке алу

Тірек ұғымдар: жас ерекшелігі, жеке ерекшелік, нышан, бейімдік, қабілет, дарын.

Жас ерекшелігі – белгілі бір жасқа тән дене, таным, ақыл-ой, қызығу, сезімдік қасиеттердің комплексі. Жас ерекшелік кезеңдеріне бөлудің медициналық, психологиялық, педагогикалық үлгілері бар. Сонымен қатар көптеген көрнекі педагогтар жас ерекшелік кезеңдеріне бөлудің өзіндік үлгілерін ұсынған (Я.А.Коменский, Ж.Ж.Руссо т.б.). Әрбір жас кезеңі дене дамуы, таным әрекетінің объектісі, психиканың басым дамитын бөлігі, жетекші әрекет, сол жасқа тән жаңа құрылымдармен ерекшеленеді. Бала дамуына байланысты ішкі және сыртқы қайшылықтардың әсерінен кризистік кезең пайда болады, сол сияқты белгілі бір қасиет, іскерліктердің дамуына, қалыптасуына қолайлы кезеңдер болады, оны сензитивті кезең деп атайды. Жас өспірім шақта баланың дене, психикалық дамуында болатын жеделдеу – акселерация деп аталады.

Кіші мектеп жасында салмағы, бойы, миының көлемі артып, нерв жүйесі жетіледі. Ақыл-ойы дамып, білім алуға бағытталған әрекеті қалыптасады. Таным белсенділігі, іс-әрекетін жоспарлау іскерліктері,ерік күштері, қиялы қарқынды дамиды. Қарым-қатынас аймағы кеңейеді. Ересектердің үлгісімен өзін-өзі, басқаны бағалауы қалыптасады.

Бала дамуының жеке ерекшелігі – адамның өзіне тән қасиеттерінің, басқа адамнан өзгешелігінің көрінуі. Жеке ерекшеліктің бірі – дарындылық, ол – бір адамның басқа адамдардан (бірдей уақыт, бірдей күш жұмсау негізінде) жоғары көрсеткішке жетуін қамтамасыз ететін мүмкіншілік. Психологиялық тұрғыдан қараусыз қалғандықтан рухани көзқарасы қалыптаспаған, қоғамдық мінез-құлық дағдысы жетілмеген адамдар болады, оларды девианттар деп атайды. Дене дамуындағы аномалия-қоян жырық, қитарлық, дальтонизм т.б.

Дамудың жас және жеке ерекшеліктерін педагогикалық процесте есепке алу үшін диагностика жүргізіледі. Диагностика – зерттелуші объект немесе процесс жөнінде күн ілгері ақпарат алудың жалпы тәсілі. Оқушының дене, рухани-әлеуметтік, психикалық дамуы арнаулы әдістер арқылы зерттеледі (тест, бақылау, анкета, арнаулы тапсырмалар т.б.)

Адам өмірге келді!

Кіп-кішкене, әлсіз, дәрменсіз адам баласы үлкен өмірге келді.

Бұл адам өмірге  өзімен бірге  не әкелді?

Оның бойында не бар?

       Оның бойында тұқым қуалау арқылы берілген нышандар бар. Олар дамып, өсіп келе жатқан адамның тұлға болып қалыптасуына әсер етеді. Бұл қасиеттер оны өзге адамдардан ажыратуға негіз болады.

       Сөйтіп, адам тұқым қуалау арқылы анатомиялық-физиологиялық құрылымдық (Homo Sapiens) адам индивиді ретінде ерекшеліктерді, нышандарды иемденіп өмірге келеді. Нышандар – сөйлеу, тік жүру, ойлау, еңбек етуге бейімдіктері.

●  Дене ерекшеліктері тұқым қуалау арқылы беріледі: сыртқы түрі – белгілі бір ұлтқа тән ерекшеліктер – терісінің, шашының, көзінің түсі, формасы, бет-әлпеті, дене бітімі, нерв жүйесінің құрылымы;

                                                        Физиологиялық ерекшеліктер: организмдегі белоктар, қанның  резус факторы, группасы, зат алмасу формасы, т.б.

 

●  Организмнің кемістіктері: («қоян ерін», «дальтонизм», «көп саусақтылық» т.б.)  кейбір ауруларға бейімділік: гемофилия, шизофрения, қант ауруы, эндокриндік ауытқулар (ергежейлі) т.б. туа берілуі мүмкін , бірақ ол тұқым қуаламайды.)

       Сөйтіп, біраз ерекшеліктерді мұра етіп алып, адам өмірге келді, демек, ол «Tavula rasa» - «таза тақта» емес, нені жазғың келсе, соны жазатын, бос ыдыс емес, сусынмен толықтыратын.

       Адам өзінің ішкі ерекшеліктерін, өзінің  белсенділігін негізге ала отырып, қоршаған орта, тәрбие ықпалына ыңғайланып, сонымен бірге өзін-өзі дамытуға, өзін - өзі тәрбиелеуге, өзінің білімін жетілдіруге бағытталса ғана жеке тұлға бола алады.

 Даму – адам организмінде және психикасында болатын сандық және сапалық өзгерістердің жүруі және нәтижесі. Даму нәтижесінде адам биологиялық түр және әлеуметтік тіршілік иесі болып жетіледі. Адам - өзіне тән құрылымы бар тіршілік иесі. Индивид – тұлғалық және даралық дамудың алғы шарттары болып табылатын психологиялық, физиологиялық қасиеттері бар түрдің, тұқымның өнімі.

Жеке тұлға саналы іс-әрекет пен қарым-қатынас субъектісі, қоғамның мүшесі.

Даралық – индивидтің психикасының қайталанбайтын өзіндік ерекшелігін бейнелейді.

Жеке тұлға дамуы проблемалары Я.Н.Коменский, Д.Дистервег, К.Д.Ушинский, Д.Дьюи, Э.Торндайк, Б.П.Блонский, В.В.Давыдов т.б. еңбектерінен көрініс тапқан.

Тұлға дамуында төмендегі заңдылықтар басшылыққа алынады:

-                   тұлға дамуының ішкі және әлеуметтік жағдайлармен байланысы;

-                   дамудың адамның өзінің белсенділігімен байланысы;

-                   дамудың жетекші әрекетпен байланысы;

-                   дамудың іс-әрекет мазмұнымен байланысы;

-                   дамудың жыныстық, жас, жеке ерекшеліктерімен байланысы;

-                   дамудың көп факторлылығы.

Тұлға дамуына ықпал ететін негізгі факторлардың бірі – тұқымқуалаушылық, яғни тектілік. Бұл – атадан балаға берілетін тұрақты сапалар мен ерекшеліктер. Генетика – адам дамуының нәсілдік бағытын зерттейді.

Тұлға дамуының келесі басты факторларының бірі – іс-әрекет. Іс-әрекет сипаты бойынша белсенді және енжар, бағдары бойынша танымдық, қоғамдық, спорттық, көркемөнер, кәсіптік, мазмұндық ерекшелігі бойынша ойын, оқу, еңбек т.б. болып бөлінеді.

Іс-әрекеттің маңыздылығы сол әрекетте көрінетін тұлға белсенділігі, оның қызығушылығы мен қажеттілігінің даму деңгейіне де байланысты. Осы бағыттағы өзін-өзі тәрбиелеу баланы өз тәрбиесінің субъектісіне айналдырады.

Бала дамуына мего, макро, мезо, микро ортаның да ықпалы зор. Тәрбиелеуші ұжым қалыптастыру - тәрбиелеушінің негізгі мақсаттарының бірі. Ұжым теориясын негіздеп, қалыптасу кезеңдерін, ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу жолдарын ұсынған көрнекті педагог А.С.Макаренко болды.

 

Француз физигі Паскаль: «Оқушы шыны емес, ішін толтыратын, ол-жағылуға тиісті шырағдан».

 
 


     Айтпақшы!                          

«Какими дети рождаются, это ни от кого не зависит, но чтобы они путем правильного воспитания сделались хорошими  - это в нашей власти»

                                  Плутарх.

 
 

 

 


                                                                         

 

"Көріп алған көріктіден көрмей алған текті артық"

(халық мақалы)

 
 

 

 

 

 

 



Осы пікірлерді пайдаланып «соңғы сөзді маған қалдырыңыз»

әдісімен сөйлеуге дайындал.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Оқушы тұлғасы – тәрбиенің объектісі және субъектісі .

Адам ата-ана, мұғалім, бұқаралық ақпарат құралдары және тағы басқалардың ықпалымен ғана тәрбиеленбейді, өзін өзі де тәрбиелей алады. Поляк ағартушысы Януш Корчак айтқандай, баланың өзі қатыспайынша, тәрбие жүзеге аспайды.

 

 

 

                            Жасында тырысқан — қартайғанда қуанады. 

                                                                                        (М.Қашқари)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Адамның тұлғалық қалыптасуына әсер етуші факторлар.

   Тұқым қуалау                           факторы

  

 

 

 

-  Жоғарғы нерв

жүйесінің ерекшеліктері

 

 

 

 

 


     -   Анатомиялық – физиологиялық ерекшеліктер

    -  Нышандар

 

 

 

 

 

    Табиғи 
географиялық 
    орта

 

Жеке тұлға

 

    Әлеуметтік фактор

 

 


-          Макро орта

 (қоғам мүшесі)

 

 

 


-          Микро орта

(отбасы, ұжым,   топ мүшесі)

 

 

-   Еңбек іс-әрекеті.

 

  

 

 -  Қарым – қатынас.

 


                

 

 

-Дұрыс ұйымдастырылған тәрбие.

 

 

 


     -   Өзін-өзі тәрбиелеу.

 

 

 

 

Қабілетсіз бала болмайды, ашылмаған, дамымаған қабілет  иесі  болады.

                                                                                      Психологтар ұстанымы

 

.

 Қабілет – бір іс-әрекет орындаудағы тұлғаның жеке дара қасиеті. Сонымен бірге іс-әрекетті берілген уақыт ішінде жүзеге асыру мүмкіндік беретін сапалар, мүмкіндік, білік, тәжірибе, шеберлік, талант т.б.

       Қабілеттілік (способность)- тұлғаның өнімді, табысты іс- әрекетті орындаудың шарты болатын индивидумдық – психологиялық ерекшеліктер.

       Қабілеттілік түрлері: жалпы және арнаулы қабілет.

       Дамуының деңгейі: бейімділік, қабілет, ептілік, шеберлік, талант, дарындылық түсініктерімен байланысады.

Ғалымдардың кейбір тұжырымдары бойынша:

●  Қабілеттіліктің проблемасы мына мәселелерді ескергенде шешіледі:

1.     Адамның толыққанды, патологиясыз, ауытқусыз тұқым қуалау мұраларының (нышандарының) болуы.

2.     Жан-жақты дамыған тұлға қалыптасу үшін жақсы әлеуметтік жағдайлардың болуы;

● Қабілеттіліктің жекелік-табиғи негізі бола тұрып, нышан-жағымды әлеуметтік жағдайлардың және белсенді өз іс-әрекеті болмаса қабілетке айнала алмай қалады.

● Ерте көрінетін жетістіктердің болмауы баланың қабілеттілігінің олқылықтығынан емес, дұрыс ұйымдастырылған іс-әрекет пен тәрбиенің болмауынан...

       Сонымен, осы проблемаға байланысты сіздер педагогтардың, ойшылдардың пікірлерін тауып оқыңыздар.

Есіңде болсын! Ұстаз дарынды балаларды төмендегі әдістермен анықтайды:

1. Оқушы жұмысына (бақылау, өз беттік жұмыс) анализ.

2. Бақылау диагностикасы

3. Оқушының жетістіктері бойынша

4. Арнайы апталықтар қорытындысы  бойынша

5. Жұмыс істеу іскерлік дағдысы бойынша

6. Түрлі танымдық сайыстарда

7. Зерттеу бойынша

8. Ата-анамен жұмыс бойынша.

Қабілетті балаларды анықтағаннан кейін жұмыстарын мына бағытта ұйымдастырады:

·        Олимпиада тобымен жұмыс жасау.

·        Бағдарлы курс өткізу

·        Үздіктермен жұмыс жасау

·        Факультативтік курсқа қатысу

·        Ғылыми жобалар байқауына қатыстыру.

 

 

Өтілген тақырыптарға байланысты өз бетімен жұмыс

●  - Әрбір адам – туғаннан белгілі бір этностың өкілі;

-         этностың өкілі ретінде 3 жұрты:

-         өз жұрты

-         нағашы жұрты

-         қайын жұрты болады.  

1.     Өз отбасыңның тарихын зерттеп, генеологиялық тізбек жаса:

«Жеті ата» - «Нағашы жұрт».

2.     Өзіңнің кімге тартқаныңа талдау жасап қара, қандай қасиеттерің тұқымнан берілген?

3.     Қабілетті, дарынды балалармен жұмыс жасау ісіне ұсыныстар дайында.

              Елбасының дарынды балаларға айтқан бес ғибратын ұстанымың ет:

1.     Алдыңа мақсат қоя біл. Талмай ұмтыл. Мақсатыңа қолың бірден жете қоймасаң да, мойыма, алған бетіңнен қайтпа.

2.     «Қолымнан келмейді» деген ұғымды санаңнан біржола өшіріп таста. Ылғи да «Қолымнан келмейтін іс жоқ, мен аспайтын асу жоқ!»деген сенімде бол! Бұл сенім жігеріңді жанып, жеңіске бастайтын бірден-бір жол.

3.     Санаңда үрей, қорқыныш, өшпенділік пен күншілдік сезімдері үстемдік құрып жүрсе, олардан тез арыл. Үрей мен қорқыныш алға басуыңа бөгет болып, аяғыңды тұсайды.Біреуге деген өшпенділігің оның да саған деген өшпенділігін қоздатады. Ешкімді күндеме, күншілдік –дерт, айықпас ауру.

4.     Қанша білімді болсаң да, ешқашан білімдімін деп мақтанба.

5.     Әрқашан денсаулығыңды сақтап, нығайтып отыру – парызың. Тәніңді таза ұста. Бейауыз болма, былапыт сөз айтудан – аузыңды, тыңдаудан –құлағыңды сақта.

                                                             ☺Сөздік                                                         Фактор (лат.faktor) –      (делающий, производящий) – қозғаушы күш, себеп, процесті жүргізуші жағдай.  

Тәрбие үш бастаудан негіз алады:

Табиғат – қоршаған адамдар – заттар.

Табиғат – адамның ішкі мүмкіншіліктерін, қабілетін, сезім мүшелерін; адамдар тәрбиесі – осы қабілеттер мен сезімдерін қолдана білуге үйретеді; заттар әсері оның тәжірибесін қалыптастырады.

                              Жан Жак Руссо.

Әлемнің негізгі тұтқасы – адам.

Егер оның ақыл-ой парасаты ойдағыдай дамып жетілсе, ол дұрыс өсіп - өркендей алады.

Қажетті дағдылар мен жақсы мінез-құлық адамды бақытқа кенелтеді... Адам пайда болысымен оның бойына ең алдымен бітетін нәрсе күш (яғни қабілет), ол осы қүш арқылы қоректенеді...   Әбу Насыр Әл – Фараби (Философиялық трактаттарынан).

 

 Әйел алмақ болсаң, егер, қарарсың

Жіті бағып таңдаулысын аларсың?

Жақсы болсын тегі, заты, ұрығы.

Пәк ұятты болсын жанның тұнығы.          Жүсіп Баласағұн, 62 бап.

Мына оқулықтармен  таныс:

1.     Әбілова, Қ. Қалиева.  Этнопедагогика оқулығы,  Алматы, 1999.

2.     Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. Алматы,. 1995.

3.     Қожахметова К.Ж. Қазақ этнопедагогикасы: методология, теория, практика, - Алматы, «Ғылым», 1998.

 

Артық етпес білгенің...

 

Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы

Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345 Заңы.

    Осы Заң балаларды қоғамдағы толымды өмiрге даярлау, олардың қоғамдық мәнi бар және шығармашылық белсендiлiгiн дамыту, әлемдiк өркениеттiң жалпы адамзатқа тән құндылықтары негiзiнде оларды жоғары имандылық қасиеттерге, елжандылық пен азаматтыққа тәрбиелеу, олардың бойында ұлттық сана-сезiмдi қалыптастыру принциптерiнiң басымдығына сүйенiп, баланың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепiлдiк берiлген негiзгi құқықтары мен мүдделерiн iске асыруға байланысты туындайтын қатынастарды реттейдi.

      Болашақ маман мынаны білуге тиіс:          

-         адамның тұлғалық құрылымын: оның анатомо – физиологиялық, психикалық, қоғамдың ерекшеліктері мен сапаларын;

-         адамның дамуы мен тұлғалық қалыптасуындағы қозғаушы күштері мен заңдылықтары туралы;

-         балалардың және жеткіншектердің жыныстық, жастық және жеке ерекшеліктері, олардың әр түрлі жағдайдағы көрінісінің  спецификасын;

-         адамның ішкі және сыртқы даму факторлары, олардың тұлғалық қалыптасуына әр жастағы, әр жағдайдағы әсері туралы.

Маманның төмендегідей дағдысы болу  керек:

  □    тұлғаның психолого-педагогикалық диагностикасын жасай білу, зерттеу әдістерін мақсатты пайдалана алу.

  □   Баланың жеке тұлға ретінде  жан-жақты дамуына жағдай жасауға бағытталған іс-әрекеттің мақсат міндеттерін, перспективасын анықтау;

  □   Іс-әрекеттің, қарым-қатынастың мазмұнын, формасын, әдістерін, құралдарын ұйымдастыру барысында жыныстық, жас ерекшелік  және өзіндік даму өзгешеліктерін ескере білу;

  □   Әрбір факторды жеке және барлығының байланысын, олардың жеке тұлғаға ықпалын, деңгейін талдай алу.

  □ Әртүрлі факторлардың (іс-әрекеттік, қарым-қатынастық, отбасылық, ұжымдық т.б.) әсерлерін жеке тұлғаның дамытушылық бағытына реттеу, бағыттау.

Ескер!  Гуманизм, табиғатпен үйлесімділік, халықтық діл, еңбекте тәрбиелеу, сезімталдық, тәрбиенің жүйелігі мен бірізділігі, талаптар бірлігі, бала тұлғасына ілтипат пен құрмет – бұлар  ұрпақ тәрбиелеудің халықтық жетекші бастаулары жүйесін құрайды. Бұл принциптерге сүйену баланы табиғи ортада өсіп жетілуін, туған тілінде оқып, мәдени-тарихи, рухани ұлттық қазыналар арқылы тәрбиеленуін қамтамасыз етеді.

       Осыған орай, отбасы тәрбиесіне үлкен мән беру керек.

 Білесіз  бе? Қазақ халқы жан-жақты жетілген адам- «Сегіз қырлы, бір сырлы адам» тәрбиелеу мақсатын ұстанған. Мысалы,

       Нағыз жігіт бейнесі

           Нағыз қыз бейнесі

Сыртқы түрі: бойы-биік, ойы-терең, көзі-қырағы, қасы қара, маңдайы жазық,  мұрны түзу, мұрты-әдемі, иығы-кең, кеудесі-сом, тісі-өткір, қолы-күшті, т.б.

Қасиеттері мен ерекшеліктері: бүркіттей-епті, қаршығадай-өр, арыстандай-айбатты, жолбарыстай-қайратты, қасқырдай-жүректі, барыстай-қорқынышты, түйедей төзімді, құландай сүйекті, аттай-қырағы, сауысқандай-сақ, т.б.

Қабілеті мен ыңғайы: көсем жігіт-халқын, елін басқара алады; дана жігіт – дау – дамайды шеше алады, ержүрек жігіт -   халқының қорғаны және жауына өткір қылыш ; сал жігіт – аттың тұлпарын мініп, иттің тазысын, бүркіттің қырағысын ұстайды;

Мырза жігіт – жан дүниесі кең, қолы ашық; т.б.

Жігіттің алты асыл, қасиеті:байқампаз – сезімталдық, шеберлік, батылдық, күш – қасиет пен талапшылдық; тез, шапшандық; білімділік.

Мінезіндегі үш асылы: әділдік, шынайылық (тазалық), шыншылдық

9 жаман қасиеті: (аулақ болуға тиіс) еріншектік, аңғалдық қорқақтық, су-жүректік,өтірікші,өсек – аяңға нану,

мақтаншақтық, жағыну ,алдау

 

Тектілік.. Текті жерден шыққан қыз тәрбиелі, әдепті, қызға тән сүйкімді, шебер, қиындыққа төзімді, ата-анасына сөз келтірмейді, «Таңдап алған көріктіден,көрмей алған текті артық» деп осындай қыздар туралы айтады.

Ақыл-ой, парасаты: мүлік пен затқа қатынасы, қабілеттілігі мен зейіні, жақындары мен туыстарымен қарым-қатынасы, қайырылымдығы, тазалығы, ұқыптылығы; «Жақсы әйел даулетіңе жөн келтірер, әйелің долы болса күнде өлтірер».

Кескін-келбеті: бойы-сұңғақ, денесі-тік; шашы-қалың, ұзын, айдай сұлу бетінде қасы қара қиылған; маңдайы жазық, кірпігі ұзын, көзі танадай, жалт-жұлт еткен жақұттай; мұрны түзу, оймақтай ерні, қаланған күріштей тісі, аққу мойын, белі жіңішке, қолы нәзік, саусақтары салалы, мінезі ақжарқын, мейірімді, төзімді, қиындыққа қайыспайды.

 Іскерлігі: сезімтал, жар бола алады, ана борышы, бала туып бағып-қағады, қонақ күтеді, шай құйып, құрт пісіреді, ірімшік дайындап, ою-өрнек төгеді, киіз басып, киім тігеді;

 ...Мінезді болса жолдасың

Күндей сонар қызбен тең,

Жаман болса жолдасың

Астыңнан өткен сызбен тең. (Ақтамберді жырау).

          «Мейірімді, таза болса тәрбиесі,

Баланың еркін өсер ақыл-есі,

Ұл-қызға әдеп үйрет, білім-өнер,

Көп көріп, сонан пайда кемелденер».    Ж.Баласағұн

 

 

 

 

 

 

 

 

                    Тәрбиелеу және өзін-өзі тәрбиелеу

 

 

Тәрбие принциптері

●  Бұл тақырыпты оқып-білу барысында сіздер тәрбиенің педагогикалық құбылыс екенін;

●  Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі туралы;

●  Тәрбие іс-әрекетінің және қарым-қатынастың шешуші ролі туралы;

●  Тәрбикнің заңдылықтары, принциптері туралы білетін боласыздар;

●  Тәрбиені педагогикалық құбылыс түріндегі құрылымымен қарастырасыздар.

 

Тәрбие қоғам мұқтаждығына және жағдайына байланысты. Неғұрлым қоғамның әлеуметтік эканомикалық мүмкіншілігі өскелең өмір талабына сәйкес дамып отырса, соғұрылым жастардың келешегіне, адамгершілік қасиеттерінің дамып қалыптасуына игі әсер етеді.

 

 

 

                  Қоғамдық қажеттіліктер мен мұраттар   

 

 Өзін - өзі тану және өзін - өзі тәрбиелеудің    қажеттілігі мен мотивтері.

 Өзін - өзі тәрбиелеу бағдарламасы мен

 

Надпись:     

                                   

 

 

 

әдістері мен құралдары

 
 


     Өзін - өзі тәрбиелеу мақсаты мен міндеттері.

Өзін - өзі тәрбиелеу мен өзін - өзі тексеру

      Өзін - өзі тәрбиелеу процесін реттеу

      Өзін - өзі тәрбиелеудің тәжірибелік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

-                 Адамның рухани дамуы туа берілген нышандарының ішкі психикалық процестерінің ерекшеліктерімен, тұлғаның белсенділік деңгейімен, өзін-өзі қалыптастыруға бағыттылығымен, сыртқы факторлардың ықпалына байланысты әркелкі жүреді

Антропологиялық облысындағы зерттеулер жас ерекшеліктерге байланысты көптеген маңызды адамның психофизиологиялық және рухани даму заңдылықтары бар екендігін анықтайды:.

- Жас ерекшеліктері ,дене, танымдық, зияттылық (ақыл-ой) мотивтік, эмоциялық ерекшеліктердің белгілі бір жастағы көп адамдарға тән комплексі.

Жас ерекшелігі – белгілі бір жасқа тән дене, таным, ақыл-ой, қызығу, сезімдік қасиеттердің комплексі. Жас ерекшелік кезеңдеріне бөлудің медициналық, психологиялық, педагогикалық үлгілері бар. Сонымен қатар көптеген көрнекі педагогтар жас ерекшелік кезеңдеріне бөлудің өзіндік үлгілерін ұсынған (Я.А.Коменский, Ж.Ж.Руссо т.б.). Әрбір жас кезеңі дене дамуы, таным әрекетінің объектісі, психиканың басым дамитын бөлігі, жетекші әрекет, сол жасқа тән жаңа құрылымдармен ерекшеленеді. Бала дамуына байланысты ішкі және сыртқы қайшылықтардың әсерінен кризистік кезең пайда болады, сол сияқты белгілі бір қасиет, іскерліктердің дамуына, қалыптасуына қолайлы кезеңдер болады, оны сензитивті кезең деп атайды. Жас өспірім шақта баланың дене, психикалық дамуында болатын жеделдеу – акселерация деп аталады.

Кіші мектеп жасында салмағы, бойы, миының көлемі артып, нерв жүйесі жетіледі. Ақыл-ойы дамып, білім алуға бағытталған әрекеті қалыптасады. Таным белсенділігі, іс-әрекетін жоспарлау іскерліктері,ерік күштері, қиялы қарқынды дамиды. Қарым-қатынас аймағы кеңейеді. Ересектердің үлгісімен өзін-өзі, басқаны бағалауы қалыптасады.

Бала дамуының жеке ерекшелігі – адамның өзіне тән қасиеттерінің, басқа адамнан өзгешелігінің көрінуі. Жеке ерекшеліктің бірі – дарындылық, ол – бір адамның басқа адамдардан (бірдей уақыт, бірдей күш жұмсау негізінде) жоғары көрсеткішке жетуін қамтамасыз ететін мүмкіншілік. Психологиялық тұрғыдан қараусыз қалғандықтан рухани көзқарасы қалыптаспаған, қоғамдық мінез-құлық дағдысы жетілмеген адамдар болады, оларды девианттар деп атайды. Дене дамуындағы аномалия-қоян жырық, қитарлық, дальтонизм т.б.

Дамудың жас және жеке ерекшеліктерін педагогикалық процесте есепке алу үшін диагностика жүргізіледі. Диагностика – зерттелуші объект немесе процесс жөнінде күн ілгері ақпарат алудың жалпы тәсілі. Оқушының дене, рухани-әлеуметтік, психикалық дамуы арнаулы әдістер арқылы зерттеледі (тест, бақылау, анкета, арнаулы тапсырмалар т.б.)

Сонымен,

●  Психофизиологиялық даму әр жаста әркелкі жүреді. Л. С. Выготский-біркелкі (стабильный) және кризистік (дағдарыс кезеңі)  жас кезеңдерін айырған. Стабильдік уақыт – даму біртіндеп, аз өзгеріспен өтеді. Кризистік уақыт – аз уақыт ішінде үлкен өзгерістермен денеге, психикаға өзгеріс әкелумен ерекшеленеді

Мысалы:

1.     Алғашқы жыл кризисі;

2.     Үш жас кризисі;                                          

3.     6-7 жас кризисі;

4.     жеткіншектік кризис;

5.     (Мүшел жас кризистік кезең-

 мысалы,13 жаста балалықтан

жеткіншектік кезеңге өтеді, т.с.с.)

Артық етпес білгенің...

Мүшел жас дегеніміз – (13, 25, 37, 49 т. т) адам ғұмырының сапалық ауысым жылдары. Олар адам ағзасының қазіргі таңдағы медицинада белгілі болған гармондық жүйесінің жаңару кезеңдерімен тұспа-тұс келеді. 13 жас – жыныстық кәмелеттің басталуы, 25 жас бой өсіретін гормонның тоқталуы, 49 жас ұрық қабілетінің азая басталуы...

Жаңа мүшелге келгенде адам қауіпті жастан аман өту үшін саналы түрде қауіп-қатерден сақтанып жүреді. Мүшелді жастан өту – ескінің өліп, орнына жаңаның пайда болуы сияқты мифологиялық үндестікпен ұштасқан. Өмірді осылайша әр мүшелге бөліп есептеу дәстүрлі мәдениеттің көптеген жақтарын қамтыған. Мүшел жас адамның құндылық мәртебесін, оның әлеуметтік орынын, тәртіби дағдысын, үлкендермен, кішілермен және тең құрбыларымен өзара қарым-қатынастағы мінез ұстамдығын, әр жастағы адамдар тобына деген міндет, құрметін айқындайды.

Әр жастағы адамдар тобына байланысты ереже мынандай: жасы үлкендерге сөзсіз бағыну, ізет, құрмет көрсету. Мұның өзі үлкендердің жастардың алдындағы жауапкершілігін, қамқорлығын қамтамасыз етеді. Үлкендер мен кішілердің арасындағы қарым-қатынастың қыр-сыры тек жастар мен ересектердің арасында ғана емес, оның әр тобының өз ішінде де қалыптасқан. «Үлкен», «Кіші» деген тәрбиелік жүйенің айқын белгіленген өзіндік құндылықтары бар. Жеке тұлғаның бағалану дәрежесі ең алдымен оның жасына қарайды. Және өзара қарым-қатынастың қағидасын солар қалыптастырады. Нақты бір жасы үлкен ағаны сыйламау – жалпы «Үлкенді» сыйламау дейтін идеяның өзін жоққа шығармайтындай қалыпта көрінуге тиіс. Яғни жалқылық арақатынас жалпылыққа нұқсан келтірмеуі керек.

Әр жастағы (мүшелдегі) белгілі топ – әлеуметтік құрылымдағы өз орынымен, өзінің өмір салтымен, қалыптасқан тәрбиелік қағидасымен, өмірге және рухани құндылыққа ие болу құқымен, міндеттер және шектеулермен айқындалады.

Балалық шақ – адамның қоғамның әлі толыққанды мүшесі болып толыспаған шағы. Ол ойын-сауық ортасында алаңсыз өседі, бірақ, отбасында әлеуметтік ереже тәртібін үйренеді. Ата-ананы, ағайын-туғанды сыйлау, үлкенге құрмет, кішіге ізет тәрбиесі адамға сол бала жасынан сіңіріледі. Көшпенділік, рулық қауымдастықтың ерекшеліктеріне сай бала үлкендердің өмірінде не болып жатқанын көріп, естіп, біліп өседі. Алайда оның ересектер өміріне араласпауы тиіс. Әлі күнге дейін қазақтар қонақ шақырғанда балаларды дастархан басына, үлкендердің сөздеріне араластырмайды.

Жастық шақ – құрбылармен емін-еркін ойнап күлетін дер шақ. Бірақ бұл балалар сияқты мәнсіз, беталды ойын емес, әлеуметтік өз орнына талпынған салт мәртебесі. Жастардың үлкендермен қарым-қатынасы қауымдастықтың өзі жол берген тек қана «еркін», зілсіз әзіл-қалжыңмен ғана шектелмек. Бұл «еркіндіктің» өз қалыбы, шектелу мен шегі және нысабы бар. Қыз бен жігіт арасындағы некелесу топтарының тәрбиелік қағидатына да негіз болатын солар. «Еркіндік» тәртібінің шектелуінде көне дәстүр-салттардың нышаны байқалады.

Күнделікті тіршілік күйбеңіндегі еңбекке деген кәсіби шеберлігін жетілдіре жүріп олар ру қауымдастығының өміріне де белсене араласады. Ұлттық ойындар мен жарыстарға қатысып, сайыстарға түседі. Дәстүрлі салттармен жиын-той кезінде үлкендерге қызмет етеді. Бұл жас адам өзінің өміріндегі ең елеулі оқиғаларын бастарынан кешеді. Ол үйленеді. Некелесу қыздар үшін тек «еркін» жастықтың аяқталуы ғана емес, келесі мүшелдің тобына қосылуы. Одан әрі ру, әулеттің жаңа ұрпағын жалғастыру міндеті тұр...

 

 

«Еліңді қорғаймын десең – ұлыңды тәрбиеле,

Ұлтыңды қорғаймын десең – қызыңды  тәрбиеле.»

Платон.(б.з.д. 427-347)

 
                   

 

 

Қыздар мен ер балалардың ұқсастық жақтары, өзгешеліктері бар, бірақ қызды да ұлды да – олар  қандай, солай қабылдай отырып тәрбиелеуіміз керек. Дегенмен жыныстық ерекшеліктеріне қарай кейбір мәселелерді білуге тиіспіз.

 

     Адамның жыныстық жас ерекшеліктері және тұлғалық дамуы.

.

Халық баласын үйлендіруді, үй қылуды мақсат еткенде текті жермен құда болуды қалаған. "Тегіне тартқан", "жігіттің жақсылығы- нағашыдан" деген сөздер осыны аңғартады.  Қыз тәрбиесіне үлкен мән берген:"Қызға қырық үйден тиым," демек өмірге ұрпақ әкелетін  ата-ана денсаулығы, ар-абыройы, білімі мен мәдениеті  арқылы болашақ ұрпағы алдында жауапты.

                    Қыз бала- бойжеткен,

                     Ұл бала-жеткіншек-жасөспірім : даму ерекшеліктері және әлеуметтенуі.

      «из чего же, из чего же, из чего же,

     сделаны эти мальчишки ?

      из чего же, из чего же, из чего же,

     сделаны эти девчонки?...»-деген  балалар өлеңіндегі сұрақ өте маңызды мәселені қозғап тұр.Яғни ұл бала мен қыз бала бірдей емес.

          Біреулер: Ер бала – адам; қыз да адам, яғни айырмашылығы жоқ, десе, екіншілері: қыздар байсалдырақ, тілалғыш, тәртіпті, ынталы, әдептілеу, - деп айтысады.

-         Ер балалар көңілді, іш пыстырмайды, өкпешіл емес, ашық, оларды тез сендіре аласыз.

Қыздардың жүрегі үлкен, т.б. Тұлғаның қалыптасуындағы әртүрлі факторлардың әсері адамның жыныстық, жас ерекшелік және жеке тұлғалық ерекшеліктеріне тығыз байланысты. Адам жасын кезеңдерге бөлу туралы көп версиялардан бір версияны төмендегі таблица бойынша шартты түрде қарастырайық.

 

    Жас кезеңнің

   физиологиясы

   Медициналық                    

 Жас           ерекшелік психологиясы мен педагогикасы

Жаңа туған бала

(1 күннен 10 күнге д)

 

Жаңа туған бала

(алғашқы 3-4 апта)

Сәбилік кезең

(туғаннан 1жасқа де  )     

Емшек жасындағы бала

(10-1 жыл)

Емшек жасы

(кіші ясли) 4-апта-1жас

Мектепке алынғанға дейінгі балалық шақ

          (1-3)

Ерте балалық шақ

 (1 жас -3 жас)

Мектепке алғанға дейін

(үлкен ясли) (1 – 3 жас)

Мектепке алғанға дейінгі балалық жас (1-3)

Бірінші балалық шақ

 

 (4 жас – 7 жас)

Мектепке дейінгі

(3 жас – 7 жас)

Мектеп алды

(3 жас – 6 жас)

Екінші балалық шақ

 

(8 жас – 12 жас)

Кіші мектеп жасы

(7жас – 12жас)

Мектеп жасы

(6жас – 10жас)

Жеткіншек шақ

(13 – 169 жас) ер бала

(12 – 15жас) қыз бала

 

 

      Жеткіншектік

Жеткіншектік

(10 – 15 жас)

Жасөспірімдік

(17 – 21 жас) ербала

(16 – 20 жас) қыз бала

 

Жоғары сынып жасы

(12 – 18 жас)

Жасөспірім

 1 – 15 – 17 - 21

 

 

 

1.     Российская педагогическая энциклопедия В 2 т.М., 1993 тл. С 157  

 

 

 


:

 

 

 

 

«Тәрбие негізі-ғылым, даналық негізі – білім»  халық даналығы

 

 

 

 

Артық етпес білгенің...

Бастауыш саты - оқушыда, оның интеллектісі дамуының іргетасы - оқу әрекеті қалыптасуының қуатты жүретін кезеңі. Оқу әрекетінің мазмұны оқу тапсырмалары түрінде құрылады. Осы тапсырма түрлерін меңгеру оқушы ойын тәртіптеп, оның белгілі бір бағытта жүйелі "арнамен жүруін" қамтамасыз етеді; жеке тұлғаның негізгі психикалық үрдістері қалыптасып, ырықты зейін, рефлексия, өзін-өзі бақылау, әрекет-амалдың ішкі жоспары сияқты жаңа түзілімдер пайда болады.   Оқу-тәрбие процесінде оқушының жүйке жүйесі, мінез-құлқы, қабілеті маңызды роль атқарады. Нерв жүйесінің типтік қасиеттері адамның мінез-құлқының, темпераментінің, қабілетінің табиғи негізін құрайды. «Жібекті түте алмаған жүн етеді», демекші баланың бойындағы бар жақсы қасиеттеріне сүйене отырып, ынталандыра отырып, жағымсыз жақтарын тәрбиелеуге ұмтылу керек. Демек, әр баланың ерекшелігін құрметтей отырып, оны оқу-тәрбие барысында  ескере білу мұғалімнің көрегенділігі мен шеберлігін көрсететінін ұмытпауымыз керек.

 

Балалық. Жастық. Есею мен қартаю. Бұл қазақ қоғамының әлеуметтік өмірінің тұтқасы болған ғаламат өмірлік қайталама. Қазақ күнтізбегінің заңы бойынша бәрі де қайта оралып отырады. Ұлттың ұлағаттық жады да толық мәнінде қайтып оралады. Уақыттың қайталама кезеңдерінің эволюциялық өрлеуіне сәйкес неғұрлым жетілген, жаңарған түрде білім мен сана да қайтып оралады. Сөйтіп мүшелдер қайталамасы шетсіз-шексіз жалғасып, дами бермек...          А. Мұхамбетова

 

Түйін –Түсінік есебінде:  

●Адам -   Жеке тұлға болып қалыптасады,

●  Ал өмір бойы өзіндік ерекшелігімен айқындалады.

 

 

Жас кезеңі

Негізгі іс-әрекеті

Танымдық іс-әрекет

Психикасының қандай сферасы дамиды

    Бұл жас           кезеңіндегі жаңалық

 Сәбилік

(0-1)

Нақты эмоциялық қарым-қатынас

Байланыс

қарым-қатынас

Қажеттілік – мотивтік тұлғалық

Қарым-қатынас   жасау қажеттілігі эмоциялық байланыс

Ерте балалық шақ

(1 – 3)

Заттың-манупулятивтік

Заттар

Танымдық процестер

Тілі және көрнекті – нақты ойлауы

Мектепке дейінгі

(3 – 7)

Сюжеттік – рольдік ойын

Қарым - қатынас

Жеке тұлғалық (қажеттілік – мотивтік)

Маңызды бағалы қозғалыстың іс-әрекетті қажетсінуі

Кіші мектеп жасы

(7 – 11)

Оқу  - танымдық

Ғылым негізінің әліппелері

Ақыл-ой (зият) танымдық

Ырықтылық ішкі жоспарға негізделу өзін-өзі тексеру рефлексиясы

Жеткіншектік кезең

(11 – 15)

Оқу және еңбек процесінде іс-әркеттік қарым-қатынас

Ғылым негіздері әр түрлі жағдайда байланыс жүйесі

Жеке тұлғалық (қажеттік – мотивтік)

Үлкен болуға ұмтылыс

Жоғарғы сынып жас кезеңдері

(15 -17)

Оқу – кәсіптік бағдар

Ғылым негіздері және кәсіби әрекеттер

Ақыл-ой танымдылық жеке тұлғалық (қажеттік)

Дүниетаным кәсіптік қызығу

 

 

 

2.     Жас кезеңдері (Д. Эльконин бойынша)

 

 

Егер қарттар өздерiнiң көрген, бiлгендерiн жастарға айтып отырмаса, онда қариялардың өздерi кiнәлi.  Платон

 

 

 
                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жеткіншек ер бала 13-16, жасөспірім 17-21 (денесінің дамуы): 14-15 жасқа көбірек, жыныстық дамуы 12-13 жаста басталады.

Жеткіншек қыз бала 12-15 жас

Жасөспірім: 16-20

Денесі дамуы 12-13 жас

Жыныстық дамуы 11-12 жас

Биологиялық тұрғыда үлкен тұрақтылық тән.

     Өзін қоршаған адамдармен өзара қарым-қатынасы тұрақсыз – араласуға бейім, әрекеттес болуы кейде конфликтіге әкеледі (әсіресе кризистік кезеңдерде), өзгенің пікіріне төзбестік, жеке көзқарасын қайткенде де дәлеледеуге, , өз позициясын орнықтыруға ұмтылады. Бұның бәрі үлкендермен қарым-қатынасында өз жемісін береді, әсіресе педагогтар мен ата-аналарға: өзінің дегенінен таймау, бұруға төзбеу... өз қатарымен арақатынасы – мәңгілік достық сезімінен  жек көру  сезіміне дейін өзгеруі мүмкін.

     Жеткіліксіз ұстамдылық, көңіл-күйінің тұрақсыздығы, (әсіресе өтпелі кезеңдерде) өзінің жеке ерекшеліктеріне сын көзбен қарап, талдай алмауы өзіне көзқараста: өзін-өзі өте жоғары бағалауға, өркөкіректікке, артық оптимизмге байланысты өз мүмкіндігін артық бағалау сияқты көңіл – күй ,өзін - өзі төмендету, өзіне көңілінің толмауы, өзін-өзі мінеуі сияқты көңіл – күйге жиі ауысып отырады.

     Өзін дамыту, жақсылыққа қарай өзгертуге ұмтылыс үнемі,тез туып отырады, бірақ тап солай тез сөніп қалып отырады. Жоғарғы сыныптарда өзгеріске ұмтылысы бірқалыпты тұрақтылыққа ие болып, іс-әрекеттерінде көрініс табады.

     Адамдармен қарым-қатынасы бірқалыпты. Қыздар сенгіш, иланғыш, аяушылық сезімдері айқын. Қыздарда ер балаларға қарағанда 1,5 – 2 жылға ертерек терең достық, сүйіспеншілік сезімді қажетсіну дамиды. Достары аз, достық эмоцианалды болады психологиялық сезімтал; тез әсерленгіш ,үлкендерден сезімтал шынайы қарым-қатынас күтеді. Өзінің жеке тұлғалық, рухани сапаларын бағалауда қыздар терең талдауға бейім болғандықтан, көбіне дәл немесе аздап төменнен бағаланады, бірақ оптимистік тұрғыда төмен қыздар болашақ бақыты туралы армандайды, көбінесе ол болашақтағы иллюзиялық тұрмыс түрінде елестейді, нәтижесінде «мүмкіндік» пен «жеткім келеді», «ие болам» арасындағы қайшылықтар өзін - өзі қалыптастыруға іс-әрекеттері арқылы ұмтылуға әкеледі.

 

 

Егер сені ешкім қадір түтпаса, себебі өзіңде екенін ұмытпа. Адамдық борышың, - халқыңа еңбек қыл. (Шәкәрім).

 

 

          Өзін -өзі тәрбиелеудегі жас кезеңдері.

     Балалық кезеңі – бала қоршаған орта талаптарына кеткен қателіктерін түзеу арқылы бейімделеді.

     Ерекшелігі: - мінез – құлық, тәртіптің сыртқы формасына, белгісіне мән береді (еліктейді). Бала тұлғаның санасын, тәртіпті әлі меңгерген жоқ.

     Жеткіншектік  кезең – «кейбір іс-қылық арқылы өзіндігін дәлелдеу» кезеңі. Өзін-өзі тәрбиелеу – ситуативтік, жеке ұмтылыс түрінде, тұлғаның сапалы қасиеттерін қалыптастыруға бағытталу кезеңі.

     Өте-мөте үлкен болуға, өз бетімен шешім табуға ұмтылыс, өзіне, өзгеге талап максимализмі, өзінің еріктік мүмкіндігінің шектеулілігі, қиындыққа әлінің жетпеуі ... осы кездегі ерекшелік.

     Жасөспірім – Ересек бала кезеңі – ортамен қарым-қатынасы өзгеруі, әлеуметтену кезеңі, тәжірибе жинақтап, тұлғаның сапаларды саналы меңгеру кезеңі. «Өзін жасау», әлеуметтену және мамандану, өздігінен дамуы – ерекшелігі.

 Психологтардың айтуынша бұл кезең «саналы түрде өзін - өзі тәрбиелеу кезеңі»  - "Становление гражданина "(Сухомлинский В.А.)

 

Қыз бала – бойжеткен,

Ер бала- жеткіншек – бозбала;

Даму ерекшеліктері мен әлеуметтенуі туралы не білесіз?

Мүшел жас деген не? Оны қалай  санайды?  Жауап беріп көрші...

 

   Болашақ маман:

 

□    Адамның тұлғалық құрылымын, оның анатомия-физиологиялық, психикалық, қоғамдық қасиеттері мен сапаларын;

 

□    Оның тұлға болып қалыптасуына әсер ететін қозғаушы күш, заңдылықтар туралы;

 

□    Балалар мен жасөспірім, жеткіншектердің жас ерекшелік және жыныстық даму ерекшеліктерін;

 

□    Адамның ішкі және сыртқы даму факторлары туралы, оның әртүрлі жағдайдағы әр кезеңдегі көріністерінің тұлға болып қалыптасудағы әсері туралы

                                              Білуі тиіс!

                                                Осы бағытта

    Ғылыми шығармашылық, ізденіс жұмыс жасап, оны қорғауға

                                         

Іске сәт!


Өз-өзіңе көңілің тола ма? Өзіңді зерттеп, өзіңді тәрбиелеу жоспарын құруға қалай қарайсың?

 

 


                                                        Жастық шақ — даналықты меңгеруге арналған              

                                                уақыт, ал кәрiлiк — оны қолдануға арналған             

                                                уақыт.    Ж.Ж.Руссо

                                                                                                                              

 

 


Шадыман шақ ескен желдей тез өтер,

Жас қартайып, жаңа ескiрiп, күш қайтып,

Қуанышты бел бүгiлетiн кез жетер.

