Инфоурок Химия КонспектыМеталдар және оның қосылыстарының табиғаттағы, тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)

Металдар және оның қосылыстарының табиғаттағы, тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)

Скачать материал

 

 

 

Садыкова Лилия Тлектесовна

 

Батыс Қазақстан облысы

Теректі ауданы

Ақжайық жалпы орта блімі беретін мектебі

 

 

 

 

 

Сабақтың тақырыбы: «Металдар және оның қосылыстарының табиғаттағы

                               және тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)»

Сабақтың мақсаты : 1.Оқушылардың металдар тарауында алған білімдерін

қорыту, бір жүйеге келтіру және білім деңгейін тексеру

2. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеуге баулу, ойлау және

шығармашылық қабілеттерін дамыту,алған теориялық

білімдерін іс-жүзінде қолдана білуге үйрету;

жаңа компьтерлік технология әдістері

арқылы оқушылардың сабаққа белсенділіктерін арттыру.

3. Бірлесіп жұмыс жасауға, өзгенің пікірімен санасуға

тәрбиелеу.

Сабақтың

құрал-жабдықтары: сынауықтар, тауық жұмыртқасы нәруызының ерітіндісі,

мыс сульфаты, күміс нитраты,темір сульфаты, натрий хлориді

ертінділері.

Сабақтың барысы :

Ой шақыру. «Химиялық эстафета»

«Жеті ғаламшар санына ұқсаған, әлемді жеті металл жасаған» Олар қандай металдар ?

(Күн-алтын,ай-күміс,юпитер-қалайы,марс-темір,меркурий-сынап,сатурн-қорғасын,шолпан-мыс.)

І.Ұйымдастыру бөлімі.Оқушыларды 3 топқа бөліп отырғызу .Топқа бөлу үшін аналиктер,практиктер,теоретиктер сөздерін таңдатқызу.

1-аналитиктер  2- практиктер  3-теоретиктер

1-топ жоба қорғау

2-топ тәжірибе жасап дәлелдеу

3-топ мәтінмен жұмыс жасап,зерттеу, дәлелдеу.

Соңғы жылдары халықтың салауатты өмір сүруіне көп көңіл бөлінуде.Табиғаттағы өзгерістер және қоршаған ортаның әсері жайлы зерттеулер жүргізілуде.Әлемдік жаһандану үрдісінде табиғатта тепе-теңдік жағдайында сақталып тұрған кейбір химиялық элементтердің адам организмінде бірден көбеюі және ағза үшін маңызы бар элементтер мөлшерінің кеміп кетуі байқалып отыр,яғни элементтер көбейсе немесе азайса кері әсерін тигізуде.Бүгінгі сабағымыз металдардың негізгі ролі болып отыр.

Жаңа сабақ

«Металдар және оның қосылыстарының табиғаттағы және тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)»

 

 

1-аналитиктер  Сызбаны толтырады (мәтінге қарап) Топтың ішіндегі жұптық жұмыс.1-жұп бұлшықет,ми,2-жұп-жүрек, жүйке жүйесі,3 жұп-қаңқа,ас қорыту жүйесі

Жоба қорғау «Металдар адам организмінде» Адам организмін қандай металдар бүлдіреді және емдейді?

 

Мәтінмен жұмыс

Мырыш.

Ол адам және жануарлар қорегіндегі басты эссенциальды микроэлемент болып табылады. Организмдегі құрамы. Адам ағзасында цинк мөлшері 2-3 г, оның 60  % сүйек бұлшық еттерінде кездеседі. Ер адамда 15 мг мырыш қалқанша безінде болады.

Тағам көзі: бауыр, какао, ет,құс, сыр, креветки, греция жаңғағы, балық,теңіз тағамдарында,күріш қауызында,бұршақта,пиязда,шпинатта

Тәуліктік қажеттілігі: 10-15 мг, жүктілерде -10-30 мг, емізетін аналарда-13-54 мг.

Алмасуы: мырыштың тағамнан сіңірілуі 50% құрамды, белоктық диета мырыштың сіңірілуін күшейтеді, ал фосфат немесе кальцийдің мөлшері керісінше төмендетеді, кальций фитин қышқылы кездескенде мырышты сіңірмейді, фитин қышқылы кальций және мырыш ионымен ерімейтін комплекс түзеді.

