"Наурыз мейрамы, қазақ халқының ауыз әдебиеті, шешендік өнері" 5 сынып

Сабақтың тақырыбы: Наурыз мейрамы, қазақ халқының

ауыз әдебиеті, шешендік өнері

Сабақтың мақсат - міндеттері: Білімділігі:Наурыз және

қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелері туралы жалпылама

мәлімет бере отырып, мерекелердің маңызын ұғындыру. Қазақ

халқының аыз әдебиеті мен шешендік өнері туралы баяндау.Дамытушылығы:Ұлттық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өміріндегі алатын орнын анықтау арқылы оларға сыни көзбен қарау дағдысын қалыптастыру.

Тәрбиелілігі:Ұлттық мерекелердің маңыздылығын түсіндіре отырып рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерн ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта.

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Сабақтың әдіс – тәсілі:Сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау.

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі:

а/ оқушылармен сәлемдесіп, түгендеу

ә/ оқу – құралдарын реттеу

б/ сабаққа дайындығын тексеру

в/ сабаққа назарын аудару

ІІ Үй тапсырмасын сұрау:

1. Рухани мәдениет дегеніміз не?

(Белгілі бір кезеңде өмір сүрген халықтың жан дүниесінің көрінісі )

2. Рухани мәдениетке нелер жатады?

(Халықтың әдет-ғұрпы, салт-санасы, ауыз әдебиеті,аңыз, қиял-ғажайып әңгімелері, діни наным-сенімдері)

3. Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары ауызша таралды, ғылыми тілмен айтқанда не деп атаймыз?

(Фольклор)

4. Фольклорға нелер жатады?

(Ел ішінде айтылып жүрген ертегілер, аңыз әңгімелер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, эпостық жырлар)

5. Фольклор қандай сюжеттерден тұрады?

(Түрлі мифологиялық сюжеттерден)

6. Қай ғасырларда қазақ халқының өзіндік мәдениеті қалыптасты?

(ХҮ – ХҮІІ ғғ)

7. Қай ғасыр қазақ тілі өзіне тән ерекше белгілерімен дербес тілге айналып, қазақ тілінде тарихи шығармалар пайда болды?

(ХҮ ғ)

8. ХҮ – ХҮІІ ғ қазақтар қандай жазуды қолданған?

(араб)

9. Қай ғасырларда қазақ жеріне ислам діні таралды?

(ХҮ-ХҮІІ ғғ)

10. Ислам дінін қазақ жеріне кім дәріптеп таратты?

(Қожа Ахмет Йассауи)

11. Көшпелілер нелерге табынды?

(тәңірге, ата-баба аруағына, отқа)

12. Әр мал түліктің пірлерін ата.

(Шопан Ата – қойдың пірі

Зеңгі Баба – сиырдың пірі

Қамбар Ата – жылқының пірі

Ойсыл Қара – түйенің пірі

Сексек Ата – ешкінің пірі)

13. Қазақ халқының қандай әдет – ғұрыптарын білесің?

(үйлену тойы, құда түсу, тысау кесер, шілдехана, қыз ұзату, бесік той т.б.)

14. Көшпелілер уақын есесбін қалай анықтаған?

(Жұлдызды әуе картасынан)

15. Қазақтың жыл басы қай кезден басталады?

(Көктемдегі күн мен түннің теңелген уақыты 21-наурыз.)

ІІІ Жаңа сабақ:

Жоспар:

1. Қазақтың ұлттық мейрамдары.

2. Наурыз мейрамы.

3. Қазақтың халық ауыз әдебиеті.

4. Қазақтың шешендік өнері.

Қазақтың ұлттық мейрамдары. Әр халықтың өзіне тән ұлттық салт – дәстүрлері мен ұлттық мәдениеті болады. Қазақ халқының да ертеден қалыптасқан өзіндік салт – дәстүрі және әдет – ғұрыптары ба. Әдет – ғұрыптар шаруашылық, дүниетанымдық, отбасылық, қоғамдық сияқты түрлі тармақтарға бөлінеді.