                                         Ахмет Йүгiнеки

 


Практикалық сабақ

1.     Балаға зиян келтірмей оқытып – тәрбиелеу – туралы педагогикалық заңдылықты бәріміз білеміз. Өзіңде бар биологиялық заңдылықтар туралы, психофизиологиялық өзгерістер туралы түсініктеріңді, естіген – білген білімің мен тәжірибеңді пайдалана отырып ,балалар тәрбиесіне байланысты тиымдар (табу), яғни бала денсаулығына, дамуына кесел келтірмеу мақсатында дәлелдеуді қажет етпейтін қысқа тезис – аксиома түрінде ережелер құр.

2.     «Өзін - өзі тану» деген түсініктен бастап «өмірдің мәнін іздеу» деген түсініктерді бір-бірімен байланыстыратын логикалық тізбек құр.

3.     Тарихтан, әдебиеттен, өмірден «Тәрбиесізге берілген білім қауіп...  » деген Әл – Фарабидің пікірін дәлелдейтін мысалдар келтір.

4.     «Менің атым Қожа» (Б. Соқпақбаев) повесіндегі Қожаның «Мен» - бейнесін құрып көр. « Мен-бейнесі» адамның өзі туралы, «болашақ мен», «Мұрат – Мен» екенін есіңе саламыз.

5.     Тап осылай Том Сойердің «Мен – бейнесін» құр.

6.     Р. Киплингтің «Маугли» ертегісіндегі Мауглидің адам болып туып, жануарлар ішінде тәрбиеленгендігін білесіздер. Сенің ойыңша оны адамдар ортасында не күтіп тұр?

7.     Г. Белинскийдің «Арыстанның баласы арыстан болып туып, арыстан болып қалыптасады, ал адам баласы олай болуы екі талай» деген пікірін талда.

8.     ..1942 жылы 5 тамызда "Жетімдер үйінің"200-дей балалары мен 9 тәрбиешілері сап құрып  Варшава көшелерімен келеді. Жетімдер үйінің басшысы Януш Корчак, ұлты поляк болғандықтан гитлершілдердің оның колоннадан шығып, кетуін талап еткенінен бас тартып, екі кішкене ғана еврей балаларының қолынан жетектеп келеді. Бұл колонна өлім лагері Треблинкиге айдалып келеді.Ал еврей болғандығы ғана үшін өлімге беттеген колонна  үстінде үміттің символы болып табылатын жасыл мата үстіндегі алтын түсті төрт жапырақты сабақ бейнеленген ту желбіреп барады...     

 ...Олардың  қаза болған жерінде "Януш Корчак және балалар" деп    

    жазылған тас тұр... 

Поляк ағартушысы Януш Корчак: «Баланың өзі қатыспайынша, тәрбие жүзеге аспайды»...

«Баланың білместігін құрметтеңіз...»

 

 
 


 Януш Корчак

   1878-1942

Януш Корчактың «Баланы қалай сүю керек» деген еңбегін оқып, өз позицияңды анықтап, дәлелде. "Тек сөзбен емес, іспен  сүйе біл"деп тұрған жоқ па, Корчак?

 

9.Төмендегі түсініктерге анықтама беріп, оны өзіңнің педагогикалық сөздігіңе жазып қоюды ұмытпа!

-         заңдылық

-         жеке тұлғалық ерекшеліктер

-         қажеттілік

-         құралдық – манипулятивтік іс-әрекет

-        
сюжеттік – рольдік ойын

-         темперамент

10.«Мен кіммін?»

«Менің жетістіктерім»

«Менің кемшіліктерім» деген сұрақтарға ойланып, таблица құр (өзің үшін)

 

Менің жақсы қасиеттерім

Менің қабілеттерім

Менің жетістіктерім

Менің кемшіліктерім

 

 

 

 

 

 

 Осылайша үнемі өзіңді тануға ұмтылуға болады. Өзіңді таныдым дегенің - өзіңді тәрбиелеймін дегенің.

 

 

11.Әрбір жас кезеңіне «жас ерекшелік педагогикалық психология» оқулығынан конспект жаса.

Әсіресе бастауыш сынып оқушыларының жас және дара ерекшеліктері туралы кеңірек білуге ұмтыл.

12.Мына жұмбақты шешіп көр:

10 ит, 20 қасқыр, 30 жолбарыс, 40 қабан, 50 ешкі, 60 өгіз, 70 тұсау, 80 көсеу, 90 томар және 100 жұмыртқаның бірлігі деген нені білдіреді?

 

Шешуі:  Бұл сандар және жануарлар мен заттар адамның әр жас  кезеңдеріндегі мінезіне сипаттама болып табылады.  Бала он жасқа дейін еш нәрсе ойламайды, олар ит секілді ойнап, қаңғып жүре береді.

20 толған жігіт өте батыл, көзсіз ерлікке бейім, қорықпай, өзгеге қасқырдай шабады. Бұл кезде ол өзінің мүмкіндігін аса артық бағалауы да мүмкін.

30 жаста адам күштілігімен бірге жолбарыстай өте сақ, айлалы ,  ,білдірмей тап береді...?

Әрі қарай К. Ж Қожахметованың «Казахская этнопедагогика: методология, теория, практика». – Алматы «Ғылым», 1998. 221, 222 беттен жауаптың жалғасын табасыздар   

 

 

Жастығым өттi деп не керек уайым ғып.

Жiгiттiк дегенiң — қарттыққа дайындық.

Жылама, ағайын, жастығым тәмам деп,

Жыла сен, қарттыққа дайындық жаман деп.

 

                       ӨЗІҢЕ БІР АДЫМ


                              ( практикалық жұмыс)

 

                         Өзің туралы кітап жаз

Ол үшін сен өзің туралы үшінші жақта жазасың. Бұл саған өзің туралы көбірек білуге және түсінуге көмектеседі.

Мұндай мәтін адам өзін толық және қорқынышсыз көрсетуіне жол ашады. Бұдан бөлек сен өз арманыңды ашық жеткізіп, оны орындалғандай етіп есептейсің. Кейде бұл өз дегенімізге  жетуге көмектеседі.

   1.         Өзіңді және өміріңді суретте. Сен өзің қандайсың, қандай отбасында , қайда тұрасың. Кайда оқисың, кіммен араласасың, нені ұнатасың, нені ұнатпайсың, өзіңе не тілейсің, ...-бәріне жақын досыңның көзімен қарап отырғандай елестетіп жаз. Мысалы, Жазира Атырауда тұрады. Оның шашы қара, көзі де мойылдай, сұңғақ, жіңішке қыз. ..

Қаласаң, сурет сал .

   2. Өзіңе әңгімелесетін адам тап.  Оған сырыңды хат етіп жаз.

Ақыл сұра . Сол адам болып өзің «оған» жауап бер.

Өзіңнің сезіміңді суретте.

   3. Күнде жеткен жетістігің мен кемшілігіңді  бір парақты қақ жарып екі жағына тізіп жаз. Қайсысы көп? Неліктен? Не істеу керек?

4.Жоспар құр. «Менің кемшілігімді  түзету жоспары.»

Көмекші адамдардан ақыл сұра. Өзіңнің  жақсы қасиеттеріңнен «ақыл сұра» олар не дер еді?

5. «Мен өзімді жақсы көремін!» деген ойды бар денеңмен сезінуге тырыс. Өзіңе комплимент айт, айнаға күлімсіре, бар денеңе рахмет айт.

Өзің жайлы ұнамды ой сенің нашар қасиетіңді жеңуге көмектеседі.

Сені не нәрсе бақытты етер еді?

Соған жетесің!

Ол үшін ерінбе, белсенді бол! Жоспар құр! Мақсат қой! Ізден! Іске кіріс

«Жер бетінде өмір сүретін барлық тіршілік иелерінің ішінде тек адам ғана өзін  өзгерте алады».            В.Джеймс.

 

 
 

 

 

 

 

 

 


Әдебиеттер

 

1. Ананьев Б. Т.                               О человеке. М., 1980. Т. 2.

             

2. Алдамұратов Ә.                           Жалпы психология.

3. Бернс Р.                                       Развитие Я – концепции и воспитание.          М., Прогресс  1986

4. Қожахметова К. Ж.                   Казахская этнопедагогика: методология, теория, практика». Алматы., «Ғылым» - 1998.

5. Қоянбаев Ж. Б.                         

    Қоянбаев Р. М.                          Педагогика. Астана «Рауан» - 1998.

6. Подласый И. П.                         Педагогика. М. Прсвещ. 1983

7. Смирнов В. И.                           Общая педагогика. М., Логос, 2002.

8.    Мұқанов М.  М.                        «Жас ерекшелік және педагогикалық психология» Алматы., 1982.   

 

                                          Іске сәт!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


-практикалық сабақ тақырыбы: Оқушы тұлғасын дамыту, әлеуметтендіру және тәрбиелеу

Мақсаты: Дамудың негізгі факторлары, оларды бастауыш мектептегі педагогикалық процесті ұйымдастыруда есепке алу бағыттындағы білімдерін жетілдіру.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1.     Жеке тұлғаның даму процесі

2.     Даму және тұқым қуалаушылық

3.     Тұлға дамуына ортаның ықпалы. Тәрбиелеуші ұжым қалыптастыру – тәрбиенің негізгі шарты

4.     Іс-әрекет тәрбие факторы ретінде. Оқу әрекетінің тұлға дамуындағы орны.

5.     Даму диагностикасы, оны оқу-тәрбие процесінде есепке алу

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру  бағытындағы  жұмыстар:

1.     Өзіңізді өзіңіз тәрбиелеу, өз бетіңізше біліміңізді жетілдіру жоспарларын құру;

2.     Отбасының, мектептің, қоршаған ортаның бала тәрбиесіне ықпалына бақылау жасау;

3.     Бала дамуы ерекшеліктерін зерттеуге бағытталған әдістемелер тізбесін жасау. Әдістемелер жинақтайтын папка ашу.

Зерттеу дайындауға ұсынылатын баяндама, мәнжазбаның үлгі тақырыптары:

1.     Тұлға белсенділігі – дамудың басты факторы;

2.     Тұлға және ұжым;

3.    Ойынның тұлға дамуына ықпалы;

4.    Оқу әрекеті тұлға дамуының негізгі факторы т.б.

           

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

4. Подласый И.П. Педагогика начальной школы. Учебное пособие – М.;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Амонашвили Ш.А. Школа жизни – М., 1998;

2.     Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

3.     Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс, 2004;

4.     Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях – М., 2000;

            Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1.     Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 12-қыркүйек 1995 ж.

 

 

 

Тәрбие теориясы тарауы.

 тақырып: Тәрбие әлеуметтік құбылыс.

 

                ●    Бұл тақырыпты оқу барысында сіздер тәрбие құбылысының мәнін айыра    аласыздар;

●    Тәрбие процесінің қозғаушы күштері туралы,

●    Тәрбиенің маңызды заңдылықтары мен принциптері туралы білетін боласыз;

●    Тәрбие процесінің құрылымымен, логикасымен танысасыз;

●    Адамның дамуындағы, әлеуметтенуіндегі көптеген әсер етуші факторлар қатарында тәрбиенің ролін анықтайсыз;

●    Өздеріңіздің қысқа педагогикалық сөздіктеріңізді толықтырасыз;

●    Осы тарау бойы сіздер ұлы адамдардың тәрбие туралы пікірлерімен танысасыздар

 

       «Неғұрлым адам тәрбие өнерін теориялық немесе практикалық тұрғыда аз білсе, соғұрлым ол оған өте таныс, түсінікті, жеңіл іс секілді көрінеді. Тәрбиенің үлкен шыдамдылық қажет ететінін жұрттың бәрі біледі, кейбіреулері ол үшін туа берілетін қабілеттілік, іскерлік, дағды керек деп ойлайды; ал тек аздаған адамдар ғана шыдамдылық, туа берілген қабілеттілік пен қалыптасқан дағдыдан басқа да арнайы білім керек екеніне көздері жете бастайды»,-деп бастайды орыстың атақты педагогы Константин  Дмитривич Ушинский өзінің «Человек как предмет воспитания. Опыт педагогической антропологии» деген еңбегінде.

     Тәрбие түсінігін педагогика пәнінің алғашқы тақырыбында кең мағынада, тар мағынада қарастырған болатынбыз.

     Тәрбие-бұл...

     Тәрбиені кең мағынада қарастыра отырып, оның педагогикалық құбылыс екенін, жеке тұлғаның мақсатты нәтижеге бағыттала арнайы ұйымдастырылған тәрбие жүйесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің өзара қарым-қатынасы арқылы қалыптасу процесі екенін білдік.

Бұл анықтаманың әмбебап түсінік екенін дәлелелдеп көрейік:

1. Тәрбие –бұл  процесс... Бұл тезис жалпы бәрімізге танымал, қабылданған түсінік.

2. Тәрбие –бұл мақсатты бағытталған...

Қарастырып отырған процесс – тәрбие тек нәтижеге, яғни көздеген мақсатты орындауға бағытталса ғана тәрбие деп аталады. Бұған ешкім қарсы дау келтірмес... Мақсатымыз нәтижесінде жан-жақты тұлға қалыптастыру, яғни тәрбиешінің және тәрбиеленушінің екі жақты әрекеттестік процесі.

3. Тәрбие – бұл мақсатты жеке  тұлға қалыптастыру процесі. Осы жерде атап кететін мәселе, «қалыптастыру» - (формирование) түсінігі кейде «сырттан ықпал, әсер» деген сөзбен ассосацияланады. Күштеп, еркінен тыс әсер ету деген ұғым гуманизм, демократия түсініктеріне жат. Ал біздің түсінігімізше, қалыптастыру деген түсінік бір процестің екі жақты байланыстығын көрсетеді; тәрбиешілердің сыртқы әрекеті (ұйымдастырудан, басқарудан, реттеуден, т.б. көрінетін) және тәрбиеленушінің ішкі әрекеті (белсенділігі); басқаша айтқанда, педагогикалық әсер және сол әсерге тәрбиеленушінің реакциясы, яғни осы тезисті талдай келе, жағдай тудыру, тәрбиелік қарым-қатынас орнату түбінде жеке тұлғаның қалыптасуына әкеледі деп түйіндеуге болады.

4.    Тәрбие жеке тұлғаны арнайы ұйымдастырылған тәрбие жүйесінде мақсатты, нәтижеге  бағыттала қалыптастыру – деген пікірде көңіл аударатын ойымыз - жүйе деген сөз. Яғни әдіс те, тәсіл де, құрал да емес, ол жүйе ... арнайы ұйымдастырылған тәрбиелік жүйе дегенде отбасы, мектеп, жұртшылық, т.б. тәрбие институттарының мақсатты бағытталған жүйесін айтып отырмыз.

5. Тәрбие – жеке тұлғаның арнайы ұйымдастырылған тәрбие жүйесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушінің өзара қарым-қатынасы, әрекеттестігі арқылы мақсатты, нәтижеге бағыттала қалыптасу процесі дегенде «өзара қарым-қатынас әрекеттестік» қамтамасыз ететін ортақ мақсат, қарым-қатынастың жүзеге асуын айтып тұрмыз.

    Сонымен, бұл «тәрбие» деген түсінікті талдап, мәнін ашуға тырыстық.

 

♦      Тәрбиенің қозғаушы күштері. Кез-келген процесс секілді тәрбие ішкі-сыртқы, обьективтік, субъективтік қайшылықтардың өзара байланыстарының нәтижесінде дамиды.

●  Қоғамдық, әлеуметтік құбылыстар мен процестерінің негізінде пайда болатын сыртқы объективтік қайшылықтар;

●  Саяси, экономикалық, демографиялық, информациялық процестер мен шиеленістер тудырған қайшылықтар;

●  Қоғамның өсіп келе жатқан ұрпақтан күтетін әмбебаб үміттері мен беретін өз мүмкіншіліктерінің және жастардың, балалардың субъективтік қажеттіліктері (әлеуметтік мәдени, жас ерекшелік және жеке бастың даму жағдайы) арасындағы қайшылықтар;

●  Ұрпақтар арасындағы «Әке мен бала»(" проблема отцов и детей ") қайшылықтары; дүние танымдық позицияларының, адамгершілік – эстетикалық құндылықтары арасындағы қайшылықтар, әсіресе, қазіргі таңда идеология, мораль, адамгершілік идеалдарының өзгеруіне байланысты бұл қайшылықтар үлкен мәселе бола түсуде.

Алайда осы проблема  қазақ халқы үшін  мүлдем болмаған. Үлкенге деген ізет, әдептілік бойында бар бала ешқашан әке-шешеге қарсы тұрмаған.  13-те отау иесісің деп ер баланың бойында  ерте  азаматтық борыш  сезімін қалыптастырған.

●  Отбасылық қарым-қатынас, отбасылық тұрмысқа жаңа көзқарас, ұрпақтардың өзара серіктестігі, қауымдастық, бір-біріне әсер етуінің азаюы, эмоциялық - әлеуметтік сараңдық, үлкендердің хабар таратушы, білімнің қайнар көзі болу қабілетінен айрыла бастауы себебінен туатын қайшылықтар;

●   Қоғамның – экономикалық даму темпі мен перспективасы арасындағы; қоғамның білім - тәрбие беру ісіне қаражатының жеткіліксіз болу; педагогикалық ғылым мен білім беру практикасының білімге қойылатын талаптардың өсуі арасындағы қайшылықтар.

   Ішкі объективтік қайшылықтар педагогикалық процестің өзінің диалектикасын айқындайды:

●  Баланың табиғи іс-әрекет белсенділігі мен оның өмірінің әлеуметтік – педагогикалық жағдайлары арасындағы қайшылықтар;

●  жеке тұлғаның өзіндік шығармашылық қалыптасу процесі мен педагогикалық процестің ұйымдастырылуының көптік - репродуктивтік ерекшелігі арасындағы қайшылықтар;

● баланың ішкі ұмтылысы мен мүмкіндіктерінің және сыртқы талаптардың арасындағы қайшылықтар;

іс-әрекеттің мақсаты мен мотиві арасындағы қайшылық; педагогтың тапсырмасы бойынша, жүктелген іс-әрекет барлық уақытта бірдей өсіп келе жатқан адамның ойындағыдай бола бермейді.

 

●  қоғам, мектеп, ата-ана қойып отырған талаптардың тәрбиеленушінің нақты мүмкіндіктеріне сәйкес келмеуі себепті туатын қайшылықтар;

●  жеке тұлғаның жаңадан туып отыратын қажеттілігі мен оны орындау мүмкіндігінің арасындағы қайшылықтары;

●  табиғаттың, қоғамдық өмірдің құбылыстары мен оларды түсіну білімнің, тәжірибесінің жеткіліксіздігі арасындағы қайшылықтар;

                            

                Л.Н. Толстой: «Тәрбие дегеніміз – бізге жақсы болып көрінетін адамды  қалыптастыру мақсатындағы біреудің екінші адамға  әсер етуі.!»                                                                        (1828 – 1910)

      

 

*Субъективтік қайшылықтар.

 

●  Тұлғаның өзіндік қалыптасуы және оны қалыптастыруға білім беру мекемелерінде оқу-тәрбие ісінде көп мақсаттылық  және әр жақты қарау әсерінен туатын қайшылық;●  Білім мен іскерліктің қажеттілігінің өсуі мен педагогтар мен білім беру мекемесінің ол білім мен іскерлікті беру мүмкіндіктерінің шектеулі болуынан туатын қайшылықтар;

●  Жеке тұлғаның дамуына іс-әрекеттің әсерінің маңыздылығы мен сөз арқылы әсер етудің әлі де етек алып отырғандығы арасындағы қайшылықтар;

     Болашақ  маман

●  Ішкі, сыртқы, объективтік, субъективтік қайшылықтар өзегін;

●  Қайшылықтар тудыратын педагогикалық қателіктердің себебі мен нәтижесін

                                            Білуі керек.

   Болашақ  маман:

● Тәрбие процесіндегі өтіп жатқан ішкі және сыртқы жағдайларды талдап, бағалай алуы керек.

●  Қайшылықтарды тауып, оны шешіп, жоя алуы керек.

 


Осы материалды оқып, көршіңмен талда. Ең басты 4 пікірді жаз.

Маңызды деген 4 сөйлемін ол саған айтсын. Екеуің бірігіп осы тақырыпты ашатын қысқа тезис жасаңыз.

 

                                          

тақырып: Тәрбиенің мәні Тәрбие мақсаты, түрлері, даму тарихы 

 

  Тәрбие – мақсаты жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылатын  тәрбиеші мен тәрбиеленушінің ықпалдастығына негізделген арнайы ұйымдастырылған жүйе түріндегі әлеуметтік процесс. Біртұтас педагогикалық процестің бір бағыты ретінде тәрбиенің оқумен ортақ белгілері көп, ал өзіне тән ерекшеліктеріне: мақсатқа бағыттылығын, нәтиженің бірден көрінбейтінін, көп факторлылығын, өзгермелілігін, үздіксіздігін, кешенділігін, баламалы мәнін, екі жақтылығын т.б. атауға болады. Жеке тұлға қалыптасуында өзіндік тәрбие мен қайта тәрбиелеудің маңызы зор.

Тәрбиенің қалыптасқан түрлері және даму тарихы бар:

1.     Авторитарлық тәрбие. Тәрбие дегеніміз балаларды басқару деген көзқарас ұсынып, соған сай негізгі әдістеріне бақылау, тыйым салу, бұйрық, ескерті т.б. жатқызады. Өкілі неміс педагогы И.Ф.Гербарт.

2.     Еркін тәрбие. Тәрбие дегеніміз баланың табиғи дамуына жағдай жасау деген көзқарас ұстанады. Негізін салушы Ж.Ж.Руссо.

3.     Демократиялық тәрбие. Тәрбиеге балалардың өзін өзін-өзі басқару органдарын, ұжымды қатыстырудың тиімділігін дәлелдейді. Өкілдері А.С.Макаренко, Н.К.Крупская, В.А.Сухомлинский т.б.

4.     Педалогия. Тұлға туралы жан-жақты мәліметтер жинау негізінде тәрбиені даралау (дифференциялау) принципін ұстанады.

5.     Жеке тұлғаға бағытталған тәрбие баланы дамытуға, тәрбиелеуге бағытталған жұмыстардың барлығы баланың ерекшеліктеріне сай болуы керек деген тұжырым ұсынады. Джон Дьюидің бұл идеясы А.Л.Бодалев, З.И.Малькова, Л.И.Новикова тұжырымдамаларында жалғасқан. Я.Корчак баланың құқығын мойындау негізінде қарым-қатынасты өзгерту арқылы тәрбиелеу идеясын ұсынады.

6.     Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу. Ұжымдық шығармашылық тәрбие концепциясы. Тәрбиенің басты құралы еңбек, іс-әрекет деп танып, сол арқылы еңбеккер, қоғам қайраткері, қоғам мүшесін тәрбиелеуге бағытталған А.С.Макаренко, И.П.Иванов, В.А.Карповский тұжырымдамалары жас ұрпақты тәрбиелеу процесінде басшылыққа алынып отыр.

7.     Р.Штайнер, Л.Колбергтің адамгершілік тәрбие бағытындағы ой-пікірлері Вальдорф мектебінің негізгі бағытына айналған.

8.     Л.С.Выготскийдің тәрбие мен оқытуды баланың болашақ даму аймағына бағыттау теориясы тәрбиенің басты қағидаларының бірі болып отыр.

Қорыта айтқанда, тәрбие заңдылықтары мен қағидаларын ескере отырып, қазіргі заман талабына сай ұрпақ тәрбиесін жетілдіруге бағытталған ізденістер көп.

Тәрбиенің түрлерін анықтау оның басым көрінетін негізіне сүйенеді:

1.     Мақсатына қарайадамгершілік, азаматтық, экологиялық, экономикалық, құқықтық, дене, ақыл-ой т.б. тәрбие түрлері анықталады.

2.     Тәрбиеленушілер санына қарай – жеке, ұжымдық тәрбие түрлері бөлінеді.

3.     Тәрбиеші мен тәрбиеленушінің қарым-қатынас ерекшелігіне орай – авторитарлық, демократиялық, либеральдық, еркін тәрбие түрлерін атауға болады.

4.     Құндылық ерекшелігіне сәйкес – прагматикалық, діни, аксиологиялық тәрбие түрлерін бөлуге болады.

Қазіргі таңда ҚР тәрбие процесін жетілдіру мәселелері мемлекеттің осы бағыттағы саясатын анықтайтын тұжырымдамаларға сүйенеді: (ҚР тәлім-тәрбие тұжырымдамасы, ҚР балалар құқығы туралы ,ҚР Білім туралы Заңы, ҚР экологиялық тәрбие беру туралы Заң т.б.)

 

 Тақырып: Тәрбиенің заңдылықтары мен принциптері

 

Тәрбиенің тиімділігі заңдылықтар мен қағидалардың сақталуына тікелей тәуелді. Тәрбие заңдылықтары:

-         мақсат пен іс-әрекеттің сәйкестігі;

-   объективті және субъективті факторлардың ықпалы ескерілуі;

-         тәрбие мен өзіндік тәрбиенің өзара ұштасуы;

-         тәрбиенің оқу, даму процестерімен байланысы;

-         педагогтың тәрбиелік ықпалының сапасы;

-         педагогтың ықпал мен тәрбиеленуші мүмкіндігі арасындағы үйлесім;

-         тәрбиенің сезімдік ықпалына сүйену т.б.

Осыған орай тәрбие қағидалары туындайды: тұлғалық бағыттылық, тәрбиенің өмір, еңбекпен байланысы, тәрбиенің қоғам мүддесіне тәуелділігі, жағымды үлгіге сүйену, тәрбиелік ықпалдар бірлігі т.б.

Қағидаларды тәрбие процесінде басшылыққа алудың төмендегідей ерекшеліктері бар:

1.     Міндеттілігі. Қағида – жай ұғым немесе ақыл емес, міндетті және толық орындалуды қажет ететін талап.

2.     Кешенділігі. Тәрбие қағидаларын ретімен немесе басқаларынан ерекше жеке қолдану мүмкін емес, тәрбие процесінде тәрбие қағидалары кешенді түрде жүзеге асырылады.

3.     Тәрбие қағидалары мәнінің теңдігі. Негізгі, көмекші, қосымша қағида деген ұғым болмайды.

Тәрбие қағидаларын басшылыққа алу тәрбиешінің шеберлігіне байланысты.

Тәрбие процесінің мазмұны мен құрылымы жалпы азаматтық құндылықтарға негізделген бағыт-бағдар және базалық мәдениет қалыптастыруға бағытталады. Құндылыққа негізделген бағыт-бағдар: адами құндылық (адам құқы мен еркін құрметтеу), қоғамдық құндылық (ұлтжандылық, отаншылдық, сезімдері, тілін, салт-дәстүрін, табиғатын, дінін қадірлеу, әлеуметтік құндылық (гуманистік қатынас, қоғамдық тәртіп), ұлттық құндылық (өз ұлтының ерекшелігін насихаттауы, басқаларға танытуы) т.б.

Ал тұлғаның базалық мәдениетінің құрылымына ғалымдар көбіне төмендегі бағыттарды ұсынады:

-                   ғылыми дүниетанымын қалыптастыру;

-                   азаматтық тәрбие;

-                   еңбек тәрбиесі;

-                   адамгершілік тәрбиесі;

-                   эстетикалық тәрбие;

-                   дене тәрбиесі.(сызбаны қараңыз).

Азаматтық тәрбиенің мәні – жас ұрпақты отаншылдық, ұлтжандылық рухта тәрбиелеп, басқа азаматтар мен мемлекеттік билікті сыйлауға үйрету, ұлтаралық сыйластық сезімдерін дамыту.

Азаматтық тәрбие жүйесі:

-                   азаматтық сана қалыптастыру (Отаны, дүниежүзілік өркениет тарихын, мәдениетін меңгеруі, өз ұлтының тілін, дінін, салт-дәстүрлерін, рәміздерін білуі) ;

-                    азаматтық сезім, қасиеттерді тәрбиелеу ұлтжандылық, елін, жерін сүю, азаматтық борыш, әлеуметтік жауапкершілік, елін, жерін, намысын қорғау, мемлекеттік билікті құрметтеуі, толераттық қасиеті;

-                   азаматтық мінез-құлық қалыптастыру (қоғамдық белсенділік, орындаушылық тәртіп т.б.)

Оқушылардың азаматтық тәрбиесі оқу процесінде және арнайы ұйымдастырылған тәрбие процесінде жүзеге асады. Азаматтық тәрбиеде отбасының, ақпарат құралдарының ықпалы ерекше.

Оқушыларды азаматтық тәрбиенің жалпыадамзаттық құндылықтары аспектілерінде тәрбиелеу – азаматтық тәрбиенің басты мақсаттарының бірі. Азаматтық мәдениет, басқа ұлт, дін, нәсілдерді құрметтеу гуманистік, толеранттық тәрбиенің негізі мектепте қаланады.

Құқықтық тәрбие оқушыларда құқықтық мәдениет пен құқықтық іс-әрекет қалыптастыру, құқық заңдары мен ережелерін түсініп, орындауға баулу мақсатын көздейді. Құқықтық тәрбие жүйесі мемлекеттің сипатына және саясатына тікелей байланысты.

Құқықтық норма – адамның қоғамдық талапқа сай әрекет қылығының үлгі моделі. Баланың құқықтық нормалары «Адам құқығының жалпы Декларациясында» (1989 ж.), «Бала құқығы туралы Конвенцияда» (1989 ж.), «Балалар тіршілігін сақтау, қорғау және дамыту Декларациясы»(1990 ж.) «Ымырашылдық принциптері Декларациясы» (1995 ж), «Қазақстан республикасындағы баланың құқықтары туралы» ҚР заңында (2002 ж), ҚР конституциясында, ҚР білім туралы Заңында т.б. көрініс тапқан.

Адамның, оқушылардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы «Қоршаған ортаны қорғау туралы ҚР Заңында», «Көшеде жүру тәртібі» ережелерінде, қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережелері, оқушылар ережелерінде т.б. сипатталады. Құқық тәрбиесінің мазмұны осындай заңдар мен ережелерді білгізу және орындатуға, заң бұзушылықтың алдын алуға бағытталады.

Саналы тәртіп – құқық тәрбиесінің негізгі көрсеткіштерінің бірі. Қоғамдық тәртіпсіздік пен қылмысқа қарсы тұру, заңдардың орындалуы мен сақталуы үшін күрес әр оқушының құқықтық мәдениетінің қалыптасу көрсеткіші болып табылады.

Адамгершілік тәрбиесі – тәрбиленуші санасына, сезіміне, әдет-қылығына, мақсат бағытына қоғамның моральдық талаптары тұрғысынан ықпал ету. Адамгершілік тәрбиесінің міндеттері: ізгілікті сана қалыптастыру: инабаттылық, этикалық сезімдерін тәрбиелеу және дамыту: адамгершілік нормаға сай іс-әрекет, әдет-қылықтар қалыптастыру.

Жеке тұлға дамуындағы адамгершілік тәрбиесінің ролі туралы Я.А.Коменский, Дж Локк, И.Г.Песталоцци, Әл-Фараби, Қожа Ахмет Яссауи, А.Құнанбаев, Е.Әбдіразақов, А.Р.Төлеубеков т.б. еңбектерінде баяндалған. 1989 ж «Жас ұрпаққа адамгершілік-эстетикалық тәрбие беру концепциясы» қабылданды.

Адам санасының формасы және адамзат мәдениетінің бөлігі ретінде мораль жеке тұлғаның адамгершілік мәдениетін қалыптастыруда маңызды роль атқарады. Моральдың ұжымшылдық (біріміз бәріміз үшін, бәріміз біріміз үшін), гуманистік (адам адамға дос, жолдас, бауыр), белсенді, қаракетшіл (еңбек етпеген ішіп-жемейді) түрлерін атауға болады.

Мәдениет тарихында адамгершілік тәрбиесі мәнін түсінудің 4 бағыты қалыптасқан:

-                   патерналистік (үлкендерге құрмет, кішіге ізет түріндегі тәрбие);

-                   діни дәстүрге негізделген (діни наным сенімдерді қолдау түріндегі тәрбие);

-                   ағартушылық (ғылыми білімдерді игерудің нәтижесі түріндегі тәрбие);

-                   коммуналық (ұжымшылдық сезімін тәрбиелеу бағытындағы тәрбие);

Адамгершілік мәдениет ұғымы бір бағытпен шектелуі мүмкін емес. Сондықтан адамгершілік тәрбиесінің көрсеткіштеріне:

-                   адамгершілік сана (адамгершілік идеал (мұрат), этикалық құндылық, моральдық қажеттілік т.б.);

-                   адамгершілік сезім (ар, ұят, намыс, өзіне деген құрмет, принципшілдік, мейірімділік, жанашырлық, сыйластық, достық, шыншылдық, адалдық т.б.)

-                   этикалық-моральдық нормаларға сай іс-әрекет (жамандық жасамау, шындықты айту, оны қорғау т.б. саналары жатады).

Адамның эстетикалық тәрбиесі оның өмірінде ерекше орын алады. Әсемдікті көре, түсіне, жасай білу адамды рухани тұрғыдан байытып, рухани ләзаттануына мүмкіндік береді.

Эстетикалық тәрбие – тұлғаның көркемдік санасын, сезімін соған сай іс-әрекетін қалыптастыру және дамыту. Эстетикалық тәрбиенің міндеттері: тұлғаның өнер мен қоршаған болмыс нысандарын қабылдау, бағалау дайындығын дамыту: көркемөнер және жалпы іс-әрекет саласындағы шығармашылық қабілетін дамыту.

Эстетикалық тәрбие мазмұны эстетикалық таным, талғам, эстетикалық белсенділігін тәрбиелеуге бағытталады.

Мектептегі тәрбиенің негізгі бағыттары оқу пәндері мазмұнында кең қамтылған (Бейнелеу өнері, музыка, әдебиет, табиғат,технология т.б.). Бұл бағыттағы жұмыстар сыныптан тыс, мектептен тыс тәрбие шаралары, қосымша білім беру мекемелеріндегі (музыка, өнер мектептері, көркемөнер, би үйірмелері т.б.) бағдарламалар арқылы жүзеге асады.

Эстетикалық тәрбие көрсеткіштеріне:

-                   эстетикалық сананың даму деңгейі (дүниежүзілік және Отандық  мәдениет саласындағы білімі, шын және жалған көркемдікті ажыратуы, әсемдікті қабылдауы, түсінуі т.б.)

-                   эстетикалық сезімі, талғамының қалыптасуы (көркем шығармашылық қабілеті, көркемөнер әрекетіне қызығуы, қажеттігі т.б.);

-                   көркем шығармашылық іс-әрекет тәсілдерін меңгеруі, өз іс-әрекетін эстетикалық нормалар мен құндылықтарға сай ұйымдастыруы т.б. жатады.

Экологиялық тәрбиенің мәні – жас ұрпақ бойында қоршаған ортаға деген жауапкершілік, табиғатты ұлттық және жалпыазаматтық құндылық ретінде тану, онымен дұрыс қатынас жасау бағытындағы білімдерін қалыптастыру, экологиялық зардаптармен күресу, қоршаған ортадан ләззат алу, оған қайырымдылық сезімдерін тәрбиелеу бағытындағы жұмыстарды ұйымдастыру.

Экологиялық тәрбиеге байланысты іс-әрекет мазмұны:

-                   тәрбиеленушілердің қоршаған ортаны зерттеп, тануы;

-                   табиғаттың экологиялық қалпына талдау жасау;

-                   әлем, ел, өзі өмір сүріп отырған ортаның экологиялық жүйесі проблемаларын түсінуі;

-                   экологиялық жағдайға ықпал етуге бағытталған адам іс-әрекетіне қатысу т.б.

Оқушыларға оқу процесінде экологиялық білім беру, дүниетану, әдебиет, математика, бейнелеу өнері, еңбекке баулу пәндерінде жүзеге асады. Дүниетану пәнінде дүниенің біртұтас экологиялық жүйе екенін ұғынып, ол жүйе компоненттері арасындағы себеп-салдар байланысты түсінсе, әдебиет пәнінде осы бағыттағы білімдері сүйсіну, қуаныш, реніш, өкініш т.б. сезімдер негізінде бекиді. Математика пәнінде табиғат байлықтарын ретсіз, жауапкершіліксіз пайдаланудың салдарларын сандық көрсеткіштер арқылы терең ұғынса, бейнелеу өнері пәні қоршаған орта әсемдігін қабылдауға үйретіп, жауапкершілік сезімдерін дамытуға ықпал етеді. Еңбекке баулу пәнінде қоршаған ортаның жағдайын жақсартуға бағытталған іс-әрекеттерге үйренеді (ағаш отырғызу, құстарға ұя жасау, қалдықтарды тиімді пайдалану т.б.)

Сабақтан тыс уақытта экологиялық тәрбие беру экологиялық білімдерін тәжірибеде жүзеге асыру, табиғатпен тікелей қарым-қатынас жасау, экологиялық зардаптардан қорғану іс-әрекеттерін ұйымдастыру т.б. бағытталады.

Экономикалық тәрбие – нарықтық қатынас жағдайында өмір сүруге қабілетті, заттық және рухани игіліктерді пайдалану, бөлісу, алмасу жөніндегі білімі бар, яғни өз іс-әрекеті мен қызметін экономикалық тұрғыдан ұйымдастыра алатын тұлға қалыптастыру.

Бұл төмендегідей кешенді міндеттермен байланысты:

-                   негізгі экономикалық ұғымдар мен заңдарды меңгерту;

-                   оқушыда экономикалық білімге, өз ісін экономикалық тұрғыдан ұйымдастыруға деген қажеттікті қалыптастыру;

-                   табыскерлікті, өзіндік дербестікті дамыту;

-                   экономикалық іскерлік, дағдыларды меңгерту т.б.

Экономикалық тәрбие мазмұны экономикалық білімнің бастауларын оқу және сабақтан тыс жұмыстар барысында меңгертуге бағытталады.

Оқушыларға экономикалық білім математиканы, еңбекке баулу, дүниетану пәндерін оқыту барысында беріледі. Математика пәнін оқыту барысында үнемшілдік, ысырапшылдық сияқты қасиеттердің пайдасы мен зиянын сандық эквивалент түрінде қабылдаса, еңбекке баулу пәнінде үнемшілдікке, қалдықсыз жұмыс жасауға, қалдықты қажеттікке жаратуға бағытталған практикалық іскерлік дағдылары қалыптасады. Өнімді еңбекпен шұғылдану, табыс табу көзқарастары қалыптасады. Дүниетану пәнінде өндіріс орындары жұмысымен танысу негізінде товар айналымы, өнім бөлісу, алмасу сияқты экономикалық білімдер меңгеріледі.

Сыныптан тыс жұмыстар барысында экономикалық білімді қажетсінуін тәрбиелеу бағытындағы жұмыстарға көңіл бөлінеді. Кәсіпкер, менеджер қатысатын рольдік іскерлік ойындар, шебер қолдар (қалдықтарды пайдаға жарату) үйірмелері, шағын өндірістер (кітапқа қыстырғыш, тақта сүрткіштер т.б. қажетті өнімдер дайындайтын) жұмыстарын ұйымдастыруды атауға болады.

Еңбек тәрбиесінің мәні – оқушының бойында осы заманғы техникамен, технологиямен жұмыс жасау, өндірісті ұйымдастыруға байланысты ептіліктер мен дағдыларды қалыптастыру, еңбекке сүйіспеншілік көзқарас, ынта-ықылас, сый-құрмет сезімдерін тәрбиелеу, еңбек етуге психологиялық, физиологиялық дайындықтарын қамтамасыз ету.

Еңбек тәрбиесінің мазмұндық негізін оқу еңбегі, өзіне-өзі қызмет ету еңбегі, қоғамдық пайдалы еңбек құрайды. Бастауыш мектептегі еңбек тәрбиесі:

1)              еңбекке деген сүйіспеншілік, еңбек адамына, еңбек нәтижесіне құрметпен қарау;

2)              халық шаруашылығы саласындағы еңбек түрлерімен таныстыру, қажетті дағды, іскерліктерін қалыптастыру;

3)              мамандық таңдауға дайындау міндеттерін шешеді;

Бұл міндеттерден өз кезегінде практикалық тұрғыдан шешуді қажет ететін міндеттер жүйесі туындайды:

-                   балаларды еңбекке психологиялық және практикалық тұрғыдан дайындау (еңбекті өз бетімен, өз еркімен ынталана істеуі, еңбектің адам мақсатына жетудегі басты құрал екеніне сенімін қалыптастыру);

-                   оқушылардың еңбек дағдыларын қалыптастыру (ұжымдық, жеке еңбек дағдылары мен нормаларын меңгерту);

-                   еңбек ету мәдениетін қалыптастыру (жұмысты сапалы, тиімді атқаруы, уақытты ұтымды пайдалануы, еңбек құралдарына, нәтижесіне ұқыпты қарауы, еңбекті жоспарлауы, демалыспен ұштастыра білуі, нәтижесін талдауы, іс-құжаттармен сауатты жұмыс жасауы, дербестігі, ғылыми-техникалық білімді меңгеруі);

-                   кәсіптік бағыттылығын тәрбиелеу (кәсіптік диагностика, кәсіптік бағдар беру, кәсіптік білім беру т.б.)

Бұл міндеттер жүйесі мектептегі оқу-тәрбие процесі, от басы тәрбиесі, ақпарат құралдары арқылы жүзеге асады.

Қоғамның, техникалық прогрестің қарқынды дамуы – адам денсаулығы проблемасын бірінші кезекке шығарып отыр. Нашақорлық, ішімдікке салыну, темекі шегу, қимыл-қозғалыстың аздығы, экологиялық зардаптар, тамақтану, күн режимдерінің сақталмауы, ой еңбегінің ара салмағының артуы т.б. адам организмінің дамуына, денсаулыққа өзіндік ықпалын тигізіп отыр. Сондықтан осы проблемалармен айналысатын ғылым саласы валеологияға, оқушыларға валеологиялық тәрбие беруге деген қажеттілік туындап отыр.

Салауатты өмір салтын қалыптастыру төмендегі міндеттерді шешумен тікелей байланысты.

1.                                         Денсаулыққа қажетті санитарлық-гигиеналық жағдай туғызу (мектеп үйінің құрылысының, жабдықталуының талапқа сай болуы, өмір қауіпсіздігі ережелерінің сақталуы, дұрыс тамақтануды ұйымдастыру, оқу жүктемелерінің, сабақ арасындағы үзілістердің нормаларының сақталуы, күн режимі талаптарының орындалуы, мектеп жиһаздарының оқушылардың жас ерекшелігіне сай болуы);

2.                                         Оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруға қолайлы психологиялық, педагогикалық жағдай туғызу (оқушылардың өзара қарым-қатынасы, мектеп қызметкерлері және педагогикалық ұжыммен қарым-қатынасы, мектептің ата-анамен қарым-қатынасының достық, сыйластық, өзара көмекке негізделуі, салауатты өмір салтын қалыптастыру, зиянды әдеттермен күрес бағытындағы бірлескен ынтымақтастық жұмыс);

3.                                          Денсаулығын нығайтуға қажетті білім, іскерлік, дағдылармен қаруландыру (дене шынықтыру, спорт, мәдени көпшілік жұмыстар);

Мектеп оқушыларына валеологиялық тәрбие беру - өзекті мәселе. Организмнің дамуы қарқынды жүретін бұл кезеңде денсаулыққа қажетті шарттардың дұрыс орындалмауы кейін шешуі күрделі проблемаға соқтыруы мүмкін. Сондықтан мектепте оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру барысында салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізгі шарттарының орындалуына ерекше көңіл бөлінуі қажет. Сонымен қатар оқушылардың өзінің дене дамуын жетілдіру, денсаулығын нығайтуға деген қажеттігін, қызығушылығын ояту бастауыш сатысының негізгі міндеттерінің бірі.

 

Тәрбиенің негізгі заңдылықтары:

-         Тәрбие халықтық, әлеуметтік, жалпы

-         Оқыту, тәрбиелеу, дамытушылықтың біртұтастығы, бірлігі, өзара байланыстылығы

-         Тәрбие процесінде бала дамуының іс-әрекеттер мен қарым-қатынасқа тәуелділігі

-         Тәрбиенің балалардың жас және дара ерекшеліктеріне тәуелділігі

-         Ұжым мен жеке баланың тәрбие процесіндегі өзара байланысы

-         Тәрбие мақсаты, міндеті, мазмұны, әдіс-тәсілдері, құралдары, формалары, түрлерінің өзара бірлігі, байланыстылығы.

 

«Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие беру керек. Тәрбиесізге бірілген білім –адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның өміріне апат әкеледі.»

Әбу Насыр әл-Фараби.

 
       

      

 

      

       Сөйтіп, тәрбие процесі мақсатты, ұзақ та үздіксіз жүретін, нәтижесі бірден көрінбейтін, екі жақты, басқаруға қиын, өмірге келгеннен ақтық демге дейін жүретін, тәрбиеленушінің тәрбие объектісі де субъектісі де болатын, тәрбиеленушінің белсенділігін қажет ететін процесс екеніне көзіміз жетті. Осы процестің негізінде адам өзіне, өзгеге, табиғатқа, көркемдікке, мәдениетке, отанға,еңбекке деген мазмұнды дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастырады.

       Тәрбие процесі арқылы адам қарым-қатынасқа үйренеді. Ұлттық негізде тәрбиеленген бала биязы, әдепті, ұстамды, т.б. ұлттық нышанды қарым – қатынас жасауға үйренеді.

       Тәрбие арқылы балада қазақстандық патриотизм қалыптасуы керек. Кез келген ұлт өзі өмір сүріп отырған елін  құрметтеп, қадірлеп, отанын сүю, өзін осы ел азаматымын деп санауға үйренуге тиіс.

       Табиғатқа көзқарас - табиғилық принципі жүзеге асқанда толық қалыптасады. Табиғи орта, адам табиғаты – ұлды ұлша, қызды қызша тәрбиелеу, ұлттық табиғи болмысты ескеру.

                        

 

Артық етпес білгенің... Ұлттық тәрбие- тәрбие негізі

Ел президенті Н. Назарбаевтың "Қазақстан-2030" халыққа Жолдауының "Қазақстан мұраты" бөлімінде былай айтылған: "...Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы жағдайға лайықты, күллі әлемге сыйлы, өз елінің патриоттары болады... азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны -Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін  қастерлеуге,... әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баурау, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу, мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгеру..."

 

«Ұлтының қамын ойламаған адамның қамын-ұлты да ойламас болар» (Р.Ғамзатов)

 

Тәрбие мазмұны дегеніміз не?