Мырыш адам терісінде,шашта,тырнақта,бұлшықетте,қан клекаларында жинақталып,олардың өсуіне қатысады.Инсулиннің құрамына кіреді және Е витаминінің сіңуіне қатысады. Мырыш сіңіу үшін А және В6 витамині керек.Адам ағзасына қажеттілігіне қарай темірден кейін екінші орынды алады.

Мырышталған ыдыстарда тамақ  сақтауға болмайды,себебі улану жүреді.Кейбір дәрі-дәрмектерді көп ішкеннен де болуы мүмкін.

Белгілері: терінің бүлінуі,бойдың өспеуі,жыныстық жетілудің кешеуілдеуі.

Мыс

Ағзадағы мөлшері. Адам организміндегі орташа мөлшері 75-150мг, 50%  шамасы бұлшық ет және сүйекте болады. Көп мөлшері бауыр, мида, жүрек және бүйректе болады. Витаминдердің,гормондардың,ферменттердің құрамында болады.

Тағамның құрамында кездеседі: бауыр, теңіз өнімдері, гречка, жаңғақ. Сүт өнімдерінде мыстың мөлшері өте төмен.

Тәуліктік мөлшері: 80 мкг/кг балалар үшін, 40 мкг/кг жасы үлкен балалар үшін, 30 мкг/кг ересектер үшін.

Алмасуы. Мыс ішектің жоғарғы бөлігінде, кейбір бөліктер асқазанда альфа амино қышқылдар және арнайы тасымалдаушы белоктардың қатысуымен сіңіріледі. Сульфидтің әсерінен мыстың сіңірілуі төмендейді, олармен ерімейтін тұз түзеді.

Қорғасын

Аз зерттелген,бірақ улылығы жөнінен алғашқы орындарда.Негізінен сүйек ұлпасындағы зат алмасуға қатысады.Адам ағзасында 80-120 мг қорғасын бар.Тәуліктік улылық шегі:1 мг.Ол өте улы канцероген.Қорғасын гем және глобиннің синтезін бұзады.Нәруыз бен ферменттердің белсенділігін төмендетеді, бұзады.Қорғасынның өзі де қосылыстары да өте улы.Балалар өте тез уланады.

Ауру белгілері: іш ауру,тәбеттің нашарлауы,қан құрамының өзгеруі,анемия,бүйрек,ми ауруларын тудырады.Қатты уланған жағдайда бас қатты ауырып,айналып,тепе-теңдік жойылады,көз көруі,құлақ естуі нашарлайды.Қызылиегі қараяды.Паралич соғуы мүмкін.

Автомашиналардың түтінінде кездеседі, сол себепті жол жанындағы ауа құрамында көп болады.(аккумуляторда) Аздаған мөлшерде болса уланбайды.

Сынап

Өте улы,зиянды  микроэлемент.Бүйректе,шашта,тырнақта,теріде жинақталады.Термометр ішдегі сынап төгілген кезде алғашқыда улы болмаса да көп жатып қалатын болса, буланып өз зиянын тигізеді.180С-та тез буланып,ауаға тарайды.2,5 г сынап буын жұтқан адам өліп кетуі мүмкін.Ондай ауамен тыныс алған адамның ішіне енген сынап басқа да ауыр металдар сияқты организмнен шығарылмайды, керісінше жинақталады.Бірақ улы сынаптың көп  жиналуына бірнеше ай керек,сондықтан қарапайым ережелерді сақтаса болғаны.

Негізгі ауру белгілері:жүйке жүйесін,ми клеткаларына жиналып оның да жұмысы бұзады.Бауыр,бүйрек, ішек-қарын қызметтері бұзылады,бас ауырады.

 

2  топ практиктер

«Металл тұздарының нәруызға әсері» зертханалық тәжірибелер жүргізу.4 сынауыққа құйылған тауық жұмыртқасы нәруызының ерітіндісіне мыс сульфаты, күміс нитраты,темір сульфаты, натрий хлориді ертінділерін  құйып нәтижесін қарау.

 

Не істелді?

Не байқалды?

