Къырымтатар тили
дерслеринде юксек бильги нетиджелерине етмек, юкъарыда айтылып
кечильген къаиделерни автоматик дереджеде меним- семекке эр тюрлю
мешгъулиетлер ярдымджы олмакъталар. Эльбетте тиль дерсликлерде эр бир
къаиде боюнджа бир сыра мешгъулиетлер бериле. Олар озьджесине
меракълылар, талебелер авеснен оларны беджерелер. Олар эр бир оджанынъ
къолунда олгъанлары ичюн, мен сизинъ дикъ- къатынъызны бир къач иновацион
усуллы мешгъулиетлернен таныш этмеге истейим. Тосат – тосат балаларны
дерсликтен тыш мешгъулиет-лернен таныш этип, оларны ана тили
дерслерни даа да зияде авесликнен огренмеклерни козьде тутам, чюнки
меним макъсадым догъ-ру язувнен бирликте зенгин бильгили, теджрибели,
миллий анълы талебелер тербиелемек.
Бойле
мешгъулиетлерден энъ саделеринден бири «Кунеш»-адлы мешгъулиет. Бу
мешгъулиетни башлангъыч сыныфлардан та юкъары сыныф талебелеринен
кечирмек мумкюн. Бир къач кере кечирильген сонъ талебелер бу
мешгъулиетнинъ адыны эшиткенде, насыл иш алып барыладжакъны озьлери
билелер. Оджа тек мешгъулиетлернинъ мевзусыны айта, талебелер не япмакъ
кереклигини билелер. Бу заманда вакъыт да икътисад этиле. Биринджи
дерсте ватман кягъытында нумюне оларакъ мумкюн корьсетмеге бойле
ресим.
Кунеш
Замир Исим
Зарф
Сыфат
Сайы
Фииль
«Кунешни»
япкъанда «мий уджюми» аркъалы бутюн къайделерни текрар-ламакъ
мумкюн. Талебелер уджюм япкъан вакъытта кунеш пейда ола.
Эльбетте
сизлерге белли «Микрофон»адлы мешгъулиетте де токъта-макъ истейим.
«Микрофон»
кабинетимде аселет бир саде микрофон тура. Бу мешгъули-ет кечириледжек
олса, о маса устюнде пейда ола. Талебелер оны корьген-де насыл
мешгъулиет оладжагъыны билелер, тек интервьюнинъ мевзусы-ны эшитип
Ким корреспондент оладжагъыны сабырсызлыкънен беклей-лер. Мевзу эльбетте
чешит – чешит олмакъ мумкюн. Бу мешгъулиетни эм агъызакий, эм де язма
кечирильмек мумкюн.
Талебелер
буюк авесликнен мына Бойле мешгъулиет устюнде де иш-лейлер.
Мешгъулиетнинъ Ады «Чает эсабы». Мешгъулиетнинъ асылы шунда: иштирак
эткен талебелер бири артындан «аталар» алтыкошеликни, онынъ тарафлары
ракъамларнен бельгиленген. Эр бир талебеге бир де бир ракъам тюше. Бу
арада тахтада я да ватман устюнде язылгъан суаллер бериле. Талебелер
частлары эсабы тюшкен ракъамлары боюнджа суаллер-ге джевап берелер. МЕСЕЛЯ:
«ЗАМИР»
Суаллер
джедвели:
1.
Чешитлери;
2.
дж – ки вазифеси;
3.
манасы ве грамматик
алеметлери.
4.
тизилюв джеэттен
чешитлери.
5.
замирлернен джумле
тизмек.
6.
замирлернинъ язылувы.
Мевзуларны
чешитлетмек, агъырлаштырмакъ я да саделештирмек мумкюн.
Меракълы
мешгъулиетлерден бири «Диаграмма Вена»
Бу
мешгъулиетни нетидже дерслеринде кечирмек пек уйгъун келе.
Мешгъулиетнинъ асылы: эки даире бири- бирининъ янына къоюлып; ортада
экисинъ якъынлашма нетиджесинде пейда олгъан овал ичинде эки мевзунынъ,
ресимнинъ, образнынъ ве иляхире эки бир НЕНИНЪ умумий тарафлары
языла; сагъ ве сол тарафларында исе фаркълары языла.
Диаграмма бу
мешгъулиет бойле корюльмекте:
Фаркъы умумий Фаркъы
тарафлары
Мевзу: Исим ве фииль.
Исим Фииль
1.предмет ифаделей 1.сёз
чешити 1. иш – арекет ифаделей
2.суаллери 2.