       Тәрбие мазмұны деген түсінікке білім, сенім, дағдылар және жеке тұлғалық қасиеттер жүйелері мен оқушылардың алдарына қойған мақсат-міндеттеріне жету жолындағы тұрақты мінез-құлық, әдеттер  жиынтықтарын жатқызамыз. Ақыл-ой, дене, еңбек, кәсіби техникалық, адамгершілік, эстетикалық тәрбиелерінің біртұтас педагогикалық процесте біте қайнасып байланысуы арқылы жан - жақты және адамгершілікті дамыған тұлға тәрбиелеуге бағытталған мақсатқа жетуге мүмкіндік береді.

       Соңғы кезде тәрбие мазмұнына деген көзқарастар елеулі өзгерістерге ұшырады. Қазіргі қоғамда, мектеп мақсатқа жету жолында тәрбиенің ізгілендіруі, демократияландыру курсын ұстап отыр. Бұл тәрбиенің жаңа сапалы жолы болып табылады.

                                 Адамгершілік тәрбиесі

                                            міндеттері

Адамгершілік сана қалыптастыру, ондағы  негізгі категориялар болып:адамгершілік мұрат, этикалық құндылықтар мен  нормалар, моральдық мотивация, этикалық бағалау саналады.

Мынадай адамгершілік сезімдерді қалыптастыру: гуманизм, ар, ұят, борыш, парыз, принципшілдік, жауапкершілік,жолдастық,ұжымшылдық,мейірім, сыйластық,т.б.

Этикалық дәстүрлерге, нормаларға сәйкес мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру;адамгершілік әдет(шындықты айту, зиян келтірмеу, зиян келтірмеу, жақсылықты қорғау, т.б.) қалыптастыру

 

                               Жүзеге асыру жолдары

*Оқу процесінің, әсіресе гуманитарлық пәндердің мүмкіндігін пайдалану.

*Сыныптан тыс жұмыстарда мәдени мекемелердің, денсаулық сақтау, құқық қорғау органдарының, т.б.тәрбие мүмкіндіктерін қолдану.

*Ұжымдық өмірде, біріккен іс-әрекеттерде, қарым-қатынаста адамгершілік мәдени мінез-құлық қалыптастыру.

*Отбасы тәрбиесі;отбасының және қоғамдық тәрбие мекемелерінің байланысын қамтамасыз ету.

 

Артық етпес білгенің...

Кез келген этнос жағымды да, жағымсыз да қасиеттерге ие, ал адамның бәрін жақсы көру, сыйлау мүмкін емес. Бірақ рухани мұраны, мәдениетті, қайсыбір халықтың тілін сыйламауға болмайды.    Мысал үшін алты әлемдік дінінің ұстанымын келтірейік:айырмашылығы бар ма?

Буддизм: "Өзің жамандық деп есептеген ісіңді өзгеге жасама."

Индуизм: "Өзіңе ауыр тиетін нәрсені өзгеге жасама."

Иудаизм:  "Өзіңе жеккөрінішті нәрсені өзгеге жасама".

Даосизм: "Жақыныңның жақсылығына қуан, жамандығына күйін».

Ислам: "Ағайынына өзіне не тілесе соны тілемейтін адамды құдайдың құлы деуге болмас.

Христиан: "Өзгелерге өзіңе не істегенін қаласаң, соны жаса."

 

 

Эстетикалық тәрбие

                                                     міндеттері

Эстетикалық сана қалыптастыру:эстетика негіздерін білу; әлемдік және отандық мәдениетті білу, құрметтеу, шынайы әсемдікті айыра білу,өнер, халықтық шығармашылық; табиғат құндылықтарын тану, нағыз адамды "бос кеуде" адамнан ажырата білу.

Эстетикалық сезім, талғам қалыптастыру; жалған мәдени әсерлерден педагогикалық тұрғыдан реттеу,, мотивацияларын дамыту(қызығу, қажеттігін) және шығармашылық іс-әрекетке қабілеттерін дамыту.

Өнер-шығармашылық қызметке баулу; дарынды балаларды қолдааау; эстетикалық норма мен құндылықтарға негізделген оқу, еңбек ету ортасын қалыптастыру.

 

                                          Жүзеге асыру жолдары

*Оқу орындарында эстетикалық тәрбие мен білім беру (тіл, әдебиет, тарих,

музыка, бейнелеу өнері, әлемдік және отандық мәдениет) және түрлі оқудан тыс тәрбие жұмыстарының түрлері мен формалары.

*Жалпы және қосымша білім беру мекемелерінде, мәдени мекемелерде шығармашылық өнер, іс-әрекетке баулу.

                           

Эстетикалық сезім-әдемілік, әсемдік категориясы, табиғаттың, қарым-қатынастың, еңбектің жемісі.

Эстетикалық тәрбие- ақыл-ой, еңбек, адамгершілік, дене тәрбиесімен тығыз байланысты.

Әсемдіктен алынған рахат сезімі адамды жақсылыққа, ұжымшылдыққа, адал еңбекке жетелейді.

Адам ӘСЕМДІК ЗАҢЫ бойынша өмір сүруге үйренеді.

 

 

"Эстетика-болашақтың этикасы"

                                           М.Горький.

"Эстетикалық сезім-ізгілік, адамгершілік негізі. Эстетикалық сезімсіз- данышпан да, талант та, ой да жоқ."

                                          В.Г. Белинский.

 

  "Красота спасет мир!"

                                           Л.Н.Толстой

 

 

 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Еңбек тәрбиесі

міндеттері

 

Еңбекке адамның өмір сүру, болмыстық формасы ретінде, адамның өзін-өзі жетілдіру құралы ретінде, эмоционалды құндылық қатынасын және мотивациясын (қажеттік, қызығу, жауапкершілік) қалыптастыру

Еңбек әрекетін орындауға, мамандық таңдауға, әлеуметтік, кәсіби және өмірдегі

 өз орнын табу жолындағы қажет

білім жүйесін қалыптастыру.

Қоғамдық-пайдалы, құнды еңбек тәжірибесін қалыптастыру; теориялық білімін практикада қолдана білуге; шығармашылыққа қабілетін қалыптастыру.

 

                                  Жүзеге асыру жолдары

                         Еңбек тәрбиесін беру міндеттері

*Жалпы білім беру, дайындау процесінде;

*білімдік "технология" облысында-еңбекке оқытуды меңгертуде;

*сыныптан тыс, мектептен тыс жұмыстарда өндіріспен таныстыру, еңбек адамдары мен мамандықпен таныстыру, қарым-қатынас, топтық іс-әрекет барысында жүзеге асады.

                                                    /Еңбектің негізгі түрлері: оқу еңбегі;

                                                    қоғамдық пайдалы еңбек; өндірістік еңбек;

                                                    өз-өзіне қызмет ету еңбегі; үй шаруашылығы,                                                  

                                                    тұрмыстық еңбек/

 

                          

                                       Дене тәрбиесі

                                         міндеттері

Өзінің денсаулығын шынықтыру, салауатты өмір сүру, дене тәрбиесі мен спортпен айналысуға деген эмоционалдық және құндылық қатынас, қызығушылық, қажеттілік қалыптастыру

Адам организмі,психикалық процестерінің ерекшеліктері туралы, гигиена негіздері туралы, өмір сүру қауіпсіздігі туралы білім жүйесін қалыптастыру

Спорт-дене  және ерік сапаларын шынықтыру(күш, қайрат, шыдам,төзім, шапшаңдық, т.б.) қасиеттерін дамыту; психикалық бірқалыпты, байсалды, болуға тәрбиелеу. Дене және психикалық тренингтер.

                                     

Жүзеге асыру жолдары

*Оқу процесі (адам анатомиясы- физиологиясы, қауіпсіздік негіздері,экология,т.б.)

*Оқудан тыс кездерде денсаулық сақтау, спорт,құқықтық органдарының мамандарының көмегімен санитарлық-гигиеналық ағарту шараларын өткізу.

*Денешынықтыру сабақтары.

*Оқушыларды спорттық-көптік және дене шынықтыру істеріне араластыру.

*Отбасындағы дене тәрбиесі.

                                           Ақыл-ой тәрбиесі

                                                міндеттері

 

Оқу-танымдық іс-әрекетке деген мотивация қалыптастыру, танымдық қызығуын дамыту, өз білімін жетілдіруге қажеттілік, жауапкершілік сезімін дамыту

 

Танымдық қызметке тәжірибе (білік, дағды) қалыптастыру, шығармашылыққа қабілеттілік, ойлауды дамыту,дәстүрлі емес шешімге келе алу қабілетін қалыптастыру.

Эрудициясын қалыптастыру, ғылыми және қолданбалы білім жүйесін меңгеруіне  көмек, іс орындау әдістерін меңгеруде

дүниетанымын

қалыптастыру

Қоршаған әлемге ,білімге, өз-өзіне

эмоционалдық-құндылық қатынас қалыптастыру,

 

Жүзеге асыру жолдары

*жалпы, кәсіби, қосымша  білім беру мекемелерінің оқу процесінде және мәдени орындар қызметінде;

*өз-өзінің білімін жетілдіру  процесінде;

*өзге адамдармен қарым-қатынасы мен біріккен іс-әрекет процесінде;

*Бұқаралық ақпарат құралдарының нәтижесінде.

Азаматтықты тәрбиелеу

  міндеттері

 

   Азаматтық сананы қалыптастыру:елінің,

Отанының және  әлемдік өркениет  тарихын, саяси мәдениет ,құқықтық мәдениет негіздерін білу;философиялық-дүниетанымдық даярлық.               

Патриотизм, интернационализм, азаматтық рухани борыш сезімін, қоғамдық жауапкершілік, Отанын қорғауға, өз көзқарасын , сенімін қорғауға дайын болу.

Азаматтық  мінез-құлық, қоғамдық белсенділік,

ұйымдастырушылық және орындаушылық қызмет ептілігі мен

дағды қалптастыру

 

                                       Жүзеге асыру жолдары

*Оқу процесі

*құқықтық және саяси ағарту ісі

*Өзінің білімін жетілдіру

*БАҚ мүмкіндігін қолдану

*Мазмұны жағынан

 әртүрлі оқудан

 тыс тәрбие

жұмыстары

*Мектептің қоғамдық

істеріне қатысу

*Отбасы тәрбиесі

*Балалардың және жасөспірімдік ұйымдардың қоғамдық істеріне ат салысу;

қоғамдық тапсырмалар орындау.

 

 

Егер мың жыл бұрын болған нәрсені түсінгің келсе, қазіргі кезеңге бойла; оның терең сырларын танығың келсе, онда олардың бір-екеуін зерттеуден баста (Сюнь-цзы).

 

 

 

 
 

 

 

 

 


                                   Кісінің көркі киім емес — білім. (мақал)

 

 

Тәрбие  мазмұны төмендегі идеяларды негіз етеді:

 

1.     Тәрбиенің мақсатының айқындылығы. Қазіргі айқын мақсатымыз – адамның өзінің қабілеті мен дарынына сүйене отырып, әр жақты дамыту. Қойылған мақсатқа жету құралы – адамның мәдениеттің негізін игеруі. Осыдан келіп, жеке тұлғаның «мәдени негізі» деген тәрбие мазмұнының тірек ұғымы анықталады. Бұл адамның өзіндік өмірлік бағыт-бағдарын айқындаушы мәдени негіздер.Олар: адамның еңбек және экономикалық мәдениеті, саяси, демократиялық,құқықтық мәдениет, адамгершілік және экологиялық, эстетикалық және дене мәдениеті, жанұялық қарым-қатынастар мәдениеті.

2.     Үлкендер мен балалардың біріккен іс-әрекеттері. Тәрбие процесінде баланың белсенді позициясын қамтамасыз ететін жоғары адамгершілік үлгі-өнегесіне, рухани мәдениет құндылықтарға негізделген, солардың негізінде өз құндылықтарын қалыптастыратын, іс-әрекеттерді табу.

3.     Өзінің өмірлік орнын табу. Дамыта тәрбиелеу мақсаты - өзіндік тұрақты сенім-ұстанымы бар, демократиялық көзқарасы қалыптасқан, өмірлік позициясы жетілген адам қалыптастыру. Яғни тәрбие мазмұнындағы ең үлкен элемент-өзінің өмірлік орнын айқындау мәдениеті. Бұл түсінік  кең - адамның өз - өзімен гармониялық үндестікте, азаматтық, кәсіби, адамгершілік тұрғыда қалыптасуын аңғартады.

4.     Тәрбиенің жеке тұлғалық бағыттылығы. Тәрбие істерінің негізгі бел ортасында бағдарламалар, іс-шаралар, әдіс-тәсілдер мен формалары тұрмауы керек, бұл тәрбие ісінің негізі болып – бала, жасөспірім, жеткіншек тұруы керек. Міне, осы тұлға педагогикалық ықпалдың басты мәні де мақсаты да болса ғана нәтиже дұрыс болады. Баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін, оның қызығуларын, мінез ерекшеліктерін, өзіндік сана - сезімін қалыптастыру – басты мақсат болуы керек.

Тәрбиенің негізгі принциптері:

-         Тәрбиенің мақсаттылығы

-         Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланыстылығы.

-         Тәрбие мен қоғам процестерінің өзара байланыстылығы.

-         Тәрбиенің біртұтастығы, сабақтастығы.

-         Тәрбиенің үздіксіздігі.

-         Мұғалім мен оқушының ынтымақтастығы.

-         Тәрбиені ұжымда, ұжым арқылы, ұжымдық  жүргізу.

-         Жеке тұлғаның бойындағы жағымды, жақсы қасиеттерге сүйену.

-         Жеке басты құрметтеу, сыйлау мен талап қоюдың өзара байланыстылығы.

-         Педагогикалық басшылықтың оқушылар белсенділігімен, дербестігімен үйлесімділігі.

 

 

 Т

 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

 


  Тәрбие мазмұны.

                                                                                                       

 

 

 

 

 

 

Овал: Ж.Т.
 

 

 

 

 

 


                                                                             

 


Шестиугольник:    білім 
   дағды
   сенім
  іскерлік

оқушы

мінез құлық тәртібі

 

 
                                                   Қ    С     Т

М

 
 


   Мақсаттары.

 
     

Т –тәрбиеші әсері, ықпалы;

Ж.Т – тәрбиеленуші жеке тұлға;

Қ  - тәрбиеленушінің тәрбие ықпалына қарым-қатынасы;

С – жеке тұлғада қалыптасуға тиісті сапалары;

Т – тәрбиеленуші тәртібі, мінез – құлық; М – мотив;

 

 

 

 

Тәрбие ісінің негізгі кезеңдері.

 

 

Мінез-құлық ережелері

мен нормаларды меңгеруі  (білім)

 
                                                                                                                                            

 

Мінез-құлық тәртібінің қалыптасуы

 

 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


       Тәрбиеленушінің өзіне қойылатын талаптар мен нормаларды, мінез-құлық ережелерін түсініп меңгеруі-тәрбие процесінің маңызды кезеңі. Дер кезінде кеткен қателіктерді түзетіп, бағыттап отырып, қажетті нәтижеге жеткізіледі.

       Мінез-құлық қалыптастыруда білімнің сенімге айналуының маңызы зор. Сенім - белгілі бір принциптерге негізделген және дүниетанымдық көзқарастардың басты орын алуы, өмірдегі ұстаным. Бұларсыз тәрбие процесі өте жай, сылбыр жүрген болар еді де, нәтижеге жету қиын болар еді.

       Қарапайым мысал келтірсек, бала-бақшадағы сәби тәрбиешілермен амандасу керек екенін жақсы біледі. Бірақ олай істемейді, неге? Өйткені солай жасауға сенім жоқ. Білімі бар – ол сенімге айналмаған, сөйтіп тәрбие бірінші кезеңде тұрып қалды, екінші кезеңге өткен жоқ.

       Сезімді қалыптастыру – тәрбие процесінің тағы бір елеулі де өте маңызды компоненті. Ежелгі грек философтары «адамзаттың шындықты іздеуі эмоция-сезімсіз мүмкін емес.»  деген. Тәрбиешілер бала тәртібі мен мінез-құлқын қалыптастыруда міндетті түрде оның сезіміне әсер етіп және сезімдеріне сүйене отырып, ойлағанына жете алады.

       Тәрбие процесінің ең маңызды кезеңі, әрине, іс-әрекет.

       Іс-әрекет үстінде дүниетаным, көзқарастар, сенім мен сезім біте қайнаса отырып қалыптасады. Тәрбие процесіндегі құрылымдары ішінде неғұрлым мақсатқа құрылған, дұрыс ұйымдастырылған іс-әрекет орын алса, нәтиже соғұрлым тиімді болады.

       Сонымен, тәрбие процесі – балалар бойында саналылықты, қоршаған ортаға қарым-қатынасты, өмірге көзқарасын, дүниетанымын, мінез-құлқын, рухани жан дүниесін мақсатты қалыптасыру процесі.

       Және ол біртұтас, кешенді, алдын - ала нәтижесін болжауға, ескеруге бола бермейтін, түрлі әсерлерге байланысты жүретін процесс.

       Тәрбие процесіне – кешенділік, үздіксіздік, секірмелілік, қайшылықтық, диалектикалық ерекшеліктер тән.

       Баланың тұлға болып дамуы мен қалыптасуына белсенділіктің ролі зор. Белсенділіктің бірнеше түрі бар: қарым – қатынас белсенділігі, таным - білім белсенділігі, өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігі.

Өзін-өзі тәрбиелеу - өзіндегі ұнамсыз мінез-құлықты, жағымсыз қасиетті жеңіп, жақсы қасиеттерді қалыптастыруға, жетілдіруге бағытталған белсенді әрекеті.

Өмір – жеке тұлғаның жан - жақты дамуына өзін-өзі тәрбиелеудің ең қуатты жолы екенін дәлелдеп отыр.

Өзін-өзі тәрбиелеу түрлері: интеллектуалдық (ақыл-ой), ой-өріс дамыту бағытындағы жұмыс; адамгершілік, имандылық, әдептілік, дене, эмоциялық, сезімдік, эстетикалық қасиеттерін, ерік-күш, жігерін шыңдау бағытында;

Өзін-өзі тәрбиелеудің ең маңызды компоненттері: мақсат пен міндеттер, өмірлік мұраты, өзіне деген талаптары, білімі, өзінің ұстанымдары, еркі.

Өзін-өзі тәрбиелеудің негізі болып: қажеттіліктер мен мотивтері табылады.

 

Ø Ұмытпа!

Сіздер «Қысқа педагогикалық сөздіктеріңізді толықтыру үстіндесіз!»

 
 


       Өзін-өзі тәрбиелеуді ұйымдастыру шарты:                                                 

өзін-өзі тәрбиелеу мақсатын айқындау;

өзін-өзі тәрбиелеу бағдарламасын анықтау;

-         көңіл-күйін, сезімін жүйеге келтіру;

-         ынталандыру жүйесін құру;

 -    жағымды сезімдерге сүйену.

v Өзін-өзі бағалау. (самооценка)

v Өзіндік сана (самосознание)

v Жеке тұлғалық ерекшелік.

 

*Сіздер баланы осы уақытта ол қандай болып қалыптасты, ол үшін нендей нәрсе құнды, тұлғалық негізі қандай,жетістігі қаншалықты, қабілетті ме, жоқ па, сол қалпында қабылдап,сыйлай білу керектігін білесіз. "Өзге адамның құқығын сыйлау", "өз-өзіңді жаттай сыйла, жат жанынан түңілсін" деген ойлармен  байланыстырып,"Соңғы сөзді маған қалдыр" әдісі бойынша сөйлеуге дайындалыңыз.

-"Басқа баланы үлгі етерде, өз балаңызды төмендете сөйлеуден сақ болыңыз. Балада өшпенділік, көре алмаушылықтың дәнін егесіз."-дейді, С.Қоңырбаева өзінің "Отбасы: бала мен ата-ана"деген құралында.Осыған сүйене отырып,  ата -аналарға арналған баяндама немесе  лекция, не пікірталас тудыратындай дөңгелек үстел секілді шара жоспарын құрып келуді ұсынамын. Бұл проектілеріңізді педагогикалық практикада жүзеге асыру мүмкіндігі туатынын ескеріңіз!       

 1.Бастауыш мектеп журналындағы тәрбие шараларына байланысты материалдарға тәрбие әдістері, құралдары және формаларын қолданудың тиімділігі тұрғысынан талдау жасау

 

Жинақтаған материалдарын тақырыптар бойынша топтастырып папка жабдықтау. Материалдарға төмендегі үлгіде талдау жасау

 

р/с

Тәрбие шарасы

Ұсынылған форма, тиімділігі

Әдістері, тиімділігі

Құралдары тиімділігі

Жетілдіру бағытындағы ұсыныстар

 

 

 

 

 

 

 

Талдау бойынша өз позициясын қорғау.                   

 

Іске сәт!

 

   

         Оқуға ұсынылатын мәтіндер.

1.     Януш Корчак и дети.(Корчак Я. Как любить ребенка. М., 1991 г. (қосымша с) деген бөлігінде. 215-218 б.б.

2.     Б. И. Иманбекова. «Тәрбиеге жетекші». А., 2004.

3.     «Жақсы  сөз – жан азығы»

4.     Х. Досмұхамедов Ашық хат

5.     С. Көбеев. Кейбір педагогикалық мәселелер туралы.

6.     Шәкәрім    Талап пен ақыл.

     7.Қоңырбаева С. Отбасы: бала мен ата-ана.-А.,2006

 

практикалық сабақ тақырыбы: Біртұтас педагогикалық процесс

барысында оқушылардың базалық мәдениетін қалыптастыру    

Мақсаты:  Базалық мәдениет ұғымының мәні, жеке тұлғалы қалыптастыру процесінде атқаратын қызметін аша отырып, мектеп оқушыларының базалық мәдениетін  қалыптастыру жолдарын меңгерту.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1.     Оқыту процесінде бастауыш сынып оқушыларының базалық мәдениетін қалыптастыру

2.     Тәрбие процесінде оқушылардың базалық мәдениетін қалыптастыру

3.     Тәрбиенің жалпы азаматтық аспектілері.

 

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр  бағытындағы  жұмыстар:

1.     Өздері дайындаған баяндама, мәнжазба негізінде оқушылардың базалық мәдениетін қалыптастыру жолдарын анықтау;

2.     Базалық мәдениет көрсеткіштерін анықтау;

3.     Қалыптасу деңгейін анықтайтын әдістемелер тізбесін жасау.

 

Баяндама, мәнжазбаның үлгі тақырыптары

1.     Оқушылардың патриоттық тәрбиесі

2.     Оушыларға интернационалдық тәрбие беру т.б.

3.     Оқушылардың құқық тәрбиесі

4. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу

5. Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі.

6. Я.А. Коменский адамгершілік тәрбиесі туралы

7. А.Х. Фарабидің адамгершілік-этикалық көзқарастары

8. Атаның баласы болма, адамның баласы бол (А. Құнанбаев адамгершілік тәрбиесі туралы т.б.)

9.     Музыканың баланың көркемдік талғамын дамытудағы ролі.

10. Бейнелеу өнері- эстетикалық тәрбие құралы,

11. Халықтың қолөнері-эстетикалық тәрбие құралы.

12. Әдебиет және эстетикалық тәрбие.

13. Табиғат-эстетикалық тәрбие құралы т.б.

14. Экологиялық білім – экологиялық тәрбие негізі.

15. Халықтың ырым – тиымдарындағы экологиялық тәрбие.

16. Кластан тыс жұмыстар барысында экологиялық тәрбие беру.

17. Экологиялық мазмұндағы топсаяхаттар ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін т.б.

18. Оқушылардың еңбек тәрбиесі.

19. Оқушыларға экономикалық тәрбие беру.

20. Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі т.б.

Әдістемелік нұсқау

Бірінші сұрақ бойынша педагогика оқулықтары негізінде теориялық талдау жасау.

Екінші, үшінші сұрақтарға дайындалған баяндама, мәнжазбаларды тыңдап, негізгі бағыттары бойынша сызба, конспект жасау, өз пікірлерін білдіру.

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

4.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы – Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

2.     Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Владос Пресс 2004;

3.     Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

            Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1.     ҚР тәлім-тәрбие тұжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

2.     Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 12-қыркүйек 1995 ж.;

 

 

 

 Ерінбей еңбек етсең шыдап егер,

       Тікен де гүлге айналып шыға келер.

                                                          Саағди.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


                                                                                                        

                                                                                                                          

                                                                                                               

                                                                                                         

                                                                                                               

                                                                                                                                   

                                                                                                                        

                  Жолдары.

 
                                                                                                                        

 

 


 

Құралдары

 

Тәрбие істері

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 


                      

 

 

 

                                                                                                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Наданмен дос болғанша,

                                кітаппен дос бол. (мақал)

 

 

 

Сөздік жұмыс:                  Әдіс – метод (грек. methodos) - әсер ету әрекеті; «... практикалық және теориялық шындықты игерудің әдістері мен амалдарының    жиынтығы»

                          

Тәрбие әдістері

Бұл тақырыпты оқып – үйрену барысында сіздер тәрбие әдістері деген не, оны әр түрлі авторлардың топтастыруларымен (классификация) танысасыздар; Тәрбие әдістерінің бүгінгі таңдағы гуманистік бағыттылығы  туралы білетін боласыздар. Тиімді тәрбие әдістері туралы ойланып, педагогикалық жағдайаттарды шешуге үйренесіздер. Тәрбиеде үйлесімді әдіс қолданудағы озат тәжірибелерімен   танысасыздар.              

       Тәрбиедегі әсер ету әдістері – бұл тәрбиеленушілердің санасына, сезіміне, мінез-құлық, тәртібіне педагог – тәрбиешінің тәрбиеленушімен бірлескен іс-әрекетте, қарым-қатынас кезінде әсер етуі арқылы мақсат- міндетті жүзеге асыруы деп айтуға болады. Мұғалім мен балалардың  бірлесуі ынтымақтастық педагогика талабына сәйкес келеді. Ынтымақтастық педагогика оларды қуаныш сезіміне бөлейді, табысқа жеткізеді.

Тәрбие жұмыстарының әдістері тәрбиенің мақсатына, принциптеріне және мазмұнына, балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне, олардың тәрбиелік дәрежесіне  байланысты. Тәрбие әдістері тәрбие жұмысының мақсаттары және мазмұнымен анықталады, ал мақсат әдістің басты критерийі.

Барлық әдістер тәрбие мақсаттарын іске асыруға, оқушыларды мінез-құлықтың қоғамдық нормасына үйретуге, адамдармен қарым-қатынас жасауға және олардың озық іс-тәжірибелерін пайдалануға бағытталуы шарт.

 

 

 «Балаларды ережелермен тәрбиелеуге олмайды, олар естен шығып кетеді.  Егер баланы бірнәрсеге үйреткің келсе оған тәжірибе арқылы әркез дағдыландыр, үмкіндік болса үйренуіне жағдай тудыр.»                         

                                        Джон Локк.1632-1704ж.ж.                                              

 

 
 


 

 

 

 

 

 

«Тәрбиедегі мақсат- баланы тәрбиешінің  өзіндей қылып шығару емес, заманына сай етіп шығару"

                                      Мағжан Жұмабаев.      

 
                              

                          

Біз мақсат, мазмұн және формалар тәрбие процесінің мәнін құрайтынын білеміз.Олар неге, нені, қандай? деген сұрақтарға жауап береді.

    Тағы бір маңызды категория – қалай, қайтіп тәрбиелейміз? деген сұраққа жауап беретін категория – тәрбие әдістері.

     

 

 

Тәрбие әдістері -  алдағы тұрған мақсатқа жету жолдары. Мына схемада:

 

 

                                           Мақсат                                                                       

                                                                       Деңгей 2

                                                          Ә3

   

               Ә1

 


                                                                     Т5

                     Т3                                                                                    

 


          Т2             Қ1                                                          Т4

                                       Ә2                            

 


                     Т1             Әm

                                             Әn

                                                                                 Деңгей 1

 

 

Деңгей (1) осы кездегі жеткен нәтиже, одан әрі жаңа мақсат қойылады-(Деңгей2) оған жету тәрбиеленушіні жаңа тәрбиелік деңгейге көтереді. Төмен деңгейден жоғары деңгейге өту процесі тәрбие процесі болып табылады. Мақсатқа жету жолы әртүрлі (әдіс1, Ә2, Ә3... Әп). Олардың жалпы саны әрбір тәрбиешінің тәрбиеленушілермен біріге отырып, мүмкіндіктеріне, қажетіне, күшіне орай табуына қарай әртүрлі болады...

       Кейбір жолдары тез, оңай нәтижеге әкелсе, кейбірі түрлі өзгерістер, қосымшалар, тәсілдер, құралдарды қосып, ұзақ жұмыс істеуді қажет етеді. Осыдан, тәрбиенің әдістері мен тәсілдерін біліп, оны тиімді пайдалану – педагогтың шеберлігін қажет етеді деген қорытындыға келеміз.

       Тағы да бір түсінік тәрбие құралдары.

       Тәсіл деп жеке әсер етуді айтсақ, құрал тәсілдердің жиынтығы. Құрал – тәсіл де емес, әдіс те емес.

       Мысалы, еңбек – тәрбиенің құралы, бірақ еңбекті істеп көрсету, жұмыстағы қатені көрсету – тәсілдер. Сөз – тәрбие құралы, ал жеке реплика, кекету, салыстыру – тәсілдер.

 

Сөйтіп, тәрбие әдістері деп тәсілдер мен құралдардың жүйесінің көздеген мақсатқа жету жолында қолдануды айтамыз.

       Жақсы не жаман әдіс деген болмайды. Әдістерді тиімді қолдану – тәрбие әдістерін таңдай білу күрделі мәселе.

1.Тәрбие әдістерінің мақсаттары мен міндеттері. Тәрбие мақсаты қандай әдісті қолдану керектігін анықтайды. мақсат қандай болса, нәтижеге жету жолы, әдісі сондай болу керек.

 2.Тәрбие мазмұны .

Міндеттер әртүрлі мазмұнға толы болуы мүмкін. Сондықтан, әдіс мазмұнға ғана қарап емес, нақты түсінік, мәніне орай таңдалынуы керек.

3.Тәрбиеленушінің жас ерекшелігіне сәйкес әртүрлі әдістер қолданылады.

4.Ұжымның деңгейіне қарай әртүрлі әдіс қолданылады.

 5.Тәрбиеленушілердің жеке және тұлғалық ерекшеліктеріне қарай әдісті таңдау.

6.Тәрбие жағдайы.

7.Тәрбие құралдары.

8.Уақыты.

9.Педагогтың квалификациясы.

10.Күтілетін нәтиже.                                                                                                          

Бүл өзін-өзі артық көрсетпек екі түрлі! Әуелгісі - әрбір жаманшылықтың жағасында тұрып адамның адамдығын бұзатын жаманшылықтан бойын жимақтық, бұл адамға нұр болады. Екінші - өзін-өзі өзгешелікпен артық көрсетпек адамдықтың нұрын, гүлін бұзады. Үшіншісі - қастық қылмақ, қор тұтпақ, кемітпек. Олар дұшпандық шақырады (Абай).

 

 

«ҚР Тәлім-тәрбие тұжырымдамасында»: тәрбиені жаңаша ұйымдастырудың мәні адамның биологиялық табиғаты мен ішкі мүмкіндіктерін ескере отырып, жеке тұлға ретінде дамуына, жалпы адамзаттық, ұлттық қазыналардан нәр ала отырып қалыптасуына жағдай туғызу» - деп көрсетіліп, іс-әрекет пен қарым – қатынас арқылы тәрбиелеу ұсынылады.

       Жеке тұлғаның жан-жақты дамуын жүзеге асыру үшін, оның іс-әрекетін дербес, өз бетімен орындалатын шығармашылық элементтерімен толтыруы қажет. Тек осындай жағдай адамға жоғарғы әсерлі ынта-жігер әкеледі.

 

 
 


Әдістердің мақсатты бағыттылығына қарай топтасуы.

   

Баланы дамытуға байланысты топтастырылуы                                      

 

Өмірлік және қарым-қатынасты ұйымдастыру әдістері

Білім беру, ағарту, сендіру және сананы қалыптастыру әдістері.

Қарым-қатынасты және іс-әрекет ынталандыру әдістері

Ынталандыру        әдістері

Жағымды болашақ (перспектива) үлгі. Педагогикалық талап.

Еліктеу. Оқу жағдайатын тудыру.

Түсіндіру, әңгіме, информация беру, үлгі

Мадақтау, жағымды перспектива талаптандыру, өтініш

Позитивті стимул тудыру.

Жеке тұлғалық сапаларды қалыптастыру әдістері.

Негізгі талап ойын үйрету, жаттығу КТД (ҰШІ) талап-норма.             

Үйрету әңгіме сендіру,

 лекция, диспут

 (пікірталас)

Ынталандыру

Марапаттау

Перспективалық жоспарлар жүйесі

Моральдық табысқа ие болу жағдайаты.

мсрарапт

Жеке бастық түзетушілік әдістері (коррекция)

Талап - норма

Коррекция

Табысқа жетуді жоспарлау

Информация

Сендіру

Көзқарасын өзгерту, түсіндіру

 

Жарыс

Жеке басты тексеру

Бедел иесінің пікірі

Жеке бас перспективасы

тәрбиелеуші жағдайат.

Өзін-өзі реттеу, өзіндік мүмкіндіктерді пайдалану

Топтық, ұжымдық ойын

өзін-өзі тексеру

өзіне өзі талдау жасау

өзін-өзі тәрбиелеу

өз-өзін бақылау

өзін-өзі сендіру

өз білімін жетілдіру

өзін-өзі бақылау

өз-өзіне талдау жасау,өзіне сын көзбен қарау,

өзіне жүктеме алу.

Қандай да болмасын белгілері бойынша топқа келтірілген әдістер жүйесін - әдістер классификациясы дейміз.

Сананы қалыптастыру әдістері адамның көзқарасын, ұғымдарын, наным-сенімдерін кемелдендіруге бағытталады. Олар: әңгімелер, ұғындыру, түсіндіру, насихаттау, сендіру, үлгі көрсету, әңгімелесу, пікірталас, еліктеу.

1.     Іс-әрекетті ұйымдастыру әдістері практикалық іс-әрекетіне негізделеді.                  

 

2.     Іс-әрекетті басқару үшін тәрбиеші оны құрамдас бөліктерге – нақты істер мен қылықтарға жіктейді, олар: жаттықтыру, талап, үйретіп көндіру, тапсырыстар беру, тәрбиелік жағдаятттар т.б.

Іс-әрекет пен мінез-құлықты ынталандыру әдістері – тәрбиеленушіні белгілі бір іс-әрекетті орындауға талаптандыру ниетінде қолданылады, олар: мадақтау, жазалау, жарыс, бәсеке, субъективтік –прагматикалық әдіс т.б.

Тәрбие әдістерін таңдау – күрделі проблемалардың бірі. Ол көптеген шарттар мен мүмкіндіктерге тәуелді: тәрбиенің мақсаты мен міндеттері, тәрбиеленушінің жас және жеке ерекшеліктері, олардың қажеттіктері мен қызығушылықтары, әлеуметтік жағдайлары, ұжымның қалыптасу деңгейі, тәрбиешінің жеке бас мүмкіндіктері т.б.

Мақсатқа жету жолындағы субъектіге ықпал жасаушы заттың бәрі тәрбие құрал-жабдығы болып есептеледі, олар: сөз, образдар, құрал-жабдықтар, табиғат т.б.

Қазақ халқының балаға ықпал ету әдіс-тәсіліне көңіл бөлейік:

-түсіндіру, сендіру, көрсету, үйрету, үлгі-өнеге, кеңес, насихат, өтіну, тілек білдіру, жаттықтыру, қолпаштау, мадақтау, ризашылық білдіру, ниет білдіру, сенім көрсету, тиым салу, кейістік білдіру, жаратпау, қызықты не жауапты жұмысқа тарту, кекету, сенбестікпен қайрау, еркелете көңілін табу, байқамаған болу, ескерту, бата беру- ақ тілек, қолдау, жазалау, теріс бата беру,,т.б.

Құралдары-ауыз әдебиеті,(ертегі, аңыз, мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш, санамақ, мазақтама, ән-күй, терме, айтыс, толғау, дастан, т.б.);қолданбалы көркем өнер туындылары; ұлттық ойындар(балалар ойындары,спорттық, жастардың көңіл көтеру, сауық ойындары);салт-дәстүр, әдет-ғұрып, рәсім-жоралғылар. Бұлар балаларда дүниетанымының қалыптасып, дамуына көмектесті.

 

 

практикалық сабақ тақырыбы Тәрбие әдістері:

Мақсаты: Тәрбиенің әдістеріне жеке сипаттама беру негізінде білімдерін жолықтыру

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1.     Тәрбие әдістерін топтастыру және оларға сипаттама

2.     Оқушыларды тәрбиелеуде тәрбие әдістерін тиімді қолданудың маңызы

3.     С.Макаренко. Ұжымда тәрбиелеу әдістері туралы

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр  бағытындағы  жұмыстар:

1.     Бір педагогикалық басылым бойынша жарияланған тәрбие шараларында қолданылған әдістерге тиімділігі тұрғысынан талдау жасау;

2.     Практика барысында қатысқан тәрбие шарасына тәрбие әдістерін тиімді қолдану тұрғысынан талдау жасау.

Әдістемелік нұсқау

Бірінші сұрақ бойынша Педагогика оқулықтарында тәрбиенің әдістерінің берілуіне саластырмалы талдау жасаңыз. Тәрбие әдістеріне теориялық ұғым, анықтама түрінде сипаттама беріңіз.

Тәрбие әдістерін топтастыру үлгілерінің кестелерін жасаңыз. Оларға шағын хабарлама түрінде сипатамма беріңіз.

Екінші сұрақ бойынша өз таңдауыңыз бойынша 1 тәрбие жұмысына, оны өткізу жоспарын ұсына отырып сипаттама беріңіз.

Үшінші сұрақта А.С. Макаренко ұсынған ұжымда тәрбиелеу әдістерінің тиімділігін ашыңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс, 2004;

2.     Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

3.     Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

4.     Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии – М., 2002;

    

"Тек ұжымдық еңбекке қатысу адамға дұрыс адамгершілік қарым-қатынас жасауға-барлық еңбекшілерге махаббат пен достыққа, еңбектен қашатын адамдарға  жеркене қарауға мүмкіндік береді".         А.С.Макаренко

                                        

 

 
 


 

Антон Семенович Макаренко 1888-1939

 

Артық етпес білгенің...

Өмірлік қағидалар

        Үй ішіндегі құпияны сыртқа шашпа;

        Өз ата-анаңның кінәсін ешуақытта аузыңа алма;

        Қайырымдылық қылсаң, қайтарымын дәметпе;

        Өтінішіңді орындамағанға өшпенділік жасама;

        Өзгенің кемтарлығын келеке етпе;

        Өзгенің сыртынан ғайбат сөз айтпа;

        Жаңаға табынып, ескіні ұмытып кетпе;

        Екшеп алмай, ақыл айтудан аулақ бол.

Бес нәрсені болжай біл

        Өлмей тұрып тіршіліктің қадірін біл;

        Ауырмай тұрып, денсаулықтың қадірін біл;

        Басыңа іс түспей тұрып, бостандықтың қадірін біл;

        Кедейлік келмей тұрып, барлықтың қадірін біл;

        Кәрілік келмей тұрып, жастықтың қадірін біл.

 

  

 зіндік  жұмыс:

«Аяқталмаған тезис» әдісі бойынша (аяқта)

● Өмірдегі ең басты нәрсе: ...

● Адам бақытты болу үшін ...

● Меніңше жақсылық пен жамандық ...

● Мен сыпайы адамды кездестірген сайын ... деп ойланамын.

● Неге барлық адамдар... болмайды екен.

● Нағыз тұлға болу үшін ...

● Мен өзімнің досымның жағымсыз істер жасап жатқанын көрсем...

      *Мен өз ұлтымның ...

 

«...Ал қазақ, мешел болып қалам демесең, тағылымың мен бесігіңді түзе»                                   

Мұхтар Әуезов

1897-1961

 
 

Осы пікірді тезис етіп алып, РАФТ әдісі бойынша қазақ халқына жолдау жаз. Роль:президент, ұстаз, жазушы, депутат, әкім, студент, ата-баба, т.б. өз қалауың болсын.

Аудитория: халық, ата-ана, болашақ ата-ана,  мұғалім,т.б.

Форма: жолдау, өсиет, кеңес, т.б.

Тақырып. М. Әуезовтың ұлағатты сөзі.

тапсырма: «Ұлттық құндылық қасиеттер – тәрбие негізі»атты шығарма жазу. Тәрбие шарасының сценарийін құру.

 

 

 

                                                                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Өзің оқып – тәрбиеленуіңе қарағанда            

өзгені оқытып, тәрбиелеу үшін ақыл – ой мен күш көп керек»

                                              Мишель Монтень.

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 


Надпись:                «Тәрбиенің қолынан бәрі келеді» («Воспитание может все»)-
                                             Клод Адриан Гельвеций.

 

 

 

 

 

 

*Өрге жүзген өнегелі ісімен,

Адал дос тап тең қүрбыңның ішінен (Әбу Насыр әл Фараби).

 

 

Сананы қалыптастыру әдістері адамның көзқарасын, ұғымдарын, наным-сенімдерін кемелдендіруге бағытталады. Олар: әңгімелер, ұғындыру, түсіндіру, насихаттау, сендіру, үлгі көрсету, әңгімелесу, пікірталас, еліктеу.

Іс-әрекетті ұйымдастыру әдістері тәрбиеленушілердің практикалық іс-әрекетіне негізделеді. Іс-әрекетті басқару үшін тәрбиеші оны құрамдас бөліктерге – нақты істер мен қылықтарға жіктейді, олар: жаттықтыру, талап, үйретіп көндіру, тапсырыстар беру, тәрбиелік жағдаятттар т.б.

Іс-әрекет пен мінез-құлықты ынталандыру әдістері – тәрбиеленушіні белгілі бір іс-әрекетті орындауға талаптандыру ниетінде қолданылады, олар: мадақтау, жазалау, жарыс, бәсеке, субъективтік –прагматикалық әдіс т.б.

Тәрбие әдістерін таңдау – күрделі проблемалардың бірі. Ол көптеген шарттар мен мүмкіндіктерге тәуелді: тәрбиенің мақсаты мен міндеттері, тәрбиеленушінің жас және жеке ерекшеліктері, олардың қажеттіктері мен қызығушылықтары, әлеуметтік жағдайлары, ұжымның қалыптасу деңгейі, тәрбиешінің жеке бас мүмкіндіктері т.б.

Мақсатқа жету жолындағы субъектіге ықпал жасаушы заттың бәрі тәрбие құрал-жабдығы болып есептеледі, олар: сөз, образдар, құрал-жабдықтар, табиғат т.б.

Тәрбие процесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушінің ықпалдық қатынасының көрінісі – тәрбие формасы деп аталады.

Тәрбие формалары:

-         жеке тәрбие формалары;

-         ұжымдық шығармашыл істер;

-         топтық тәрбие формалары;

-         көпшілік тәрбие формалары;

-         соңғы жылдары кең таралып жүрген қозғалыстар (дебат, ашық микрофон, фәлсафалық бас қосу т.б.)

Тәрбие формаларын таңдау тәрбиеленушілермен бірлікте іске асқаны жөн.

 

 тақырып: Ұжым- тәрбие құралы

Мақсаты: Педагогикалық процестегі мұғалім мен балалар ұжымының өзара ықпалдастығының негізіне сипаттама беру.

Дәріс жоспар:

1.     Ұжым – тәрбиелеуші фактор ретінде. Ұжым теориясы А.С. Макаренконың ұжым туралы ілімі

2.     Балалар ұжымы, қалыптасу кезеңдері, типтері

3.     Тұлға және ұжым, ұжымның тұлға тәрбиелік әскері

4.     Ұжымды қалыптастыру әдістемелері

Тірек ұғымдар: ұжым, ұжым белсенділері, тәрбиелеуші ұжым, топ, формалары емес бірлестіктер.

Ұжым - әлеуметтік мәні бар жалпы мақсат, кәсіптік және әлеуметтік ортақ қызығулар, құндылық бағыттар, бірлескен әрекет пен қарым-қатынас, өзара жауапкершілік бойынша ұйымдасқан адамдар тобы. Тәрбиенің маңызды заңдылығы мен қағидасының бірі – жеке тұлғаны ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу. Мектеп ұжымының негізгі де тұрақты бөлігі – басты іс-әрекеті оқу болатын оқушылардың сыныптық ұжымы. Оқушылар ұжымының даму, қалыптасуына байланысты А.С.Макаренко бірнеше кезеңдерді бөліп көрсетеді.

1)    Ұжымның алғашқы бірігу сатысы

2)    Ұжымның даму сатысы

3)    Ұжымның кемелдену сатысы

А.С.Макаренко ұжым туралы ілімінде ұжымның даму қағидаларын (ашықтық, жаупкершілікке негізделген тәуелсіздік, алыс-жақын перспективалар, бірлескен әрекет), даму сатыларын, ұжым өмірінің тұрақты формалары – тәрбиелік дәстүрлерді, тәжірибеге бағытталған параллель ықпал, ұжымдық қатынас мәселелерін теориялық тұрғыдан негіздеді.

Ұжым мен тұлға аралығындағы байланыс - адам құқығы мен бостандығын сақтаудың маңызды проблемаларының бірі. Сондықтан тұлға міндетті түрде ұжымға бағынуы керек деген көзқарастан арылып, қазіргі адам жөніндегі философиялық концепцияларға және әлемдік педагогикалық тәжірибеге негізделген жаңа шешімдер іздестірілуі қажет. Ғылыми зерттеулерде ұжым мен тұлға арасындағы қатынастың кең тараған 3 түрі көрсетіледі:

1)    тұлға ұжымға бағынады (конформизм)

2)    тұлға мен ұжымның үйлесімді қатынасы (гармония)

3)    тұлға ұжымды өзіне бағындырады (лидерлік)

Бұл қатынастарды реттеуде ұжымға педагогикалық басшылық жасаудың маңызы зор. Педагогикалық басшылық тиімділігінің басты шарты ұжымға ықпал ету жүйесін жасау (педагогикалық ықпалдың бірыңғай болуы, ұжымда жағымды психологиялық климат орнату, оқушылардың өзін-өзі басқаруын кеңейту, ұжыммен жұмыс істейтін барлық ұйымдардың жұмысын интеграциялау, ұжымдағы қарым-қатынасқа көңіл бөлу т.б.).