Қорытынды

 

 

 

 

Қорытынды виртуалды тәжірибе көрсету

3-топ теоретиктер

Кестемен жұмыс жасай отырып,жауабын табады.

1996 жылы қазан айында «Ридерс дайджест» журналында «Көмек келді» мақаласы жарияланған.

Пекин университетінің химия факультетінде оқитын студент қызда бірден басы айналып, іші бүріп, алақаны мен табаны ысып,шашы түсе бастайды.Ата-анасы оны ауруханаға апарып көрсеткенімен біраздан соң ол комаға түсіп кетеді.Дәрігерлер оның жүйке жүйесінде ауытқу немесе мырыш пен қорғасыннан улану болған деп есептеп зерттеулер жүргізген.Бірақ еш нәтиже бермеген,яғни дәлелденбеген.Сонда студент қызға не болған?

 

Рим империясының көп жылдар құламай өзінің мықтылығын көрсеткендігі тарихта белгілі.Түрлі соғыстарда жеңіске жеткен империяның тез арада құлауына себеп болған улану екендігін токсиколог ғалымдар,археологтар дәлелдеген.Рим ақсүйектерінің орта жасы 25 жасты құраған.Римді құлатқан не ?

(Рим ақсүйектері қымбат қорғасын ыдыстарды қолданған және құрамында қорғасыны бар косметикалық бояулар пайдаланған.Ал кедейлері қорғасын құбырлардан аққан сулармен уланған.Археологтар қазба-қалдықтарды зерттегенде көп мөлшерде қорғасын кездескен.

Химия-лық элемент

Металдардың жетіспеушілігі (дефицит)

Металдардың көбейіп кетуі

Белгілері

Литий

Жүйке жүйесінің ауытқуы

Әлсіздік,ұйқышылдық,тәбеттің нашарлауы.Жүрек соғысы мен тыныс алудың бұзылуы.

 

Натрий

Клеткадағы қышқылды-сілтілі ортаны сақтайды.

Қанның қойылуы. Бүйрек,жүрек -қантамырлары қызметінің бұзылуы.Жалпы зат алмасудың бұзылуы.

 

Калий

Нәруыз,көмірсулардың алмасуы бұзылады.Бұлшықеттің қызметі нашарлайды.

Жүрек жұмысының ырғағын күшейтіп жібереді.Көмірсу,май,нәруыз алмасуы бұзылады.

 

Магний

Ас қорыту қызметінде өзгерістер болады.

Минералды зат алмасу бұзылады.жүрек қантамырларының жиырылуынан өлім болуы мүмкін.

Бұлшықеттің дірілдеуі.

Кальций

рахит ауруына шал-дығады, жүрек жұмысы әлсірейді, қанның сапасы кемиді.

Цистит ауруы пайда болады

Сүйектің өсуі баяулайды.

Мырыш

Қанның,бұлшықеттің,инсулиннің құрамына кіреді,нәруыз алмасуды бұзады.

Мутаген,онкоген

Терінің бүлінеді,бой өспейді,Жыныстық жетілу баяулайды.

Сынап

 

Жүйке жүйесінің қызметін бұзады.Ми клеткаларына жинақталып жұмысын бұзады.

 

Талий

 

Бүйректі,ішек-қарын жұмысын бұзып,шеткі (периферия) жүйке жүйесін бұзады.Шашта,сүйектк,бүйректе,бұлшықетте жинақталады,шаш түседі

 

Қорғасын

 

Анемия, бүйрек,ми аурулары туындайды

Есте сақтауы нашарлайды,,анемия,іш ауруы,анорексия, тез ренжігіш болады.

Мыс

 

«Вильсон ауруы»,бүйрек ауруына шалдығады.

Бауырдың қызметі бұзылады.Анемияға ұшырайды.

 

 

Өздік жұмыс

1-топ    Ақ бидай үнынан пісірілген нанның бір тілімінде 0,8 мг темір бар.Осы элементтің тәуліктік нормасын қабылдау үшін қанша тілім нан жеу керек?

2-топ    Бір стакан сүт құрамында 288 г кальций бар.Осыс элементтің тәуліктік нормасын қабылдау үшін бір күнде қанша сүт ішу керек?