там манасы 2. суаллери
3.келишлернен тюрлене 3. шахсларнен
тюрленюви 3. келишлернен тюрленмей
4.заманы ёкъ 4.
джумле азасы олувы 4. заманы бар
5. чокълукъ аффикслер
Кечильген
мевзуларны пекитюв дерсинде «СЕНКАН»мешгъулиети ишлет-мек,
талебелернинъ кефлерине пек келише. Мешгъулиетнинъ асылы: талебелер
умумен он бир сёз тапмалылар. Оларгъа бир сыра суаллер бери-ле. Суаллерге
тапылгъан джевапларны бири-бирине къошсанъ он бир сёз тешкиль эте.
СУАЛЛЕР:
1.
Исим Къырым.
2. Онъа эки сыфат
тап Дюльбер, ешиль.
3. Бу исимге 3 фииль
Раатланмакъ, тедавийленмек,
келиштир
ялдамакъ.
4. Берильген исимге
Севем, гузеллештирем,
Мунасебетинъ
юрегимдесинъ, курешем.
5. Исимге синоним
тап Ватан
Оджа оларакъ
озюмнинъ ве балаларнынъ огюнде къоюлгъан макъсадла-рымызгъа иришмек ичюн,
эр бир талебенинъ шахсий хусусиетини козь огюнде тутып, къырымтатар тили
дерслеринде янъы (инновацион техноло-гия) элементлери, интерактив усуллары,
АСО элементлерни кирсетем: диалог, чифт ишлер, мий уджумы, микрафон, иджадий
шахсий вазифелер ве иляхре.
Талебелерге
Ватанымызгъа севги дуйгъуларыны ашламакъ, ана тилимиз-ге урьмет беслемек
озюмнинъ баш вазифем деп саям.
Аудирлевге
азырлангъан метинлернинъ мундиреджесини бу вазифени беджермекке
уйгъунлаштырам. Меселя, мына бойле метин устюнде алып барылгъан ишни
анълатмагъа истейим.
МЕТИН
Бугунь тилимизге
садыкълыгъымыз мушкуль алда, бизлерни даима къула-гъымызгъа кирген
ябанджы тиль къаплай. Яшларымызнынъ ёлда – ызда шу тильде сёйлегенлеринден
юреклеримиз агъыра. Деделеримизден къал-гъан тильни огренмек, севмек,
сакъламакъ бизге боюн бордждыр, биз оны эда этмек керекмиз. Эвимизнинъ
босагъасыны атлап кечкен сонъ ана тилимизден башкъа джемий тиллерни
унутмакъ керекмиз. Бу ёлнен кетсек татарджа къонушмакъ имкянымыз кунь –
куньден артаджакъ. Эр биримизнинъ сёз хазинемиз зенгинлешеджек,
къуванчымыз артаджакъ.
Бу метин
устюнде эр насыл бир сыныфта, эр тюрлю межгъулиет беджермек мумкюн.
Аудирлев. Окъулгъан метиннинъ мундериджесини насыл
анълагъанла-рыны тешкерюв. Оджа окъуй, окъувдан огне лугъат иши алып
бара. (Метинни бутюн окъумакъ мумкюн, башлангъыч сыныфларда, орта
сыныфларда бир къач джумлесини окъумакъ мумкюн). Суаль джевап вастасыны
къулланмакъ мумкюн.
Метиннинъ
мундериджесини анълагъанларыны тешкерюв. Оджа джумленинъ башыны окъуп
башлай, талебелер девам этелер.
Метиннинъ
мундериджеси боюнджа субет кечирюв, талебелер фикир-леринен бир –
бирлернен пайлашалар.
Мундеридже
толусынен менимселенген сонъ айыры сёзлер устюнде, эр тюрлю фонетик,
грамматик мешгъулиетлер беджермек мумкюн. Буюк сыныфларда синтаксиз
устюнде ишлемек догъру келе.
Бойлеликле
мен мектепте талебелерни окъутыркен, грамматиканынъ эсас къаиделерни
енгиллештирип сонъра окъуйыджыларнынъ нуткъларны
инкишаф этип яни
нидже-нидже юкъарыда айтылгъан иновацион,интерактив мешгъулиетлернен къуланып
севимли талебелерге догъру,хатасыз язмакъны догъру,темиз анна тилимизде
лакъырды этмекни огретем.Бунен берабер оларгъа тилимизге .Ватанымызгъа севги
ашлайым.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.