Жеке тұлға тәрбиесінде отбасының ролі зор. Отбасы тәрбиесі туралы алғашқы түсініктер мен идеялар бастауын халықтық педагогикадан алады. Отбасы тәрбиесі проблемаларына байланысты Дж.Локк, К.Д.Ушинский, П.Ф.Лесгафт өз еңбектерінде от басы тәрбиесінің маңызына, от басы тәрбиесінде даралық ерекшеліктерді, бейімдіктерді, дене күші мен психикалық процестерді дамыту қажеттігіне көңіл бөлген. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский отбасы тәрбиесі теориясының негізін қалаған. А.С.Макаренко ата-аналар беделі туралы еңбегінде беделді төмендегі түрлерге бөледі: қорқытуға негізделген бедел, ара қашықтықты сақтауға негізделген бедел, өркөкіректікке негізделген бедел, педанттық бедел, ақылгөйлік бедел, ерекше жақсы көру беделі, мейірімділік беделі, достық беделі, сатып алу беделі.

Отбасы – некеге және туыстық қатынастар негізінде бірлесе өмір сүретін шағын әлеуметтік топ. Отбасының атқаратын негізгі қызметтері:

-         репродуктивті (ұрпақ әкелу);

-         шаруашылық-экономикалық (ортақ шаруашылық, қаржының болуы, сол негізде еңбекке жарамсыздарды асырау);

-         тәрбиелік (әрбір мүшесінің тұлғасын қалыптасуға жағдай жасау);

-         қарым-қатынас орнату (отбасы мүшелерімен, басқа адамдармен, отбасылармен, әлеуметтік топтармен байланысу);

-         рекративті (бос уақытты ұйымдастыру, отбасы мүшелерінің күш қуат, денсаулығын қалпына келтіруге жағдай жасау)

«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» деген ұлы ғұлама М.Әуезовтың пікірі отбасының тұлға қалыптастырудағы орнын дәлелдейді. Отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері туралы төмендегідей қорытындылар жасауға болады:

-         отбасының тәрбиелік ықпалы шексіз, жас ұлғаюымен ықпал бәсеңдеуі мүмкін, бірақ өз маңызын жоймайды;

-         отбасының тәрбиелік ықпалы үздіксіз, тұрақты, жүйелі болады;

-         отбасы тәрбиесі туыстық сезімге, сүйіспеншілікке, сенімге және өзара жауапкершілікке негізделеді;

-         отбасы тәрбиесінде әр жастағы, әр түрлі ерекшеліктегі адамдардың бірлесе әрекет етуінен бірін-бірі толықтыру мүмкіндігі кеңейеді;

-         отбасы мүшелерінің әрқайсысының жеке қабілеттері, психологиялық жай-күйін есепке алу мүмкіндігі мол;

-         отбасы тұлғаның әлеуметтенуін қамтамасыз етеді, қоғамның азаматы отбасында қалыптасады;

-         отбасы салт-дәстүр жалғастығын қамтамасыз етеді;

-         кәсіп таңдауға да ықпалы зор;

Отбасы қалыптасқан тәрбие, қарым-қатынас стилі бойынша төмендегіше топтастырылады: 

-         беделдік қарым-қатынас стиліндегі отбасында қаталдық, шектен тыс талаптар орын алады;

-         демократиялық қарым-қатынас стиліндегі отбасында өзара сыйластық, құрмет, бір-бірімен санасу, дербестікті шектемеу, бірлесе әрекет ету басым болады;

 

 

 

 

 

 

-практикалық сабақ тақырыбы: Тәрбиенің құралдары мен формалары  

 

Мақсаты:  Тәрбие теориясын дамытуға үлес қосқан педагогтардың еңбектері, ҚР тәрбие тұжырымдамасына талдау негізінде мектепте тәрбие құралдары мен формаларының қолданылу ерекшеліктеріне талдау жасау.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1.     Тәрбие құралдары, оны қолдану жолдары

2.     Тәрбиені ұйымдастырудың көпшілік, топтың формалары

3.     Тәрбиені ұйымдастырудың жеке формалары

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр  бағытындағы  жұмыстар:

1.     Мектептегі тәрбие шараларының біріне қатысу, талдау

Баяндама, мәнжазбаның үлгі тақырыптары

1.                      А.С. Макаренконың ұжым теориясы.

2.                      Д.Ж. Локктың тәрбие теориясын дамытуға қосқан үлесі.

3.                      В.А. Сухомлинскийдің тәрбие теориясын дамытуға қосқан үлесі т.б.

Әдістемелік нұсқау

Баяндамалар мен мәнжазбаларды талдау негізінде тәрбие процесінің ерекшеліктері, оның диалектикасына тоқталу.

Сұрақтарды ашу барысында тәрбие процесінің жүйесі, құрылымына, мазмұнына тоқталып, оның тәрбие құралдары мен формаларын таңдауға ықпалын көрсету. Тәрбиеші тұлғасының ролін ашу.

Төртінші сұрақ бойынша ҚР тәрбие тұжырымдамасына, қатысқан тәрбие шарасына талдау негізінде мектептегі тәрбие процесінің ерекшеліктерін ашу.

Негізгі әдебиеттер:

Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

Қосымша әдебиеттер:

Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс, 2004;

Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии – М., 2002;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мектептегі  сынып  жетекшісінің қызметі, негізгі міндеттері

 

                                                        Бұл тақырыпты оқу барысында сіздер                

                                                        Сынып жетекшісінің ролін өздеріңізге       

                                                        өлшеп көресіздер. Бұл рольдің қиын да,

                                                         қызық екенін, маңызы зор екенін     

                                                         түсінесіз;

                                                         Пед.практика барысында сынып     

                                                         жетекшісімен бірге небір жұмыстар   

                                                         жүргізесіз, соған бүгінгі күннен бастап

                                                        дайындық жасайсыз.

              

Сынып жетекшісінің негізгі міндеттері мен функциялары:

-Пән мұғалімдерімен бірге оқушының ғылыми дүниетанымын, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру;

-Сынып ұжымын  ұйымдастыру, тәрбиелеу, оқушыларда қоғамдық белсендігін қалыптастыру;

-Оқушының танымдық қызығулары мен қабілетін дамыту, үлгерімін жоғарылату, кәсіби бағдар беру;

-Оқушының денсаулығы мен денесін шынықтыру, дамытуға  жағдай жасау, қамқорлық;

-Оқушыларды тәрбиелеуде біртұтас оқу-тәрбие ісі, бірыңғай талап жүйесі;

-Оқушылардың ата-аналарымен тығыз байланыс.

Міндеттері:

а) оқушыларды жан-жақты зерттеу;

ә) оқушылар ережесін түсіндіру, талап ету;

б)оқушының күнделікті үлгеріміне бақылау жасау, үй тапсырмасын орындауын тексеру, үй тапсырмасының көлемін реттеу;

в) сынып жиналысын уақытында өткізіп тұру;

г) оқушыларды үйірмелерге тарту;

ғ) қоғамдық-пайдалы жұмыстарға араластыру;

д) оқушыларды ынталандыру, жазалау туралы ұсыныстар ендіру;

е)барлық мұғалімдермен бірге бірлікте әсер ету;

ж)оқушылардың іс-қағаздарын жүргізу.

 Сынып жетекшісінің қызметін 3 бағытта қарастыруға болады.

1.Педагогикалық  және әлеуметтік-гуманитарлық. Бұл қызметі балаға барлық бағытта көмектесу: оның әлеуметтік қалыптасуы мен дамуына жағдай тудыруға, баланың тұлғалық өзекті мәселесін шешуге, оны әлеуметтік өмірге араластыру және өз бетінше өмір сүре білуіне көмектесуге бағытталған. Баланың отбасымен,  басқа да мекемелермен тығыз байланыс орнату. Рухани-адамгершілік және рухани эстетикалық мәдениетін қалыптастыру.

2. Ұйымдастырушылық қызметі. Тәрбие процесін ұйымдастыру. Балалардың орынды талап-тілектерін қолдай отыра, ынтымағы жарасқан, саналы да белсенді әрі іскер сынып ұжымын қалыптастыру. Олардың танымдық, еңбек, эстетикалық әрекеттерін және демалысы мен еркін қарым-қатынасын ұйымдастыру.Сыныптағы өзі-өзі басқаруды дамыту.

3. Оқушылардың жалпы әрекетін басқару. Оған:  мақсат қоюшылық, жоспарлау, болжам жасау немесе жобалау, бақылау және түзету енгізіп отыру қызметін жатқызу болады.

       Жоспарлау- бұл сынып жетекшісінің педагогикалық және сынып ұжымының оқу-тәрбие процесіндегі әрекеттерін нәтижелі ұйымдастырудағы маңызды буын. Жоспардың қызметі-педагогикалық ықпалды жүйеге келтіру, педагогикалық талаптарды орындауды қамтамасыз етуді көздейді. жоспаплау мақсатқа жетудің бірден-бір негізгі жолы.

       Сынып жетекшісінің оқушылардың оқу және тәрбие процесіне бақылау жүргізіп және оны түзетіп отыруды-бұл оның нәтижесін, сапасын қадағалауға мүмкіндік беріп, оны үнемі жетілдіріп отыруды қамтамасыз етеді. Бақылаудың нәтижесіне талдау жасау барысында сынып жетекшісі қажет болған жағдайда балалар ұжымы немесе жекелеген оқушылардың әрекеттеріне түзету енгізуді жүзеге асырады. Дегенмен де, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие процесін бақылауы және түзетіп отыру қызметі тек оқушылармен және пән мұғалімдерімен бірлескен жұмстары барысында ғана іске асады.

       Бүгінде сынып жетекшілері өздерінің педагогикалық қызметінің көлемінің тым ұлғайып бара жатқанын айтады. Ол бір жағдайда, барлық жерде балалар ұйымы жұмысының тоқталуымен байланысты болса, ал екінші жағдайда, көптеген мектептен тыс балалар мекемелері қызметінің ақылы жүйеге ауысуы да кері әсерін тигізуде. Соған орай, мүмкіншілігі жоқ кейбір балалар тобы, оның қызметін көре алмауда. Ол сынып жетекшілері үшін де қосымша жұмыс болып табылады. Оның орнын толтыру, ендігі жерде сынып жетекшілерінің басты мәселесі болып отыр.

 

 

 

 

 

 

 

 


..

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Осы мәселелер жөнінде және сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын ұйымдастыруы жөнінде,ата-аналармен жұмысы жөнінде, оның іс-құжаттары туралы С. Әбенбаевтың "Тәрбие теориясы мен әдістемесі" атты  оқу құралынан  толық оқып таныса аласыздар.-Алматы,"Дарын", 2004.

Жеке тұлға тәрбиесінде отбасының ролі зор. Отбасы тәрбиесі туралы алғашқы түсініктер мен идеялар бастауын халықтық педагогикадан алады. Отбасы тәрбиесі проблемаларына байланысты Дж.Локк, К.Д.Ушинский, П.Ф.Лесгафт өз еңбектерінде от басы тәрбиесінің маңызына, от басы тәрбиесінде даралық ерекшеліктерді, бейімдіктерді, дене күші мен психикалық процестерді дамыту қажеттігіне көңіл бөлген. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский отбасы тәрбиесі теориясының негізін қалаған. А.С.Макаренко ата-аналар беделі туралы еңбегінде беделді төмендегі түрлерге бөледі: қорқытуға негізделген бедел, ара қашықтықты сақтауға негізделген бедел, өркөкіректікке негізделген бедел, педанттық бедел, ақылгөйлік бедел, ерекше жақсы көру беделі, мейірімділік беделі, достық беделі, сатып алу беделі.

Отбасы – некеге және туыстық қатынастар негізінде бірлесе өмір сүретін шағын әлеуметтік топ. Отбасының атқаратын негізгі қызметтері:

-         репродуктивті (ұрпақ әкелу.)

-          экономикалық (ортақ шаруашылық, қаржының болуы, сол негізде еңбекке жарамсыздарды асы рау);

-         тәрбиелік (әрбір мүшесінің тұлғасын қалыптасуға жағдай жасау);

-         қарым-қатынас орнату (отбасы мүшелерімен);

-         шаруашылық-, басқа адамдармен, отбасылармен, әлеуметтік топтармен байланысу);

-         рекративті (бос уақытты ұйымдастыру, отбасы мүшелерінің күш қуат, денсаулығын қалпына келтіруге жағдай жасау)

«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» деген ұлы ғұлама М.Әуезовтың пікірі отбасының тұлға қалыптастырудағы орнын дәлелдейді. Отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері туралы төмендегідей қорытындылар жасауға болады:

-         отбасының тәрбиелік ықпалы шексіз, жас ұлғаюымен ықпал бәсеңдеуі мүмкін, бірақ өз маңызын жоймайды;

-         отбасының тәрбиелік ықпалы үздіксіз, тұрақты, жүйелі болады;

-         отбасы тәрбиесі туыстық сезімге, сүйіспеншілікке, сенімге және өзара жауапкершілікке негізделеді;

-         отбасы тәрбиесінде әр жастағы, әр түрлі ерекшеліктегі адамдардың бірлесе әрекет етуінен бірін-бірі толықтыру мүмкіндігі кеңейеді;

-         отбасы мүшелерінің әрқайсысының жеке қабілеттері, психологиялық жай-күйін есепке алу мүмкіндігі мол;

-         отбасы тұлғаның әлеуметтенуін қамтамасыз етеді, қоғамның азаматы отбасында дәстүр жалғастығын қамтамасыз етеді;

-         кәсіп таңдауға да ықпалы зор;

Отбасы қалыптасқан тәрбие, қарым-қатынас стилі бойынша төмендегіше топтастырылады: 

-         беделдік қарым-қатынас стиліндегі отбасында қаталдық, шектен тыс талаптар орын алады;

-         демократиялық қарым-қатынас стиліндегі отбасында өзара сыйластық, құрмет, бір-бірімен санасу, дербестікті шектемеу, бірлесе әрекет ету басым болады.


Өз бетімен жұмыс:

           *Сізді Қожаның ("Менің атым Қожа"- Б. Соқпақбаев) сынып жетекшісі етіп тағайындады делік. Әрине, сіз осы күнге дейінгі алған білімдеріңізді пайдаланып, оны зерттеп-білу үшін Қожаның үйіне баруға тиіссіз.

Қандай психологиялық және педагогикалық зерттеу әдістерін пайдаланасыз;бағдарламасын жасаңыз.-отбасының Қожаның дамуына әсерін анықтаңыз.

- бұл отбасындағы қарым-қатынас стилі  және ықпал ету әдісі қандай?

*"Сіз өз балаңызды білесіз бе?" деген ата-аналарға арналған анкета даярлаңыз.

 *"Баламен бірге қараңыз" атты телебағдарлама жасаңыз.

* Отбасында ұлттық тәлім-тәрбиенің маңызы" деген ата-аналарға арналған лекция дайындаңыз.

*Бір сынып сағатының  не сынып жиналысының жоспарын жасап көріңіз.

Осы тапсырмалардан қалауыңызша бір-екеуін таңдап орындаңыз бұл да еңбек, ал барлығын орындасаңыз -сіз дайын сынып жетекшісіз. Жарайсың! Бұл біліміңіз бен дағдыңыз  пед.практикада ақталады.

* «Мынау кімнің сөзі» атты сауалнама ұсынамын,кейіпкердің атын және шығарманы атауларың  керек):

1.…Ой, қарабасқыр, әлі жатырмысың? Осы сенің-ақ қолыңнан кітап түспейді екен. Тасташы былай. Немене, бүгін той екенін ұмыттың ба?..

2....Оллаһи, мақтанғаным емес, достарым, шындықты айтып отырмын - әттең жазушы болсам деген арман менің көкейімде ерте ұялады. Үшінші, төртінші кластарда оқып жүргеннің өзінде-ақ ақындық даңқым мектептен асып, бүкіл ауылға жайылды... 

3....Шыбыным, әйтеуір ешкімге тимей, ұрынбай, жайыңа жүр. Тек жүрсең, тоқ жүресің дейді атаң қазақ. Сенің тентектігіңді менен басқа ешкім де көтермейді. Әйтеуір саған айтар ақылым,-тыныш жүр, балам, тыныш жүр. Біреудің ала жібін аттаушы болма

4....Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және бір мені осы жарық дүниеге алып келген анам үйде хал үстінде. Ол-дағы өзің секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бұл дүниенің тізімінен сызылуға жақын жатқан секілді. Осы бір мен үшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның шырағы жалп етіп сөнген шағын көзбен көріп, шыдай алар емеспін....

5....Құдай жолыңды түсіріп, келіп қалған екенсің. Тай мінгізіп жіберер ек, шама жоқ. Тым құрса, жейде киіп кет. Ана жылы Сарыбастауда оқып жүргеніңде ашумен үстіңнен қара шапанды сыпырып алған едім. Қайтейін, қу жоқшылық адамға не істетпейді? ....Құдай қосса, әлі-ақ адам боласың. Адам болды деген міне, осы...

6....О, жалған! Біреуден бір нәрсе сұрап телміруден өткен жаман не бар екен! Жігерім құм болып амалсыз бара жатырмын. Қолымдағы сүт сұрауға арналған ыдысымды көрсетпей тығып алам...

7. Балажан байғұс анам, мен үшін отқа да, суға да түседі шырылдап. Оның қазіргі кейіпі: айналайындар, баламды оқудан шығара көрмеңдер, тағы бір жолға кешірім жасаңдар деп, жалбарына сөйлеп тұрған тәрізді... (Миллат, «Менің атым Қожа»)

 

                                                    Іске сәт!

 

                   Артық етпес білгенің...

Ата-аналармен әрекеттестікте ескеретін этикалық ережелер

1.     Ата-аналарды не қызықтыратынын, олардың ата-ана жиналысына келу мүмкіндігін ескеріңіз.

2.     Ата-анамен орнықты, қолайлы жағдайда сөйлесіңіз, жүре-бардым қарым-қатынастан қашыңыз.

3.     Ата-ананың олардың өздерінің (баласының емес!)  аты-жөнін біліп, сөйлесіңіз.

4.     Барлық әңгімені өзіңіз айтып, оларды тыңдаушы ғана етуден сақ болыңыз. Мүмкіндігінше, серіктес болуға тырысыңыз, әңгіменің диалог түрін таңдаңыз.Тыңдай біліңіз.

5.     Ата-ананың ізгі ниетін қолдаңыз. Әр баланың жақсы қасиетін тауып, соған сүйеніңіз.

6.     Баланы да, ата-ананы да барлығының көзінше мақтаңыз, проблемалар туралы жеке сөйлесіңіз.

7.     Егер ата-анаға жазбаша өтініш не хат жазсаңыз, ол сыпайы әрі  өте қысқа, нақты болсын.

 

 

 

«Ата-анадан өсіп ұрпақ таралған,

Жақсы, жаман болса бала –солардан». Ж.Баласағұн.

«Егер біз адамгершілігі жоғары қоғам болғымыз келсе, жұбайлардың бір-бірінің алдындағы, ең бастысы балаларының алдындағы жауапкершілігін күшейтуге тиіспіз.»  Н.Назарбаев

 

 

 

 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Өзін тәрбиелей білмеген, өзгені де тәрбиелеп оңдырмайды.

                                                                                       Серке Қожамқұлов

 

 

 

 

Артық етпес білгенің...

 

.    Төмендегі орысшаға румын тілінен аударылып, мың тоғыз жүз сексен  жетінші жылы «Медицина» баспасынан шыққан Керпару Эмил мен  Керпару Гертаның «Ана мен бала» кітабынан  алынған бұл ережелер «Дошкольное воспитание» журналында  (1988,№7) басылған

 

            Бала тәрбиелеудің  он ережесі:

Халықаралық балалар жылында қабылданған, Песталоццидің, Фребельдің, Черньнің педагогикалық ұлағаттарынан құрылған бұл ережелер қазіргі  заманғы да талаптармен үндеседі:  .

    1) Балаңды сүй. Яғни оның қасыңда барына қуан,ол өзі қандай болса, солай қабылда,оны қорлама,оны жәбірлеме,оны өзіне деген сенімділігінен айырма,

оны нақақтан жазалама,оны өзіңнің сеніміңнен мақұрым етпе,сені жақсы көруіне жағдай тудыр.

   2) Балаңды қорға. Яғни оны жаны мен тәніне қауіпті нәрселерден сақта,тіпті-егер қажет болса жеке мүдделеріңді құрбан етіп,басыңды қатерге байлай отырып қорға.

    3) Балаңа жақсы үлгі бол. Оның бойына дәстүрлі құндылықтарға деген құрмет сезімін дарыт,өзің де сол құндылықтарға сәйкес өмір сүр,балаға жауапкершілік сезіммен қара.Балаға үй іші тату,қарттарын құрметтеп,жақсы көретін барлық туған-туысқандарымен  және дос-жарандарымен етене жақын әрі шынайы байланыста болатын отбасы,ошақ қасы керек. Бала адалдық, кішіпейілдік,жарастық ұялаған семьяда өмір сүруге тиіс.Ата-ананың ерлі-зайыптылық адалдықты бұзуы,көре алмаушылық, арсыздық жолмен баю,балаға принципсіз байланыстар арқылы қандай да болсын пайда келтіру және т.б.- осының бәрі елдің ертеңгі азаматының  моральдық бейнесіне мейлінше ұнамсыз әсер ететін «үлгі»құрайды.

     4) Балаңмен ойна!Яғни балаңа қажет уақыт  тап,оған қалай сөйлеп,қалай ойнау ұнаса,солай сөйлеп,солай ойна, оның ойындарына шындап ден қой,оның ұғым-түсініктер әлеміне бейімдел.

     5)  Балаңмен бірге еңбектен! Балаң жұмысқа қатысқысы келгенде,оны демеп жібер (үйде,бақта,бақшада).Балаң өсіңкірегенде шаруашылыққа қажетті барлық жұмыстарға қатыстырып үйрет.Қолы бос кездері мен каникул уақытында ол мектеп ұйымдастырған іс-қызмет түрлеріне қатысуға тиіс.

    6) Баланың оңай болмаса да,өз бетімен өмірлік тәжірибе алуына жол қой!

Бала өз басынан өткерген тәжірибені ғана мойындайды.Сенің жеке тәжірибелігің балаң үшін көп жағдайда құнсыз болып шығады.Оған өзінің жеке тәжірибесін жинақтауға мүмкіндік бер,тіпті бұл белгілі бір тәуекелмен байланысты болған күн-де де солай істе.Шамадан тыс қорғаштаған,қауіптің қай-қайсысынан да «қамсыздандырылған»бала көп жағдайда әлеуметтік мүгедекке айналады.

    7)Балаға адамдық бостандықтың мүмкіндіктері мен шектерін көрсет! Ата-анасы баланың алдымен әрқайсысының дарындары мен ерекшеліктеріне сәйкес адамның жеке басының дамуы мен тұлғалануының тамаша мүмкіндіктерін ашуға тиіс.Сонымен бірге оған кез-келген адам семьяда, коллективте. және жалпы қоғамда өзінің іс-әрекеттерінің белгілі бір шектерін мойындауы және сақтауы тиіс екенін көрсету қажет(заңды ұстану және өмір салты ережелерін сақтау)

    8)Баланы тіл алғыш етіп үйрет! Ата-анасы баланың мінез-құлқын қадағалап отыруға және оның іс-қылықтарын оның өзіне де,басқаларға да нұқсан келтірмейтіндей етіп бағыттап отыруға міндетті.Баланы белгіленген ережелерді сақтағаны үшін қолпаштап отырған жөн! Алайда қажет болған жағдайда жаза арқылы ережелерді құрметтетіп отыру керек.

   9) Баладан пісіп-жетілу сатысына және өзіндік тәжірибесіне сәйкес шама-шарқы жететін пікірлер мен бағаларды ғана күт! Бала осынау соншама күрделі дүниеде бағдар жасап үйренгенше,оған ұзақ уақыт қажет.Оған қолыңнан келгенше көмектес және де жинақтаған тәжірибесі мен өзінің пісіп- жетілу сатысына сәйкес өзіндік пікірін немесе қорытындысын айта алатын кезде ғана баладан оларды талап ет.

 10)Балаға еске түсіруге болатын құндылыққа ие әсерлерді басынан кешіруге мүмкіндік бер! Бала да, үлкендер сияқты, әсерлермен «қоректенеді», олар балаға басқа адамдардың өмір- тіршілігімен және айналадағы дүниемен танысуға мүмкіндік береді.

 

Артық етпес білгенің...

 

Мұхтар Әуезов «Адамдық негізі – әйел» деген тұңғыш туындысын әйел-ана тақырыбына арнаған. Сол кезде Мұхаң 20 жаста екен.

         «Адам баласы, - депті ол, - тағы болып, еркегі хайуандық дәрежесінде жүргенде әйелден бала туып, ал балаларының бәрі де жастық, қорғансыздықтан анасының айналасына үйіріліп, үй ішінің бірлігін, одан туысқандық ұйымын кіргізген. Соған қарағанда адамды хайуандықтан адамшылдыққа кіргізген – әйел». Болашақ ұлы жазушы осы сөзімен әйелдің қоғамның ұйтқысы екенін, еркек түзде жүргенде әйел төңірегін уыздай ұйытып, балаларын бірлікке, ұйымшылдыққа баулитын, әйел еркіндікке жетпесе, адамшылдық та күрмеулі болатынын қадап айтып, егер қазақ мешел болып қалмайын десең, бесігіңді түзе, әйелдің халін түзе,» – деген мәңгілік идея ұсынған еді.

 

 

 

 

   Өмірінде көп күнә жасадым деп ойлаған жан имамға келіп:

        Күнәларымнан арылтып, Алланың кешірімін әперші,– депті.

Сонда имам:

        Сенің жаның бес арықтан лай суға ағып құйылып жатқан бір тоғанға ұқсайды екен.

Біріншісісенің көздерің, көрінгенге орынсыз көз сүзбе;

Екіншісісенің аузың, ораза ұстап, дұға оқып жүр, жақсы сөз айт. Шариғат қаламағанды ішіп-жеме.

Үшіншісі сенің миың, әділетсіздік пен зұлымдықтан, менмендік пен өркөкіректіктен арыл;

Төртіншісісенің аяқтарың, көргенсіз жолға баспа;

Бесіншісісенің құлағың, өсек пен кеселді сөзді терме, естімеген бол.

Тек сонда ғана сенің арықтарыңның суы тұнықталады, сенің жаның мен жүрегің тазарады, сені күнәларыңнан мен арылта алмаймын, өзің арылтасың, – депті.

Түйін: баласы нашар болып өскен әке баласына әсер ететін барлық тәсілдерді таусылған соң, есік алдына бір бағана орнатып, баласының әрбір нашар ісі үшін оған бір шегеден қаға беріпті. Біраз жылда бағана әбден шегеге толыпты. Бұл балаға әсер етіп, түзеле бастапты. Енді әке баласының әрбір жақсы қылығы үшін бір шегеден суыра беріпті. Ең соңғы шегені суыратын мерекелік сәт келгенде бала жылап жіберіпті. «Неге жыладың?»– дегенде, «Шеге жұлынып таусылғанмен орындары үңірейіп тұр ғой,» – деген екен.

 

Кемел Мырзагелді. Абзалдық әліппесі. Алматы, Әл-Фараби, 1998, Б. 15, 22.

 

Халық айтқан екен

·        Ұлтты қыз сақтайды.

·        Бақыт кілті – ананың табанының астында.

·        Әйел-ана бір қолымен бесік тербетсе, екінші қолымен әлемді тербетеді.

 

 

Жас маман! Жеке шығармашылық жұмыс жаса:

1.«Менің отбасымдағы салт-дәстүрлер» атты эссе жазып кел.

2.«Болашақ отбасымда ұстанар құндылықтар...» перспективалық жоспар құр.

 

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру  бағытындағы  жұмыстар:

1.     Сынып жетекшісінің тәрбие жоспарындағы ата-аналармен жұмысқа талдау жасау.

2.     Ата-анамен жұмыстың бір түрінің жоспарын жасау, материалдарын дайындау (жиналыс, анкета, үйге бару, жарыс т.б.).

Баяндама және мәнжазбаның үлгі тақырыптары:

1.   Баланы отбасында адамгершілікке тәрбиелеу.

2.   Баланы отбасында еңбекке тәрбиелеу.

3.   Балаға отбасында эстетикалық тәрбие беру.

4.   Баланы отбасында мектепке дайындау жолдары.

Әдістемелік нұсқау.

Бірінші сұрақты педагогика оқулықтарындағы материалдарды талдау негізінде ашыңыз. Академик, психология ғылымының докторы А.В. Петровскийдің ата-ананың бала тәрбиелеу стилін (диктат, қамқоршы, конфронтация, бейбіт өмір сүру, ынтымақтастық) бала психиатры М.И. Буяновтың отбасы тәрбиесінің біржақтылыққа апаратын кемшіліктер типімен салыстырыңыз.

а) "золушка" типіндегі тәрбие.

ә) "отбасы кумирі" типінде тәрбиелеу.

б) ерекше қамқорлықта тәрбиелеу (бала үшін бәрін үлкендер шешеді)

в) қамқорлықсыз тәрбие (бала өзімен-өзі)

г) кронпринц типіндегі тәрбие (материалдық жағдайы жақсы отбасылар)

Күнделікті өмірден мысалдар келтіре отырып, отбасы тәрбиесінде осындай стильдер мен кемшіліктердің кездесетінін дәлелдеңіз.

Үшінші сұрақты баяндамалар мен мәнжазбаларды талдау негізінде ашып, Т.Ф. Лестгафтың мына пікіріне талдау жасаңыз:" Отбасы тәрбиесінің басты негіздері: 1) тазалық; 2) сөз бен істің бірлігі; 3) тәрбиедегі еркіндікке жол бермеу; 4) баланы және тұлға ретінде танып, оның тәуелсіздігін мойындау."

Тандаған материалдарға сүйене отырып, отбасы тәрбиесіне негіз болатын педагогикалық аксиомалар жасаңыз.

 

Негізгі әдебиеттер:

1.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет;

4.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы – Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1.     Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Владос Пресс 2004

 

 

Оқушының тұлға ретінде  оның жас ерекшеліктерінің  мүмкіндіктеріне сай қалыптасатын  мінез ерекшеліктері:

         1.Оқытушы мен тәрбиешінің педагогикалық тапсырмаларын  орындаудағы белсенділігі  мен  дербестігінің;

         2.Моральдық-этикалық және  санитарлық талаптарды сақтай отырып ынталылығы мен тәртібінің;

         3.Табиғатты қорғау мен өмір сүру аймағын  аялаудағы  ұқыптылығы мен іскерлігінің ;

         4.Жетекші  мен ұйымдастырушының  нұсқауы бойынша тұрмыстың шаруа және мектеп пен отбасы  істерін   басқарудағы шеберлігі мен   тапқырлығының;

 Үйлесімді дамуындағы  дәйекті жетістіктерден  көрінеді.

 

 

 

 

 

                                       “Жақсы мінез – құлық, ақыл – күші

                                болып, екеуі біріккенде ғана

                      адам бақытқа жетіп, адамшылық

қасиеттерге ие болмақ».                               

                                            Әл – Фараби

 

 

                         Өзінің не істейтінін біліп, не істеуге тиісті емес екендігін

аңғарған адам ғана тәрбиеші бола алады.

                                                                                А.С.Макаренко

 

Оқу мен Тәрбие  - егіз.

Оқытудың теориялық және әдістемелік негіздері

(ДИДАКТИКА)

              Бұл тақырыпты оқу барысында

        Сіздер: Оқытудың оқушының тұлғалық даму  процесі екендігі туралы,

-         дидактика түсінігі туралы, оның педагогикалық зерттеудегі орнын;

-         оқытудың дамыту, тәрбиелеу және қалыптастыру функцияларының бірлігі туралы;

-         оқыту заңдылықтары,  түрлері, т.б. негізгі проблемалары туралы;

-        

Дидактика  (грек. didaktikos – үйретуші оқытуға қатысты) –білім беру мен оқыту теориясы, педагогиканың  саласы.

 
жеке әдістемелердің дидактикадан бөлінуі және оның дамуы туралы түсініктермен танысасыздар.

      

 

 

 

 

 

 «Дидактика» терминін неміс педагогі

В. Ратке (1571-1635 ) алғаш енгізген деп есептеледі. Ол дидактикаға оқытудың

теориялық негіздерін зерттейтін ғылыми пән деген анықтама берген.

 

Ал дидактиканы тұңғыш рет ғылыми негіздеген «ҰЛЫ ДИДАКТИКА»

(1633-38) еңбегінің авторы Ян Амос Коменский : «Дидактика- барлығына оқытудың әмбебап өнері» деп анықтама берді.   

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     

   Дидактиканың пәні – адамға білім беру мен оны тәрбиелеудің  амал-құралы ретіндегі оқыту, яғни оқыту мен үйретудің бірліктегі өзара әрекеттестігі, мұның өзі білімнің мазмұнын оқушылардың мұғалімнің ұйымдастыруымен меңгеруін қамтамасыз етеді.

       Отандық дидактика оқыту құрауыштарының өзара әрекеттестігінің көрінуінің әр түрлі нысандарын зерттеді және анықталған заңдылықтарының негізінде оқыту әсерлерінің әр алуан жүйелерін талдап – белгілейді. Бұл жүйелер оқу жоспарларында,  оқу бағдарламалары мен оқулықтарда ашылатын білімнің мазмұнында нақты көрінеді; белгілі бір ұйымдық нысандарда оқытудың тиісті әдістерімен және құралдарымен жүзеге асырылады. Дидактика – теориялық және сонымен бірге қолданбалы ғылым.

       Дидактиканың ғылыми – теориялық функциясы оқытудың нақты процестерін зерттеу, оқытудың әр түрлі жақтары арасындағы фактілер мен заңды байланыстарды анықтау, олардың мәнін ашу, даму беталыстары мен перспективаларын анықтау.

       Алынған теориялық білім оқыту практикасын бағыттап отыруға, жетілдіріп отыруға мүмкіндік береді. Білім беру мазмұнын іріктеу проблемаларын талдап шешу, оқытудың принциптерін, оқыту әдістері мен құралдарын қолдану нормативтерін белгілеу арқылы дидактика нормативтік – қолданбалы, сындарлы – технологиялық функция орындайды.

       Дидактика – оқыту процесінің мәнін түсіну, оның білім беруші, тәрбиелеуші және дамытушы функцияларын жүзеге асырады.

 

Дидактиканың негізгі категориялары:

-         білім беру,

-         оқыту,

-         оқыту принциптері,

-         оқыту процесі және оның компоненттері

-         мазмұны,

-         ұйымдастыру формалары,

-         әдістері,

-         құралдары,

-         оқытудың нәтижесі.

 

       Дидактиканың дамуына үлес қосқан атақты педагогтар:

Г. Песталоцци, И. Гербарт, К. Д. Ушинский, В. П. Острогорский, П. Ф. Каптерев,т.б.

Еңбектері зор дидакттар: Н. П. Груздев, М. А. Данилов, Б. П. Есипов,

 Л. В. Занков,  М. Н. Скаткин, Н. А. Менчинская, Ю. К. Бабанский, т.б.


       Қазақстанда дидактика мен жеке пән әдістемелерінің негізін салушылар: Әл- – Фараби, Ж. Баласағұн,  Ы. Алтынсарин, Г. Лемберг, А. Сембаев, Қ.Бержанов, Н.Д Хмель, Г. А. Уманов, С. Көбеев, Ә. Диваев, Н. Құлжанова, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ш. Құдайбердиев, Қ. Жұбанов, Т. Шонанов, М. Мұқанов, Т. Тәжібаев, т.б.

        Өз бетінше жұмыс.

1. Жоғарыда айтылған ғалым – педагогтардың дидактикаға қатысты ой-пікірлерін олардың еңбектерінен тауып оқыңыз. (әдебиеттер тізімін  қара).

2. Таблица құрып, олардың еңбектерін, идеяларын жүйелеңіз.

3. «Дидактика- менің ойымша  ...» ( рефлексия )

                                       Әдебиеттер:

1. Коменский Я.А. Великая дидактика. Избр. пед. соч. 1955.

2. Ушинский К.Д. избр. проза 2т. М.,. 1939.

3. Выготский Л.С. Избр.психологические исследования. М.,1956.

4. Занков Л.В. Дидактика и жизнь. М., 1968.

5. Алтынсарин Ы. Орыс тілін қазақтарға үйрету туралы бастауыш құрал кітабы. Орынбор, 1879.

6. Жұмабаев М. Педагогика. Ташкент,1923; Алматы, «Рауан»,1993.

7. Лернер И.Я. Проблемное обучение. «Знание», М.,1974                                       

8. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. Алматы, «Рауан» 1992.

9. Подласый И.П. Педагогика. Р.Дону, «Феникс»,2000.

10.  Каменская Е.Н. Педагогика. Курс лекции,(зачет и экзамен) «Феникс» 2004.;т.б.

                           Өзіндік жұмыс                                                                                                                                                                                                     

Дидактика:                  - Нені оқыту керек?

- Қалай оқыту керек?

- Не үшін оқыту керек? – деген сұрақтарға жауап беру үшін, Педагогика оқулықтарын пайдаланып, түртіп алу арқылы өзіңнің жауаптарыңды дайында. Мынадай кесте құрып көр:

 

 


-кең білім шеңберімен қаруландыру...

-?...

Нені оқыту керек?        ?...

                                       ?...

 

 

 

 

 

-оқыту мен тәрбиенің қазіргі тиімді әдістерін пайдалану...

- ?...

Қалай оқыту керек?    - ?...

 

 

 

 

 


-қоғамдық өмірдің барлық саласына оқушыларды   белсенді қатысуға даярлау...

Не үшін оқыту?             - ?...

                                        - ?...

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

Прямоугольник: багетная рамка:                    Білім, дағды, іскерлік

К.Д.Ушинский: Оқыту процесі кезінде ғимарат бой көтереді, оның фундаменті болып:1) білім, дағды, іскерлік табылса, сол фундаментке негізделіп тұлғаның 2) дүниетанымы, 3)көзқарасы, эрудициясы, 4) ақыл-ой сапасы, ойлау амал-тәсілдері, танымдық іс-әрекетінің әдістері, құралы, формалары;5) оқи білуі, білімді қажетсінуі; 6) өз-өзінің білімін жетілдіру дағдысы, 7)белсендігі, 8) жұмыс істей білу қабілеті , 9) тәрбиелілігі (адамгершілік, эстетикалық, экологиялық, политехникалық, т.б. 10) кәсіби бағыт-бағдары, өмірге дайындығы құралады.

Ал тұлғаның осы құрамды бөліктерін дамуы, тәрбиеленуі толықтырып қалыптастырады.

                       

 

 

Оқу үрдісінің жалпы заңдылықтары:

 

1.     Мақсат  қою қоғамның қажеттілігі мен даму деңгейіне, білім үрдісіне қоятын талаптарына,  тұлғаны тәрбиелеу мен оқытуға тікелей байланысты.

2.     Мазмұнын айқындау оқытудың мақсаты мен міндеттеріне, оқушының жас ерекшелік және жеке дара қабілеттеріне, оқытудың теориялық және практикалық  даму деңгейіне байланысты.

3.     Әдістерді таңдау оқытудың міндеттері мен мазмұнына, оқушылардың нақты оқу мүмкіндіктері мен оларды қолдануына байланысты.

4.     Оқу  үрдісін ұйымдастыру формасы оқытудың мақсаты, мазмұны мен әдістеріне байланысты.

5.     Оқушылардың оқу іс-әрекетіндегі белсенділігі оқушылардың бойында ішкі танымдылық түрткілердің және сыртқы ынталардың (қоғамдық, экономикалық, педагогикалық) қамтылуымен тығыз байланысты.

6.     Оқу үрдісінің тиімділігі  барлық  заңдылықтардың өзара байланысы мен ұйымдастырылу жағдайына  тәуелді.

 

Оқу үрдісінің жекеленген заңдылықтары:

·        дидактикалық - өз құрамына үрдістің мазмұнды – процессуалдық сипаттамасын (мазмұны, тәсілдері, түрі, әдісі, формасы т.б.) қамтиды;

·        гносеологиялық -  мұғалімнің басшылығымен оқушының  қоршаған ортаның нақтылығын, табиғаттың, қоғамның және өз - өзін факторлары мен заңдылықтарын тану аспектілерін айқындау.

·        Психикалық- оқушының оқу үрдісінің барысындағы айрықша ішкі психикалық (танымдылық) іс - әрекетіне қатысты.

·        Кибернетикалық - оқу үрдісіндегі барлық байланыстың сан қырлылығын, ақпараттық ағымының таралуын, ақпаратты меңгеруін басқаруды бейнелейді.

·        әлеуметтік жалпы үрдіске қатысушылардың (оқушы мен оқушы арасындағы өзара қатынас, бағыттылық, оқудың әлеуметтік  маңыздылығы т.б.) қарым – қатынасын қамтиды.

·        ұйымдастырушылық оқу үрдісін интеллектуалдың еңбек (оқу мен оқытушылық еңбекті ұйымдастыру, олардың материалдық – техникалық жабдықталуы, ынталандырылу, өнімділік т.б.) негізінде айқындайды.

Оқыту заңдылықтарын білу оқу үрдісін әртүрлі нақты жағдайларда қолайлы құруға мүмкіндігін береді.

 

 

 

 

 

 

 

Ғылым

 

  

 

 

Әлеуметтік қажеттілік

сұраныс                                        

 
                            Неге (не нәрсеге) оқыту?

 


 

 

         Мақсат                     

 

 

 

 

Мәдениет

 

 
Овал:    
Білім мазмұны

Жеке бастың

қажеті

 

 
 

 

 


Техника

 

Мүмкіндіктер

 

 

   Табиғат

 

 
      

         ъ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Бұл суреттен білім мазмұнын құрайтын жүйелердің тізбегін көріп көріп тұрмыз.

1)      Қабылданған мақсаттар

2)      Әлеуметтік және ғылыми жетістіктер

3)      әлеуметтік сұраныс, қажеттілік

4)      жеке бастың өз қажеті

5)      педагогикалық мүмкіндіктер т.б.           

 


Оқыту процесінің мазмұны оқу жоспары, пәндік оқу бағдарламалары және оқулықтар (видео, электрондық т.б.) арқылы анықталады.

-         Оқу жоспары дегеніміз не?    (жауап бе р)

-         Оқу бағдарламалары дегеніміз не? (жауап)

-         Оқулық дегеніміз не? 

    

 

 

 

 

  Енді қалай ойлайсыздар, келесі кезекте қандай сұраққа жауап іздейміз?

 

       Қалай оқыту керек?  деген сұрақ бізді оқытудың әдістері деген дидактикалық категорияға әкеледі.

 

 

 

 

 

 

 


       Әдістерсіз мақсатқа жету, мазмұнды игеру, танымдық іс-әрекетпен айналысу мүмкін емес.

       Әдіс – оқу процесінің жүрегі. Ол алға қойған мақсатты және нәтижені (өнім) байланыстыратын жол.

       Әдіс туралы    (сөздік жұмыс жаса)

1)Әдіс – 1...

                 2...

               3...

2)  Әртүрлі педагогтардың анықтамалары (№3 сурет «кристалл»)

3)  Оқыту әдістерін топтастыру

     таблица №1, 2, 3, 4,  талдап түсіндіру.

4)Әр топқа парақшалармен І-топ  - таблица №5. (салыстырма)

  Ақылдасып жеке тұлға қалыптастыру мақсатында оқыту процесінде оқыту әдістерін қолдануда осы таблицадағы (+!)  (+)  (-) белгісін оқыту әдістерінің тиімділігін салыстырмалы түрде анықтаңыздар

 

- өз бетімен жұмыс: Сұрақтарға жауап.   

     Үй тапсырмасы:

1 сабақ жоспарын құрып келіп, оқыту әдістерін талдау жасап, тиімділігін дәлелдеңіз.

 

 Әдіс-метод-исследование деген түсінікке 200 анықтама бар, Герберт Нойнер мен Ю.Бабанский "мұғалім мен оқушылардың бірлескен, серіктестікте  оқу материалын меңгеру арқылы мақсатқа жету жолындағы амал-әрекеттерінің  алмасуы"деген ойын талдаңыз.

 

 

 

Өзгелерді үйретіп жүріп, өзіміз де үйренеміз.

 

                                        Сенека

 

 

Оқыту процесінің мазмұны және ерекшеліктері

 

 

 

 

 

 

 

 


             

 

Блок-схема: ссылка на другую страницу: Оқытудың мақсаты, міндеттері   және мазмұны.

 


Шестиугольник: Білім
Дағды
Іскерлік
сапалары

                            

 

Прямоугольник: скругленные углы:   Оқытушы 

Прямоугольник: скругленные углы:     Оқушылар
 

 


                                   Принциптері

                                       Әдістері 

                                       Формалары

                                        Құралдары

                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Прямоугольник: скругленные углы:        Оқу

                                                           

 

 

 

 

 


                                                                - білім мазмұны

- оқыту, білім беру құралдары

Оқыту процесінде                               - оқыту әдістері

оқушыны тәрбиелейтін                      - оқытуды ұйымдастыру формалары

факторлар                                            - оқытушының жеке басы, оның жұмыс                стилі

                                                              - сыныптарға өзара қарым-қатынас арасы   психологиялық жағдай сипаты, климат.

«Нашар ұстаз шындықты

қайталайды, жақсы ұстаз сол

шындықты табуға, іздеуге үйретеді»

 А. Дистервег. (1790-1866)

        

 
 

                                              

Оқыту түрлері

     Оқыту жеке адамның білімін, танымдық және шығармашылық қабілетін   дамытудың маңызды құралы. Оқытудың бірнеше түрлері бар:

-         түсіндірмелі – иллюстративті оқыту;

-         проблемалы оқыту (ділгірлік)

-         бағдарламалы оқыту (машиналы, машинасыз) т.б.

Түсіндірмелі-репродуктивті оқыту, немесе ақпарат беруші- рецептік оқытудың мәні- оқытушы әртүрлі құралдармен оқытылатын объект туралы хабар, ақпарат береді, ал оқушы барлық сезім органдары арқылы оны қабылдап, түсініп, еске сақтайды. Бұл оқыту уақытты  үнемдеу арқылы аға ұрпақтың жинаған тәжірибесін кіші ұрпаққа жеткізуге қолайлы.. Алайда осы оқыту түрі бұл білімдерді қолдану дағдыларын, икемділіктерін қалыптастырмайды, бірақ 1-деңгейдегі репродуктивтік іс-әрекетін қамтамасыз етеді.(тану мен  1-деңгейдегі білім-танысу-білімдері).

