Мұнайсыз
Қазақстан: дамудың жаңа драйверлерін іздеу
Б.Ә.Кәдірғалиев
Қазіргі
әлемдік экономика аумалы- төкпелі болып тұр десекте болады. Бүгінгі күндегі
валюталардың тұрақсыздануы, күніміз қарап отырған мұнайдың да бағасын
төмендетуге себепші болды. Ия, мұнай дейміз, бұл пайдалы қазбамызда бір күні
сарқылар. Содан кейін қайтпекпіз? Міне, бүгінгі күннің өзекті мәселесіне
айналып отырған үлкен тақырып. Осы сұраққа жауап іздеу барысында, басқа дамыған
елдерді зерттеу барысында, туризмнен айналып кете алмадық. Ия, туризм, менің
білім алып жатқан мамандығым және Қазақстанда сұранып тұрған келесі дамушы
сала, қазірдің өзінде тұралап тұрсада, соңғы он жылда Елбасымыз- Нұрсылтан
Әбішұлы іске асырып жатқан бағдарламалар арқасында өркениетті даму сатысына
жеткен, ірі табыс әкелетін жаңа бағыт. Сонымен қатар, Елбасымы биылғы
жариялаған 5 институционалдық бағдарламасын іске асыруға «Нақты 100 қадам»
жобасындағы 84,86 және 87 қадамдар туризм саласын дамытуға негіздейді.
Туризм
бұрыннан бері әлемдік шаруашылықтың кірісті және
қарқынды
дамыған салаларының бірі ретінде қарастырылады. Оны әлемдік жалпы ұлттық
табыстың 10 %-ға жуығы туризмнің үлесінде екендігі туралы факт дәлелдейді.Үшінші
мыңжылдықтың басында әлемдік экспорттың жалпы көлемінің 8 %
және әлемдік қызмет көрсетуді сатудың 30-35 % халықаралық туризмнің үлесінде
болады. Ішкі және халықаралық туризмнің жалпы шығыстары әлемдік жалпы ұлттық
өнімнің 12 % құрайды.Мынаны қараңыз, туризмді дамытатын болсақ, еліміздегі
инфрақұрылым мен басқада салалардың 32 түрінің дамуына жол ашылады екен: көлік
инфрақұрылымы мен жол, медицина, қонақ үй және мейрамхана бизнесі, әлеуметтік
салалар мен жұмыссыздық және т.б. жетіп артылады.
Әлеуметтік
проблемаларды шешуде туризмнің дамуы маңызды рөл
атқарады.
Әлемнің көптеген мемлекеттерінде дәл туризмнің есебінен жаңа жұмыс орындары
құрылады, халықтың жоғары өмір сүру деңгейі сақталады, мемлекеттің төлем балансын
жақсарту үшін алғышарттар жасалады. Туризм саласын дамыту қажеттілігі білім
беру деңгейінің артуына, халыққа медициналық көмек көрсету жүйесін
жетілдіруге, ақпарат таратудың жаңа құралдарын енгізуге және т.б. ықпал етеді.
Туризм
мәдени әлеуеттің сақталуына және дамуына әсер етеді, түрлі
елдер
мен халықтардың арасындағы қатынастарды үйлестіруге әкеледі, мемлекет, қоғамдық
ұйымдар мен коммерциялық құрылымдарды қоршаған ортаны сақтау және сауықтыру
ісіне белсенді араласуға жұмылдырады.
Қазіргі
шақта Қазақстан - мұнай, газ, уранға бай қоймаларын иемденуші мемлекеттердің
бірі бола тұра, жанармайды қарқынды түрде қолдану, оның тек таусылып қана
қоймай, адамзат пен қоршаған ортаға үлкен зиян келтіретінін толық меңгерген ел.
Алайда,
қазіргі кезде әлемде минералды жанармайдың жетіспеушілік проблемасы орын тепті.
Осы шақта, барланған мұнай қоймасының көлемі 1 триллион баррельге тең болды, ал
қазіргі кездегі мұнайды жіті қолдану тек 35 жылға ғана жететіндігі анықталды.
Мұнай
шығаруының төмендеп, оның бағасының біртіндеп артуы жайын есепке алғанда, жақын
болашақта Жер тұрғындарының жаппай энергияның альтернативті түріне көшетіні
анық.
Мұнайды
өңдеу көп мөлшерде зиян газдардың атмосфера қабатына бөлетіні, жалпы
ғаламшардағы тіршілікке зиян тигізетінін атап өткен жөн.
2017
жылы Астана қаласында өтетін EXPO-2017 Бүкіләлемдік көрмесін айтып кеткен жөн.
«Болашақ энергиясы» тақырыбын иемденген Бүкіләлемдік көрмеде, барлық елдер өз
ойлары мен тың идеяларын сыңға салатын кез. Осы мақсатта, көрмеге туризмдегі
жаңа идеяларды ұсынсақ біздің де үлесіміз артар еді. Яғни, джайлоотуризм!
Джайлоотуризм-
экотурзммен экзотикалық жән экстрималды туризм түрлерімен қабат жүретін жаңа
туризмнің бір саласы. 1990 жылдары пайа болған туризмнің бұл түрі еліміздің кез
келген аймағында даиытуға қолайлы. Бұған көп қаражаттың да керегі жоқ десекте
болады. Инфрақұрылы дамыған жерлерде қажет емес. Джайлоотурзм арқылы ауыл
туризмін дамытуға және агротуризмді дамыту өте қолайлы болмақ. Қазіргі уақытта,
шетелдік туристер теңізге барып, күнге қыздырынудан, қымбат қонақ үйлерде
түнеуден шаршады, оларға нағыз экстрималды, экзотикалық демалыс керек. Міне
дәлел, міне джайлоотуризм! Перм университетінің профессоры Анатолий Чистабаев:
«Шетелдіктерді батыстық стильдегі көрікті жерлер қызықтыра бермейді. Олар әр
елдің салтын көріп, танысуға келеді. Кейбір шетелдіктер ауылда тұрғысы келеді. Сондықтан
ауылдық жерді туристердің көптеп келетін жеріне айналдыруға мүмкіндік бар».
Джайлоотуризмді ірден бір инфрақұрылымды дамытпай- ақ іске асыруға болады.
Сондай- ақ осы туризм түрін дамыту арқылы этноауылдар жасауға болады. Қазақы
салт- дәстүрлер мен этнографияны, қазақтардың өмір сүру салты мен тыныс
тіршілігін, ауыл мен даланың күнделікті өмірін шетелдік туристерге көрсету-
мыс.
Міне,
туризмнiң әлеуметтiк сипатын айтқанда оның ең басты әлеуметтiк функциясы
ретiнде қайта қалпына келтiру мүмкiншiлiгiн атап өткен жөн. Бұл дегенiмiз
адамның еңбек ету барысында немесе күнделiктi тiршiлiкте жұмсаған күшi мен iшкi
ресурстарын орнына келтiрумен тiкелей байланысты. Туризммен айналысқан адамның
демалысы қозғалысымен ерекшеленiп, айналысатын қарекет түрiн, қоршаған ортасын
өзгертуге және басқа адамдармен, таңсық жаңа мәдениетпен, әдеп-ғұрыптармен
танысуға, сондай-ақ табиғаттың бұрын беймәлiм құбылыстары мен ерекшелiктерiне
баса көңiл аударып бiлуiне мүмкiншiлiк туғызатын сауықтың нешеме түрiн қамтиды.
Сондықтан қазіргі Қазақстан жағдайында туризм индустриясын дамытуды дендеп
қолға алып, жобалар жасалуы қажет. Бұл мәселеге жастарды да араластырса, нұр
үстіне нұр болары сөзсіз.
Жоғарыда
айтылғандай біздің республиканың басқа елдермен қатар туристік қызметті дамыту үшін
үлкен мүмкіндіктері бар. Қазақстанның туристік имиджін қалыптастыру жөніндегі
мемлекеттік бағдарлама қабылданды. Сонымен қатар Батыс Қазақстан облыстарындағы
туризмді дамытуға арналған көптеген перспективалық жобалар жасақталды. Тіпті
шағын ғана ресурстардың өзімен Батыс Қазақстан территориясында мәдени танымдық
туризмді ұйымдастыруға болады. Бұл өңір, жоғарыда аталған джайлоотуризмге
сұранып- ақ тұр.
Республикада
жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік– экономикалық өмірді реформалау туризмді және
оның инфрақұрылымын толық қамти қойған жоқ. Туризмнің материалдық базасының
нашарлығынан Қазақстан жыл сайын миллиондаған долларды жоғалтуда, бұл туристік
салаға күрделі қаржыны, сондай-ақ отандық және шетелдік инвесторлар қаражатын
тартуды қажет етеді.
Ұлттық
туристік өнім ерекшелігін ескеріп, тұрақты туристер ағынын қамтамасыз етуге
қабілетті елдің туризм инфрақұрылымын дамыту үшін:
Туристік
қызметті дамытудың үлкен болашағы бар, егер де Қазақстан Республикасындағы
туризм қарқынды дами бастаса, менің ойымша экскурсиялық маршруттарының
тартымдылығы және экономикалық тиімділігінің арқасында еліміз туристік
индустриясы дамған ірі елге айналары сөзсіз!
P.S.:
Бұл жұмыс «Жас сарапшы» республикалық байқауына қатынасу үшін жасалған ғылыми
зерттеу жұмысы.
Ғылыми
жетекші:
э.ғ.к.,
қауымд. проф. Сулейменова Г.Н.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.