Солардыі біразы қазірге дейін сақталған. Қазақ халқының ертеден ертеден келе жатқан дәстүрлерінің ішінде қонақжайлылық, ас беру, түрлі той – думандар өткізілудің маңызы жоғары болған. Халық арасында сәбидің жаңа туған кезінен бастап атап өтетін түрлі мерекелер қалыптасқан. Олар: бесік той, шілдехана, тысаукесер, сүндет той т.б. Үйлену той – ежелден келе жатқан дәстүр. Жалпы қазақ халқында ертеде қыз бен жігітті бала кезінен атастырған. Жігіт жағы қыздың ата – анасына қалың мал төлейді. Қыздың ауылында «қыз ұзату», ал келін түскен үйде «Беташар», «Жар-жар» сияқты ән – думандар өрнектелген той өтеді.

Наурыз мейрамы. Наурыз - көне иран сөзі, қазақша мағынасы «Жаңа күн» дегенді білдіреді. Наурыздың 22-сі қазақтар үшін жыл басы – жаңа жыл, күн мен түннің теңелетін уақыты. Сондықтан да Наурыз тойын – Ұлыстың ұлы күні деп атаған. «Ұлыс» деген сөз мемлекет, ел деген мағынаны білдіреді. Жер беті бусанып, қардың еріп, көктің шыға бастайтын бұл уақытты «жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілер» шағы деп текке айтпаған. Мал төлдеп, қыстан қиналып шыққан халықтың ауз көкке тиіп, бір жасап қалады.

Наурыз күні жұрт бар жақсыларын киіп, үлкен қуанышпен қарсы алады. Бір – біріне өкпелі адамдар барлық реніштерін ұмытып, құшақтасып, төс қағысып, көрісетін болған. Бір – біріне жақсы, игі тілектер айтып, ақ ниетпен бата беріскен. Тіпті, осы наурыз күні Орта Азия билеушілері зындандағы тұтқындарына да бостандық берген деседі. «Самарқанның көк тасы да жібиді» деген сөз содан қалсы керек.

Наурыз күні жеті түрлі тағам қосылған наурыз көже дайындалады. Әр үйдің дастарқаны бұл күні наурызкөжемен бірге ұлттық тағамдарға толады. Ойын – сауық ұйымдастырылып, түрлі мерекелік шаралар өткізіледі.

Қазақстан КСРО құрамында болған кезде наурыз мейрамын тойлауға тыйы салынған. Еліміз тәуелсіздік алғаннан соң ғана бұл мерекені тойлауға қол жеткіздік.

Қазақ халқында той ұлттық ойынсыз, сайыстарсыз өтпейді. Бәйге, күрес, көкпар, қыз қуу, айтыс, жамбы ату сияқты ұлттық сайыстар өткізіледі.

Наурыз – Шығыс елінің бүкілхалықтық мейрамы, яғни Ұлыстың ұлы күні. Наурыз бұған дейін мыңдаған жыл бұрын шығыс халықтарында жыл басы мерекесі ретінде тойланып, ерекше күн ретінде аталып өтетін болған. Қазақ халқы да Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды әдетке айналдрған. Шығыстық данышпандар Махмұт Қашқары, Әбу Райхан Бируни, Ә.Фердоуси, Ә.Науаи, О.Хамнан бастап қазақтың Абай, Әлихан, Ахмет, Міржақып, Сәкен сынды ғұламалары да наурыз туралы еңбектер, өлеңдер, жақсы сөздер жазып қалдырған. Наурыз шығыс елдері үшін - бірліктің, татулықтың, еңбектің, көктемнің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойлаған. Сондықтан да болар бұл күні шаттанбайтын, қуанбайтын, мейірленбейтін адам болмаған. Бұл күні жақсы тілек тілеу, құттықтау, кешірім жасау, табысу сияқты адамгершілік қасиеттері көрініс тауып, кейінгі ұрпақтар сондай жақсы өнегеден үлгі алған.

Наурыздың айрықша тәлім – тәрбиелік, үлгі – өнегелік, сән – салтанаттылық, мәрт – жомарттық, қадыр – қасиеттілік нышан белгілері мен таным – ұғымдарының үлгі – түрлері өте көп. Оның бәрі әр адамды жоғары саналыққа, әдептілікке, өнегелікке, бауырмалдыққа, көрегенділікке, ізеттілік пен білімділікке баурайды. Наурызды әр халықтың асыға күтетіні де осыданболса керек.

Осы ұлы күнге байланысты халықтың әдет – ғұрыптары мен жол – жоралары бар.