Репродуктивтік әдіс оқытушының оқушылар үшін тапсырмалар дайындап, олардың білімі мен іс-әрекетін ұйымдастырады.(есеп шығару, тәжірибелерді қайта жасау, қорытынды жасау, т.б. Яғни, іс-әрекетінің түрі-репродуктивтік, ақыл-ой еңбегінің деңгейі-2-ші-қайта жаңғырту, білім деңгейі-2-ші- білім көшірмесі. Бұл жазбаша. ауызша, индуктивті, дедуктивті сияқты формада жүзеге асады.

Проблемалық (ділгірлік) баяндау- оқытушы өзі прблема қойып, өзі оны түрлі қарама-қайшы жолдар мен логикалық шешімдер арқылы , Оқушыларды өзінің ойына ілестіре отырып, (сұрақтар қойып, ойландырып) мәселені шешу логикасына алып келеді. Лектор дайын білім бермейді, ғылымның осы жаңалықты ашқан жолымен жүргізеді.Болжамдар келтіреді, тәжірибелерді сипаттайды, т.с.с. Оқушы тек тыңдаушы, орындаушы ғана емес, ғылыми ізденіске қатысқандай , өздері жаңалық ашқандай әсерленеді. Проблемалық оқыту  продуктивтік (нәтижеге бағытталған) іс-әрекет жасатады, ойлаудың 3-ші деңгейін-қолдану деңгейін қалыптастырады. 3-ші деңгейлік білім-іскерлік (ептілік)-білім.

Эвристикалық әдіс. Оның мақсаты-оқушыларды біртіндеп проблеманы өздігінше, белсенді түрде ізденіп шешуге бағыттау. Мұнда сұрақ қоя білудің , мұғалімнің шеберлігінің маңызы зор. (Сократ әдісін еске түсір!) Соңында оқытушы өзі тұжырымдау арқылы маңызды мәселені анықтайды.

Бағдарламалы (компьютерлік)  оқытудың негізгі мақсаты- оқыту процесін басқаруды жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі  оқытуға көшу. Жаңа бағдарланған оқулықтар, оқыту құжаттары, үйрету (оқыту)       машиналары қолданылады.Оқытудың бұл түрі 1960 ж. Б. Скиннер, Н. Краудердің кибернетикамен педагогика, психологияны ұштастыру идеясы негізінде пайда болды. Ерекшеліктері: оқу материалы бөлшектерге бөлінеді; әр бөлшекті меңгерген соң оқушы өздігінен тест-сұрақтарға жауапты бепсе, келесі бөлшекке өтеді...

Оқыту бағдарламасы оқыту алгоритміне негізделген.Алгоритм- дұрыс жауапқа жетелейтін бірізді ақыл-ой және оқу іс-әрекетінің жүйесі.

 

Проблемалық оқытудың негізгі міндеттері.

Оқытудың дәстүрлі типімен проблемалық оқытумен салыстырудан шығарылған қорытындылар негізінде проблемалық оқытудың негізгі міндеттерін тұжырымдауға болады. Оларды шартты түрде жалпы және арнайы қызметтерге бөлуге болады.

   Проблемалық оқытудың жалпы міндеттері:

·        оқушылардың білімдер жүйелері мен ақыл- ой және практикалық қызмет тәсілдерін меңгеру;

·        оқушылардың танымдық дербестігі мен творчестволық қабілеттерін дамыту;

·        мектеп оқушыларының коммунистік дүниетанымының негізі ретіндегі олардың диалектикалық – матералистік ойлауын қалыптастыру.

Бұған қоса проблемалық оқытудың арнайы міндеттері бар:

·        білімдерді творчестволық меңгеру дағдыларына тәрбиелеу ( логикалық әдістерді немесе творчестволық қызметін жекелеген тәсілдерін қолдану);

·        білімдерді творчестволық қолдану дағдыларына (меңгерген білімдерді жаңа ситуацияларға қолдану) және оқу проблемаларын шешу шеберлігіне тәрбиелеу;

·        творчестволық қызмет тәжірибесін қалыптастыру және жинақтау ( ғылыми зерттеу, практикалық проблемаларды шешу шындық болмысты көркем бейнелеу әдістеріне ие болу).

 Проблемалық оқыту кезінде оқытудың ғылыми дәрежесін арттыру бағдарламаға ашылған жаңалықтар туралы материалдар ендірумен ғана, ғылым негіздері мен ғылымның логикалық құрылымдарын жақындатумен ғана емес, сондай-ақ оның таным қайшылықтарын шешуге бағыталған әдістерін оқып үйренумен де қамтамасыз етіледі. Жаңа құбылыстың мазмұны мен мәні, оның элементтерінің өзара байланысы ғылымды зерттеу процесінің бірізді кезеңдерін: бақылау, сипаттау, түсіндіру, болжау – жүзеге асыру барысында ашылады.

  Оқытудың ғылыми дәрежесі арттыру кейде оқу материалын қиындатумен байланыстырады ,  бұл, әрине, оқушылар үшін  өзінің шама жетерлік болу дәрежесін төмендетуге және артық ауырпалыққа әкеліп соғады.Біз артық ауыртпалық түсіру мен сабақ берумен ғылмилық дәрежесі арасына теңдік белгісін қоюға негіз жоқ деп есептейміз.

    Проблемалық оқыту ғылыми дүниетанымды қалыптастырудың негізгі тәсілі.

    Дүниетанымды қалыптастыру- ең алдымен интелектуалды- белсенді жеке басты қалыптастыру.

    Проблемаларды өздігіне шешу жөніндегі қызметті іске асыра отырып ,оушылар ұғымдарын қалыптасу процсін меңгереді, оқып үйренілетін ұғымның мәнін ашады.

    Проблемалық оқытудың кез келген жағдайда тиімді болу мүмкін емес .

 

Мектеп оқушысының оқуын проблемалық оқыту арқылы активтендіру мәні ғылымның даяр қорытындыларын жай ғана меңгеріп, алуда емес,  жаңа  білімдер мен ақыл - ойдың қызметінің тәсілдеріне өздігінен ие болу жөніндегі  оның танымдық (ойлау ) қызметін  активтендіруде.

 

 

 

 

 


       Дәстүрлі (традиционный)  оқыту  жақсы ма немесе жаман ба?

Осы  сұраққа  жауап беріп көріңіз.

Орыс тілінің түсіндірме сөздігінде «дәстүр» сөзі былай түсіндіріледі «бір ұрпақтан екінші ұрпаққа ауызша немесе әдеби жолмен берілетін немесе берілген нәрсе .(мысалы, идея, білім, көзқарас, әрекет түрі, талғам және т.б)»

Қазақша дәстүр деген түсінік саналы түрде қабылданып, сананы қалыптастыратын көп өзгермейтін заңдылық деген ұғымды береді.

 

 

 

       Іс қымбат емес, іскерлік қымбат (халық мақалы).

 

 

 

 

 

 

Оқыту принциптері

Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі жүйесін оқыту процесінің принциптері деп атайды

 

  Принцип – (лат. сөзі) –  бастапқы,   басшылыққа алатын идея, негізгі талап, қағида дегенді білдіреді.

-         мақсаттылық

-         ғылымилық

-         түсініктілік

-         жүйелілік және бірізділік

-         саналылық пен белсенділік

-         көрнекілік

-         педагогикалық процестің бағыттылық принципі.

Оқулықпен жұмыс:     "Кубиктер" әдісі бойынша: 

       Әр принцип туралы әр топ өз тапсырмасын орындайды.

1.     Сипаттаңыз (принциптерге сипаттама)

2.     салыстырыңыз (тәрбие принциптері мен оқыту принциптері-("Венн "диаграммасын қолдан)

3.     ассоциация (қандай ой тудырды, немен байланысады?)

4.     талдау (анализ)

5.     іске асыру, қолдану

6.     қарсы екеніңізді не қолдайтыныңызды (өз позицияңызды дәлелдеу)


Біліміңді тексер:

         Сұрақтар:

1.     Дидактика нені зерттейді және оның негізгі категорияларын атаңыз?

2.     Оқыту процесінің жүйесін, құрылымын сипаттаңыз.

3.     Оқыту процесінің функциясының мәні, олардың өзара байланысы.

4.     Оқыту процесінің танымдық іс-әрекетінің кезеңдері жөнінде не айтар едіңіз?

5.     Оқыту мотивтерін атап, оларды сипаттаңыз.

6.     Оқытудың қандай түрлерін білесіз және оқыту процесінде олардың алатын орны?

7.     Оқыту процесінің заңдылықтары мен принциптері, олардың өзара байланысы.

Дж.Дьюидің :"Оқыту материалдарын бала тәжірибесінен алып байланыстыру керек";

"Обучение через делание" -" Істету арқылы оқыту"-деген концепциясына сіздің көзқарасыңыз?

 

 

 

 

 

 

 

 

Білім мазмұны және оның ғылыми негіздері

       Білімнің мазмұны – оқыту процесі компоненттерінің бірі. Бұл ғылыми білімнің, іскерліктің және дағдының жүйесі. Осы жүйенің негізінде оқушының ақыл-ойы, қабілеті дамуы, ғылыми –материалисттік көзқарасы, мінезі қалыптасады.

                                          

Білім мазмұны

 

 

    Білім

Дағды мен икемділік

Сезім, құндылық қатынас

Шығармашылық, қызмет тәжірибесі

Табиғат

Қоғам

Адам

Іс-әрекет

Қызмет істеу тәсілі туралы

 

Ақыл-ой (интеллектуалдық)

Іс-тәжірибелік

 

(практикалық)

Адамдарға

өз міндетке

 

қоғамдық меншікке

табиғатқа

өз-өзіне

Білім мен дағдыны жаңа жағдайда қолдану

Проблеманы өзекті мәселені көре білу

Бұрыннан белгілі таныс элементтерге жаңаны араластыру, жаңа туынды жасау мүлдем жаңа шешім табу.

 


Ескер!                           

  Қазіргі заманғы білім мазмұны тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуына бағытталуы тиіс.

       Білім беру тұлғаға бағытталған кезде ғана әр оқушының оқу әрекеттері кезінде қол жеткізген табыстары оның бойында мендік («мен») тұжырымдамасының (концепциясын) қалыптасуына әсер етеді.

       Білім мазмұнының деңгейін көтеруге қажет принциптер:

1. Оқушыларды біліммен қаруландырудың табиғатты қорғауға, еңбекке және өмірге жауапкершілік қатынасты тәрбиелеудің қажеттілігі.

2.  Білім мазмұны негізінде ұлттық мәдени тарихи байлықты, құндылықтарды жалпы адамзаттың мәдени мұрасымен ұштастыру.

3.  Білім мазмұнында әлеуметтік – экономикалық даму жолдарын ескерудің маңыздылығы.

4. Пәнаралық және пәнішілік байланыстарды ғылыми - әдістемелік негізде жүзеге асыру.

5. Қазіргі үдемелі ғылыми – техникалық жағдайда ақпараттық технологияны пайдалану, білім мазмұнын жаңарту.

6. Ұлттық тілді, халықаралық қатынас тілдерін оқып -  үйренудің тұрмыс, мәдениет және ғылым салаларындағы маңыздылығы.

7. Жалпы білім мазмұнының политехникалық және кәсіптік білім мазмұнымен ұштасуы – теориялық, практикалық білімнің маңызы.

 

  Адам қоршаған ортада тұлғаның өз тағдырын өзі шешу үшін тіршілік әрекетін, білімін гумандық негізде қамтамасыз етеді.

«Қоғам» өрісінде өз тағдырын өзі шешу Отан , адамзат, интернационализм, құқықты мемлекет, демократия, жариялылық, үйелмен, еңбек, азаматтық жауапкершілік сияқты құндылықтарды игеру арқылы болады.

Адам «табиғат» жүйесінде өзін табиғаттың бөлшегімін деп тануы, экологиялық мәдениетті меңгеруі, ұрпақ алдында жауапкершілігін түсінуі.

       Білім мазмұнына талаптар:

-         тарихи қатынас, ұлттық негіз

-         ғылымилығы, қазіргі кезеңдегі ғылым мен техниканың даму деңгейіне сәйкестігі

-         көлемнің сәйкестігі

-         пәнішілік – пәнаралық байланыс

-         тәрбиелік бағыттылық

-         өмірмен байланыстылық

-         политехникалық бағыттылық

Сонымен,

Білім беру мазмұны -  шығармашылық қызмет тәжірибесі, қоршаған ортаға сезімдік эмоциялық құнды қатынас пен ғылыми дәлелденген білімдер, дағдылар, икемділіктер жүйесі.

-         Оқушыларды жан-жақты дамытып, оларда дүниеге ғылыми көзқарасты қалыптастыру үшін негіз болып табылатын білімнің, іскерліктің, дағдының дәл белгілеп алынған шеңбері.

Оқу жоспары -  оқытылатын оқу пәнінің құрамын, оқу жылы бойынша бұларды оқытып -  үйретудің тәртібі мен рет - жөнін, әрбір пәнге бөлінген сағат санын жылына және оқу аптасына анықтайтын, оқу жылының құрылымын белгілейтін мемлекеттік құжат.

       Оқу жоспарының негізгі және типтік түрлері есепке алынады.

 Жалпы білім беретін мектептердің өтпелі базистік оқу жоспарында толық жүктеме екі деңгейге бөлінеді: тұрақты және жылжымалы.

       Тұрақты  жүктеме құрамындағы пәндер жалпы орта білім беретін мектептердің барлық типтерінде ( бағдарлы мектеп, гимназия, лицей, жеке мектеп, т.б) оқылады.

       Жылжымалы бөлім бойынша таңдамалы пәндерге бөлінген уақыт тереңдете оқытылатын пәндерге беріледі.

Бағдарлама –, программа (program – грек) – хабарландыру н, мазмұн, іс  - әрекет, қызмет жоспары, оқу ұсқау пәнінің мазмұнын қысқаша баяндау

 
Оқу бағдарламаларында – білім мазмұны сипатталады, пәндер бойынша әр жылға және оқылатын курс тақырыптарына бөлінетін сағаттар саны белгіленеді.

                                                                                                                       

 

 

 

 

 

 

Бағдарламада әр пәнді оқыту жайындағы негізгі міндеттерді көрсетіп, мұғалімдерге әдістемелік нұсқаулар ұсынылады, әр пән бойынша түсінік хат жазылады.

 

 

Оқулықтар оқу бағдарламаларының негізінде, оқушылардың жас ерекшелігіне сай, оқу материалының мазмұнын анықтайтын кітап.. Білім берудің негізгі көзі.

                                                          

   * Оқыту процесі және оның мәні деген тақырыпқа мына сұрақтар бойынша дайындал; конспект жаса,өз ойыңмен бөліс:

                                    

          * Оқулыққа қойылатын талаптар және төл оқулығымыздың қазіргі жайы.

                                                                                                                                 

1.     Оқытудың білімділік, тәрбиелік, дамытушылық функциялары

2.     Оқыту процесінің қозғаушы күштері

3.     Оқушылардың білімді ұғынудағы сатылары

4.     Оқыту принциптерінің сабақта өз көрінісін табуы

 

Әдебиеттер:

1.     Пидкасистый П.И. Педагогика,-М., 1995

2.     Занков Л.В. «Дидактика и жизнь»,-М., 1988

3.     Бержанов Қ.Б. «Тәрбие мен оқыту бірлігі»,-Ал., 1973

4.     Көшекбаев Н. «Оқыту тәрбиесі» Ал., 1976

5.     Сабиров Т.С. « Оқыту теориясының негіздері» Ал., 1993

6.     Сабиров Т.С. «Оқушылардың белсенділігін арттыру жолдары» Ал., 1986

7.     Қоянбаев Ж. «Педагогика» Ал., 1998

8.     Қоянбаев Р. «Білім беру, оқыту негіздері» Ал., 1990

9.     Қазақстан Республикасының білім беру тұжырымдамасы – «Қазақстан мұғалімдері» 1993, №7, 9 сәуір

 

 

 

«Кез келген адам білім бере алмайды, тек  оқушысының психикалық өмірін білетін және білімді беруге түрлі әдіс-тәсілді қолдана алатын адамның қолынан келеді». «Мұғалімнің оқушылардың саналылығы мен белсенділігіне сүйене отырып, білім, дағды, іскерлікпен қаруландыратын құралдары мен жолдарын – оқытудың әдістері деп атаймыз».  Квинтилиан

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Қазіргі мектептегі білім берудің мазмұны деген тақырыптағы семинар сабаққа дайындық

Бақылау сұрақтары:

1.     Білім берудің мақсаты мен міндеттері, қазіргі қоғам дамуындағы білім беруге қойылатын талаптар.

2.     Қазақстандағы жаңа оқу жоспарларының түрлерімен танысу, жаңа әдістемелік кешен.

3.     Әр түрлі типтегі мектептің оқу жоспары, оқу бағдарламаларын талдап, мінездеме беру.

Практикалық тапсырма:

1.     Оқу бағдарламасымен қалаған пәнінің мазмұнымен танысып, түсініктемені мұқият оқу

2.     Оқушының білігі, іскерлігі, дағдысына қойылатын талаптармен танысу.

3.     Бастауыш сыныптарға арналған жаңа әдістемелік кешенді талдау.

 

Әдебиеттер:

1.     Қазақстандағы білім беру тұжырымдамасының жобасы. «Қазақстан мұғалімдері» 1993 №7, 9 сәуір

2.     Қазақстандағы жаңа оқу жоспарының жобалары. «Қазақстан мұғалімдері» 1996 №4, №6

3.     Харламов Е.Д. «Педагогика». 1990ж.

4.     Сабиров Т. «Оқыту теориясының негіздері» А.,1986

5.     Оқу жоспары, оқулықтар, бағдарлама. Қазақстан Республикасының бастауыш білім берудің мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998ж.

 

Іске сәт!

 

                                                                 

 

 

 

 

 

*Бүге-шігесіне дейін түгін қалдырмай айтуға тырысу нәзік сезінуге қабілетті адамды жалықтырып, намысына тиеді (Р.Люксембург).

 

 

*Көптеген   адамдар  жақсы   нәрселер  айта  алады,  бірақ  тындаій білетіндер тым аз, өйткені бұл үшін ақылдың күші қажет (Р.Тагор).

 

 

 

 

 

Оқыту әдістері және құралдары

  Сіздер бұл тақырыптан дидактиканың негізгі құрамды бөлігі оқыту әдістері туралы түсінік аласыздар. Оқыту әдістерін зерттеуші ғалымдардың пікірлерімен танысасыздар; оқыту әдістерін топтастыру туралы түсініктерің кеңейеді; оқыту функцияларының оқушының дамуы, тәрбиеленуі, қалыптасуындағы жарамдылығын (тиімділігін) анықтайсыздар. Өз беттеріңше жаттығу жұмыстарын жасап, проблемалық сұрақтарға жауап бересіздер.

     Қалай оқыту керек? – деген дәстүрлі дидактикалық сұрақ бізді оқытудың әдістері категориясына әкеледі. Әдістерсіз мақсатқа жету, мазмұнды игеру, танымдық іс-әрекетпен айналысу мүмкін емес.     

       Әдіс деген сөз гректің “metodos” деген сөзінен шыққан. Метод деген ұғым белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары деген мағынаны білдіреді. Оқыту   әдістері туралы әрбір автор өз анықтамасын береді...

 

 

 Педагогикалық энциклопедияда: «Оқыту әдістері – мұғалім мен оқушылар жұмысының тәсілдері, солардың  көмегімен оқушылар білімді, іскерлікті және дағдыны игереді, дүниетанымы қалыптасады, қабілеттері дамиды,» - деп жазылған.

 

 

 -Қысқаша психологиялық-педагогикалық сөздік «әдіс»

-       мақсатқа қол жеткізетін жол, тәсіл, белгілі жолмен тәртіпке салынған «іс-әрекет» - деген анықтама береді.

       Оқыту әдістері бұл мұғалім мен оқушылардың оқу-тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған өзара байланысты іс-әрекетінің тәсілдері. Оқыту әдістері оқушылардың танымдық қабілеттерінің дамуына мүмкіндік туғызуы тиіс, яғни, оқушылардың ойын дамытады, өз бетінше ізденіп жаңа білімді игеруге ықпал жасайды.

       Оқыту әдісі мақсатқа жетудің саналы түрде қолданылатын тәсілі, ал мақсатқа жету мұғалімнің шеберлігіне, оның оқыту процесін тиімді ұйымдастыра білуіне, оқушылардың даярлық дәрежесіне, мұғалім мен оқушының белсенділік педагогикалық ынтымақтастығына байланысты.1

        «Оқыту әдістері» ұғымына әр түрлі анықтамалар бар, егер оларды талдап қарасақ, оның қазіргі жағдайын түсінуге болады.

 

 

 

1. Р. Қоянбаев, Ж. Қоянбаев.            Педагогика.  Астана.,   1998.  239 бет.

 

 

 

 

 

 

 

Ф.Бекон: « әдіс – ол сапар шегіп келе жатқан жолаушының жолына түсіп тұрған жарық, жолда келе жатқан ақсақ кісінің өзі жолсызбен жүгіріп келе жатқан адамды озып өтеді» деген.

Ф.Гегель« әдіс – мазмұнның қозғалысының формасы» деген.

Т.  Огородников.  П. Н. Шинберев (1946)

       «Мұғалімнің оқушылардың саналылығы мен белсенділігіне сүйене отырып, білім, дағды, іскерлікпен қаруландыратын құралдары мен жолдарын – оқытудың әдістері деп атаймыз»

 

       «Оқыту әдістері – ол оқушыларды білмеуден білуге алып жүретін педагогикалық процестегі жол»

 

       «...Оқушылардың  білмеуінен білуіне, үйренуіне, дағдылануына, ақыл-күшінің, қайратының дамуына мұғалімнің жетектейтін жолы»  

                                                                                 М. Н. Скаткин.

 

Сорокин Н. А.: «Оқушы тұлғасының дамуына, тәрбиеленуіне, білім алуына байланысты міндеттерінен туындайтын теориялық және практикалық тұрғыдағы формаларын – оқыту әдістері дейміз»

        

 

       Оқыту әдістері – оқытудың мақсат – міндеттеріне сай оның мазмұнын оқушыларға меңгертуде мұғалім мен оқушылардың қолданатын амал - тәсілдері мен құралдарының жиынтығы болып табылады. Мұғалім оқыту әдістерінің көмегімен оқушыларға білім беріп, олардың тәжірибелік әрекетін ұйымдастыруда өзінің іс - әрекетін оқушылардың таным әрекетіне басшылық етумен байланыстырады.

       Мұғалім оқытудың нәтижесін арттыруда оқыту әдістеріне қатысты амал -  тәсілдерімен қатар оның құралдарын да пайдаланады.

       Оқу құралдарына оқу кітаптарын, көрнекі және техникалық құралдар жатады.

1.     Оқу кітаптары – оқулықтар, оқу - әдістемелік кітаптар, анықтамалар, сөздіктер, есептер жинағы, т.б.

2.     Көрнекі құралдар – кестелер, сызбалар, чертеждар, суреттер, фотосуреттер, альбомдар, тарихи, экономикалық – географиялық карталар, т.б.

3.     Техникалық құралдар – үнтаспа, телеарна, бейнетаспа, компьютер, т.б.

 

Л.Н. Толстой: «Қандай мұғалім болмасын, әдістерді неғұрлым көп білуге тырысуға, оларды көмекші шара ретінде қабыл алуға тиісті. Оқушының сабақ түсінуіндегі қиыншылығының қандайын болса да, оны оқушының кемшілігі емес, қайта өзімнің сабақ оқытудағы кемшілігім деп қабылдауға тиісті. Жаңа тәсілдерді ойлап табу жөнінде өзінің қабілетін дамыта беруге ұмтылуға тиісті».

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Оқыту әдістерінің :

1. дәстүрлі топтастырудың бірі – білім көзіне қарай жіктелуі:

 

Практикалық     

Көрнекілік

Сөздік

Кітаппен жұмыс

Видео

Тәжірибе жаттығу

Оқу-өндірістік

 еңбек

Иллюстрация

Демонстрация

Оқушылардың бақылауы

Түсіндіру

Ауызша баяндау

Әңгімелеу

Әңгіме

Инструктаж

Лекция

Пікірталас

Оқу

Зерттеу

Шолып қарау

Түртіп алу

Мазмұнын

Айту

Жоспар жасау

Конспект жасау

Қарау

Оқу

«Электрондық мұғалімнің» көмегімен жаттығу тексеру

 

 

2. Мақсаттары мен құралдарына қарай әдістердің топтасуы. (М.А.Данилов, Б.П.Есипов) Бұл әдістерді топтастырудағы               

сабақ процесінің кезеңдері маңызды белгі болып ерекшеленеді.

-         жаңа білім беру әдісі;

-         біліктер мен дағдыларды қалыптастыру әдісі.

-         Білім, білік, дағдыларын қолдану;

-         өзіндік шығармашылық іс-әрекет;

-         білімді бекіту;

-         білімді тексеру әдісі.

4.     Әдістерді таным іс-әрекетіне қарай топтастыру. (И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин) Бұл әдістер тобы оқушылардың таным белсенділігіне тығыз байланысты:

-         түсіндірмелі – иллюстративтик, (ақпараттық-рецептік)

-         репродуктивтік;

-         проблемалық баяндау;

-         эвристикалық (ішінара іздену)

-         зерттеу әдістері;

Егер мұғалімнің ұйымдастырған іс-әрекеті, дайын білімді еске қалдыруға ғана әкелсе, мұнда оқушының ақыл-ой, танымдық белсенділігі төмен, яғни ол тек дайын берілген білімді қайта есіне түсірумен ғана шектеледі. (репродуктивтік).

     Баланың ақыл-ойына күш түсіре шығармашылық танымдық еңбек жасау, іздену арқылы оқыту, эвристикалық, немесе одан да күрделі зерттеу әдістері арқылы жүзеге асырылады.

       Ол ақпараттық – рецептивтік әдіс:

1)    Оқушыларға білім «дайын» күйінде беріледі.

2)   Мұғалім бұл білімдерді әртүрлі амал-тәсілдермен қабылдатады.

3)    Оқушылар қабылдайды: (рецепция) және білімді түсінеді, есіне сақтайды.

Дидактикалық мақсаттарға байланысты оқыту әдістерінің 2 тобы айқындалады:

1)    Оқу материалын алғашқы игеруге көмектесетін әдістер;

2)    Алғашқы білім бекітіліп, толықтыруына көмектесетін әдістер.

(Г. И. Щукина, И. Т. Огородников т.б.)

1-топқа: ақпараттық – дамыту әдістері (ауызша баяндау, әңгіме, кітаппен жұмыс); эвристикалық (эвристикалық әңгіме, диспут, зертханалық жұмыс); зерттеу әдісі.

2-топқа: жаттығу (үлгі бойынша, ауызша жаттығулар, вариативті жаттығулар) практикалық жұмыстар.

       Дидактикада академик Ю. К. Бабанскийдің әдістерді классификациялауы кең өріс алды. Ол оқыту әдістерін 3 үлкен топқа бөледі:

1)    Оқу -  танымдық  іс-әрекетті ұйымдастыру әдістері

2)    Оқу - танымдық іс-әрекетті ынталандыру, мотивтендіру әдістері.

3)    Оқу – танымдық іс-әрекеттің тиімділігін бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері.1           

 

                    Оқу танымдық  іс-әрекетті ұйымдастыру әдістері

Сөздік, көрнекілік, практикалық.

Индуктивтік және дедуктивтік

Репродуктивтік және проблемалы - іздену

Мұғалімнің басшылығымен немесе өз бетімен (дербес) жұмыс жасау әдістері

Білім көздері

   Логика

   Ойлау

   Басқару

 

 

Оқу – танымдық іс-әрекетті ынталандыру, мотивтендіру әдістері.

 Оқуға қызығу, мотивтендіру,   ынталандыру

Оқуға деген жауапкершілік, борыш, ынта

 

 

Оқу танымдық іс-әрекетінің тиімділігін бақылау, ескеру және өзін-өзі бақылау    әдістері.

Ауызша бақылау әдістері

Жазбаша бақылау әдістері, өзін-өзі бақылау

Лабороториялық – практикалық бақылау әдістері және өзін-өзі бақылау

   

 

 

 

 

 

1. Педагогика (Под ред. Ю. Бабанского) Москва., «Просвещение,» 1988.

 

 

Енді мына таблица арқылы әдістерді талдап көрейік:

Оқыту әдістері және олардың функциялары.

Мақсат – міндетті шешуде әдістік (+!) белгісі өте жоғары тиімді

(+) тиімді (–) тиімсіз дегенді білдіреді

 

Оқыту әдістерінің салыстырмалы тиімділігі

 

таблица а)

 

Оқыту әдісі

 

    Функционалдық  жарамдылыққа    теориялық баға

білімділік

дамыту

тәрбиелеу

ынталандыру

бақылау, реттеу

Әңгіме

Әңгімелесу

Лекция

Дискуссия (пікірталас)

Кітаппен жұмыс

Демонстрация

Иллюстрация

Видео әдіс

Жаттығу

Лабораториялық жұмыс

Танымдық ойын

Бағдарламалап оқыту әдістері

 Бақылау

Жағдайат әдісі

 + + + + +

 + + + + +

 + + + + +

 + + +

 

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

 

+ + + +

+ + + + +

 

+ +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

 

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

 

+ + + +

+ + +

 

+ +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

 

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

 

+ + + + +

+ + +

 

+ +

+ + + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + + +

+ + + + +

 

+ + + + +             

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

+ + + + +

+ + + + +

 

+ + + + +

+ + + +

 

+ + + + +

+ + + + + +

+ +

+ +

+

+ + + +

 

+ + + + +

+ +

+ +

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

 

+ + + +

+ + + + +

 

+ + + + +

+ + +

 

 

 

 

 

 

«Ештеңені жаттап айтып беретіндей оқытып керегі жоқ, оны саналы түсініп меңгергені артық. Оқушылар мұғалімнің көмегімен  оқығаны қандай пайда беретіні жөнінде  ойлануы керек». Я.А.Коменский

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


таблица  ә)

 

 

Әдіс

Дамыту

 

ойлау

Таным-дық қызығуын

Белсенді-лігін

Еске сақтауын

еркін

Ойын жеткізе алуын

эмоция-сын

Әңгіме

әңгімелесу

лекция

пікірталас

кітаппен жұмыс

демонстрация

иллюстрация

видео әдіс

лабораториялық жұмыс

практикалық жұмыс

танымдық ойын

бағдарламалап оқыту

жағдайат әдісі

 

+

+!

+

+!

+!

+

+

+

+

 

+

 

+!

+!

 

+!

 

+

+!

+

+!

+!

+!

+!

+

+

 

+

 

+!

+

 

+!

 

-

+!

+

+!

+

+

+

+

+

 

+

 

+!

+

 

+!

 

+

+

+!

+

+

+

+

+

+

 

+

 

+!

+!

 

+

+

+!

+

+

+

+

+

+

 

+

 

+!

+

+

+

-

+!

+

+

+

+

-

 

+

 

+!

-

 

+!

 

+

+!

+

+

+

+!

+!

+

+

 

+

 

+!

-

 

Озық  тәжірибені зертте!

 

Озат тәжірибе: Л.В.Занков төменгі сынып оқушыларының  оқуы мен дамуын зерттей келіп, оқушылардың жоғары сапалы білім мен дағды алуын баланың жан-жақты психикалық дамуымен (ақыл, ерік, сезім) байланыстырады.

Жалпы даму кез келген  пән бойынша білім, білік, іскерлік дағдыларының  сапасымен  өлшенсе,  арнаулы  дамыту  белгілі  бір  пәнді меңгеру  болып есептеледі. Ол  сабағы да, дамуы да нашар оқушыларға оқу-тәрбие жұмысында  көңіл аудару қажет  деп есептеді.

Жалпылама жүргізілетін  педагогикалық тәжірибеде нашар оқушылар оқуда қалыс қалып отырады, ал оларды өз қатарымен теңестіруді көздеп жүргізілген жұмыстар артық жүк болып, жақсы нәтижеге жеткізбейді.

«Оқуы нашар оқушылар оларды дамыту жұмысының үздіксіз жүргізілуін қажет етеді, ал үсті-үстіне даярлық жаттығуларын толтыра беру, онсыз да жетіспейтін дамуын тежейді... Нашар қабылдайтын оқушылардың  жалпы дамуына үздіксіз  жұмыс жасау ұтымы әсер етумен бірге, білім мен іскерлік дағдыны меңгеруге қолайлы жағдай жасайды.

 

 таблица  б)                

 

 

Әдістер

                        Ынталандыру, талпындыру

Нәтижелі ойлануға

Алған білім, икемділікті пайдалану-ға

Дербестігін өз бетімен белсенділі-гін көрсетуге

жарысуға

Ұжымдық әрекеттестікке

Әңгіме

әңгімелесу

лекция

пікірталас

кітаппен жұмыс

демонстрация

иллюстрация

видео әдіс

жаттығу

лабораториялық жұмыс

практикалық жұмыс

танымдық ойын

бағдарламалап оқыту

жағдайат әдісі

 -

+

+

+!

+

+

+

+

+

+!

 

+

 

+!

+!

 

+!

 

-

+

-

+!

+

-

-

-

+

+!

 

+

 

+!

+!

 

+

 

-

+

-

+!

+

-

-

-

+

+!

 

+

 

+!

+!

 

+!

 

-

+

-

+!

-

-

-

-

+

-

 

+

 

+!

+

-

+

-

+!

-

-

-

-

-

+

 

+

 

+!

-

 

+!

 

 

 

 

 

 

Артық етпес білгенің...

Оқытудың интерактивті әдістері

- гарвард әдісі (CASE – кейс стади)

 - проект қорғау

 - экономикалық объектілерді зерттеу әдісі ,

- дебат, т.б.

 туралы тауып оқы, практикаңда пайдалан!

   Іске сәт!

 

 

 

 

 

Оқыту әдістері

 

-топтық пікірсайыс (полемика)

-моральдық таңдау жағдаятын талдау

-өмір тәжірибесінен  қателіктерді талқылау

-«миға шабуыл»

 

-іскерлік ойындар

-сюжеттік – рольдік ойын

-ойын саяхат

-Танымдық ойындар

-қимыл-қозғалыс ойындарының элементтері («қыз қуу», т.б.)

-ұлттық ойындар

 

Ойындық әдістер

 

--іскерлік қарым-қатынас тренингі

-әлеуметтік-рольдік тренингтер

-психологиялық ойын-жаттығулар

-ептілік тренингі

-әлеуметтік психологиялық тренингтері

 

Тренинг  әдістер

 

  Жеке-өзіндік

 

Топтық

 

Белсенді

 
 

 

-практикалық  тапсырма орындау

-жаттығу

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


сурет.-Дәстүрлі және белсенді әдістердің  өзара байланыстылығы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


сурет-Пәнді тиімді ететін әдістер

 

Артық етпес білгенің...

Ойын – оқыту әдісі

 

     Белгілі голландтық ойынды зерттеуші ғалым Йохан Хейзингтің есептеуінше  «кез келген ойын еркін, өз еріктерімен ойналуы керек. Бұйрықпен, таңылып ойналған ойын-ойын емес.Ойын белгілі бір шеңберден шығу, күнделікті өмірден өзге  іс әрекетке ену.»

    Ойынды кіші де үлкен де ойнайды. Ойын барысында жеткіншек тұлға болып қалыптасады, оның  болашақта өміріне қажет болатын, оны жетістікке жетелейтін психикалық қасиеттері дамиды. Ойынның табиғатының өзі ерекше: барлығына ортақ қызығу, бәріне бірдей көңіл-күй, ортақ іс-әрекет, жеңістен алатын ләззат пен жеңілістен тартар күйік- бәрі ортақ, ұжымдық болады.

Соңғы кезде ойындардың жаңа типтері пайда болды: оқытушылар мен оқушылар  шешуі курделі мәселені шешуге мүмкіндік беретін ойындарды бірігіп ойнайды. Мұндай ойындарды шартты түрде «балаларға арналған үлкендер ойыны» немесе іскерлік ойындар деп те атауға болады. Бұл ойындардың сюжеттерінің авторлары болып мұғалімдердің өздері табылады. Бұл ойындардың өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың негізгілері:

-ойынның ұжымдық сипаты (ойынға нақты ойынға қатысушы да, көрермендерді де, белсенді қатыстыру);

-ойынның  маңызды, көкейкестілік  мазмұнының  болуы,  бағыттылықтың болуы;

- рольдерді бөлгенде педагогикалық әдептің, тапқырлықтың болуы (белсенді, лидерлерге емес, рольді белгілі бір қабілеттерін дамытуға көмек қажет балаларға беру);

- белгілі бір рольдер ойналғанымен ойын спектакль емес, сондықтан оны дайындаудың қажеті жоқ, ойын бір-ақ рет, сол мезетте ойналғаны дұрыс. Сонда ғана шығармашылық, өзбеттерімен  табу сияқты қасиеттері дамиды.

-ойын әр мүшесінің  белсенді позицияда бола отырып ұжыммен ортақ әрекет жасау, сөйтіп, ұжым субъектісі бола білуге тәрбиелейді.

       Элькониннің рольдік ойын туралы концепциясында  рольдік ойын мазмұнын анықтауда  басты мәселе роль емес, ондағы ойыншылар арасындағы  қарым-қатынас,   рольді ойнаушының  мәселеге қатынасы анықталады деп көрсетеді.

Ойын- үлкендердің жастарды оқытып- тәрбиелеу үшін, әлеуметтендіру үшін қолданатын әдістерінің бір түрі.  Психологтардың көрсетуінше ойын барысындағы жеткіншектің шығармашылық белсенділігі  эпизодты, не уақытша, сондай-ақ, үнемі көрінуі мүмкін, ол өз бетімен жаңалық ашу, не бар  мағлұматты тиімді қолдана алу , ережені пайдалану деңгейінен, жаңалық ашу деңгейіне өтіп отыруы мүмкін.Дұрыс ұйымдастырылған, сауатты ойластырылған ойын оқыту әдісі бола отырып, тәрбиелік, дамытушылық және білімдік мақсатты шешуге мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


                                                                                                

 

 

 

 

 

 

 

Өз бетімен жұмыс: тест

1)   
Анализ, синтез, индукция, дедукцияны оқыту әдістеріне жатқызуға бола ма?

1.     Жатқызуға болады, өйткені олар білімді игерудің жолдары болып табылады.

2.     Анализ, синтез, индукция, дедукция оқушылардың ойлауының негізгі формалары, олар арқылы білім игереді, яғни бұлар оқытудың әдістері болып табылады.

3.     Анализ, синтез, индукция, дедукция – дидактиканың емес, психологияның категориялары. Сондықтан оқыту әдістері бола алмайды.

4.     Бұлар логикалық ойлау әдістері болып табылады, демек оқытудың әдістері емес.

5.     Болмайды, себебі индукция және дедукция оқытудың мақсатына әкелмейді.

 

2) Тек кейбір әдістер ғана оқушының оқуға қызығуы мен қажеттілігін тудыруға ынталандырады деген пікір дұрыс па?

1. Жоқ, бұл мектептегі барлық әдістердің бәріне тән функциялары.

 2.Иә, тек кейбір әдістер, мысалы бақылау әдісі оқушыны оқуға ынталандырады.

3. Еш бір әдіс оқуға ынталандырмайды.

4. Әдістер – бұл мақсатқа жету жолдары, сондықтан одан басқа функцияларды орындамайды.

5. Оқуға ынталандыру – барлық әдістердің қосымша функциясы.

3) Неміс педагогы Гаудинг (1860 – 1923) былай деген: әңгімелесу мектептегі көп қолданылатын әдіс. Ал, сұрақты кім берген дұрыс? Жауабын біле тұра сұрақ қоятын мұғалім бе, керісінше сұрақты оқушы қойып мұғалім жауап берген дұрыс па? Бұл жағдайда оқушылардың өз беттілігінің дамуы тоқтап қалмай ма? - деп сұраған екен.


Сіздер бұл туралы не ойлайсыздар? Пікірталасқа дайындалып келіңіздер.

 

Оқуға ұсынылатын әдебиеттер:

1.     Ж. Қоянбаев, Р. Қоянбаев.  Педагогика. Астана., 1998.

2.     И. П: Подласый.  Педагогика. Москва., Владос. 1999.

3.     С. Мұхамбетова.  Педагогика көмекші құрал. Ақтөбе., 2002.

4.      И. Ф.Харламов   Педагогика. Москва., Высшая школа. 1990.

5.     Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова.  Педагогика. Дарын. Алматы., 2004.

                         

                                                  Іске сәт!

 

 

 

 

 

 

 

Оқытудың ұйымдастыру формалары

 

       Бұл тақырыпты оқу үстінде сіздер оқытудың формаларының  әртүрлі екендігін, оның даму тарихын, оқытудың негізгі  формасы мен түрлерін, сабақ құрылымдарын, сабаққа қалай  дайындалу керектігін түсініп, игеретін боласыздар. Практикалық жұмыс үстінде сабақ жоспарының үлгілерін  жасап, оны талдау жасауға үйренесіңдер. Озат тәжірибелермен  танысасыңдар.

 

Форма (лат.) – 1. сыртқы пішін, 2. қандай да бір мазмұнның көріну жолы, 3. бір нәрсенің құрылымы, жасалуы.

 
 

 

 

 

 

 

 


Оқытуды ұйымдастыру формалары ­­­­­­­­­­­­­­­- бұл мұғалім мен оқушылардың біріккен іс-әрекетінің сыртқы көрінісі, ол белгілі тәртіп, ретпен, режиммен жүреді. Оның әлеуметтік мәні бар, дидактикалық жүйенің дамуына байланысты.

 

                        Оқытуды ұйымдастыру формалары

- белгілі бір тәртіп пен режим негізінде жүзеге асырылатын оқыту процесін ұйымдастыру тәсілі.

                                            

                        Оқушылар санына байланысты оқытуды         

                             ұйымдастыру формасы:

 


       Көпшілік                        Топтық              Жеке-дара

Пәндік олимпиада        Сабақ                              Үй жұмысы

Оқу конференциясы     Саяхат экскурсия           Қосымша жұмыс

Өндірістік тәжірибе      Зертханалық жұмыс      Консультация

(практика)                      Факультатив                   Сұхбаттасу

                                        Практикум                      Сынақ

                                                                                 Емтихан

 


     Оқытудың – кластық сабақтық жүйесі оқушылар класқа (сыныпқа) топтастырыла отырғызылып, оқытудың негізгі формасы сабақ болып табылатын оқу процесін ұйымдастырудың түрі. Кластық сабақтық жүйесінің негізін қалаған Ян Амос Коменский.

САБАҚ – шығармашылық акті. Ол мұғалімнен де, оқушыдан да дене, ақыл-ой, сезімдік күш-жігер жұмсауды талап етеді.

Сабақ мақсатқа бағытталған мұғалім мен оқушылардың  ұжымдық шығармашылық еңбегі. Сабақта оқыту мен тәрбиенің мақсаттары, міндеттері жүзеге асады; оқушылардың ой-өрісі кеңейеді, қабілеті дамиды, көзқарасы, адамгершілік қасиеті қалыптасады. Сабақтың негізгі мақсаты – тұлғаны оның қабілеті мен дарындылығына сүйініп дамыту. Сабақ – бұл бір-бірімен өзара байланысқан тұтас жүйе, мақсат, оқу материалын ашу деңгейі, қолданылатын әдістер, сабақтың құрылымы, нәтижесі, т.б.

Сонымен,

 Сабақ – логикалық аяқталған, толық, шектеулі бағандармен негізделіп қамтылған оқу-тәрбие үрдісі.  Оның құрамында  күрделі тығыз байланыста оқу процесінің негізгі  элементтері қамтылған: мақсат, міндет, мазмұны, әдісі, тәсілі, түрі, оқушы мен оқу арасындағы іс-әрекеттің байланысы.

Сабақ өз алдына мұғалімнің шеберлігінің айқын көрінісі болғанымен , бір жағынан оқытудың психолого – педагогикалық  заңдылықтарына, екінші жағынан білім беру стандартының қоятын талаптарына негізделген.

 

 Қазіргі заманғы сабақ деп, мұғалім оқушының тұлғалық дамуына, ақыл-ой белсенділігінің өсуіне, білімді саналы игеруге,адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруға барлық жағдайды, мүмкіндіктерді тиімді пайдаланатын сабақты айтамыз.

 

       Кез – келген сабақтың өмірге келуі оның айқын, нақты нәтижеге бағытталған мақсатын түсінуден басталады. Ол нәтиже – мұғалімнің не нәрсеге жетуді көздегенін анықтайды; одан кейін сабаққа қажет құралдар айқындалады – олар мұғалімге мақсатқа жетуге көмектеседі, онан соң амал, әдіс, тәсіл анықталады – олар мақсатқа жету жолындағы мұғалімнің іс-әрекеті. Сабаққа қойылатын көптеген талаптар жүйесі бар, оның ішіндегі негізгісі – сабақта білімділік, тәрбиелілік және дамытушылық функцияларды жүзеге асыру.


                                                    Ескер!

*Сабаққа қойылатын талаптар жүйесі туралы, сабақтың логикалық, психологиялық және ұйымдастыру түрлері туралы, сабақ типтері мен құрылымы туралы толығырақ А. Е. Абылкасымова « Современный урок» Алматы «Ғылым» 2003; Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова.  Педагогика, Дарын Алматы 2004; Т. Сабиров.  Оқыту теориясының негіздері, Алматы., 1992; Ж. Қоянбаев,

Р. Қоянбаев. Педагогика. Астана., 1998. т.б. еңбектерден оқи аласыздар.

 

Әр сабақ оқыту принциптеріне  негізделіп құрылады. Сабақ – оқыту процесіндегі жүйенің бөлігі болғандықтан, оның мазмұны үш деңгейде меңгеріледі:

-         қабылдау, түсіну, еске сақтау деңгейі

-         білімді үлгі бойынша қолдану деңгейі

-         жаңа жағдайда, тәжірибеде білімді қолдану деңгейі.

 

Сабақ типтері және құрылымы

С. В. Иванов, М. А. Данилов, Б. П. Есипов, И. Н. Казанцев, В. А. Онищук, Г. И. Щукина, т.б сабақтарды жіктеудің бірнеше түрлерін ұсынады.

Мысалы,

С. В. Иванов:

1. кіріспе сабақтар

2. оқу материалымен алғашқы рет танысу сабағы

3. жаңа білімді меңгеру сабағы

4. меңгерген білімді тәжірибеде қолдану сабағы

5. дағдылану (жаттығу) сабағы

6. қайталау, пысықтау, қорыту сабағы

7. бақылау сабағы.

 

       Б. П. Есипов:

1. Аралас сабақтар

2. Жаңа оқу материалымен танысу сабағы

3. Пысықтау сабағы

4. Қайталап, жинақтау, қорыту сабағы

5. Оқушылардың білімі мен дағдысын жаттықтыру сабағы

6. Білім сынау (бақылау, тексеру) сабағы.

Қорыта айтқанда, қазіргі мектеп тәжірибесінде көп қолданылатын сабақ түрлеріне мыналарды жатқызуға болады:

1.     Кіріспе сабағы

2.     Жаңа білімді хабарлау сабағы

3.     Білімді, білікті және дағдыны бекіту сабағы

4.     Жаттығу және тәжірибе сабағы

5.     Зертханалық сабақ

6.     Қайталау, қорыту сабағы

7.     Оқушылардың білімдерін, біліктіліктерін, дағдыларын тексеру және бақылау сабағы

8.     Аралас сабақ.

       Сабақ құрылымы деп сабақ барысында (45 минут) оның құрамды бөліктерінің, этаптарының бір-бірімен байланысып, белгілі тәртіппен жүзеге асырылуын айтамыз.

 Мысалы:

Аралас сабақ құрылымы

1.     Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат, міндеттерін түсіндіру, сабаққа әзірлеу.

2.     Үй тапсырмаларын тексеру.

3.     Жаңа оқу материалын ендіру.

4.     Жаңа оқу материалын пысықтау, бекіту.

5.     Қорытындылау, сабақтың аяқталуы.

            6. Үйге тапсырма беру

 

Мұғалімнің іс-әрекеті

Біріккен іс-әрекет

Оқушы іс-әрекеті

1.      Оқу материалының мазмұнын талдау.

2.      жоспарлау (күнтізбелік, тақырыптық және сабақ жоспары)

3.Оқыту құралдарын дайындау

Дайындық кезең і- жоспар, материал, мазмұны, оқытудың техникалық құралдары мен сабақтың көрнекі құралдары.

1.                  Білімді және іс-әрекетті белсенділендіру

2.            Үй тапсырмасын орындау

Оқуға қажетті құралдарын дайындау

1.      Проблемалық жағдайат тудыру.

2.      Мақсат пен міндеттерді белгілеу, оқу іс-әрекетінің мотивін тудыру.

3.      Күтіп тұрған жұмыс жоспарын талқылау.

4. Қажетті оқу информациялық құралдармен қамтамасыз ету, түсіндіру.

 

 

Кіріспе-мотивациялық кезең мотивтендіру, мақсат, міндеттері

 

1. Мақсат-міндеттерді, істеуге тиіс іс-әрекетін, танымдық қажеттілікті сезіну.

2. Жоспарды қабылдау.

3. Өзінің оқу мүмкіндігіне талдау жасау.

 

1.      Оқу әрекетін ұйымдастыру және басқару.

Оқу жұмысын және оқу нәтижесін тексеру және бағалау

 

Танымдық-іс-әрекеттік кезең

Формалар, әдістер, тәсілдер, құралдар.

 

 

1.   Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті; оқу материалын және әдістерін меңгеру;

2.            Меңгеру процесінің құрылымы: -қабылдау ---түсіну-пайымдау- жалпылау- бекіту-    

-қолдану.

 

1.      Оқу -  танымдық іс-әрекеттің нәтижесін тексеру.

2.      Педагогикалық технология мен оқушының іс-әрекетін түзету.

      Бағалау.

 

Педагогикалық технология мен нәтижелерін таңдау және түзету, бағалау

 

1.Өзін -өзі бағалау:  іс-әрекеттің нәтижесіне талдау жасау.

2.Өз әрекетіне түзету енгізу

3.Өзін - өзі бағалау

 

 

 

«Оқушылар оқитын материалды өз бетімен зерттеуге мүмкіндік алса, оқуға ынтасы арта түседі .»  Питер  Клайн

 

                        

Мұғалімнің сабаққа дайындалуы.

       Сабақты ғылыми - әдістемелік деңгейде, тиімді  өткізу үшін мұғалім сабаққа дайындалуы тиіс. Ол үшін өзінің жұмысын жоспарлау керек. Оқыту жұмысы тақырыптық және сабақ жоспары бойынша жүргізіледі. Тақырыптық жоспар оқу бағдарламасы, оқулық, оқу құралдары негізінде жарты немесе толық оқу жылына жасалады. Ал сабақ жоспары - әр сабаққа жасалады, ол оқу жұмысын жоспарлаудың негізгі формасы. 

Сабақ жоспары - әрбір мұғалімнің жеке сабақ құжаты. Тиімді жасалған жоспар – тиімді өткен сабақ.

Сабақ жоспарының үлгісі:

1.     Оқу бағдарламасының берілген тарауы бойынша сабақтың  күні мен реттік саны анықталады.

2.     Сабақтың тақырыбы.

3.     Сабақтың мақсаты, негізгі міндеттері.

4.     Сабақтың  типі, құрылымы немесе дидактикалық кезеңдері.

5.     Сабақтың мазмұны.

6.     Оқыту әдіс – тәсілдері.

7.     Сабақ құралдары.

8.     Үйге тапсырма (мазмұнының түсінікті болуы).

9.      Қорытынды, сабақтың аяқталуы.

 Төртінші, бесінші бөлігі сабақтың мазмұны болып табылады. Жасалған жоспар бойынша мұғалім ең әуелі өзінің дайындылығын (білімін) тексереді (есептер шығарып, жаттығу дайындап, тәжірибелер істейді, құрал жабдықтарды тексереді); пәнаралық және пәнішілік байланысты тиімді пайдалану.

Сабаққа психологиялық талаптар

Жас ерекшелікті ескеру;

Психологиялық ерекшеліктерді ескеру (еске сақтау, зейін, темперамент, қиялы, еркі, эмоциялық сферасы).

«Сабақ-бұл мұғалімнің жалпы және педагогикалық мәдениетінің айнасы, оның интеллектуалдық, рухани байлығының өлшемі, оның дүниетанымы мен эрудициясының көрсеткіші»

   В.А.  Сухомлинский

 
Гигиеналық талаптар

Температуралық режим;

жарық;

Білімді меңгеру кезеңдері

Уақыт

1-4 мин.                                                           

5-23 мин.   

23-34 мин. 

35-45 мин.                                                                    

Меңгеру

60 % 

80 % 

45-60 %     

6 %

 

Зейін дағдарысы:

1 – сі 14-18-ші минутта

2 - сі 11-14 минутта

3 – сі 9-11 минуттен кейін

4 -     8-9 минуттен соң

( Высоцкая  С.И. бойынша)

 

САБАҚТЫҢ ТИІМДІ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАҢДАУ

1. Сабақтың басталуын  ұйымдастыру.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

3. Сабақтың негізгі кезеңіне дайындық..

4.Жаңа білімді және дағдыны меңгеру.

5. Алғашқы түсінігін тексеру.

6.Білімді, дағдыны бекіту.

7. Білімді жалпылап қорытындылау.

8. Білімді тексеру және өзін-өзі тексеру.

9. Сабақты қорытындылау.Нәтиже.

10.Үйге тапсырма туралы мағлұмат беру, оны орындау туралы кеңес.

Сабақтың әр кезеңінің өзіндік дидактикалық міндеттері болады.

Жоспарлау кезінде әр кезеңнің міндеттерін алдын ала көре білу, нәтижесін болжай білу маңызды.

Сонымен, сабаққа әзiрленгенде мұғалiм оқу бағдарламасын тағы да қарап, оқу материалын оқиды, қосымша әдебиеттермен жұмыс iстеп, оқушыларға тапсырма беріп, оқыту құралдарын (кесте, сызба, модель, үлестiрiлетiн материалды) iрiктейдi және қарайды, әдiс және тәсiлдерiн таңдап, сабақтың типiн және құрылымын анықтап, барлығын сабақ жоспарына жазады

         Сабаққа дайындық жоспарлау, жұмыс бағдарламасын жасау, жеке сабақтарды жоспарлау,сабақ тақырыбын, мақсатын анықтау, сабақтың типі мен құрылысын белгілеу, сабақ мазмұнын анықтау, білім беру әдістерін белгілеу, сабаққа керекті оқу құралдарымен көрнекі және техникалық  құралдарды  дайындау, сабақ кезеңдерінің әрқайсысына  жұмыс түрлерін, оны орындауға уақыт бөлу, бекіту жаттығуларын дайындау, оқушылардың білімін тексеру  және бағалау әдістерін  анықтау, үй тапсырмасын түсіндіру, сабақтың жоспар конспектісін жасаумен  аяқталады.  Сабақ жоспарына: тақырыбы, ақпараттық,коммуникациялық,проблеманы шешу құзіреттіліктерін қалыптастыру мақсаттары мен міндеттері, сабақтың типі, құрылысы,оқыту әдіс-тәсілдері, технологиялары, көрнекі құралдар, құзіреттіліктерді қалыптастыруға бағытталған  өздік жұмыстар, оқушының, мұғалімнің іс әрекеті, күтілетін нәтижелер енеді.

Сабақ  талдау түрлері мен типтері

Сабақты талдау мен өзіндік бағалаудың өзі мұғалімнің шығармашылығының  элементі:

Өзіндік талдаусыз мүмкін емес:

·        оқытудың толық жүйесін құру;

·        шеберлікті арттыру, шығармашылық қабілетін  дамыту;

·        озат педагогикалық іс – тәжірибені жинақтау;

·        техникалық жұмысқа  уақытты жұмсауды қысқарту;

·        мұғалімнің өзіндік қорғау мен психологиялық ахуалды қамтамасыз ету.

 

Сабақ талдау типтері

 

1.     – толық -  мұғалім іс-әрекетінің стилін анықтау мен іс тәжірибесін, оқу – тәрбие үрдісін сапалы ұйымдастыруды бақылау мақсатында жүзеге асырылады.

2.     – қысқа -  жалпы сапасын бағалау мақсатында және негізгі дидактикалық категорияларды айқындайды;

3.     – кешенді – сабақты ұйымдастыру формасы, әдісі, мазмұны, мақсаты арасындағы байланыс пен бірлігін жан – жақты қарастыруды болжайды. Көп жағдайда бір тақырыпқа байланысты бірнеше сабақтарды талдауда және жас мамандарды оқытуда қолданылады.

4.     – аспектілі – сабақтың бір түрін терең қарастыру қажеттілігі туындаған кезде мұғалімнің іс - әрекетіндегі жекеленген амалдарының тиімділігі мен кемшіліктерін айқындау мақсатында қолданылады.

Талдаудың әрқайсысының бірнеше түрлері бар: дидактикалық, психологиялық, тәрбиелік, методологиялық, ұйымдастырушылық.

Педагогикалық талдаудың мақсаттары әр түрлі болуы мүмкін, осыған сүйене отырып сабақтың бір аспектісіне (жалпы педагогикалық, психологиялық т.б.)  сәйкес келетін жекеленген талдау жүзеге асырылады.

 

Сабақты талдаудың жалпы критерийлері

Нәтижелік. Сабақтың нәтижелігі сабақты өткізу технологиясына тәуелді деп саналады, оқу үрдісін ұйымдастырудың негізгі  ережелері орындауға негізделген және неғұрлым технология сапалы, соғұрлым сабақтың нәтижесі жоғары.  Сондықтан мұғалімнің және оқушының  барлық іс-әрекеті қазіргі заманғы психолого – педагогикалық жетістіктерді ескеру негізінде жүзеге асырылуы тиіс.

Сабақты өзіндік талдау

1.     Сабақтың жалпы құрылымын бағалау:

Бұл өткізілген сабақ  сабақтың қандай түріне  жатады?

Бұл сабақтың бөлім, тарау, тақырып ішіндегі орны қандай?

Осы үлгідегі сабақтардың ішінде элементтері нақты белгіленген бе?

Сабақтың әр бөлігіне жұмсалатын уақыт мөлшері дұрыс белгіленген бе?

 

2.     Сабақтың дидактикалық мақсатын жүзеге асыру:

Осы тақырыптағы (сұрақтағы) бағдарламаның талаптарының барлығы байқалды ма?

Жаңа материалды түсіндірген кеде оқушылар қаншалықты белсенді болды (қабылдауы, түсінуі, танымдылық қызығушылықтың оянуы)?

Жаңа материалдың жеке «бөліктерінің» шешілу жолдары дұрыс таңдалды ма?

Жаңа материалды оқыту кезінде нені өзгертуді қажет етті және қалай?

Алғашқы, жалғасқан бекіту өз орнын таба алды ма? (сабақтың арнайы таңдалған кезеңінде жаңа материалмен түсіндіру барысында бекіту орын алды ма?)

Оқушылардың білім, білік, дағды деңгейінің сапасы қалай бағаланды (оқушылардың қамтылуы қаншалықты, тақтаға шығару принципі т.б.)?

 

3.     Оқыту үрдісінде оқушылардың дамуын жүзеге асыру:

оқушылардың ойлау операцияларының негізіне (талдау, синтез, жалпылау, топтастыру, жүйелеу) қамтылуы орын алды ма?

Пәннің ішінде және пән аралық байланыс құру  жүзеге асырылды ма?

Шығармашылық ойлауды дамыту әдістері қолданылды ма?

Жалпы дамуына қатысты қандай – бір ақпарат орын алды ма?

Оқушылардың эстетикалық дамуы орын алды ма?

 

4.     Сабақ барысында тәрбиелеу.

Оқу материалының мазмұнындағы барлық тәрбие мүмкіндіктері қолданылды ма?

Дүниетанымын қалыптастыруда қандай жұмыс жүргізілді?

Сабақта оқытудың өмірмен байланысы қалай жүзеге асырылды?

Мұғалім тұлғасының тәрбиелік әсері қандай болды?

 

5.     Дидактиканың негізгі принциптерін сақтау.

Оқытудың принциптерін жүзеге асыруда мұғалімнің іс әрекеті мен оқушы іс - әрекеті дұрыс ұйымдастырылды ма?

 

6.     Оқыту әдістерін таңдау.

Оқытудың әдістерін таңдауда жалпы талаптар ескерілді ме (дидактикалық мақсаты, оқу материалының спецификасы, пәннің, оқушының жас ерекшелігі мен жеке қабілеттерінің жалпы мақсаттық бағытылыққа байланысы т.б.)?

 

7.     Сабақтағы мұғалімнің жұмысы.

Сабақта мұғалімнің қандай іс-әрекеті орын алды, қандай көлемде (сөйлеу іс-әрекеті, тыңдау, жазу, оқушыларға көмек т.б.)?

Сыныппен қарым-қатынас орнатылды ма?

 

8.     Оқушылардың сабақтағы жұмысы.

Сабақтың әртүрлі кезеңдеріндегі оқушылардың белсенділігі қандай болды?

Сабақта оқушылардың қандай іс-әрекеті орын алды?

Сабақта қандай тәртіп болды және неге?

 

9.     Сабақтың гигиеналық жағдайы.

Класс бөлмелері жеткілікті жарық болды ма?

Оқушылар денсаулығы, бойы, үлгеріміне байланысты отырғызылған ба?

Сабақ кестесі дұрыс қойылған ба?

 

10. Кейбір әлеуметтік міндеттер.

Педагогикалық кеңес, әдістемелік бірлестік немесе мектептің зерттеуімен қабылданған шешімімен байланысты міндеттер.

Жағдайға байланысты талдау барлық параметр негізінде аталғандардың ішінен талдаудың бір-екі түрін ғана алуға болады.

 

Өзіндік талдау – мұғалімнің келесі сабаққа дайындалудың бастамасы.

 

 

 Дәстүрлі емес сабақтар, немесе сабақтың жаңа түрлері

       Қазіргі кезде қоғамның жаңару, білім парадигмасының өзгеруі, қалыптасқан сабақтың түрлерінен басқа дәстүрлі емес түрлерін өмірге әкелуде. Оқыту жұмысының ұйымдастырудың мұндай түрлерінің мақсаты - әр сабақтың мүмкіндігінің мол екенін көрсетіп жаңа сапалық сатыға көтеру. И. П. Подласыйдың «Педагогика» атты оқулығында мұндай сабақтың 36 түрі көрсетілген: «Іскерлік ойын» сабағы, «Миға шабуыл» сабағы, « Сот» сабағы, «Өзара оқыту» сабағы, «Аукцион» сабағы, «Конференция, панорама», "қойылым сабақ" , шығармашылық сабақ,т.б.

Дәстүрлі емес сабақтар туралы педагогтардың пікірінде қарама-қайшылықтар бар: біреулері педагогикалық ойлаудағы прогресс, демократияландыру бағытында дұрыс қадам деп қараса, екіншілері керісінше, мұндай сабақтар педагогикалық қағидаларды бұзу, оқығысы келмейтін балалардың жетегінде кету деп қарайды, өйткені әдеттегідей емес қызықты ойын түріндегі сабақтар оқушыларға өте ұнайды.     

   Дәстүрлі емес сабақ типтері

1.Сабақ –викторина

2. Аралас сабақ

3. Ізденіс сабақ

4. Сабақ-жоба

5.Экскурсия сабағы

6.Экспедиция сабағы

7. Оқытушысыз сабақ

8.Концерт сабақ

9.Театрландырылған сабақ

10.Өзара оқыту сабағы

11.Пресс -конференция сабағы

12.Семинар-сабақ

13. КТК (КВН) типіндегі сабақ

14.Сынақ сабақ

15.Кеңес сабақ

16.Конкурс сабақ

17.Сайыс сабақ

18.Рольдік ойын сабағы

19. Аукцион сабақ

20.Іскерлік ойын сабағы

21.Кіріктірілген сабақ

22.Құжаттық практикум сабағы

23. Қиялдау сабағы

24.Ертегі сабақ

25.Қойылым сабақ

26.Ойын сабақ

27.Шығармашылық сабақ, т.б.

 

*Қалай ойлайсың, дәстүрлі емес сабақтар жеке сабақ түрі ме, әлде сабақта қолданатын жеке тәсіл-амалдарға жататын сабақтың элементтері ме?

          

Н.М.Скаткин: «Сабақ дегеніміз педагогикалық процестің «клеткасы» немесе «аяқталған бөлшегі».

 

« Сабақ- ол күн, оның айналасында планеталар секілді оқу ісінің формалары айналып жүреді,-деп кім айтты? Осы пікірді талдап түсіндір.

-Оқушының тұлғалық дамуында сабақтың алатын орны қандай?

-Байқау практикасында үлгі сабақ көрдің, өзің де сабақ бердің, достарыңның сабағына қатыстың. «Маған ұнаған сабақ» атты эссе жазып, «Ең тиімді сабақ галереясы» көрмесіне үлесіңді қос.

Бақылау сұрақтары.

1.     Оқыту формасы дегеніміз не?

2.     Оқытуды ұйымдастырудың формаларын ата.

3.     Кластық – сабақтық жүйенің ерекшеліктері?

4.     Сабаққа қойылатын талаптар.

5.     Сабақты жіктеу тәсілдері, жолдары.

6.     Сабақтың негізгі типтері мен құрылымы.

7.     Мұғалім сабаққа қалай дайындалу керек?

8.     Оқыту жұмысын ұйымдастыру формасының сабақтан басқа түрлерін ата, сипаттама бер.

 

  Артық етпес білгенің...

 

Сабақты түрлендіретін ойындар, тренингтер, әдістердің кейбіреуі...

 

Оқыта үйрету ойындары

 

Іскерлік, рольдік ойындар

 

Сабақты тиімді ететін тренингтер

 

- “жарысты жалғастыр”

 - “идеяларды тоғыстыру”

 - “білім биржасы”

 - “семинар сабақ”

 - “конференция”

 - “сот сабақ”

 - “аукцион сабақ”

 - “шешендер жарысы”...

 

 

-“реалистер-оптимистер-пессимистер”

- өзара оқыту сабағы “мұғалім-оқушы”

- “бақытты сәт”

- “талқылау”

- “шпаргалка”

- “демократия-   диктатура”

- “аяқталмаған тезис”...

-"егер де мен болсам…"

"прессконференция"

- “эмоциялық термометр”

 - “қазір және кейін”

 - “кездесу”

 - “ауызша автопортрет”

 - “өзара бағалау: маған ұнаған сенің...”

 - “сергектік, сенімділік, күш, өмірге құштарлық”...

-   "менің әлемім…"

Қазіргі сабақ жоспарының үлгісі (озат тәжірибе- Орал педколледжі )

Пәні:

 

Сыныбы:

 

Уақыты:

 

Тақырыбы:

 

 

Құзырлылықты қалыптастыру мақсаты мен міндеттері:

А)

 

 

 

ОҚЫТУ, ҮЙРЕТУ:

-әртүрлі жағдайда проблеманы анықтауға жауапкершілікті шешім қабылдауға, өз шешімінің нәтижесіне баға бере білуге ;

-өз іс-әрекетіне мақсат қоя білу, оны жүзеге асыру үшін  қажет жағдайларды анықтау,мақсатқа  жету  үрдісін жоспарлау, ұйымдастыру, технология таңдау;

-рефлексия жасау, өзіне, өз ісінің нәтижесіне баға беру,

-іс-әрекет нормасы мен мінез-құлық нормасын, адекваттық жағдаяттар таңдау.

 

Б) ақпараттық

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-ақпаратты түсініп қабылдау негізінде саналы шешімдер қабылдау;

-ақпараттарды пайдаланып өз бетімен мақсат қою,жоспарлаужәне танымдық іс-әрекет жасау;

-жаңа ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың көмегімен өздігінен  ақпарат табу, талдау, іріктеу, оны өңдеу, сақтау, өзгерте қолдану;

-ақпаратты өңдеу, логикалық амалдар (анализ, синтез, жалпылау, құрастыру, тікелей және жанама  дәлел келтіру, аналогия бойынша дәлелдеу, модельдеу, ойша эксперимент, материалдарды жүйелеу).

 

В) коммуникативтік

 

 

 

 

 

 

 

--нақты өмірде өмірлік жағдаяттарды шешу үшін мемлекеттік, ана тілінде не басқа да тілдерде ауызша, жазбаша  коммуникативтік  құралдардың әр түрін пайдалану;

-коммуникативтік міндеттерді шешуге қолайлы стильдер мен жанрларды таңдай алужәне қолдану;

-қазақ және әлемдік мәдени мұралардың негіздерін білу, өзінің ақпараттық мәдениетін жетілдіру;

-РҚ азаматы ретінде өз құқығы мен міндеттерін білу, еліміздің мемлекеттік саясатын түсіну және қолдау;

-өзге мәдениет өкілдеріне олардың сенімі, статусы мен жынысына ұлтына қарамастан  түсіністік пен төзімділік көрсету, өзге халықтармен қарым-қатынасқа, серіктес болуға даяр болу;

-мәдени-қоғамдық, шығармашылық іс-әрекеттерге араласу, тұлғаны қалыптастыратын маңызды мәдени мәселелерді түсініп, бағалай алу;

 

Сабақ типі:

 

 

Аралас сабақ,

жаңа білімді меңгеру сабақтары

БДІ (білім, дағды, іскерлікті) бекіту сабақтары,

Білімді тексеру бақылау сабақтары

Білімді жүйелеу және қайталау сабақтары

 

 

 

Сабақта қолданылатын технологиялар:

 

 

А)Педагогикалық қарым-қатынасты ізгілендіру және демократизациялау негізіне құрылған педагогикалық технологиялар:

Серіктестік технологиясы, оқытудың  тұлғаға бағытталу технологиясы

Б) Оқушылардың белсенділігін арттыратын және іс-рекетін жүйелейтін пед.технологиялар:

Проблемалық оқыту, оқытудың ойын технологиялары, тірек сигналдар мен тірек  конспект негізінде оқыту;

В) Оқу материалын әдістемелік жетілдіру және дидактикалық қайта жаңғыртып құрастыру негізіндегі технологиялар: дидактикалық бірліктерді ірілендіру (УДЕ) технологиясы, модульдік технология;

Г) Оқыту үрдісін тиімді ұйымдастыру мен басқару негізіндегі технологиялар: тірек схемаларды қолданып  перспективалық оза оқыту технологиясы, топтық және ұжымдық оқыту әдістері, саралап, деңгейлеп оқыту технологиясы;

Д Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» (RWCT), дамыта оқыту технологиясы) Дамыта оқыту технологиялары:

 

Әдістер:

 

 

 

 

 

 

 

 

А) білім алу көздеріне қарай : көрнекілік, сөздік, практикалық әдістер

Б)танымдық белсенділігіне қарай: түсіндірмелі-иллюстративтік, проблемалық, ішінара зерттеушілік

В) дидактикалық мақсаттарына байланысты әдістер

Г) білімді тексеру мен бағалау әдістері

 

Пәнаралық байланыс:

 

 

 

 

Педагогика-этнопедагогика-психология-жас ерекшелік психологиясы-пед.зерттеу, жаңа пед.технологиялар-дүниетану- экология,биология-дене тәрбиесі- философия –мәдениеттану – тарихи пәндер-өнер-тіл-әдебиет-этнография-этнология-этнопсихология,т.б.

  

Оқыту құралдары:

 

 

 

Интерактивті электронды тақта, электронды оқулықтар, техникалық құралдар,көрнекіліктер түрлері.

Сабақ барысы:

Мұғалім қызметі

Оқушы іс-әрекеті

Күтілетін нәтижелер

1.Ұйымдастыру сәті

 

 

 

II. Үй тапсырмасын тексеру

-дәптерлерді тексеру

-карточкамен, перфокартамен жұмыс

-тестілер

-сұрақтар

-жоба қорғау (топтық)

.

 

III. Өткен тақырыпты қорытындылау, жаңа тақырыпқа дайындық

Сауалнама, проблемалық сұрақтар, жағдаяттар, т.б. арқылы өткен тақырыпты қорытындылап, жаңа тақырыпқа қызығушылы оятады.

.

.

IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру

-оқулықпен жұмыс;

-интер актив тақтамен жұмыс

 

 

V. Жаңа тақырыпты бекіту

-тәжірибелік сарамандық жұмыстар;

-тестілер;

шығармашылық жұмыстар

.

 

VI.Үйге тапсырма. Қорытындылау.

 

 

 

 

 

 

Оқытуды ұйымдастырудың  сабақтан басқа формалары да бар:

 

Олар:

*Факультатив-оқушылардың сұранысы мен қызығушылығы негізінде әртүрлі пәндерге қатысты ұйымдастырылады. Топтың құрамы тұрақты болады. Оқушылардың пәнге бейімділігін, дүниетанымын кеңейтеді, ғылымға қатыстырады, кәсіби бағдарын қалыптастырады; Өзіндік білім алуы мен шығармашылық дамуын, дағдысын тәрбиелейді.

*семинар- оқылған лекция тақырыбына байланысты өзекті мәселелерді талқылау,шығармашылық қабілетін дамыту мақсатын көздейді.

Оқушылар сабаққа дайындалу үшін әрбір мәселе бойынша материал жинайды, бақылау жасайды, кітапханаға барады, қосымша әдебиеттерді зерттейді. Семинар жұмысы оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді: зерттейді, өз ойын  мазмұндап дәлелдейді.

*практикумдар- курс тарауы аяқталған соң өз бетімен орындайтын лабораториялық жұмыс кешені.Оқушылар топ-топ болып дербес орындайды,эксперимент есептер шығарады.(физика, химия, биология)

*экскурсия-мақсаты  сабақта алған теориялық оқу материалдарын  өмірмен, практикамен байланыстыру, бекіту.(музейге, табиғат аясына, өндіріске, шаруашылыққа, көрмелерге, т.б. бару.)

конференция -тақырыпты терең түсіну, меңгеруді көздейді.Кең көлемде материалдар, қосымша әдебиеттер, құралдар арқылы баяндама дайындалады және сөйлеушілердің саны  семинарға қарағанда көп болуы тиіс.Сондықтан оған бірнеше сынып, кейде көптеген сыныптар қатыса алады.

*пәндік үйірме- оқыту сапасын арттырады, бейімділігін дамытады, пәнаралық байланыс, өмірмен байланыс күшейеді.

 *үйдегі оқу жұмысы- үйде өз беттерінше сыныпта өткен сабақтың жалғасы, оқу процесінің бір компоненті.Ол танымдық және тәрбиелік  мәні бар қызмет түрі. Күнделікті, жүйелі үй қызметін жасап үйренген оқушы білім, дағдыға өз бетінше ие болады. Тек мұғалім үй тапсырмасын дұрыс мөлшерлеп бере білуі және тексере білуі тиіс.

Бұл туралы сіздер толығырақ білулеріңіз үшін Педагогика оқулығын пайдаланыңыз.

Әбиев Ж.Ә.

Бабаев С.Б.                 Педагогика.-Дарын-А.,-2004

Құдиярова А.М.

Қоянбаев Ж.,Қоянбаев Р.  Педагогика-Астана,1998.

 

Скажи мне, и я забуду,

Покажи мне и, может быть,

 я запомню

Сделай меня соучастником,

И я пойму

(китайская пословица)

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 


Артық етпес білгенің...

Сенің  қысқаша педагогикалық сөздігіңе:

 

Акмеология-(грекше «акме»)-бір нәрсенің шыңы, тұрақты жоғарғы сатысы. «Акме»- кәсіптік жоғары сатыда- бұл педагогтық қызметтің тұрақты жоғары нәтижесі.

Инновация-(англ.іппоуатіоп )- нововведение, новация)- жүйенің іштен өзгеруі. Педагогикалық жүйеге жаңалық еніп, ол оқу-тәрбие процесін жандандырып,нәтижесін жақсарту деген ұғым береді.

Оқыту технологиясы- (технология-гр. « техне»- өнер, кәсіп,+ғылым, +логос-ұғым, оқу ).Яғни, өндірістік процесті жүргізу тәсілі, құралы туралы білімдер  жиынтығы. Оқыту технологиясы-белгіленген мақсатқа нәтижелі қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, әдістері мен құралын ашып көрсететін, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тәсілі. Оқыту технологиясы- оқыту процесін ұйымдастыру-басқару-бақылау деп түсіну керек.

Парадигма-(грек. -үлгі, (образец, эталон). Яғни, теориялық және практикалық проблемаларды шешуде басымдық көрсететін теория жайындағы ұғым.1                                                                                                     

 

 

 

«Ойсыз оқу-қатер,

                              Оқусыз ой-бекер»

Конфуций. (б.з.д..551-479) қытай философы

 

    

 


Аяқталмаған тезис:

1Сабақ беріп шыққаннан соң, менде .....

2. Сабақта уақытты тиімді пайдалану үшін ...

3.Қателескен балаға ...дайын жауап беруге ...

4.Оқушының еңбек нәтижесін тексеріп, бағалауда ...

5.Тиімді, интерактивті әдістер оқушыны ...

6.Пәнаралық, пәнішілік байланыстың сабақтағы ...

7.Сабағымда мені ...таңқалдырды.

8.Сабағымдағы жетістігім ...

9.Кемшілігім..., оны болдырмау жолын мен ...

10.Оқушылардың  қызығуын, мотивін тудыру үшін мен ...осы тезистерді аяқта.       

11.С.Әбенбаев, Г. Ахметова «Дәстүрлі емес сабақ »-«Қаз. Мектебі /2002»

 

 

 

 

    Оқушылардың оқу танымдық әрекетін тексеру және бағалау

Оқыту процесінің маңызды компоненттерінің бірі – оқушылардың білім, білік, дағдыларын есепке алу, бақылау және бағалау.

Бақылау – бір нәрсені кең көлемде тексеру деген мағынаны білдіреді. Бақылаусыз жеке адамның дамуы мен қалаптасуын басқаруға болмайды. Бақылаудың мәні оқушыларға дер кезінде көмек көрсету, шығармашылық күшіне, қабілетіне сенім білдіру, нәтижеге ынталандыру, іске жұмылдыру. Бағалау оқытудың құрамдас бөлігі және қорытындылау сатысы, білім білік дағдының сапасын анықтау. Бақылау және бағалау қызметі үш жақты сипатта; білім беру, тәрбиелеу, дамыту.

 

          Білімді, іскерлікті, дағдыны бақылау.

 
 

 


 Бақылау әдістері

 

Оқушылардың оқу танымдық әрекетін тексеру және бағалау

Оқыту процесінің маңызды компоненттерінің бірі – оқушылардың білім, білік, дағдыларын есепке алу, бақылау және бағалау.

Бақылау – бір нәрсені кең көлемде тексеру деген мағынаны білдіреді. Бақылаусыз жеке адамның дамуы мен қалаптасуын басқаруға болмайды. Бақылаудың мәні оқушыларға дер кезінде көмек көрсету, шығармашылық күшіне, қабілетіне сенім білдіру, нәтижеге ынталандыру, іске жұмылдыру. Бағалау оқытудың құрамдас бөлігі және қорытындылау сатысы, білім білік дағдының сапасын анықтау. Бақылау және бағалау қызметі үш жақты сипатта; білім беру, тәрбиелеу, дамыту.

 

.

 
                                                                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

 


   -

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Оқушының танымдық қызығуы, білуге ұмтылысы-міне оқытудағы ең маңызды нәрсе, осы.          Бартон Л.Уайт

Прямоугольник: скругленные углы:                           Бағалау
   Білім, дағды, іскерлікті бағалау

 


                                                               

 

 

 

 


-         Баға, жан-жақты, әділ, түсінікті де

Прямоугольник: скругленные углы: Бағаға қойылатын талаптар 

 


айқын болу керек.

                            - Баға ынталандыру функциясын                                                             атқару  керек

-Баға жан-жақты болу  керек.

 


          

Прямоугольник: скругленные углы: Білімді бағалау кезінде мынаны ескеру керек:           Оқу пәні (сұрақ) бойынша                                            - Білім тереңдігі                     мен                                            білім көлемі.                                                                          жүйелілігінің деңгейі.

-         Оқығанға түсінуі,         

-         дербес ойлауы, жауабына

          сенімділігі                                                                -              Білімінің тиімділігі,білімді

                                                                                             тәжірибеде қолдана алуы.

 

 

 

 


            - Дағды мен іскерлігінің мазмұны

            -  Дағды іскерлігінің дәлдігі және икемділігі

            - Оларды тәжірибеде қолдану мүмкіндігі

            -  Қатесінің болуы, олардың саны, қатенің түрі және

               олардың жұмысқа әсері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Жас ұстаз, ата-ана, сіздер үшін                

                              Артық етпес білгенің...

 

Үлгермеушілікті болдырмау ережелері:

Біріншіден, «екілік»-жазаның бір түрі, сондықтан сол екілік үшін тағы жазалап қажеті жоқ: бір қатеге бір жаза жеткілікті.Өз білімі үшін бала бағасын алды, енді үйдегі ата-анасынан қосымша ұрыс-сөгіс емес,салиқалы көмек күтеді.

Екіншіден, Баланың бойынан кемшілік іздеп, ескерте бермеңіз, олай бола берсе, сіздің ескертулеріңізге бойы үйреніп кетеді де, өзгенің бағасына көңіл аудармайтын болады. Бір минуттың ішінде жалғыз ғана қатесіне ескерту беріңіз, яғни шамадан аспаңыз.Ол үшін көптеген кемшілігінің ішінен ең бастысына ескерту айтыңыз.Үйіп – төгіп бар кемшілігін тізбеңіз.

Үшіншіден, екі кеменің құйрығын ұстаған суға кетеді дегендей,бала үшін ең маңызды оқу ісіндегі қиындығына қол ұшын беріңіз. Бұл істе бала сізбен серіктес, сырлас болсын. Егер балаңыздың мәтінді оқу жылдамдығы сізді толғантса, одан түсінгенін де жақсы айтып бер деп талап етпеңіз.

Төртіншіден, орындаушыны-мақта, орындалған нәтижені сына.Яғни жеке тұлғаның жақсы жағына сүйеніп іс-әрекетіндегі кемшіліктерді түзетуге бағыттау. Жақсы сөз жарым ырыс, жақсы лебіз баланы ынталандырады, ал жасаған ісіне сын «бұл есепті бір амалмен емес екі амалмен шығару керек» дегендей жалпылама ескертулер арқылы іске асқаны жөн.Жеке басқа емес, іске айтылған сын баланы алға сүйреп, жұмысын түзетуге мүмкіндік береді.

Бесінші ереже:.Баға баланың бүгінгі жетістігі мен кешегі кемшілігімен салыстырылуы керек. Педагогиканың алтын заңы: «Баланы баламен салыстырма, олардың істерін салыстыр».Баланың аз да болса, жетістігі өзін-өзі жеңуі, өзінің жетістігі,сондықтан еңбегі еленуі керек!

Алтыншы ереже: Мақтауға болмайтын ешбір адам болмайды, несі үшін болса да мақтауға тырысыңыз. Мадақтауға сараң болмаңыз! Екілік алған  бала үшін аз да болса үміт «аралын», «сенім отын» қалдырыңыз.Ол соған сүйеніп білмеуден білуге қарай жүруі керек. «Істемедің, білмедің, оқымадың, мә екі» десең, бала «істемеймін, істегім келмейді,істей алмаймын» деген жаңғырық қайтаруы мүмкін.

Жетінші ереже: Баланың алдына нақты  орындалатын мақсат қойыңыз. Олай болса, бала оны орындайды, алдап-сулап көтермелемеңіз. Егер ол диктанттан тоғыз қате жіберсе, келесіде қатесіз жазамын деген уәдесін алмаңыз, келесіде қате алтаудан аспасын деген сияқты әңгіме жүргізіңіз, яғни баланың шамасы, ынтасы бірте –бірте өссін. Балада «әлі білмеймін, бірақ білуге тырысамын, әлі де білетін боламын» деген мотив пайда болады.

Сегізінші ереже:

Бала- баға объектісі емес бағалаудың әріптесі болсын. Баланы өзінің әрекетін өзі бағалауды үйрету керек. Бұл оқу қиындығын жеңудің ең тиімді әдісі. Баланың өзін-өзі бағалауы мектептегі әділетсіздіктен, өзгенің сынынан қорғайды.

 Бағалау жаза құралы емес, тәрбие құралы болсын. Әдейі ескертусіз өз бетімен жасаған жұмысына, әдемі етіп жасаған жұмысына ынталандырып қосымша баға берген дұрыс.Баланың даму картасын жасап, күндегі алған бағасының жоғары қарай график бойынша өсіп келе жатқаны көрсетіліп тұрса, тиімді.

 

 

Ескер!

Студенттің білімін бақылау, бағалау

 

Баға: Қорытынды баға мына құрамадан құрылады.

Білімді бағалау өлшемі

1

Теориялық материалдарды игеру (сауалдар, тест)

2

Тест тапсырмалары

3

Практикалық ,семинар сабақ

4

Реферат,шығармашылық жұмыс, доклад, терминмен жұмыс, курстық жұмыс, дипломдық жұмыс.СӨЖ.

5

Аралық бақылау

6

Қорытынды бақылау

 

 

Білімді бақылау түрі семестр соңындағы емтихан болып табылады

 

 

«Дайте ребенку идти от успеха к успеху. Успехи окрыляют. Похвала поможет ребенку преодолеть самого себя»

                                        В.А. Сухомлинский

 

 
      

 

 

 

 

Білім парадигмасы: "білімді адамнан", "өмірге дайын адамға, "іс-әрекеттегі адамға" қарай өзгеріс деген принциппен жүреді.

 

Жас маман! Ең іргелі де тұрақты білім шығармашылық ізденіс кезінде қаланатын белгілі. Өзіңнің өміріңді интеллектуалдық еңбекпен байланыстырып, жетістікке жеткің келсе, білікті маман болғың келсе, ғалым, лауреат не Нобель премиясының иегері болам десең ,зерттеуді үйренуің керек! Бұл зерттеу журналынан  эксперимент туралы, оның нәтижесін тіркеу туралы , қорытынды жасау, ұсыныс ендіру, ,әртүрлі әдебиетпен жұмыс туралы жазатын  өз жұмыс күнделігіңнің үлгісін көріп тұрсың.

                 

 Зерттеу журналы

Зерттеу тақырыбы

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі

Зерттеу проблемасы

Зерттеу болжамы (гипотеза)

Зерттеу пәні

Зерттеу нысаны (объект)

Зерттеу мақсаты

Зерттеу міндеттері

Зерттеу кезеңдері

Негізгі бөлім:

Зерттеудің календарлық жоспары(жетекшіңмен бірге ай, күнді белгілеп, зерттеу жоспарын құр, ерекше даталы күндерді атап өту)

 

Эксперимент: (эксперимент әдістерін таңдап ал да жұмысқа кіріс, іске сәт!

Жасалынған жұмыс нәтижесі және қорытынды

 

            Ғылыми жұмыс:

(курстық, дипломдық) талаптары:

Таңдаған пәнінен тақырыпты анықтағаннан кейін, студент өз – бетімен тақырыпты зерттеумен айналысады. (әрине,жетекші кеңес береді).

1.     Теориялық бөлімін дайындау: а) ғылыми әдебиеттер мен басылымдармен жұмыс. (оқу, зерттеу).

2.     Жоспар құру, тезис жазу.

3.     Тезисті ашып жазу дәлелдеу, мысалдар, салыстырулар келтіру.

4.     Қорытындылау.

5.     Осы теориялық бөлімге педагогикалық практикада жүргізген зерттеу, тәжірибе жұмыстарыңды байланыстырып, жұмыс нәтижесін анықтап (диаграмма, схема арқылы) теорияны дәлелдейтіндей өз қорытындысын жазу.

    6. Қосымша материалдар топтамасы бөлек жинақталады.

 

 
 


Қорытындылау

Түйіндеме

                        Айтпақшы!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ғылыми жұмыстың құрылымына талаптар:

1.     Титул беті;

2.     Тақырып қысқа, мазмұнға лайық болуы тиіс.

3.     Мазмұны: реттік номерлері көрсетілген тақырыптар, тақырыпшалар көрсетіледі.

4.     Егер қысқартылған сөздер кездессе, оған түсінік бөлек тізімде беріледі.

5.     Кіріспе: Қорғағалы тұрған проблеманың (міндеттің) қазіргі жағдайы; бұл тақырыпты неліктен таңдағаның; өзектілігі, жаңалығы; басқа зерттеу объектілерімен, жұмыстарымен байланысы, зерттеу болжамы,  көрсетіледі.

6.     Негізгі бөлім.

Жұмыстың маңызы, мазмұны, әдістері және нәтижесі көрсетіледі.

-қойылған міндеттер айқындалып, қарама-қайшылықтар мен шешілмеген мәселелер көтеріледі;

-теориялық зерттеулер және эксперимент нәтижесі; зерттеу әдістері, принциптері, жеткен нәтиже көрсетіледі.

Негізгі бөлім-бөліктер, пунттерге бөлінеді, әр бөлік аяқталған хабарды беруі тиіс.

7.Қорытынды:

Ғылыми-зерттеу жұмысының қысқа қорытындысын, шешімін көрсетеді. Ұсыныс айқындалады, жұмыстағы нәтиже мен ұсыныстан шығатын нәтиженің тиімділігіне баға беріледі.

8.Пайдаланған әдебиет тізімі.

 

Жұмысты өрнектеу

 

 А-4 таспаға кегль №14 шрифт “Times New Roman” , сол жағынан 3 см, оң жағынан 2 см, жоғары -1,5 см, төменгі -2 см көлемінде басылады.

Интервал -1,5.  Егер формула, анықтама айқындау керек болса, 2 интервал жіберіп басуға болады.

 

      Студент уақытын тиімді ұйымдастыру ережесі

1.Өз мақсатыңызды дәл аныктаңыз.

Не істерін анық білмейтін кейбір адамдар кездейсоқ іске уақыты мен қуатын босқа құртады. Табыстың негізгі шарты - ең алдымен істі бастамай тұрып өзінің баратын жолын, баратын жерін анықтап алу керек.

 

2.Басты нәрсеге көңіл аударыңыз.

Параққа тізбелеп ең жедел атқарылуы тиіс және маңызды істерді жазыңыз. Бүгін ең маңызды іске кірісіңіз және одан нәтиже шығармай кейін шегінбеңіз. Содан соң басқа істерді де солай істеңіз. Бастысы - негізгі бағытты анықтап, соған сәйкес жұмыс жасау.

 

3.Нақты мерзімді белгілеңіз.

Мәселен, «мен алдымен мүмкіндік болса телефон соғамын» деген басқа да, «телефон соғамын, содан кейін қыдырып қайтамын» деген тіптен басқа. Бірінші жағдайда айтқаныңыз орындалмаса түрліше ақталуды ойлап табасыз, екіншісінде өзіңізге орындау талабын қоясыз. Істі орындаймын деген уақытта орындаңыз. Өзгеге қалай талапшыл болсаңыз, өзіңізге де солай талапшыл болыңыз.

 

4.Шешімді болуға үйреніңіз.

Табыстың кілті 51% дұрыс қадам жасағанда болатындығы белгілі. Егер бір нәрсе істесеңіз, оның дұрыс-бұрыстығына  күмәнданып уайымға салына бермеңіз, қабылданған шешім жөнінде іштей өзіңізді қазбалап, уақытыңызды босқа құртпаңыз. Әрі қарай қадам жасаңыз.

5.«Жоқ» деп айтып үйреніңіз.

Есіңізде болсын: тұлға «жоқ» деген сөзден басталады, оны ашық, ойланып және анық айтып үйреніңіз.

6.Телефонмен  әцгімелесуге әуестенбеңіз. 

    Қандай      да      бір мағлұматтарды   жедел   алып,   мәселені   тез   шешу   үшін,   уақытты үнемдеу мақсатында телефонмен сөйлесеміз. Есіңізде болсын: егер сіз телефонмен көп сөйлессеңіз - бүл жалғыздықтың белгісі.

7.Ертерек бастаңыз.

Жұмысыңызды әдеттегі уақыттан 10-15 минутқа ерте бастаңыз, онда бұл күніңіз қуанышты, жемісті болады.

8.Өз уақытыңызды құрметтеңіз.

Үйқыға кетердің алдында күні бойы қандай    оңды    іс    атқарғаныңызды    талдаңыз.    Уақытты    тиімді пайдаланғаныңыз өзіңізді қүрметтегеніңіз деген сөз.