3-топ   Кальций мен фосфорды жылына қанша қабылдау қажет екенін есепте.Неліктен жасөспірімге көбірек, ал ересектерге аз қабылдау қажет?(Қайда жұмсалатынын ойлаңыз)

Адам организмінің химиялық элементтерді тәуліктік қабылдау нормасы

Химиялық элемент

Тәуліктік қабылдау нормасы

ересектер

балалар

К

2000-5500

530

Na

110-3300

260

Ca

800-1200

420

Mg

300-400

60

Zn

15

5

Fe

10-15

7

Mn

2-5

1.3

Cu

1.5-3

1

Mo

0.075-0.25

0.06

Cr

0.05-0.2

0.04

Co

0.2

0.01

 

Қорытынды.

Үйге тапсырма :

1-топ.Натрий,кальций,калий,темірдің адам организміне енуі (кітапханадан)

металдар

Адам организміне ену жолы

 

 

 

2-топҮйдегі заттардың нұсқаулықтарын оқып таблицаны толтыру

Тұрмыстық химия заттары

Құрамына кіретін металдар

Адам организміне ену жолы

 

 

 

3-топ әдебиеттерді қолданып ауыр металдардың адам организміне ену жолдарын анықтау

Ауыр металдар

Адам организміне ену жолы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақтың тақырыбы :  Су-еріткіш.Заттардың суда ерігіштігі.Ерітінділердің   

                                       концентрациясы.Еріген заттардың массалық үлесі.

Мақсаты :  Білімділік.Оқушылардың суды еріткіштік қасиетімен, еріген заттың

                   массалық үлесі туралы түсінік қалыптастырып,оны есептеуге және іс  

                  жүзінде  қолдана білуге үйрету.

                  Дамытушылық.Массалық үлес,концентрация ұғымдарын пайдалана

                  отырып,есептеу біліктерін бекіту және оны жетілдіру.

                  Тәрбиелілік.Табиғатты қорғауға баули отырып, экологиялық тәрбие

                  беру.

Құрал-жабдықтар: Стакан,ас тұзы,құйғы, таразы,шыны таяқша,өлшеуіш

                  цилиндр.Бейнекөрсетілім.Виртуалды тәжірибе.

Барысы : І.Ұйымдастыру.

 Сынып оқушыларын үш түрлі түсті таңдату арқылы топқа бөліп отырғызу.

                ІІ. Ой қозғау.

  Жалпы сұрақтар.

1.      Судың  физикалық  қасиеті  қандай? Қандай агрегаттық күйлерін білесіңдер?

2.      Мұз  неліктен  суға  батпайды ?

3.      Судың  құрамы,формуласы.

4.      Жердің  су  қабаты қалай аталады ?

5.      Сутегі  жанғанда  алынатын  зат ?

Білімпаздық қақпа. Әр топқа  бөлек сұрақ беріледі.Жауабын тапқанда үйдегі бөлмелердің терезелерінде жарық сөніп қалады.  

1.Сумен әрекеттескенде                           .Сумен шабытты әрекеттесетін металдар

қышқыл түзетін оксидтер.

 

                                           

 

3. Сумен әрекеттесетін оксидтер.

 Қардың ақ, судың мөлдір болатын себебі?

 

(Тұман,қар мен тұздың түстері ақ, себебі оларды құрайтын ұсақ бөлшектердің арасында ауа болады. Судың мөлдір болатын себебі олардың ұсақ бөлшектерінің арасында ауа болмайды.)

 

 

Химиялық эстафета

Белсенді металл + су      →           сілті  +  сутек газы 

Орташа белсенді  металл + су    →   металл оксиді +  сутек

Белсенді  металл  оксидтері + су          →       сілті

Қышқылдық   оксид + су     →     қышқыл

 ІІІ.Мағынаны тану.

Бейнедәріс. «Судың маңыздылығы»  (3 минут 3 сек)

Виртуалды зертханадан заттардың ерігіштігі графигімен таныстыру.

 

Қаныққан-берілген температурада одан әрі ерімейтін ерітінді

Қанықпаған-берілген температурада одан әрі ери алатын ерітінді.

Сұйытылған-еріген заты аз болатын ерітінді.