Наурыз күні. Наурыз – ежелгі мәдениеті дамыған елдердің бірі Парсының нау – жаңа, руз – күн, яғни жаңа күн дегенді білдіреді. Бұл қазіргі күн есебі бойынша наурыздың 22 жұлдызына сәйкес келеді. Қазақтар да бұл күн жаңа жыл, ырыс, береке, мереке, жыл басы деп есептейді. Ұлыстың ұлы күні жұрт жұмыс істемейді, дауыс көтермейді, сапарға шықпайды, іс тікпейді, құрылыс, не басқа бір іс бастамайды, ешкімді ренжітпейді, ренжімейді, әбес сөйлемейді, кір жумайды, шарап ішпейді, құрбан шалмайды, құран оқымайды. Бұл күнә барлық даланы Қызыр ата аралайды.

Наурыз күні – яғни наурыз айының 22 жұлдызы мереке, демалыс күні.Наурыз күн – Шығыс күн есебі бойынша жылдың алғашқы айы. Григориан күн есебінде, жылдың алғашқы айы есебінде де, күн мен түнің ұзақтығы теңеледі. Сол себепті наурыз жыл басы болып саналған. Сонымен бірге қыстың соңы, көктемнің басы. Күн жылынып, қар еріп, жыл құстары келе бастайды.

Қазақ халқының ауыз әдбиеті ХҮ-ХҮІІ ғ кеңінен өркендеді. Ауыз әдебиет – қоғам өмірінің айнасы. Ауыз әдебиетінің ертеден ел аузында айтылып келе жатқан ірі саласының бірі – эпостық жырлар. Халық арасында көп тараған батырлық эпостар: «Қобланды», «Ер Тарғын», «Қамбар», «Алпамыс», «Ер Қосай» т.б. Жырлардағы елін, жаудан қорғаған батырлар бейнесі халықтың ерекше құрмет тұтатын тұлғаларына арналған. ХҮ-ХҮІІ ғ өмір сүрген жыраулар Доспамбет жырау (1490-1523 ж), Шалкиіз Тіленшіұлы (1465-1560 ж), Марғасқа, Жиембет жырау Бортоғашұлы, Ақтамберді Сарыұлы, Бұқар Қалқаманұлы (1668-1781 ж), Үмбетей жырау Тілеуұлы (1697-1786 ж).

Ауыз әдебиеті сонау түрік дәуірінен бастау алған. Мәселен, түріктер кезіндегі «өгіздің аяғы болғанша, бұзаудың басы болған жақсы» деген мәтелді «ортақ өгізден, оңаша бұзау артық» дейді. Ауыз әдебиетінде кең тараған жанырлардың бірі – ертегілер.

ХІІІ – ХҮ ғ авторы белгілі ауызша поэзияның үлгілері дами бастады. Оның өкілдері: аттары бізге аңыз болып жеткен Кетбұға, Қотан, Сыпыра жырау, Асан Қайғылар.

ІҮ Қорытындылау:

Ү Сабақты бекіту:

1. Қазақ халық халқының ұлттық салт – дәстүрлерін ата.

2. “Ұлыстың ұлы күні” деп қандай күнді айтады?

3. Наурыз мейрамы қалай тойланады?

4. Наурызға қатысты қазақта қандай бата тілектер бар?

5. Қазақтың қандай дәстүрлері ұлттық ойындарын білесіңдер?

6. Наурыз көже қанша тағамнан жасалады?

7. Наурыз күні қай күні тойланады?

ҮІ Оқушыларды бағалау:

ҮІІ Үйге тапсырма: §39, 40 оқу

“Наурыз мейрамы” тақырыбына реферат, буклет орындау

Скачать материал

Скачать материал ""Наурыз мейрамы, қазақ халқының ауыз әдебиеті, шешендік өнері" 5 сынып"

Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Краткое описание документа:

Сабақтың тақырыбы: Наурыз мейрамы, қазақ халқының

ауыз әдебиеті, шешендік өнері

Сабақтың мақсат - міндеттері: Білімділігі:Наурыз және

қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелері туралы жалпылама

мәлімет бере отырып, мерекелердің маңызын ұғындыру. Қазақ

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта.

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Сабақтың әдіс – тәсілі:Сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау.

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі:

а/ оқушылармен сәлемдесіп, түгендеу

ә/ оқу – құралдарын реттеу

б/ сабаққа дайындығын тексеру

в/ сабаққа назарын аудару

ІІ Үй тапсырмасын сұрау:

1. Рухани мәдениет дегеніміз не?

(Белгілі бір кезеңде өмір сүрген халықтың жан дүниесінің көрінісі )

2. Рухани мәдениетке нелер жатады?

(Халықтың әдет-ғұрпы, салт-санасы, ауыз әдебиеті,аңыз, қиял-ғажайып әңгімелері, діни наным-сенімдері)

(Фольклор)

4. Фольклорға нелер жатады?

(Ел ішінде айтылып жүрген ертегілер, аңыз әңгімелер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, эпостық жырлар)

5. Фольклор қандай сюжеттерден тұрады?

(Түрлі мифологиялық сюжеттерден)

6. Қай ғасырларда қазақ халқының өзіндік мәдениеті қалыптасты?

(ХҮ – ХҮІІ ғғ)

(ХҮ ғ)

8. ХҮ – ХҮІІ ғ қазақтар қандай жазуды қолданған?

(араб)

9. Қай ғасырларда қазақ жеріне ислам діні таралды?

(ХҮ-ХҮІІ ғғ)

10. Ислам дінін қазақ жеріне кім дәріптеп таратты?

(Қожа Ахмет Йассауи)

11. Көшпелілер нелерге табынды?

(тәңірге, ата-баба аруағына, отқа)

12. Әр мал түліктің пірлерін ата.

(Шопан Ата – қойдың пірі

Зеңгі Баба – сиырдың пірі

Қамбар Ата – жылқының пірі

Ойсыл Қара – түйенің пірі

Сексек Ата – ешкінің пірі)

13. Қазақ халқының қандай әдет – ғұрыптарын білесің?

(үйлену тойы, құда түсу, тысау кесер, шілдехана, қыз ұзату, бесік той т.б.)

14. Көшпелілер уақын есесбін қалай анықтаған?

(Жұлдызды әуе картасынан)

15. Қазақтың жыл басы қай кезден басталады?

(Көктемдегі күн мен түннің теңелген уақыты 21-наурыз.)

ІІІ Жаңа сабақ:

Жоспар:

1. Қазақтың ұлттық мейрамдары.

2. Наурыз мейрамы.

3. Қазақтың халық ауыз әдебиеті.

4. Қазақтың шешендік өнері.

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 663 033 материала в базе

Найти материалы

Скачать материал

Другие материалы

docx

Разработка урока по географии на тему: "«Путешествия и их географическое отражение» (6 класс)

Учебник: «География. Землеведение», Климанова О.А. и др.
Тема: Раздел 5. Путешествия и их географическое отражение

04.10.2020
1210
44

«География. Землеведение», Климанова О.А. и др.

docx

КОНСПЕКТ УРОКА ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ ПО ТЕМЕ ПРАВОПИСАНИЕ БЕЗУДАРНЫХ ПАДЕЖНЫХ ОКОНЧАНИИ ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ В ЕДИНСТВЕННОМ ЧИСЛЕ (4 класс)

04.10.2020
159
0

rar

КТП по географии 9 кл по учебнику Домогацких

04.10.2020
159
13

docx

Открытый урок по географии в 9 классе "Военно-промышленный комплекс России"

Учебник: «География России. Население и хозяйство», Дронов В.П., Ром В.Я.
Тема: § 17. Военно-промышленный комплекс (ВПК)

04.10.2020
616
13

«География России. Население и хозяйство», Дронов В.П., Ром В.Я.

docx

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА по учебному предмету "Окружающий мир. 1 класс"

04.10.2020
290
0

docx

Технологическая карта урока истории в 6 классе

Учебник: «История России с древнейших времён до начала XVI века», Пчелов Е.В., Лукин П.В./Под ред. Петрова Ю.А.
Тема: § 24. Московская Русь при преемниках Дмитрия Донского

Рейтинг: 5 из 5

04.10.2020
214
2

«История России с древнейших времён до начала XVI века», Пчелов Е.В., Лукин П.В./Под ред. Петрова Ю.А.

docx

Рабочая программа по физике 5 часов в неделю

04.10.2020
254
3

docx

КОНТРОЛЬНАЯ РАБОТА ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ. Тема: «Слова, слова, слова…» 2 КЛАСС

04.10.2020
1450
32

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

Скачать материал
- 10.03.2015 734
- DOCX 19.3 кбайт
- Оцените материал:
Настоящий материал опубликован пользователем Исабекова Бибинур Исабековна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Автор материала

Исабекова Бибинур Исабековна
- На сайте: 9 лет и 2 месяца
- Подписчики: 0
- Всего просмотров: 63666
- Всего материалов: 9