 

                             

        Өзіңді -өзің  бағалауға арналған тест

 


Ешқандай тестті жеткілікті түрде жетілген деп есептеуге болмайды дейді. Дегенмен де ұсынылған сұрақтарға жауап бере отырып, өзіңізді-өзіңіз бағалауыңыздың қандай екенін анықтап көріңіз. Өйткені бұл психологиялық тұрақтылықтың өте маңызды көрсеткіші емес пе?!

 

1.           Сіз қайта туылып, өміріңізді басынан бастауды армандайсыз ба?  (Иә-4, жоқ-16).

2.           Сіздің хоббиыңыз бар ма?  (Иә-18, жоқ-5).

3.           Егер сіздің жұмысыңыз алға баспаса, «Мұндай нәрсе тек менде ғана болады» деп айтасыз ба? (Иә-6, жоқ-12).

4.           Біреудің сізді көре алмайтынын білсеңіз қуанасыз ба? (Иә-16, жоқ-2).

5.           Егер сіз туралы біреу жалықтыратын, сүйкімсіз адам ретінде пікір айтса, сіздің намысыңыз келе ме? (Иә-3, жоқ-12).

6.           Сіздің танысыңызда да сіздің басыңыздан өткен ұнамсыз жайттар болғанғанын білу сізге қандай да бір жұбаныш әкеле ме? (Иә-2, жоқ-16).

7.           Қандай да бір істің сіздің қатысуыңызсыз жақсы жүріп жатқанына көзіңіз жетуі сізді қобалжыта ма? (Иә-2, жоқ-16).

8.           Лотореядан көп сома ұтып алу тілегі сізде жиі бола ма? (Иә-4, жоқ-20).

9.           Туыстарыңыз немесе достарыңыз қымбат зат сатып алғанын білсеңіз, сіздің тамырыңыздың соғуы жиілей ме? (Иә-1, жоқ-20).

10.       Сіз үлкен көлемдегі тыңдаушылардың алдында пікіріңізді айтуды ұнатасыз ба?   (Иә-16, жоқ-3).

 

Жиналған ұпай санын санап, алынған соманың шешімін алыңыздар.

120 ұпайдан жоғары. Өзіңізге өзіңіздің көңіліңіз әбден толады. Бірақ өз-өзіңізге сын көзбен қарау, нақты өз-өзіңізді бағалауға қабілетіңіз жетіспейді. Бұл жағдайды жақындарыңыз бен достарыңыздың көмегімен анықтауға және бағалауға тырысыңыз.

 

60 тан 120 ұпайға дейін. Сіз өз күшіңізге жеткілікті түрде сенімдісіз, бірақ шексіз  өз-өзіңізге көңіліңіз толу мен өз-өзіңізді ұнатудан аулақсыз.

 

60 ұпайдан төмен. Сіз өзіңізге-өзіңіз ұнамайсыз. Өзіңізді қолға алыңыз және сенімді болыңыз. Айналаңызға қараңыз, өзіңізді жете бағаламайтыныңыздың мүмкін екенін ойланыңыз.

 

         Бүгінгі студент-ертеңгі маман! 

 

Оқы, Ізден, Үйрен!      

 

Педагогикалық технологияның мәні жайлы соңғы онжылдықта белгілі болып келген көптеген анықтамалар бар.:

-Технология-қандай да болсын істе, өнерде қолданылатын тәсілдердің жиынтығы (орыс тілінің түсіндірме сөздігі)

-     Технология - бұл өнер, шеберлік, ептілік, өңдеу тәсілдерінің жиынтығы, қалыпты өзгерту (В.М.Шепель)

 - Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйесінің құрамдас бөлігі        (М.Чашанов).

 - Педагогикалық технология-әлеуметтендіру мен оқытудың түрлерін үйлестіретін, тәрбиелеу амалдарын анықтайтын психо-педагогикалық құрылымдардың жиынтығы; (Б.Г.Лихачев)

 - Педагогикалық технология - оқу процесін іске асырудың мағыналы технологиясы (В.П.Беспалько)

 - Педагогикалық технология - оқытудың жоспарлы нәтижесі процесін суреттеу (И.П.Волков)

 - Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізу, сондай-ақ бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған моделі (В.М.Монахов)

 - Педагогикалық технология - білім беру түрлерін оңтайландыруды өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның қорларды есепке ала отырып, өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқытудың барлық процесін анықтау, қолдау, құру тәсілдерінің жүйесі (ЮНЕСКО).

 - Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдерінің жүйелі жиынтығы мен ретінде жұмыс істеу. (М.В.Кларин)

 - Педагогикалық технология - алдыңғы авторлардың барлық анықтамаларының мағынасын бойына сіңірген мағыналы қорытындысы (Г.К.Селевко)

 

     Сонымен , "Педагогикалық технология" деген түсінік "оқыту әдісінен" кеңірек екенін білдік. Технология - оқыту мақсатына, осы жүйенің меңгерілуіне қалай жету керек деген сұраққа жауап береді. Технология - алдын-ала жоспарланған жүйені жүйелі іске асыруға бағытталған іс-әрекеттердің барысы және оның нәтижесіндегі көрсеткіш.

       Бірдей технология әртүрлі орындаушының қолында әр кезде басқа болып көрінеді. Бұл жерде мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне жеке тұлғалық қасиеттеріне, оқушылардың  ерекшеліктеріне, олардың жалпы көңіл-күйіне, сыныптағы психологиялық ахуалға көңіл бөлу керек. .

Көптеген  педагогикалық инновациялардың ішінде  қойылған мақсатқа  лайығы :

-"серіктестікте оқыту";

-проектілер әдісі;

--әртүрлі деңгейде оқыту  болып табылады.

Оқытудың басты  идеясы- бірге оқи білуге   үйрену және серіктестік қызмет.

Оқыту ісінде педагогтар жаңа оқыту технологияларын, соның ішінде әсіресе ойын технологиясын (іс-әрекет ойыны, рольдік ойын, прессконференция,  т.б) қолданса тиімді.     

 Оқушы өз білімі мен тәжірибесін зерттеу әрекеттері арқылы: мәселелерге жауап іздеу, болжам жасау, тәжірибе жасау, одан түйін шығару т.б. яғни танымдық әрекет жасайды.

       Білімді игеру ерік пен жігерге негізделген кездейсоқ процесте де арнайы ұйымдастырылған әрекеттерде  де жүреді.

       Бала жаңа материалды тек жай ғана тыңдау, көру, сезіну арқылы емес оқытудың субъекті ретінде білім алуға өзіндік қажеттігі пайда болғанда ғана табысты игереді. Яғни оқу материалының өзектілігі, оқушының белсенділігі, оқытудың оқушы өмірімен, еңбегімен ұштасуы табысқа әкеледі. Оқушы тұлғасын басты орынға қоя оқыту педагогикалық процесс субъектілердің өзара қарым-қатынастарының мазмұнына негізделеді. Бұл үрдіске қатынасушылар "дайын білімді игеруші", "орындаушы емес", "шындықты танушы", "әрекетті жүзеге асырушы" болады. Сөйтіп, оқушы мен мұғалім бір-бірімен ынтымақтастық, шығармашылық байланысқан әрекеттер жасайды. Психологиялық тұрғыдан жеке тұлғалық жағымды мінез-құлқы тәрбиеленеді, топтық іс-әрекеттің бір адамның іс-әрекетіне қарағанда көп мүмкіншілігі бар екенін байқап, өзін және өзге адамдарды түсініп, құрметтей білуге үйренеді, серіктестік дағдысы қалыптасады.

. Өзін-өзі дамытып оқыту-тұлғаның қалыптасуының  негізі болады. Білім жүйесінде үлкен салмақ оқушының өзіне түседі. Ол әлемді тануға, белгісіздікті шешуге  өзі жауап іздейді, ал білімді әр түрлі жерден табуы мүмкін, шешімі де әр түрлі болады. Оқушы ғылыми ойлауға, оның әдіс-тәсілін білуге, ізденуге ұмтылады. Оған қазіргі электрондық оқулықтармен оқыту, ақпараттық оқыту, проблемалық оқытулар, қашықтықтан оқыту мүмкіндік береді. Сын тұрғысынан ойлау өте маңызды, күрделі құбылыс. Мұғалімнің ұйымдастыруымен оқушы ақпарат көздерінен сусындап, өз түйгенін айтады. Мәселені талдау барысында бірлесіп, ,ұжымдасып ең ұтымды жауапты іздейді, өз идеяларымен бөліседі. Оқыту процесін технологияландыру білімді, кәсіби біліктілігі жоғары жастарды тәрбиелеуге қол жеткізетін жол. Тағы бір маңызды мәселе- бағалауға жаңаша көзқарас.

Білім беру ісінде жыл сайын өзгерістер болып тұратыны анық, оның ішінде маңызы ерекше компьютерден, ағылшын тілінен хабары бар оқушының логикасы жақсы дамиды. Осылайша, оқытудың жаңа әдістері, жаңа оқыту технологиялары экономикалық белсенді өркениетті нарық жағдайларында жұмыс істеуге қабілетті, оның талаптары мен нормаларын білетін тұлға қалыптастыруға ықпал ететіндігімен маңызды.

      Еліміздегі білім беруді дамытудың қазіргі кезеңі-оқытудың дәстүрлі түрінен жаңа педагогикалық технологияға ауысатын өтпелі кезең.

"Оқусыз білім жоқ, білімсіз-күнің жоқ" дегендей, ғылым мен білім прогреске апаратын сара даңғыл  жол. Осы даңғылды жасайтын да, бағыттайтын да мектеп.  Дүниежүзілік тәжірибені електен өткізе отырып, ұлттық мектеп үлгісін жасауға талпынысымыз оң болғай.

 

Оқыту технологиялары:

-түсіндіре басқарып, оза оқыту;

-ойын арқылы оқыту;

-саралап,деңгейлеп оқыту;

-модульдік оқыту;

-оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауға оқыту;

-компьютерлік (дистантты) оқыту;

-В.Ф. Шаталов әдісі

-альтернативті оқыту…,т.б. әрқайсысымен танысып, "Ең үздік портфолио" көрмесіне даярлан!

-Мен қай технологиямен жұмыс істесем   тиімді болар еді,-деп жауап ізде.

Ескер:

Барлық технологияның да мақсаты ортақ-Ойлауға, оқи білуге үйрету.

 

 

 

              Сонғы жылдары « Қалай оқыту керек ?» деген сұрақтың  жауабын іздестіру  әжептәуір нәтижелер берді.

                « Творчестволық тұрғыдан жұмыс істейтін  мұғалім,-  деп жазады Л. В Занков , - едәуір дәрежеде оқыту мен тәрбиенің объективтік заңдарына  сәйкес әрекет етеді, бұл жағдайда  ол ішінара  қазірдің өзінде   белгілі болып отырған   теориялық қағидаларға сүйене  отырып  ,ішінара  интуитивтік жолмен ғылым әлі әлі ашпаған заңдарды қармалап ,байқап көреді».

 

Білім парадигмасы: «Білімді адамнан»- «Өмір сүруге дайын адамға, «Іс-әрекеттегі адамға» қарай өзгеріс "деген ойға көзқарасың?

 

 

Оқытушы бағаланғанда олардың іске қатысы жоқ сөздеріне қарап емес, олардың егістерінің бетіне шыққан жемістеріне, яғни оқушыларына қарай бағалануы  керек. Ы.Алтынсарин

 
Іске сәт!

 

- Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізу, сондай-ақ бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған моделі

(В.М. Монахов)

 

 

 

 

 

l   Педагогикалық технология – педагогикалық   мақсатқа жету

үшін    қолданылатын    барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиынтығы  мен ретінде жұмыс істеу.   (М.В. Кларин)

 

 

 

 

 

 

Позитивті педагогика.
Мұғалімнің толеранттылығы

 «Мұғалімнің құқығы».

 1.Оқытуға құқығы бар, егер өзі үнемі оқып, білімін жетілдірсе.

2. Шығармашылық жан-жақты тұлға тәрбиелеуге құқығы бар, егер өзі жаңа нәрсе жасай алса.

3. Оқушыларына талап қоюға құқығы бар, егер ол өз-өзіне талап қоя білсе.

4. Жетістікке қолы жеткен,  нәтижесі бар оқушылары болуға құқығы бар, егер өзінде осы сапаларды  қалыптастырса.

5. Өзін оқушылардың түсінгенін қалауға құқығы бар, егер өзі біреуді түсінуге жағдайы бар болса,Яғни ол өзін оқушысының орнына қоя білсе,баланың проблемасына соның көзімен қарай алса. Бұған тек баламен өзін тең сезінсе, бала да өзі де адам екенін, өмірдің өзгеретінін, ертең бала да есейіп тұлға болатынын сезінсе қол жеткізуге болады.

 

Позитивті  педагогиканың белгілері

 

1. Балаға деген сыйласымды қарым-қатынас

2. Оның құқығын сыйлау

3. Оның сезімдеріне төзімділік

4. Оның мінез-құлқынан білуге тырысу:

а) баланың табиғи ерекшеліктерін;

б) оның ата-аналарынан баланы көре білуге;

в) баланың эмоционалдық өмірі туралы.

 

Позитив педагогикасының тоғыз этикалық принципі :

1)Үстемдік, күш көрсетпеу принципі.

2) Позитивтілік принципі.

3) «Сен- кінәлі принципінің орнына:

«Мен –жеткіземін» принципі "

4)Айна принципі немесе « Өзгенің көзқарасы бойынша»

5) Кері байланыс принципі

6)   Бір баланы екіншімен салыстырмау принципі

7)   Сыр сақтау, құпияны құрметтеу принципі.

8)  Жауапкершілік  принципі.

9)   Жеке үлгі-өнеге принципі .

 

 

 

 

Толеранттылықты түсінудің  амалы:

 

1)    толеранттылық аяушылық ретінде;

2)    Өз тәжірибеңнің кеңеюі және сыни диалог ретіндегі төзімділік

 

Толеранттылықтың негізгі қағидалары.

§  Күш көрсетуден, үстемдік көрсетуден бас тарту.

§  Өзгені күштемеу, өзіңді жеңе білу.

§  Заңды, дәстүрді, салтты  құрметтеу, оларды орындау.

§  Өзіңе ұқсамайтын өзгені көптеген ерекшелігіне қарамай сол қалпында қабылдау

 

Толерант педагог:

§  Өзінің балалар үшін өнеге екенін, оған еліктейтіндігін  түсінеді;

§  Кикілжіңдерді диалог арқылы бейбіт түрде шешуге дағдыланады;

§  Проблемаларды шығармашылық тұрғыдан шешуді қолдайды.

§  Оқушыларын, ата-аналарын біріккен іс-әрекетке жұмылдыруға күш салады;

§  Сыни ойлауға үйретеді, өзге адамдардың пікірімен санасуға, құрметтеуге  тәрбиелейді;

§  Әрқилы мәдениетті құрметтейді, олардың дамуына мүмкіндік жасайды.

§  ценит культурное разнообразие и создает условия для признания культурных различий и их проявления в жизни.

 

Мұғалімнің жеке тұлғалық ұстанымдары:

§  Ашықтық

§  Сенім

§  Ынталандыру

§  Қабылдау

§  Эмпатикалық түсіністік

§  Өз-өзін ашуға, дамытуға, қабілеттерін іске асыруға мүмкіндік беру;

§  Мойындау

§  Бейімделу

§  Шынайы ыңғай білдіру

§  Жауапкершілікті өзіне ала білу;

§  Коммуникативті қарым-қатынас;

§  Өзгеге бағыттала білу

§  Өзін-өзі  сыйлау

§  Өзгенің пікірін сыйлау

 

 

 

 

                  СТУДЕНТТЕРГЕ ӨЗ БЕТІМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУҒА кеңес.

 Практиканттың есіне!

Оқушы тұлғасын зерттеудің жоба схемасы

1.Оқушы туралы мәліметтер (аты-жөні, туған жылы, денсаулығы, ұлты,т.б.)

2. Отбасы жағдайы, үй-ішіндік тәрбиесі (ата-анасының кәсібі,білім көлемі, отбасы құрамы)

3.Оқушының сабақ үстіндегі байқалатын ерекшеліктері:

а) жеке пәндерден үлгеру дәрежесі (ерекше қызығып, жақсы үлгеретін не оған ауыр тиетін сабақтар);

ә) тәртібі мен оқуға ынта-жігері;

б)сабаққа зейін қоюшылығы, жұмыс қабілеттілігі;

в)оқу материалын қабылдауы мен түсіну дәрежесі;

г)дағдысы мен икемділігінің деңгейі;

ғ)ой-пікірінің ауызекі, жазбаша жүйелі етіп дәлелдей алуы, ана тілінде сөйлеу мәдениеті;

     Егер оқушы сабақты нашар үлгеретін болса, оның себебін ашып көрсету керек.

4.Оқушының еңбекке ынталылығы, не енжарлығы;

а) оқушыны еңбекке даярлаудағы отбасының ролі (баланың үй ішіне тигізетін қолғабысы,тұрақты міндеттері)

5.Оқушының ерік-жігері, мінезі, сезім ерекшеліктері:

а) мақсатқа талпынушылығы, батылдығы,табандылығы;

ә) іс-әрекеті мен қылығының мотивтері мен мақсатын түсіне алуы;

б) оқушының ата-анасына, оқытушысына, құрбыларына қарым-қатынасы;

в) оқушының мінез-құлқындағы өзіндік психологиялық ерекшеліктер;

г)оның моральдық ұғымдары мен түсініктері (имандылық,достық,адалдық,сыпайылық, үлкен-кішіге қамқорлық жасау, ұстамдылық,т.б.)

6.Оқушының әлеуметтену бағыты:

а) мектеп, сынып үйірмелерінің жұмысына қатыс;

ә)өзі оқитын сынып ұжымына көзқарасы (сынып намысы үшін тырысуы,оның табысы мен сәтсіздігіне ортақтасуы т.б.);

б) сабақ үстінде, сабақтан тыс кездерде жолдастарымен қарым-қатынасы;

в) үйде сабаққа дайындалуы (оқу әдетінің қалыптасуы, сабақ дайындаудағы дербестігі, үй ішіндегілерден алатын көмегі);

г) оқушының мектептен тыс мекемелермен (музыка,спорт,т.б.)байланысы және олардың оған тигізетін ықпалы);

д)қызығулары мен бейімділіктері, арнаулы қабілеттері, көркем әдебиетке, еңбек пен спортқа қызығулары, әншілік, музыкалық,сурет салу қабілеттері, т.б .**** Зерттеу соңында оқушының жеке басында, мінез бітістерінде қандай кемшіліктер байқалды және оларды қалай түзетуге болатыны, қандай тәлімдік шаралар қолданылуы тиіс екенін көрсету керек.

 

 

 

Жас маман! Сіздің ің портфолиоңызда болуға тиісті   Құжаттар:

 

1.     Нормативтік – құқықтық құжаттар:

ҚР «Білім туралы Заңы»;

-         ҚР Еңбек кодексі;

-         ҚР Білім және Ғылым Министрлігінің бұйрықтары.

2.     Оқу - әдістемелік құжаттар:

-         Мемлекеттік стандарт;

-         Жұмыс бағдарламасы;

-         Типтік бағдарлама;

-         Күнтізбелік – тақырыптық жоспар, сабақ жоспары;

-         Сертификат;

-         Диплом;

-         Грамота,Мақтау ;

-         Сабақ анализінің схемасы;

-         Бағалау нормасы туралы ереже

-         т.б.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Баяндама, мәнжазбаның үлгі тақырыптары

21. Оқушылардың патриоттық тәрбиесі

22. Оушыларға интернационалдық тәрбие беру т.б.

23. Оқушылардың құқық тәрбиесі

24. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу

25. Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі.

26. Я.А. Коменский адамгершілік тәрбиесі туралы

27. А.Х. Фарабидің адамгершілік-этикалық көзқарастары

28. Атаның баласы болма, адамның баласы бол (А. Құнанбаев адамгершілік тәрбиесі туралы т.б.)

29. Музыканың баланың көркемдік талғамын дамытудағы ролі.

30. Бейнелеу өнері- эстетикалық тәрбие құралы,

31. Халықтың қолөнері-эстетикалық тәрбие құралы.

32. Әдебиет және эстетикалық тәрбие.

33. Табиғат-эстетикалық тәрбие құралы т.б.

34. Экологиялық білім – экологиялық тәрбие негізі.

35. Халықтың ырым – тиымдарындағы экологиялық тәрбие.

36. Кластан тыс жұмыстар барысында экологиялық тәрбие беру.

37. Экологиялық мазмұндағы топ саяхаттар ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері т.б.

38. Оқушылардың еңбек тәрбиесі.

39. Оқушыларға экономикалық тәрбие беру.

40. Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі т.б.

Негізгі әдебиеттер:

6.     Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

7.     Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

8.     Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437 бет; Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

9.     Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесінің антологиясы – Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

 

 

4.     Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Владос Пресс 2004;

5.     Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

            Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

3.     ҚР тәлім-тәрбие тұжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

4.     Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 12-қыркүйек 1995 ж.;

 

 

 

 

 

 

           Білімдерін тексеруге арналған емтихан сұрақтары

1.     Педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым

2.     Педагогика ғылымының объектісі, пәні, міндеттері, қызметі

3.     Педагогика ғылымдарының жүйесі, басқа ғылымдармен байланысы

4.     Педагогикалық ой-пікірлер дамуының негізгі кезеңдері.

5.      Қазақстанда педагогика ғылымының дамуы

6.     Ы.Алтынсариннің педагогикалық көзқарастары және ағартушылық қызметі

7.     М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, А.Байтұрсыновтардың Қазақстанда педагогика ғылымын дамытуға қосқан үлесі

8.     Педагогика ғылымының методологиялық негіздері

9.     Педагогика ғылымының зерттеу әдістері

10. Эмпирикалық зерттеу әдістеріне сипаттама

11. Теориялық зерттеу әдістеріне сипаттама

12. Математикалық-статистикалық әдістерге сипаттама

13. Зерттеу технологиясы, құрылымы, кезеңдері

14. ҚР Білім туралы Заңы, ҚР білім беру жүйесі

15. Жеке тұлғаның дамуы мен тәрбиесі проблемалары

16. Жеке тұлға дамуының ішкі факторлары

17. Жеке тұлға дамуының сыртқы факторлары

18. Тұлға дамуының жас ерекшелік кезеңдері

19. Жеке тұлға дамуының жас және жеке ерекшеліктері

20. Кіші мектеп жасы кезеңінің ерекшеліктері

21. Жеткіншек жасының ерекшелігі."Қиын" бала проблемасы.

22. Педагогикадағы мақсаттылық

23. Тәрбиенің мақсаты мен мазмұны. Тәлім-тәрбие тұжырымдамасы

24. Тәрбие қоғамдық құбылыс ретінде. Тәрбиенің өмірмен байланыстылығы

25. Тәрбиенің тарихи сипаты. Әрбір тарихи даму кезеңіндегі тәрбие ерекшеліктері

26. Бастауыш мектептегі педагогикалық процестің мәні

27. Біртұтас педагогикалық процестің құрылымы, кезеңдері

28. Біртұтас педагогикалық процестің заңдылықтары

29. Біртұтас педагогикалық процестің қағидалары

30. Білім берудегі инновациялық процестер. Акмеология түсінігі.

31. Дидактика-білім беру және оқыту теориясы.

32. Оқыту заңдылықтары.

33. Оқыту принциптері

34. Білім беру мазмұны. Оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар.

35. Оқыту әдістері

36. Оқытуды ұйымдастыру формалары. Сабақ.

37. Сабақтың типтері,  сабаққа қойылатын талаптар.

38. Мұғалімнің сабаққа дайындығы.

39. Қазіргі сабақтың жаңа түрлеріне сипаттама.

40. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың сабақтан басқа түрлері.

41. Оқыту процесінде білімді есепке алу, бақылау.

42. Білімді бақылау және бағалаудың түрлері, әдістері мен формалары.

43. Оқыту жүйесіндегі жаңа оқыту технологиялары.

44. Озат педагогикалық тәжірибе

45. Пәнаралық, пәнішілік байланыс.

 

 

                              Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сұрақтары.

 

1-нұсқа

 

1.Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, құрылымын анықтайтын ережелер жиынтығы:

а) жарғы

б) білім беру туралы заң

в) конституция

г)білім беру туралы тұжырымдамалары

д)оқыту жоспары

 

2. .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

а ) 1992

б)  2007

в)  2002

г)  1991

д)  1999

 

 

3. . Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде құрылған, бір-бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

а) мектептен тыс мекемелер

б) әлеуметтік жүйе

в) білім беру   жүйесі

г) дидактикалық жүйесі

д) педагогикалық жүйесі

 

4. Мұғалімдердің әдістемелік деңгейін көтеру

а)педагогикалық кеңестің функциясы

б)мектеп кеңесінің функциясы

в) әдістемелік кеңестің функциясы

г)ата-аналар комитетінің функциясы

д)барлық жауап дұрыс

 

5.Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тұрақты жұмыс істейтін орган

а) мектеп кеңесі

б) педагогикалық кеңес

в) ата-аналар комитеті

г) әдістемелік кеңес

д)жас мұғалім  мектебі

 

6. Мектептің жылдық жоспарын бекітетін, мектеп жұмысының қорытындысын шығаратын:

а) педагогикалық кеңес

б)ата-аналар комитеті

в)әдістемелік кеңес

г)оқушылар ұжымы

д) мектеп кеңесі

 

 7.Пәндік әдістемелік бірлестік

а)бір мектептегі кез келген пән мұғалімдерінен

б)бір не бірнеше мектептің бір пән мұғалімдерінен құралады

в)мектептің тәжірибелі мұғалімдерінен тұрады

г)ата-аналар мен мектепұжымы өкілдерінен құралады

д) барлық жауап дұрыс

 

8.Педагогикалық кеңестің төрағасы

а) мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары

б) мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары

в) мектеп директоры

г) ата-аналар комитетінің төрағасы

д) ең беделді педагог

 

9. Мектептегі басқару жүйесінің деңгейлері

а) Оқыту жоспары, оқыту бағдарламалары, сабақ жоспары

б) мектеп директоры, директордың орынбасарлары, мұғалімдер, оқушылар

в)бастауыш сыныптар, орта сыныптар, жоғары сыныптар

г) ата-аналар, мектеп ұжымы, оқушылар ұжымы

д) мұғалімдер, көмекші қызметкерлер

 

10. Жалпы дене бітімі және психикалық дамуында ауытқушылығы бар балаларды, ересек адамдарды тәрбиелеуді зерттейтін педагогика ғылымының бір саласы:

а) әлеуметтік педагогика

б) салыстырмалы педагогика

в) валеология

г) арнаулы педагогика

д) мектепке дейінгі педагогика

 

11.Мектеп кеңесі

а) коллегиялық басқару органы

б) жоғарғы басқару субъектісі тағайындайтын орган

в) мүшелерін директор тағайындайтын  жеке басқару органы

г) ата-аналардың қоғамдық органы

д) оқушылардың қоғамдық органы

 

12:Мұғалімдерді жұмысқа алу, оларды жұмыстан босату

а) білім беру жергілікті басқармасының міндеті

б) мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасарының міндеті

в) мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасарының міндеті

г) мектеп кеңесінің міндеті

д) мектеп директорының міндеті

 

13. Педагогиканың ғылым ретінде дамуы нені анықтаған:

а) ғылым және техниканың дамуын

б) адамды өмірге дайындаудың объективтік қажеттілігін

в) адамзат қоғамын сақтап қалу қажеттілігін

г) ата – ананың бала бақытына деген қамқорлығы

д) тәрбие ролінің күшеюі

 

14. Ғылыми педагогиканың негізін қалаушы:

а) Жан-Жак Руссо

б) Ы. Алтынсарин

в) Д.Ушинский

г) А:Макаренко

д) Я.А.Коменский

 

15. Педагогиканың функциялары:

а) ғылыми- теориялық технологиялық

б) оқыту мен тәрбиелеу заңдылықтары

в) озық педагогикалық тәжірибені зерттеу

г) педагогикалық зерттеулер жүргізу

д) оқыту мен тәрбиелеу қағидаларын анықтау

 

16. Педагогиканың ғылым ретіндегі дамуы шартталады:

а) ғылыми қызметкерлердің қажеттілігімен

б) ата–аналардың балалар бақыты жөніндегі қамқорлығымен

в) тұқымды сақтаудың биологиялық заңымен

г) адамды өмір және еңбекке дайындаудың обьективтік қажеттілігімен

д) тәрбиенің өмірдегі ролі артуымен

 

17. Педагогикалық процесс мына жүйеге жатады:

а) «Адам – табиғат»

б) «Адам – көркем бейне»

в) «Адам – техника»

г) «Адам-адам»

д) «Адам – белгі»

 

18. Дефектологияның салалары:

а) тифло, сурдо, олигофренопедагогика, логопедия

б) мектепке дейінгі педагогика, мектеп педагогикасы

в) этнопедагогика, этнография

г) әлеуметтік педагогика

д) салыстырмалы педагогика, кәсіби педагогика

 

 

19. Сынып жетекшінің негізгі қызметі

а)оқушыларды және оқушылар ұжымын зерттеу

б) пән мұғалімдерінің жұмысын зерттеу

в)ата-аналармен жұмыс

г)оқушыларды  тәрбиелеу

д) барлық жауап дұрыс

 

 20. Педагогика терминінің   анықтамасы:

а) педагогика – бала дамуының заңдылықтарын зерттейді және оны тәрбиелеу жолдарын анықтайды

б) педагогика – адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту туралы ғылым

в) педагогика – тәрбиеленушілердің көзқарасын қалыптастыру мақсатындағы тәрбиешінің ықпал ету өнері

г) педагогика - өскелең ұрпақты оқыту мен білім беру мәселелерін зерттейді

д) педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым

 

21. Педагогика ғылымының обьектісін белгілеңіз:

а) педагогиканың обьектісі жеке тұлғаның дамуы

б) педагогиканың обьектісі тәрбиеші мен тәрбиеленушінің мақсатқа бағытталған қарым – қатынасы

в) педагогиканың обьектісі   оқыту процесі

г) өскелең ұрпаққа білім беру

д) саналы, мақсатты түрде жүзеге асырылатын біртұтас педагогикалық процес ретіндегі тәрбие

 

22. «Ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, әдістемеден хабардар, оқыта білетін мұғалім» осы цитатаның авторы кім?

а) А.С Макаренко

б) Ы.Алтынсарин

в) А.Байтұрсынов

г) Я.А.Коменский

д) К.Д.Ушинский

 

23. Тәрбие туралы ғылымның мәнін көрсететін ұғым:

а) антропология

б) андрагогия

в) педагогика

г) антропогия

д) педалогия

 

24. Сократ,Платон, Аристотель педагогика ғылымы дамуының қай кезеңіне

үлес қосты.

а) педагогиканың ғылым ретінде қалыптасу кезеңі

б) педагогиканың әлеуметтік тәжірибені келешек ұрпаққа берудің педагогикасы түрінде дамыған кезең

в) педагогикалық теориялардың философияның бір саласы ретінде даму кезеңі

г) педагогиның әрбір саласының қарқынды даму кезеңі

д) қазіргі педагогика

 

25. Педагогикалық зерттеудің қорытындысы неге негізделеді-

а) ішкі сезімге

б) педагогикалық эксперимент нәтижесіне

в) оппонент пікіріне

г) экспериментке қатысушылардың контингентіне

д) зерттеушінің тұлғасына

 

26. Зерттеу міндетінің стратегиясын, бағыттарынжәне шешу жолдарын не ашады?

а) әдіснамалық көзқарастар мен қағидалар

б) мақсаттар мен міндеттер

в) зерттеу әдістері

г) формалар мен құралдар

д) дидактикалық жүйелер

 

27. Мектеп басшысының ролін қалай белгілейсіз?

а)демократияландыру

б) игіліктендіру

в) ағартушылық

г) политехникаландыру

д) кәсіби талаптар

 

28. Ғылыми педагогикалық зерттеу әдісіне жатқызуға болатын бақылау түрі:

а) кезекші мұғалімнің асханадағы оқушыларды бақылауы

б) сынып жетекшісі оқушылардың киімдерінің тзалығын қадағалап, бақылауы

в) педагог оқушылардың компьютер бағдарламалардың көмегімен курстық жеке тақырыптары бойынша оқу барысындағы оқушылардың дамуына бақылау жүргізу

г) биология пәнінде, мұғалім оқушылармен бірге арлардың әрекетін бақылауы

д) мектеп іс-шараларына оқушылардың қатысуын қадағалап, бақылау

 

29. .Педагогиканың негізгі бөлімдерін атаңыз:

а) дидактика, тәрбие теориясы, мектептану, жалпы негіздері

б) кибернетика,информатика

в) психология, физиология

г) философия, әлеуметтану

д) этнология,педагогикалық психология

 

30. Педагогикалық процестің қазіргі жағдайын анықтайтын эксперимент түрі:

а) табиғи

б) қалыптастырушы

в) анықтаушы

г) лабораториялық

д) ойша эксперимент жүргізу

                                  

      

Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сұрақтары

2-нұсқа

                         

1.     Педагогика ғылымының зерттеу пәні:

А) жеке тұлғаның даму процесі

В) білім беру жүйесі

С) оқытушылар ұжымын қалыптастыруға бағытталған педагогикалық іс -әрекет

Д) педагог тұлғасы

Е) педагогикалық  процесс

 

2. Мектептегі басқару жүйесінің деңгейлері

а) Оқыту жоспары, оқыту бағдарламалары, сабақ жоспары

б) мектеп директоры, директордың орынбасарлары, мұғалімдер, оқушылар

в)бастауыш сыныптар, орта сыныптар, жоғары сыныптар

г) ата-аналар, мектеп ұжымы, оқушылар ұжымы

д) мұғалімдер, көмекші қызметкерлер

 

    3. Жалпы педагогика бөлімдері

А) педагогикалық психология, таным теориясы

В) педагогиканың жалпы негіздері, тәрбие теориясы, дидактика, мектептану

С) әлеуметтік педагогика, педагогика термині, әскери педагогика

Д) мектепке дейінгі, мектеп педагогикасы

Е) логопедия, тифлопедагогика,

 

      4. Педагогика ғылымының зерттеу обьектісі.

А) жеке тұлғаның даму процесі

В) мемлекеттік білім беру жүйесі

С) оқушылар ұжымы

Д) қоршаған педагогикалық шындық

Е) арнайы ұйымдастырылған педагогикалық процесс.

 

 

5.     Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдісі ретіндегі бақылау

А) жақсы жұмыс істегендерді мадақтау мақсатымен оқушыларды сенбілік кезінде бақылау

В) мұғалімнің бақылау жұмысын орындау барысында оқушылар тәртібін бақылау

С) алдын-ала анықталған мақсатпен белгілі бір сұлба бойынша оқытушылардың іс-әрекетін бақылау, деректерді тіркеу және өңдеу

Д) оқушылар мен педагогтың  тәжірибе алаңынан өсімдіктің өсуін бақылаулары

Е) барлық жауап дұрыс

 

6.Басшылықтың оқу мен тәрбие жұмысын басқару ерекшеліктері

А) оқушылардың оқуға танымдық қасиетін жетілдіру

В)мектептен тыс тәрбие жұмыстарын жетілдіру

С)ұжымдық шығармашылық байқау өткізу 

Д)  оқушылардың өзін-өзі басқару жұмыстарын басқару

Е)барлық жауап дұрыс

 

7.Мектеп құжаттарын тексеру, бақылау, ауызша және жазбаша бақылау жұмыстары, анкета алу, озық пед. Тәжірибені зерттейтін

А)мектепішілік бақылау құралдары

В)мектепішілік бақылау формалары

С)мектепішілік бақылау түрлері

Д)мектепішілік бақылау әдістері

Е) барлық жауап дұрыс

 

8.Тәрбие мақсатын анықтайтын негізгі фактор

А) мемлекет идеологиясы, саясаты, сұранысы

В) ата-ана

С) педагогтар

Д) педагогикалық процестің мүмкіндігі

Е) оқушылардың қажеттіліктері

 

9.Педагогикалық озат тәжірибені практикаға енгізу:

     А)Оқыту мен тәрбиедегі озық тәжірибе

В) білім жетістіктері

С) сабақ түрлері

Д) практикалық әдістер

Е) әрбір мұғалімнің зерттеу жұмыстары

 

10..Педагогикалық кеңестің төрағасы

А) мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары

В) мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары

С) мектеп директоры

Д) ата-аналар комитетінің төрағасы

Е) ең беделді педагог

 

   11. Тәрбиенің құрамды бөліктері

А) ақыл-ой, дене, эстетикалық, адамгершілік, еңбек

В) ойлау, ес,  зейін, сөйлеу

С) қабылдау, ұғыну, бекіту, оқу

Д) Білім беру, оқыту, даму

Е) зерттеу, бақылау, тәрбие шарасын ұйымдастыру

 

     12. Алғаш рет қыздар училищесін ашқан?

А) Абай Құнанбаев

В) Ыбырай

С) Шоқан

Д) Байтұрсынов

Е) Дулатов

 

13. Жеке адамның дамуына әсер ететін факторлар

А) жеке  ерекшеліктері

В) қарым - қатынас

С) тәрбие, қоршаған орта, тұқым қуалаушылық, белсенді іс - әрекет

Д) білім, іскерлік, дағды

Е) барлық жауап дұрыс

 

14. Арнайы ұйымдастырылған педагог пен тәрбиеленушілердің мақсатты өзара қимылдары

А) оқу процесі

В) тәрбие процесі

С) педагогикалық процесс

Д) оқу - тәрбие шаралары

Е) мектептегі тәрбие жұмыстарының бағыттары

 

15. Педагогикалық процестің функциялары

А) білім беру, тәрбиелеу, дамыту

В) педагогикалық құбылыстардың заңдылықтарын ашу, теория жасау

С) білім беру ісінің жұмысын реттеу

Д) озық тәжірибені қорыту, тарату

Е) барлық жауаптар дұрыс.

 

16. Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде құрылған, бір-бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

А) мектептен тыс мекемелер

В) әлеуметтік жүйе

С) білім беру   жүйесі

Д) дидактикалық жүйесі

Е) педагогикалық жүйесі

 

17. Мұғалімнің негізгі қызметі (функциясы)

А) басқару, тәрбиелеу, ұйымдастыру

В) аттестациялау, бағалау

С) жүйелеу, іздеу

Д) нұсқау беру, бұйыру

Е) баяндау, аннотациялау

 

18. Мұғалімнің оқушылармен тілдік қарым - қатынас жасай білу қабілеті

А) академиялық

В) ұйымдастырушылық

С) конструктивтік

Д) коммунативтік

Е) дидактикалық

 

19. Тәрбие әдістері қай топта?

А) ауызша, жазбаша, кекету, ақыл айту

В) Сананы қалыптастыру, мінез - құлық қалыптастыру ынталандыру, өзін -өзі бағалау

С) жаттығу, үйрету, сынау

Д) сенім көрсету, үлгі

Е) ұрсу, сөгу, жазалау

 

   20. Өзін - өзі тәрбиелеу әдістері?

А) өзін - өзі сендіру, өзіне -өзі бұйыру, өзін - өзі сынау, талап қою

В) үйрену, өзіне сын

С) жаңаша өмір сүру

Д) ақыл сұрау ,көмекке сүйену

Е) күнделік  жазу.

 

21.Оқыту процесінің нәтижелілігін дидактикалық процесті оқыту жағдайымен бірлікте анықтау

а)бақылау

 в)жүйелеу

с)оқыту

д)диагностика

е)тәрбиелеу

22.Бағалау-

а)тексеру процесі

в)тексеру нәтижесі

с)бақылау әдісі

д)бақылау құрылымы

е) ке           е) кері байланыс

 

23. Оқушылар іс - әрекетінің мазмұны мен түрі олардың жасына, өмір тәжірибесіне, мүмкіндіктеріне сәйкес болуы тәрбие принципінің қайсысына жатады?

 

А) Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу

В) Тәрбиенің оқушылардың жас  және дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі принципі

С) тәрбиелік ықпалдардың жүйелілігі, беріктігі, үздіксіздігі

Д)  тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланыс принципі

Е) оқушы тұлғасына қойылатын талаптар мен құрметтің бірлігі принципі

 

24. .Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, құрылымын анықтайтын ережелер жиынтығы:

    А) жарғы

    В) білім беру туралы заң

    С) конституция

    Д)білім беру туралы тұжырымдамалары

   Е)оқыту жоспары

 

   25. .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

    А) 1992

    В)  2007

   С)  2002

    Д) 1991

    Е)1999

 

26. Өктемшіл, демократиялық, ымырашыл және еркін тәрбие

А) Тәрбие мазмұны

Б) мектептегі тәрбие жұмыстарының бағыттары

С) институционалдық белгі бойынша жіктеу

Д) негізге алынған философиялық концепция бойынша жіктеу

Е)қарым-қатынас стилінің белгісі бойынша жіктеу

 

27.Мектептің әдістемелік жұмысын ұйымдастыру формасы

А)әдістемелік кеңес

В)пәндік-әдістемелік бірлестік

С)проблемалық семинар

Д)әдістемелік күн

Е)барлық жауап дұрыс

 

   28. Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тұрақты жұмыс істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мұғалім  мектебі

 

29. Мектептің жылдық жоспарын бекітетін, мектеп жұмысының қорытындысын шығаратын:

А) педагогикалық кеңес

В)ата-аналар комитеті

С)әдістемелік кеңес

Д)оқушылар ұжымы

Е) мектеп кеңесі

 

 30.Пәндік әдістемелік бірлестік

А)бір мектептегі кез келген пән мұғалімдерінен

В)бір не бірнеше мектептің бір пән мұғалімдерінен құралады

С)мектептің тәжірибелі мұғалімдерінен тұрады

Д)ата-аналар мен мектепұжымы өкілдерінен құралады

Е) барлық жауап дұрыс

 

                                                        Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сұрақтары

                                                    3-нұсқа

1.Мақсатты, жоспарлы ұйымдастырылған тұлғаны қалыптастыру процесі.

А) сабақ беру

В) оқыту                                      

С) тәрбиелеу                                                    

Д) оқу

Е) даму

2. Тәрбиенің құрамды бөліктері

А) ақыл-ой, дене, эстетикалық, адамгершілік, еңбек

В) ойлау, ес, зейін, сөйлеу

С) қабылдау, ұғыну, бекіту, оқу

Д) Білім беру, оқыту, даму

Е) зерттеу, бақылау, тәрбие шарасын ұйымдастыру

 

   3.Басшылықтың оқу мен тәрбие жұмысын басқару ерекшеліктері

А) оқушылардың оқуға танымдық қасиетін жетілдіру

В)мектептен тыс тәрбие жұмыстарын жетілдіру

С)ұжымдық шығармашылық байқау өткізу 

Д)  оқушылардың өзін-өзі басқару жұмыстарын басқару

Е)барлық жауап дұрыс

 

4.Мектеп құжаттарын тексеру, бақылау, ауызша және жазбаша бақылау жұмыстары, анкета алу, озық пед. Тәжірибені зерттейтін

А)мектепішілік бақылау құралдары

В)мектепішілік бақылау формалары

С)мектепішілік бақылау түрлері

Д)мектепішілік бақылау әдістері

Е) барлық жауап дұрыс

 

5. Жеке адамның дамуына әсер ететін факторлар

А) жеке  ерекшеліктері

В) қарым - қатынас

С) тәрбие, қоршаған орта, тұқым қуалаушылық, белсенді іс - әрекет

Д) білім, іскерлік, дағды

Е) барлық жауап дұрыс

 

6. Арнайы ұйымдастырылған педагог пен тәрбиеленушілердің мақсатты өзара қимылдары

А) оқу процесі

В) тәрбие процесі

С) педагогикалық процесс

Д) оқу - тәрбие шаралары

Е) мектептегі тәрбие жұмыстарының бағыттары

 

7. Педагогикалық процестің функциялары

А) білім беру, тәрбиелеу, дамыту

В) педагогикалық құбылыстардың заңдылықтарын ашу, теория жасау

С) білім беру ісінің жұмысын реттеу

Д) озық тәжірибені қорыту, тарату

Е) барлық жауаптар дұрыс.

 

8. Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде құрылған, бір-бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

А) мектептен тыс мекемелер

В) әлеуметтік жүйе

С) білім беру   жүйесі

Д) дидактикалық жүйесі

Е) педагогикалық жүйесі

 

9. .Сабақ құрылымы тәуелді

  а)сабақ түріне

  в)оқыту әдістеріне

  с)оқыту құралдарына

  д)дидактикалық принциптеріне

  е) білім беру мазмұнына

 

10. Мұғалімнің оқушылармен тілдік қарым - қатынас жасай білу қабілеті

А) академиялық

В) ұйымдастырушылық

С) конструктивтік

Д) коммунативтік

Е) дидактикалық

 

11. Тәрбие әдістері қай топта?

А) ауызша, жазбаша, кекету, ақыл айту

В) Сананы қалыптастыру, мінез - құлық қалыптастыру ынталандыру, өзін -өзі бағалау

С) жаттығу, үйрету, сынау

Д) сенім көрсету, үлгі

Е) ұрсу, сөгу, жазалау

 

    12. Өзін - өзі тәрбиелеу әдістері?

А) өзін - өзі сендіру, өзіне -өзі бұйыру, өзін - өзі сынау, талап қою

В) үйрену, өзіне сын

С) жаңаша өмір сүру

Д) ақыл сұрау ,көмекке сүйену

Е) күнделік  жазу.

 

13. .Оқыту пәндерінің тізімін, сағат санын көрсетіп, оқу жылына бөлетін, аптасына әр пәнге тиісті сағат санын анықтайтын құжат

а) оқу бағдарламасы

в) оқу жоспары

с) сабақ жоспары

д)күнтізбелік жоспар

е) тақырыптық жоспар

 

14. Оқыту пәнінің мазмұнын ашатын, тақырыптардың кезектестігін, оларды игеруге бөлінген уақыттарды және оқыту пәннің мақсаты мен міндеттерін анықтайтын құжат

а) мемлекеттік стандарт

в) оқыту бағдарламасы

с) оқыту жоспары

д) оқулық

е) оқу құралы

 

15. Оқушылар іс - әрекетінің мазмұны мен түрі олардың жасына, өмір тәжірибесіне, мүмкіндіктеріне сәйкес болуы тәрбие принципінің қайсысына жатады?

А) Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу

В) Тәрбиенің оқушылардың жас  және дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі принципі

С) тәрбиелік ықпалдардың жүйелілігі, беріктігі, үздіксіздігі

Д)  тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланыс принципі

Е) оқушы тұлғасына қойылатын талаптар мен құрметтің бірлігі принципі

 

 

16.Қоршаған табиғи ортаға оң көзқарасты, жауапкершілікті тәрбиелеу

а) еңбек тәрбиесі

в) адамгершілік тәрбие міндеті

с) экологиялық тәрбие міндеті

д) экономикалық тәрбие

е) азаматтық тәрбие

 

17. Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, құрылымын анықтайтын ережелер жиынтығы:

    А) жарғы

    В) білім беру туралы заң

    С) конституция

    Д)білім беру туралы тұжырымдамалары

     Е)оқыту жоспары

 

   18 .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

    А) 1992

    В)  2007

   С)  2002

    Д) 1991

    Е)1999

 

19. Өктемшіл, демократиялық, ымырашыл және еркін тәрбие

А) Тәрбие мазмұны

Б) мектептегі тәрбие жұмыстарының бағыттары

С) институционалдық белгі бойынша жіктеу

Д) негізге алынған философиялық концепция бойынша жіктеу

Е)қарым-қатынас стилінің белгісі бойынша жіктеу

 

20.Мектептің әдістемелік жұмысын ұйымдастыру формасы

А)әдістемелік кеңес

В)пәндік-әдістемелік бірлестік

С)проблемалық семинар

Д)әдістемелік күн

Е)барлық жауап дұрыс

 

   21 Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тұрақты жұмыс істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мұғалім  мектебі

 

22.Адамгершілік мазмұнды нақты деректер мен оқиғаларды жарқын эмоционалды  баяндау

а)этикалық әңгіме

в) түсіндіру

с) әңгіме-кеңес

д) талап қою

е)жаттығу

 

23.Өзінде тұлғалық оң қасиеттерді қалыптастыруға бағытталған адамның саналы іс-әрекеті

а)тәрбие

в)қайта тәрбиелеу

с)өзін-өзі тежеу

д) өзін-өзі тәрбиелеу

е)барлық жауап дұрыс

 

 

24.Оқушылар ұжымының болашақтық ұмтылушылықтарын ұйымдастыру

а)тәрбие шараларын өткізу

в)ұжым белсенділерімен  тәрбие жұмыстарын жүргізу

с)ұжымның жеке мүшелерімен тәрбие жұмыстарын жүргізу

д)ұжымның алдына практикалық мақсат қою

е)тәрбие мазаұнын анықтау

 

25.Параллельді  ықпал ету принципінің мәні

а) мектептің және отбасының ынтымақтастығы

в)мектептің, отбасының және жұртшылықтың ынтымақтастығы

с) тәрбиеленушінің санасына, жігеріне және жүріс-тұрысына ықпал етуі

д)тәрбиешінің тәрбиеленушілерге ұжым мүшелері, белсенділері арқылы ықпал етуі

е) тәрбиеші мен тәрбиеленушінің өзара қарым-қатынасы

 

26.Сынып жетекшінің негізгі қызметі

а)оқушыларды және оқушылар ұжымын зерттеу

в) пән мұғалімдерінің жұмысын зерттеу

с)ата-аналармен жұмыс

д)оқушыларды  тәрбиелеу

е) барлық жауап дұрыс

27.Жастарды өмірге, кәсіпке   дайындаудың басты құралы

а)білім беру

в) тәрбие

с)жаттықтыру

д) талап қою

е)тексеру

 

28.Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тұрақты жұмыс істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мұғалім  мектебі

 

29.Оқыту мақсатын іске асыруды оқушылардың білімдерді қаблдауын, қорытуын, және практикада қолдануын қамтамасыз етуге бағытталған мұғалім іс-әрекеті:

а)оқу

в)сабақ беру

с) білім

д)тәрбиелеу

е)үйрету.   

30.Оқыту процесінің бір жағы сабақ беру, ал екінші жағы-

а)оқыту

в)оқу

с)білім беру

д) таным

е) тәрбие

 

 

 

 

 

 

Педагогика пәнінен тестілердің кілті

 

1-нұсқа

2-нұсқа

3-нұсқа

1

б

е

с

2

б

б

а

3

в

в

а

4

в

д

д

5

а

с

с

6

а

а

с

7

б

д

а

8

в

а

с

9

б

а

а

10

г

с

д

11

а

а

в

12

д

в

а

13

б

с

в

14

д

с

в

15

б

а

в

16

г

с

с

17

г

а

а

18

а

д

в

19

д

в

е

20

д

а

е

21

д

д

в

22

в

а

а

23

в

в

д

24

в

а

д

25

б

в

д

26

в

е

е

27

а

е

с

28

в

в

в

29

а

а

в

30

в

в

в

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тест

 

1.Этнопедагогиканың зерттейтін мәселесі

А) этномәдениет, этнология, этнофилософия

ә)этнография,ұлт тәлім-тәрбиесі(педагогика) ұлттық сана

б)менталитет (діл), ұлттық мазмұн, салт-дәстүр, әдет-ғұрып

в) барлық жауап дұрыс

 

2.Тәрбие мақсаты

А) жақсы адам қалыптастыру

ә) үлкен-кішіге мейірбан адам қалыптастыру

б) өзін-өзі жетілдіре алатын жан-жақты тұлға тәрбиелеу

в)пысық, алғыр өмірде өзінің орны бар адам қалыптастыру

 

3. «Этнопедагогика – педагогиканың жүрегі» деп айтқан кім?

А)Л.Гумилев

Ә) Г: Волков  

б)К.Қожахметова 

 в) С.Қалиев

 

4,Этнос деген ұғым:

А) мемлекет, тұтас территория дегенді білдіреді.

ә) ру, қандас туысқан тайпа ,ұлт дегенді білдіреді

б) некелесу, көбею, ұрпақ дегенді білдіреді

в) барлық жауап дұрыс

 

 

5.Жүйелі қатардағы артық сөзді тап

а)кереге 

ә)шаңырақ  

б) ошақ  

 в)уық

 

6..Қай сөз артық?

а)қымыз  

ә)шұбат  

 б)қазы   

в)айран

 

7.Қай сөз артық?

а)ұша   

ә)ереулік    

б)бесікке салу 

 в) көшазық

 

8.Қай сөз артық?

а)келін             

 ә)қайынсіңлі 

 б)бажа      

в)абысын   

г)құдағи

 

9.Қазақ халқының кез-келген қонаққа берер қонақасы

А)енші       

 ә)сыбаға     

 б)бөлінбеген енші      

 в)ерулік

 

10.Жол-жоралғысымен сақталатын дәм

А)наурыз көже  

 ә)шұбат   

б)сыбаға   

в)құрт-ірімшік

 

11.Қай шөппен асық бояған?

А)жусан 

ә)шытыр 

б)қына 

в)алабота

 

12.Түйе малының көп екендігін білдіретін сөз

А)отар

ә)табын

б) келе

в) үйір

 

13.Ұзатылар бойжеткенге орындалатын ғұрып

А)ерулік

 ә)есік көрсету

 б)танысу 

в)көрісу

 

14.Халық ғұрпында қыз айттыру қандай реттілікпен орындалған? ( ретпен сан қойып жаз)

Жар таңдау   

 сөз алу 

қыз көру   4

қолын сұрау  

қыз айттыру  

 ұрын бару  

құда түсу 

 отау тігу

 

15. Қазақ халқының жас кезеңдеріне берген атауларды ретімен қой:

-бөпе- 

-шақалақ –

-сәби—

-бөбек—-

-нәресте –-

-ұлан –

-балдырған—

-бүлдіршін—

-өрен----

-жеткіншек ---

-бойжеткен (бозбала)—

-жасөспірім

 

 

16. Қазақстанда мекендейтін ұлттар саны (шамамен):

 

А)112         

ә)122          

б)132            

в) 15

 

 

17. Мына пайыздардың  жанына  Қазақстандағы ұлттардың көпшілігіне орай атауын  жаз

52,3 %-

30%-

17,7% -

(орыс, қазақ, ұйғыр, беларус, кәріс,еврей, шешен,т.б.)

 

 

18.Салт дегеніміз...

А)өзегінде ата заңдар бар саналы түрде қабылданып, адамның санасын қалыптастыратын қағидалар

ә) өзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын  қарымқатынас нормасы

б) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы өзгергенде,кризис кездерде) орындайтын шаралары

в) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

 

 

 

19. Дәстүр дегеніміз:

 а) өзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын  қарымқатынас нормасы

ә) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы өзгергенде,кризис кездерде) орындайтын шаралары

б) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

в)өзегінде ата заңдар бар саналы түрде қабылданып, адамның санасын қалыптастыратын қағидалар

 

20.  Ғұрып дегеніміз:

 а)өзегінде ата заңдар бар саналы түрде қабылданып, адамның санасын қалыптастыратын қағидалар

ә) өзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын  қарымқатынас нормасы

б) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы өзгергенде,кризис кездерде) орындайтын шаралары

в) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

 

 

21. Рәсім дегеніміз:

а) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

ә)өзегінде ата заңдар бар саналы түрде қабылданып, адамның санасын қалыптастыратын қағидалар

б) өзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын  қарымқатынас нормасы

в) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы өзгергенде,кризис кездерде) орындайтын шаралары.

 

 

22  «Мәңгүрттігің –білмеуіңнен.

Ал елдігің тарихыңды зерттеуіңнен басталады» деген сөз кімнің сөзі?

А) Олжас Сүлейменов

ә)Мұхтар Шаханов

Б) Жүсіпбек Аймауытов

в) Қадыр Мырзалиев

 

23. Этнопедагогика ғылымының  қазіргі таңдағы қазақстандық моделінің басты мұраты

А) көркемдікке ұлттық көзқарас

ә) қазақстандық патриотизм қалыптастыру

б) басқа ұлттардан өзімізді айыра қарау

в) ұлттық мәдениетті қорғап қалу

 

24. « Этнопедагогика –наука национального спасения» деген сөзді кім айтқан?

А) М.Әуезов

Ә) Г.Волков

Б)Л.Гумилев

В)Қ.Жарықбаев

 

 

 

 

25. Кімнің сөзі? «Әр ұлттың баласы өз ұлтының арасында өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы ұлт тәрбиесімен тәрбиелеуі тиіс».

А)М.Дулатов

ә)А.Байтұрсынов

б) М.Жұмабаев

в)С.Торайғыров

 

 

Этнопедагогикадан тест материалдары  Б.Өтешова, К. Қожахметова, С.Қоңырбаева

Мектеп оқушыларына этномәдени білім беру бағдарламалары атты еңбегінен алынды.

 

 

 

 

Студенттердің біліміне қойылатын талаптар

Студент меңгеруі қажет:

-                   педагогика ғылымының адам туралы ғылымдар жүйесіндегі алатын орнын, даму     

-                   кезеңдерін;

-                   педагогиканың объектісін, пәнін, қызметі мен міндеттерін;

-                   педагогиканың негізгі ұғымдарын;

-                   педагогика ғылымының теориялық-методологиялық негіздерін, зерттеу әдістерін;

-                   дамудың жалпы заңдылықтарын, жас ерекшелігі кезеңдеріне бөлуді, әрбір кезеңнің  

-                   даму ерекшеліктерін;

-                   біртұтас педагогикалық процестің мәнін, құрылымын;

-                   ҚР білім беру жүйесін;білім беру мазмұнын;

-                   оқыту мен тәрбиенің мақсаты мен мазмұнын;

-                    оқыту мен тәрбиенің негізгі заңдылықтары мен принциптерін, құралдары,     

-                    формалары, әдістері мен тәсілдерін;

-                    пән мұғалімі және сынып жетекшісі жұмысының ерекшеліктерін;

-                   оқыту мен тәрбиенің жаңа педагогикалық технологияларын т.б..

 

Студенттердің біліктілігіне қойылатын талаптар

Орындай алуы керек:

-                   педагогикалық әдебиеттерге талдау жасау;

-                   педагогикалық теорияны практикалық іс-тәжірибемен байланыстыру;

-                   педагогикалық процеске бақылау және талдау;

-                   педагогикалық зерттеу әдістерін мақсатқа сай іріктеу;

-                   мектептегі педагогикалық процесті жобалауды және жүзеге асыруды;

-                   оқушыларды тәрбиелеу -оқыту мақсаты мен міндеттерін анықтауды т.б.

          Практиканттың есіне!

Оқушы тұлғасын зерттеудің жоба схемасы

1.Оқушы туралы мәліметтер (аты-жөні, туған жылы, денсаулығы, ұлты,т.б.)

2. Отбасы жағдайы, үй-ішіндік тәрбиесі (ата-анасының кәсібі,білім көлемі, отбасы құрамы)

3.Оқушының сабақ үстіндегі байқалатын ерекшеліктері:

а) жеке пәндерден үлгеру дәрежесі (ерекше қызығып, жақсы үлгеретін не оған ауыр тиетін сабақтар);

ә) тәртібі мен оқуға ынта-жігері;

б)сабаққа зейін қоюшылығы, жұмыс қабілеттілігі;

в)оқу материалын қабылдауы мен түсіну дәрежесі;

г)дағдысы мен икемділігінің деңгейі;

ғ)ой-пікірін ауызекі, жазбаша жүйелі етіп дәлелдей алуы, ана тілінде сөйлеу мәдениеті;

                  Егер оқушы сабақты нашар үлгеретін болса, оның себебін ашып көрсету керек.

4.Оқушының еңбекке ынталылығы, не енжарлығы;

а) оқушыны еңбекке даярлаудағы отбасының ролі (баланың үй ішіне тигізетін қолғабысы,тұрақты міндеттері)

5.Оқушының ерік-жігері, мінезі, сезім ерекшеліктері:

а) мақсатқа талпынушылығы, батылдығы,табандылығы;

ә) іс-әрекеті мен қылығының мотивтері мен мақсатын түсіне алуы;

б) оқушының ата-анасына, оқытушысына, құрбыларына қарым-қатынасы;

в) оқушының мінез-құлқындағы өзіндік психологиялық ерекшеліктер;

г) оның моральдық ұғымдары мен түсініктері (имандылық,достық,адалдық,сыпайылық, үлкен-кішіге қамқорлық жасау, ұстамдылық,т.б.)

6.Оқушының әлеуметтену бағыты:

а) мектеп, сынып үйірмелерінің жұмысына қатыс;

ә)өзі оқитын сынып ұжымына көзқарасы (сынып намысы үшін тырысуы,оның табысы мен сәтсіздігіне ортақтасуы т.б.);

б) сабақ үстінде, сабақтан тыс кездерде жолдастарымен қарым-қатынасы;

в) үйде сабаққа дайындалуы (оқу әдетінің қалыптасуы, сабақ дайындаудағы дербестігі, үй ішіндегілерден алатын көмегі);

г) оқушының мектептен тыс мекемелермен (музыка,спорт,т.б.)байланысы және олардың оған тигізетін ықпалы);

д)қызығулары мен бейімділіктері, арнаулықабілеттері, көркем әдебиетке, еңбек пен спортқа қызығулары, әншілік,музыкалық,сурет салу қабілеттеріт.б.

    Зерттеу соңында оқушының жеке басында, мінез бітістерінде қандай кемшіліктер байқалды және оларды қалай түзетуге болатыны, қандай тәлімдік шаралар қолданылуы тиіс екенін көрсету керек.

 

Тәрбиеші  баланың қаһарлы қожасы болмасын,, жұмсақ, талап қоя білетін жолдасы болсын.

                                                         М.Жұмабаев

 
 

 

 


Автордан студент - жастарға:  Мен сіздерді жақсы көремін!

     Аға ұрпақ  өскелең буынға зейін қойып сын көзбен қарауға бейім. Оларды өзінің жас кезіндегі ерекшеліктерімен салыстырып,ұқсастығы мен айырмашылығын табуға әуес. Әрине, бұл түсінікті құбылыс: себебі, қазіргі  жастар біздің жалғасымыз, болашағымыз. Жастарды бақылап,зерттеп, келер күндер қандай болатынын білуге тырысамыз. Бірақ, кейде жастарды танып-білу оларды сынап-мінеуге апаратын кездер болады.

Мына төмендегі төрт пікірге назар аударалықшы:

1.- пікір:"Біздің жастар сәнденуді, байлықты тәуір көреді. Олардың тәртібі нашар, тәрбиесіз. Бастықтарды мұқатып,қарттарды сыйламайды. Қазіргі жастар өктемшіл, бөлмеге үлкен кісі кіргенде  тұрып, ізет етуді білмейді, ата-аналарына қарсы сөйлейді".

2.-"Мен  біздің еліміздің болашағына деген сенімімді жоғалта бастадым.Себебі, бүгінгі жастар өркөкірек,төзімсіз,ұстамсыз, жалпы көргенсіз".

3.-"Біздің заман  жетер жеріне жетіп, титықтап тұр. Балалар ата-ананы тыңдауды мүлдем қойды. Ақырзаман енді алыс болмас..."

4.-"Бұл жастардың  рухани дүниесі өте таяз,өресіз. Олардың істегені зорлық, берекетсіздік. Бұлар өткен замандағы, не біздің кезіміздегі жастарға ұқсамайды.  Қазіргі жастар біздің мәдениетімізді сақтап қала алмайды ма деген  қорқынышты ой туады".

Бұлар кімдердің пікірлері деп ойлайсыз?

  Осы сөздер ,шындығында біздің айтып та, естіп те жүрген сөздеріміз емес пе?  Ендеше, бұлар кімдердің ойлары екен, тарихқа үңілейік.

Бірінші пікірді Сократ (б.з.д.470-399) айтса; 

екінші пікір-Гесиодтікі (шамамен б.з.д. 720ж); Алайда оларға дейін де жастарға көңілі толмағандар жетіп айрылады екен.

 Оған дәлел-үшінші пікірдің авторы- б.з.д.2000 жыл бұрын өмір сүрген Египет көріпкелі болса, төртінші  пікір-  Вавилоннан табылған 3000 жыл бұрын тас құмырада жазылған пікір екен.

Сөйтіп, мыңжылдықтар, ғасырлар өткен сайын жастар туралы пікірлер нашарлай беруде. Әйтсе де  қалайша өркениет жоғалмай, мәдениет сақталып  қана қоймай, небір жетістіктерге қайтіп  ие болып келеміз деген ой туады. Сонда аға ұрпақтың жас ұрпақты үнемі түсінбеуі заңдылық па? Жоғарыдағы пікірлердің арасында қаншама уақыт өтсе де үндес болуы неліктен?

Меніңше, біріншіден, жастар барлығы бірдей, біркелкі масса емес.Олардың арасында жағымдысы да, жағымсызы да кездеседі.Олардың бірі белсенділікпен ізгілікке бағытталса, екіншілері тап солай белсенділікпен келеңсіздікке бет бұрады.

Екіншіден,аға ұрпақтың  арасынан да неше түрлі адамдар кездеседі.Олардың бірі жастарды уақыттарын босқа жіберіп жүрген бос кеуделер деп, тек жаман жақтарын тізіп , мін тағатын болса, екіншілері өздерінің бойындағы  кемшіліктерін ақтау үшін жастардың бойынан  одан төмен белгілерді тауып, жазғырады. Үшіншілері-"бұрында тіпті ауа да ,су да ерекше, күн де ерекше нұрлы болатын. Қазір бәрі басқаша,  қазіргі адамдардың пиғылы өзге" дейтін консерваторлар. Алайда барлық уақытта да әрбір  кездің өзінің несібесі, жақсылығы бар екендігін түсінетін адамдар болған және ондай тұлғалар баршылық. Әр заманның жастары өзінен бұрынғы ұрпақтың тәжірибесін, мәдениетін өз бойына сіңіре отырып,олардан кем болмауға ұмтылады. Болашағымызға оптимистік көзқарасымыз болу аз, оларды білуге, оларға қол ұшын беруге дайын болу,олардың  біздерден қандай ерекшеліктері бар екендігін білу ұрпақтар арасын жақындата түсері анық.  Осыған Мағжанның "Мен жастарға сенемін" өлеңі мен  Қасым Аманжоловтың: " Сен неткен бақытты едің, келер ұрпақ, көркіңе көз тастаймын мен таңырқап, сендіріп жер дүниені сен келгенде, жатармын мен көрпемді қырда қымтап"деген жыр жолдары жақсы  мысал емес пе?

Енді қазіргі біздің студенттеріміздің  тұлғалық өзгерістерін (аға ұрпаққа қарағанда) қарастырып көрейік. Олардың өзгеруіне қоғамдағы болып жатқан  жағдайлар және оның өзіндік жағдайлары да себеп болады.

Біріншіден, отбасы өзгерді .Баланың санының азаюы- отбасындағы тәрбиенің, педагогикалық жағдайдың өзгеруіне әкелді. Ата-ананың балаға бөлетін уақыты, ықпалы азайды. Қазір ата-ана мамандыққа, кәсібіне  көп мән береді,бала  тәрбиесіне  уақыты аз қалады.

Екіншіден, отбасының материалдық жағдайы жақсарды. Балалық  кезеңнен бастап,ойыншық, киімге молынан ие болған бала тұрмыстық пайдалы еңбекпен айналыспайды. Соңғы кезде жоғары сынып оқушысының қажеттілігіне кететін қаржының шамасы 4 есе өскен. Бұл  кейбір отбасының барлық табысына пара-пар. 11-сынып оқушысының киіміне кететін ақша  анасының киіміне кеткен ақшадан  2 есе артады.Балалар тек қажет деген затқа ғана емес, байлықты,барлықты аңғартатын заттарға ие болуды талап етеді: магнитофон, фотоаппарат, ұялы телефон, видеоаппаратура,өте қымбат киімдер,т.т. Олар қай жерде, қандай жағдайда қалай киіну керек, отбасына қандай күш түсіп тұр, ойланбайды.

Колледждің студенті оқуға түскеннен кейін кейбір психологиялық өзгерістерге ұшырайды.Студенттің эмоциялық өміріне өзгеріс әкелетін мәселелер:

-өмірлік статусының өзгеруі (оқушы еді, студент болды);

-өзінің қажеті  мен  қажетін өтеу мүмкіншілігінің деңгейінің сай болмауы. (Алғашқы стипендиясын алған студент өзін ата-аналарынан тәуелсіз деп санап,бір-екі күнде онысын  жойып алып, өзінің өмірлік орнын "түсінеді".)

-өмірлік перспективасының өзгеруі.Мақсат, мүдде, жоспар құрады. Немесе өмір ағынымен жай "жүзеді".

Колледжге 9-11 сынып бітіргендер түседі.Олардың арасында өзін мектепте көрсете алмағандар, жоғары оқуға "ілікпегендер",яғни білімдері төмендері кездеседі. 9-сыныптан келгендердің кейбірі  мектепте "тәрбиелеуге көнбегендер"болып кездеседі. Яғни, бұлардың "Мен"-концепциясының әлсіздігі ("Менің қолымнан келмейді",т.б.) Өзін-өзі төмен бағалауы түрлі жағымсыз қылықтар жасауға әкеледі.(Тентек  лидер балаға еріп кетуі,агрессивтік мінез-құлық,т.б.)

 Оқытушылардың алдында үлкен міндет тұрады:ол  әр студенттің өзін-өзі сыйлау, өзінің қадір-қасиетін сезіну сезімдерін жандандыру. Болашақ мамандығына деген көзқарас, жауапкершілік сезімін қалыптастыру.

Студенттер   үшін өздерін сыйлайтын, түсінетін, дер кезінде қол ұшын беретін адамның қастарында болғаны маңызды.Студент ондай тұлғаның қойған талаптарына сәйкес болуға тырысады. Өйткені, 15-19 жастағы студенттердің нағыз денесінің және ақыл-ой тұрғысынан дамитын кезеңі. Бұл жасқа максимализм мен эгоцентризм тән. Өзгелердің тәжірибесіне салғырт қарап,өзінің не досының тәжірибесін артық бағалайтындығы кездеседі.

Бұл жастағы  студент өте сезімтал,өзімшіл. Әділдікті белсенді түрде қорғап, бірақ өздеріне айтылған сынға төзбестік байқатады. Ата-аналарына, жалпы үлкендерге жоғары талап қояды,ал өзіне деген  талабы төмен немесе солқылдақтық танытады. Өз-өздеріне кейде тым сенімді. Олардың  ұстанған ұстанымдары кейде қасарыспалыққа да апарады. Егер оқытушы оның осы тұжырымының пайдалы тұсын тауып,қателескен тұсын өзіне тапқызып, студентті соңына ерте алса жақсы. Сонымен бірге жастардың өзін көрсету, ерекшелену қасиеттерін де ескеру, сыйлау  керек. Өткен тарихқа көз жіберсек, стиляга, пижондар, хиппи, панк, рокер деген жастар басқа галактикадан келген қонақтар емес, сол өмір сүріп отырған кезеңде басқаларға ұқсамай, ерекшеленіп, көзге түсуге тырысқан жастар болатын. Олар сонысымен ортаға  өзінің "менін" танытып, қалыпқа көнбеу, екіжүзділікке, жағымпаздыққа,бұйрықшылдыққа, құлдық психологияға қарсылық көрсетуге ұмтылған болар.

Бұл жас кезеңдері-өте құбылмалы, қауіпті кезең. Дұрыс қарым-қатынас, түсіністік, дұрыс бағыт-бағдар болса өркендеп, олай болмаса, қисайып кері   кетуі мүмкін. Біздің еңбегіміздің сапасы біздің жанымыздың, рухани жан дүниеміздің сапасы . Сондықтан, "Мен студенттерімді жақсы көремін бе? Оларды барлық жетістігімен, кемшілігімен сыйлаймын ба?" деген сұраққа жауап берейікші. Өтірік емес, біз жақсы оқитын, қиыншылық келтірмейтін студентті жақсы көреміз. Оларды ғана біздің "жарқын болашағымыз" деп танимыз. Алайда, еріншек, қабілеті төмен студент те болашағымыз. Сондықтан оларға деген әділ, шынайы  қарым-қатынас қалыптастырып, қолдан келген көмегімізді аямайық. Дұрыс жолға түссе ол да қабілетті, жауапкершілігі мол тұлғаға айналар.

 Жолың болсын,болашағың жарқын болсын, үкілі ұрпақ!

 Шәкірттеріме ақ тілек

 Ақ сөйлеп, адал күлетін бол,

 Шындықты жақтап жүретін бол.

 Жаманға жағынбайтын бол,

 Наданға табынбайтын бол.

 Қайғы-мұңға жеңілмейтін бол,

Қайда жүрсең елім дейтін бол.

өтірікке  ермейтін бол,

Өсекке сенбейтін бол.

Ата-ана, досты сыйла,

Ағарған басты сыйла,

Ақылы асса жасты сыйла.

Мұзбалақ ерді сыйла,

Іргелі елді сыйла.

Жортқанда жолың болсын,

Жолдасың Ар-Ұят болсын!

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.   Амонашвили Ш.А. Школа жизни – М., 1998;

2.   Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика  Дарын-Алматы, 2004 - 437 бет;

3.   Байсеркеев Л.Н. Нравственно-правовое воспитание школьников – Алматы, 1997;

4.   Бордовская Н.В., А.А.Реан. Педагогика. Учебник для вузов – Питер, 2000;

5.   Берікұлы Н. Педагогика курсының дәрістері – Ақтөбе, 2004 – 427 бет;

 

6.   Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в      первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

7.   Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс, 2004;

8.    Дидактика средней школы./ Под.ред. М.Н.Скаткина.-М.,1982/

9.   Дидактика. Сорокин Н.А.-М., 1974.

10.    Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі–Алматы 1995;

11.    Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы –   Алматы 1995;

12.     Журавлев В.И. Педагогика в системе наук о человеке – М., Педагогика 1990;

13.    Крысько В.Г. Психология и педагогика в схемах и таблицах.-Минск Харвест1999.

14.    Корчак Я. Как любить ребенка – М., 1992;

15.     Казанский Н.Г.,Назарова Қоянбаев Р.  Білім  беру және оқыту теориясы.- Алматы , 1990Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М. Педагогика .-Астана, 2003

16.    Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

17.    Қожахметова К.Ж. Мектептің ұлттық тәрбие жүйесі: теория және практика.-А.,1997.

18.    Қоңырбаева С. С. Отбасы: бала мен ата-ана.-Алматы-2006.

19.    Өтешева Б., К. Қожахметова, С.Қоңырбаева Мектеп оқушыларына этномәдени білім беру бағдарламалары-Алматы,2007

20.Лихачев . Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

21. Б.Лихачев.Педагогика. -М. Прометей.,1996-452 с.

22.Макаренко А.С. Ұстаздық дастан – Алматы 1992 ж  Макаренко А.С. Мұнара үстіндегі тулар – Алматы 1987

23.. М.Махмутов. Мектепте проблемалық оқытуды  ұйымдастыру. - Алматы, 1981

24. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нұрлы әлем», 2003 – 368 бет;

25.Педагогикалық ізденіс (құрастырған И.Н.Баженова) – Алматы, 1990;

26.Подласый И.П. Педагогика начальной школы. Учебное пособие – М.;2000

27.Подласый И.П. Педагогика – Минск, 1996;

 Подласый. Педагогика.-М., Просвещение, 1996,-630 с

28.Педагогикалық  ізденіс. - Алматы , 1990.

29.Педагогика /Под ред. Баранова, В.А..Сластенина-М., 1986. Педагогика /Под ред.Ю.К.Бабанского. -М., 1988.

 

30.Педагогика школы/ Под ред.И.С.Огородникова.-М., 1978

31.Педагогика школы /Под ред Г.И.Щукиной.-М., 1977.

32.Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Вл. Пресс 2004.,

33.Сластенин В.А., Исаев И.Ф. Педагогика. Учебное пособие – М., Школа Пресс,1998;

34.Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях –   М.,2000;

35.Смирнов В.И. Педагогика.М.,Логос,2002.

36.Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

37.Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии – М., 2002;

38.Сейталиев Қ.Тәрбие теориясы.-А., 1986.

39.Сейталиев Қ.Б. Педагогика –А.2007ж

40.Сейталиев Қ.Б. Педагогика тарихы.-Алм., 2008ж.

41.Сабыров Т.. Оқушылардың  белсенділігін арттыру  жолдары. - Алматы . 1978

42.Сабыров Т.. Оқыту  теориясының негіздері. - Алматы: Республ. баспа кабинеті

43.И.Ф.Харламов.Педагогика.-М.,1990

44.Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

45.Хмель Н.Д. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс, Алматы, 2001;

46.Хрестоматия по педагогике /Под ред. З.И. Равкина.-М.,1976

47.Соқпақбаев Б.Менің атым Қожа.-Алм.1957,

т.б.және  интернет материалдары

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сұлтанова Ғ. Т.

Педагогика пәнін  пәнаралық байланыс негізінде оқыту арқылы студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру (көмекші құрал)-Атырау-2007 басылып шығарылды.

2009 ж. арнап қайта өңдеп, толықтырылды

 

 

 

Қ. Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжінің әдістемелік кеңесі мақұлдаған

Қ. Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжінің директоры Тыныбаева Б.Қ.,

 Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары Сатқаева З.Х.

 

 

 

 

ISBN 9965-9488-4-4

 

 

Пікір жазғандар: Х. Досмұхамедұлы атындағы университетінің профессоры  п.ғ.д.Сейталиев Қ.Б.;

 п.ғ.к.Өтешева Б.Қ.-

 

 

 

 

ISBN 9965-9488-4-4

 

 

 

© Сұлтанова Ғ. Т., Атырау, 2007

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Автор туралы мәлімет:

 

 

 

 

 

                                                 Түйіндеме

 

Сұлтанова Ғайни Төкенқызы – педагогика, психология, этнопедагогика

                                                           пәнінің оқытушысы

Білімі-жоғары, Гурьев педагогикалық институты, 1980 ж.

Еңбек стажы- 35 жыл.

Пед.колледжде-19 ж.

 Санаты (категориясы) – жоғары- 14

Айналысып жүрген тақырыптары: Болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін пәнаралық байланыс негізінде қалыптастыру ; Студенттердің өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру.; Психологияны мектепте оқыту мәселесі.

(Ізденуші .Кандидаттық минимум-педагогика – «5»; философия-«5»)

 

Әдістемелік нұсқаулар:  «Халықтық педагогиканы насихаттау», «Этнопедагогика пәнін оқыту», «Психологияны оқыту» әдістемесі.

 

Баспадан  шығарылған құралдар: Педагогика. Студенттердің өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру.-Алматы, 2007ж ,  Педагогика ,/электронды оқулық.,-2005ж.; «Мектеп психологының жұмыс кітабы»-2008ж.(Алматы «Пед.шеберлік»баспасы.)

 

Пед. оқуға қатысы: «Сабақ өткізуде халықтық педагогика элементтерін енгізу тәжірибемнен», «Студенттердің өздігінен іздену, шығармашылық іс-әрекетін ұйымдастыру»; «Қазіргі білім берудегі этнопедагогиканың ролі», «Маман құзыреттілігінің негізі –ізденісте»т.б.

Ашық сабақтар: «Халқым қандай десең, салтымен сынай біл» ,«Оқыту әдістері»(электрондық оқулық арқылы оқыту), «Дидактика және өмір» (озат тәжірибелі облыс мұғалімдері Қ.Құмарова, Д.Таскаринаның қатысуымен), зерттеу сабағы: «Эмоция, сезім»,  пресс-конференция сабағы - «Оқыту-өмірдің өзі», танымдық сайыс сабағы- «Тәрбие әдістері»,    аукцион-сабақ «Таным процестері сатылады», «Зерттеу сабағы: Алты жастағы балалардың психикалық дамуының ерекшеліктері. Оқуға психологиялық даярлығы»,   «12 жылдық білім беру»-семинар сабағы; Үйірме отырыстарынан ашық отырыс: «Өзіңді түсін» -жеткіншектерге арналған  тұлғалық даму  бағдарламасы – тренингтер; іскерлік ойын сабағы-«Педагогикалық кеңес», Интерактивті тақтамен «сарамандық сабақ» т.б.

Оқушылардың үлгерім сапасы: 80%

Қаланың №16, 30, 5, 13,11,19 т.б. мектептерінде педагогикалық практика методисі.

Электронды тақтамен жабдықталған  (2008 ж.) «Этнопедагогика» кабинетінің меңгерушісі. Колледжішілік «Жылдың үздік кабинеті-2004»

 

Курстарда дәріс беру: Атырау облыстық білім беру департаменті Атырау облыстық кадрлар біліктілігін арттыратын және қайта даярлайтын институт ұйымдастырған курстарда « Этнопедагогиканы жаңа оқыту технологияларымен оқыту»; Педагогика, психология пәндерінен  лекциялар, «Оқу-тәрбие үрдісіне қатысушыларға психологиялық-педагогикалық бағыт беру, қолдау көрсету»-лекция, практикалық сабақ.

 «Психологиялық тренингтер ұйымдастыру әдістемесі»; «Тиімді сабақ»,т.б. тақырыптарда лекциялар.

Қ.Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжі ұйымдастырған техникалық колледждер мен кәсіби мектеп мастерлерін оқытуға арналған  жеделдетілген курста психология және тәрбие жұмысы әдістемесі пәнінен  дәрістер өткізді.

 

Әділқазылық:

Атырау облыстық білім беру департаменті Атырау  ОБл.КБАжҚДИ  ұйымдастырған облыстық мектептер арасында «Жыл мұғалімі-2005; «Жылдың таңдаулы  тәлімгері -2005», «Жылдың таңдаулы тәлімгері -2006, «Жылдың таңдаулы психологы»- 2007 ж. -әділқазылар мүшесі. «Жылдың таңдаулы психологы-2009»-әділқазылар мүшесі.

 

Республикалық ғылыми-әдістемелік танымдық -  психологиялық «Қызықты психология» атты журналдың  редакциялық алқа мүшесі

 

Білімін жетілдіру:

Қазақстан Республикалық бастауыш білім мемлекеттік стандартының авторлары ұйымдастырған курс тыңдаушысы, 2000 (куәлік).

Оқу мен жазу арқылы Сын тұрғысынан ойлауды дамыту жобасы семинарларының  қатысушысы  2002 ж. Х.Досмұхамедұлы ат. Университеті (сертификат);

РиПКСО 2002 ж. «Основные направления работы психолога»курсының тыңдаушысы және авторлық жоба қорғап сертификат  иеленді. 

РиПКСО 2004 ж «Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігін жетілдіру, білім беру сапасын арттыру»курсының  тыңдаушысы.(куәлік).

 2006ж Қазақстан Оқу Ассоциациясы ұйымдастырған оқытудың кредиттік жүйесі және силлабустар жазу мәселелері бойынша семинар қатысушысы (куәлік)..

-2008 сәуірде «Оқытудың үш өлшемді  әдістемесі» технологиясының курсы (сертификат), 

-2008 мамырда « Майкрософт» – интерактивті тақтамен жұмыс» сертификат

Марапатталу:

«Жыл мұғалімі -2001» сайысының бас жүлдегері.

1999 ж. Денсаулық сақтау,Білім және спорт Министрлігінің Құрмет Грамотасы.

2004ж. Атырау облысы Білім басқармасының Құрмет Грамотасы.

2005ж.СОД қоғамдық бірлестігінің Алғыс хаты.

2007ж.Облыстық білім беру Департаментінің Алғыс хаты.

2008ж «Облыстық ең үздік панорамалық сабақ» сайысы –бас жүлде

Жарық көрген баяндамалары :/конференция жинақтарында

Республикалық, аймақтық:

 «Ұлттық рухани байлығымызды таныта білейік»;»-Көкшетау-2000;

«Колледж студенттерін оқыту мен тәрбиелеудің халықтық педагогикасымен байланысы»-2000 ж.;

«Жастарға Х.Досмұхамедұлын таныту»-Атырау-2002 ж;

 «Педагогикалық технологиялар- жеке тұлғаны дамыту құралы»-Алматы-2004 ж.;

«Тарихи мұраларды насихаттауда этнопедагогиканың ролі»- аймақтық семинар.-2003ж.

Облыстық:

«Студент-ң өздігінен оқуы арқылы іскерлігін қалыптастыру»-2003;

«Жаңа оқыту технологиялары жеке тұлғаны дамыту құралы»-2006;(Политех..колледжі)

«Тұлғаға бағытталған оқыту жүйесі-табыс негізі»-2007(АГУ)

«Дарынды баламен жұмыс жолдарын жетілдіру»-АГУ-2007

 Атырау университетінің педагогика-психология факультетінде                «Жас психолог» қоғамының ашылу салтанатында «Әрбір бала – бір жұлдыз! Жарқырауына көмектес!» атты баяндама;

 Атырау университетінің ұйымдастырған  «Бәсекеге қабілетті мамандар дайындау: мәселелері, шешу жолдары» атты ғылыми – практикалық конференциясында                               « Электронды оқулық жасау білім беруде жаңа көкжиектерге жетелейді» атты баяндама.

 

Халықаралық:

«Болашақ бастауыш мұғалімдеріне ұлттық тәрбие берудегі пәнаралық байланыс мүмкіндіктері»-2003;

«RWCT бастауыш мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлау ісінде»-2005;

 «Чудо ребенок- кто он?»-2005;

«Студенттің өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру»2007;

«Болашақ мұғалімнің педагогикалық-психологиялық даярлығының мазмұнын жетілдіру»-2007;

Педагогикалық басылымдарда:

 «Колледж-мектеп байланысы»-«Бастауыш мектеп» №5-6-2002; «Этнопедагогика» /2005 №2 санында рухани кемелдену сабағына бірнеше студенттерімен пікірталасқа атсалысып, жарияланды.

«Студенттің өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру»-«Мектептегі психология» №4, 2007; «Қызықты психология» (№1, 2008ж.) « Студенттерді қалай жақсы көруге болады?»

 Республикалық ғылыми—журнал «Этнопедагогика»  №  4- 2008ж. «Отбасы тәрбиесі құндылықтары»

КазгосЦНТИ-ден информ.листоктар:

«Педагогикалық технологиялар жеке тұлғаны дамыту құралы»№18-2004;

Жеке адам,тұлға. №30-2001;

«Қиял»№31-2001;

«Жаңа технологиялармен оқыту№1-2002;

«Білім берудегі серпіліс/Б.Тыныбаеваның  Сұлтанованың сабағына талдау»-Қазақстан мектебі 2003 №9

«Отбасы құндылықтарының жеке тұлғаның қалыптасуындағы ролі»  «Білім беру жүйесіндегі Этнопедагогика», 2008 №4

 

Бағдарламалар құрастыру:  «Этнопедагогика», «Педагогика», «Мектеп психологы»-қосымша мамандығы;

Облыстық теледидар бағдарламалары: «Жауқазын»,«Таңғы шәй», «Жан сусар», «Бес анық» бағдарламаларда сараптамашы ретінде, кеңесші және жастар жетекшісі ретінде қатысып жүрмін.

 

Ашық тәрбие шаралары (топ жетекшісі ретінде және пән оқытушысы ретінде): «21-ғасыр зерделілері»-топаралық  интеллектуалдық сайыс; «Ауылың сені күтеді, жас маман!» -бітіруші түлектермен колледжішілік дөңгелек үстел; « Ең, ең ең...»-үздік сабақтар көрмесі, «Атырау -өлкем, қандай көркем»,  «Арайлы асқақтаған Астанам! - интерактивті тақтамен саяхат сабақ; «Түрі басқа – тілегі бір, тілі басқа- жүрегі бір»  кеш;

 

Үйірме жұмысы:  «Жас талап» оқушылардың ғылыми қоғамының мүшелері 2006/07 оқу жылы Атырау полит.колледжінде ұйымдастырылған студенттердің ғылыми –практикалық конференциясында  4-курс студенттері Бигалиева Ә., Амирова Г., Мұхаметжанова Ж.  баяндамалары  Алғыс хатпен матрапатталды.

4-курс студенті Мұхаметжанова Ж.- оқытушысы Сұлтанова Ғ.Т. туралы жұмысымен Атырау облыстық білім беру департаменті,  Атырау  ОБл.КБАжҚДИ  ұйымдастырған  «Менің сүйікті мұғалімім» атты сайыста 2-орынды иемденді.

Республикалық аттестациялау комиссиясының алдында «Жас талап» ғылыми қоғам мүшелерімен  « 12 жылдық білім беруге өтуде педагогикалық процесті ұйымдастыру ерекшеліктері» атты семинар сабақ ұйымдастырылып, «өте жақсы»  деп бағаланды.

 4-курс студенті Асанова Р. 2008 ж.  10/10
 
«Экологиялық  тәрбие мен білім берудің мүмкіндіктері» атты ғылыми зерттеу жұмысымен  Мұфтах Диаровтың 75 жылдығына орай ұйымдастырылған Атырау  мұнай-газ институтының студенттерге арналған  конкурсына қатысып,  1-ОРЫН Дипломымен марапатталып баяндамасы жинаққа енді. (жетекшісі педагогика пән оқытушысы Сұлтанова Ғ.Т.)

Жалпы  3-4-курс студенттерінің ғылыми-зерттеу жұмыстарына (дипломдық, курстық, эксперименттік, т.б. жетекшілік етеді.

«Мектептегі мерекелер», «Этнопедагогика», «Қызықты психология», «Дауыс пен көрініс»,»Бастауыш мектеп»  журналдарында  өзінің және студенттерінің ғылыми ізденістері , ашық сабақтары, шараларының сценарийлері мен баяндама, эсселері жіберіліп,  жарияланып  тұрады.

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "ПЕДАГОГИКА Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Страховой брокер

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

ББК 74р

С 89

 

 

Көмекші құрал Қ.Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжінің әдістемелік кеңесінде мақұлданып, баспаға ұсынылды.

 

Пікір жазғандар:

Қ.Сейталиев, Х.Досмұхамедұлы атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының докторы.

 

Б.Өтешева, Атырау мұнай және газ институтының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты

 

ISBN 9965–9488–4-4

С 89 Сұлтанова Ғайни Төкенқызы..

Педагогика: студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру (көмекші құрал).-Алматы,2007

 

.- (2009ж.  қайта өңделіп,толықтырылып  ұсынылып отыр)-200 бет

 

Көмекші құралда болашақ педагог мамандарды даярлау үшін педагогика пәні және педагогикалық қызмет, оның құрылымы мен ерекшеліктері туралы жадығаттар берілген. Мұғалімге тән білім мен білік дағдыларын қалыптастыратын кәсіби дайындық түрлері қарастырылады.

Сондай-ақ, студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың бүгінгі күн талабына сай үлгісі, мазмұны, білім беру мен оқытудағы жаңа инновациялық технологияларды пайдалана отырып, шәкірттермен тығыз байланыс орнату мүмкіндіктері қарастырылған. Студенттердің өз бетінше ізденулері мен шығармашылық жұмыс орындап, жетілуіне бағыттар көрсетіледі.

Құрал тек студенттерге ғана емес,  ізденетін барлық  педагог мамандарға көмекші бола алады.

                                                                                                              ББК 74р

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 664 367 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 04.01.2015 14300
    • DOCX 5.3 мбайт
    • 120 скачиваний
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Cултанова Гайни Тукеновна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Cултанова Гайни Тукеновна
    Cултанова Гайни Тукеновна
    • На сайте: 9 лет и 3 месяца
    • Подписчики: 4
    • Всего просмотров: 87167
    • Всего материалов: 12

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Секретарь-администратор

Секретарь-администратор (делопроизводитель)

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Дислексия, дисграфия, дискалькулия у младших школьников: нейропсихологическая диагностика и коррекция

36/72 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 1179 человек из 82 регионов
  • Этот курс уже прошли 4 576 человек

Курс повышения квалификации

Трансформационные игры в работе психолога

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 136 человек из 48 регионов
  • Этот курс уже прошли 201 человек

Курс повышения квалификации

Психодинамический подход в консультировании

72 ч. — 180 ч.

от 1750 руб. от 1050 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 32 человека из 17 регионов
  • Этот курс уже прошли 152 человека

Мини-курс

Figma: основные принципы дизайна и композиции

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 106 человек из 40 регионов
  • Этот курс уже прошли 15 человек

Мини-курс

Адаптация и расстройства: понимание, преодоление, развитие

10 ч.

1180 руб. 590 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 25 человек из 18 регионов

Мини-курс

Физическая культура и спорт: методика, педагогика, психология

10 ч.

1180 руб. 590 руб.
Подать заявку О курсе
  • Этот курс уже прошли 13 человек