Концентрлі-еріген заты  көп болатын ерітінді

3 топқа таразы стакан, ас тұзы, өлшеуіш цилиндр, су,шыны таяқша беріледі және нұсқаулық таратылады.

Стаканға 20 г ас тұзын өлшеп алып,үстіне 60 г су құйыңыз.Шыны таяқшамен араластырыңыз.Не түзілді ? Еріген затыңыз қайсысы? Еріткіш қайсысы ? Ерітінді деген не ? (Оқушылардың өздеріне тапқызу)

 Күрделі заттың құрамындағы элементтің массалық үлесін қалай есептейді ? Мысалы судың құрамындағы оттектің массалық үлесі қанша ? Есептету.

Олай болса,ерітіндінің концентрациясы пайызбен көрсетіліп,еріген заттың массасы массалық үлеспен өрнектеледі.

=

Әр оқушыға  алған ерітінділерінің құрамындағы еріген заттың массалық үлесін есептету.Мысал келтіру.15 % -дық 200 г ерітіндісін даярлау үшін қанша тұз, су қажет?

 

Ой толғаныс.

1-топ.
80 г 25 %-тік тұз ерітіндісі берілген .Еріген тұздың  массасы қанша ?
2-топ
20 г тұзды ерітіп 25 % ерітінді алу үшін судың қандай массасын алу керек?
3-топ 
Егер 80 г еріткіште 20 г тұз қосылса еріген заттың массалық үлесі қанша ?
                      Тыйым сөздер
Есепке кім жүйрік ?

 

 

 

 

 

 

1.     Су  ішкен  құдығыңа  түкірме.

2.     Өзің  ішетін  суға  өлген  ит  тастама.

3.     Судың  да  сұрауы  бар.

4.     Сумен ойнама,батарсың,   Отпен ойнама,күйерсің.

5.      Көптеп  даланы  қорлама, Мол  деп  суды  былғама

6.      Суға түкірме,қоқыс  тастап,  бүлдірме.

 

Үйге тапсырма.   37,38,41   3,4,5

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Металдар және оның қосылыстарының табиғаттағы, тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

PR-менеджер

Получите профессию

Секретарь-администратор

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Сабақтың тақырыбы: «Металдар және оның қосылыстарының табиғаттағы

                               және тірі ағзалардағы ролі (биогендер және ластағыштар)»

Сабақтың мақсаты : 1.Оқушылардың металдар тарауында алған білімдерін

қорыту, бір жүйеге келтіру және білім деңгейін тексеру

2. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеуге баулу, ойлау және

шығармашылық қабілеттерін дамыту,алған теориялық

білімдерін іс-жүзінде қолдана білуге үйрету;

жаңа компьтерлік технология әдістері

арқылы оқушылардың сабаққа белсенділіктерін арттыру.

3. Бірлесіп жұмыс жасауға, өзгенің пікірімен санасуға

тәрбиелеу.

Сабақтың

құрал-жабдықтары: сынауықтар, тауық жұмыртқасы нәруызының ерітіндісі,

мыс сульфаты, күміс нитраты,темір сульфаты, натрий хлориді

 

ертінділері.

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 626 191 материал в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 19.02.2015 1049
    • DOCX 185.7 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Айтлесова Нурлы Жылкайдаровна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Айтлесова Нурлы Жылкайдаровна
    Айтлесова Нурлы Жылкайдаровна
    • На сайте: 8 лет и 10 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 51280
    • Всего материалов: 38

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Фитнес-тренер

Фитнес-тренер

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Химия окружающей среды

72/108 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 54 человека из 32 регионов

Курс профессиональной переподготовки

Педагогическая деятельность по проектированию и реализации образовательного процесса в общеобразовательных организациях (предмет "Химия и биология")

Учитель химии и биологии

300 ч. — 1200 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 33 человека из 22 регионов

Курс повышения квалификации

Особенности подготовки к сдаче ЕГЭ по химии в условиях реализации ФГОС СОО

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 46 человек из 29 регионов

Мини-курс

Методы сохранения баланса в жизни

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 29 человек из 20 регионов

Мини-курс

Привязанность и воспитание

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 36 человек из 21 региона

Мини-курс

Основы налогообложения и формирования налогооблагаемых показателей

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе