Полтавка
орта мектебі
Мағжан
Жұмабаев ауданы
«Тіл
ұлттық қазынасы»
Мұғалім Күдіренова Балкүміс Сапарқызы
Мақсаты:
а) – оқұшылардың
тіл жайында білімдерін тереңдету.
ә) – сөздік қорын,
ой өрісін дамыту.
б) – тілді
қадірлей білуге, патриоттық сезімге баулу.
Түрі: сайыс.
Көрнекілік: нақыл
сөздер, кітап көрмесі, ақын-жазушылардың суреттері.
Барысы: І.
Ұйымдастыру. Іс шараның мақсатыментаныстыру.
«Ана тілің-арың
бұл,
Ұятың боп
тұр бетте.
Өзге тілдің
бәрін біл,
Өз тіліңді
құрметте!» - деп Қадыр ағамыз айтпақшы, бүгінгі біздің сайысымыз тілдер
атпалығының қорытындысы ретінде үш тілде өтеді. Сайыс болғандықтан жеңіс пен
жеңіліс аралас келеді. Сондықтан, құрметті сайыскерлер, өз білімдеріңдідәл әрі
көркем тілмен жеткізе білулеріңе тілектестік білдіремін. Сонымен осы
сайысымызды әділ бағалайтын әділқазыларалқасымен таныстырып өтейін.
Атамыз
қазақ «Бір көрген біліс, екі көрген таныс» демекше, өз білімдерін сарапқа салар
сайыскерлерімізді ду қол шапалақпен ортамызға шақырайық.
Құрметті
өқушылар, енді өздерің жайылы айтып, таныстырып кетсеңіздер.
Сайыстың
кезендерімен таныстырып өтейін:
1 – бөлім «Бәйге»
2 – бөлім «Көкпар»
3 – бөлім
«Зеректік»
4 – бөлім
«Шапашаңдық»
5 – бөлім
«Тапқырлық»
6 – бөлім
«Шешендіқ»
Сонымен,
бірінші сайыста әр түрлі сұрақтар қойылады, соның дұрыс жауабын шамның басшынын
басу арқылы дұрыс жауап беру керек. Әрбір дұрыс жауапқа 5 ұпайдан қойылады. Әр
кезіңнен соң әділқазылар алқасы ұпай санымен таныстырып отырады. Сонымен бірге
бір бірлеріңе кедергі жасамауларыңызды сұраймын.
1
– кезің. «Бәйге».
А.
1. ҚР-ның мемлекеттік тілі қай тіл? (Қазақ тілі)
2. Орыс
тілінде қосымшаның бір түрі жұрнақ деген бар ма? (Бар)
3. Қазақ
тіліндегі әріптердің реті бойынша орналасу жиынтығын не дейміз? (Әліпби)
4. «Кел,
балалар, оқылық» өлеңінің авторы кім? (Ы. Алтынсарин)
5. Қазақ
тіліне ғана тән әріптер саны нешеу? (9)
6. Тауық түс
көреді ме, мәтелмен жауап бер? (тауық түсіне тары кірер)
7. Қазақ
халық болып қай ғасырда қалыптасты?(XV ғасыр)
8. Тіл туралы
Заң қай жылы соңғы өзгеріс енгізіліп қабылданды? (1997 ж.)
9. Әзіл
аралас сұрақ, шалға қарағанда баланың несі көп? (Буыны көп)
10. Адамның
қай мүшесі қорқақ, қай мүшесі батыр? (Көз-қорқақ, қол-батыр)
В.
1. Оттан ыстық не? (Отан)
2. Адамның төбе
шашы тік турады ма, қай кезде? (қорыққанда)
3. Ердің атын не
шығарады? (еңбек)
4. Ұрлықтың түбі
бар ма, бар болса не? (Қорлық)
5. Өтірікші кімді
алдайды? (өзін)
6. Қазақ тілінде
неше дауысты дыбыс бар? (12)
7. Жұрнақсызда
жұрнақ бар ма, бар болса, қайсысы?(сыз)
8. Ел рәміздерінің
қайсысында қанатты пырақ суреттелген? (елтаңбада)
9. Ақын А.
Құнанбайұлы «Тіл өнері немен тең» деді? (дертпен)
10. Тілімізге
енген жаңа сөздерді термин тілінде не дейміз? (Неологизм)
С.
1.
Жылататын
да, жұбататын да не? (тіл)
2. «Ана тілін
ұмытқан адам өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді» деген нақыл
сөздің авторы кім? (Ғ. Мұсірепов)
3. Қазақ тілі
мемлекеттік тіл, ал орыс тілі қандай тіл? (Ресми тіл)
4.Тіл білімінің
негізін салушы? (А. Байтұрсынұлы)
5. Астанаға дейінгі
Қазақстаның астанасы? (Алматы)
6. Соңғы
Конституцияның шыққан жылы? (1995 ж.)
7. Астана қаласы
Қазақстанның елордасы болған жылы?(1997 ж.)
8. Латын алфавиті
қолданылған жыл? (1929-1939 ж.)
9. Қазақстан
облыстарының саны? (14)
10. Қазақ тілі
мемлекеттік мәртебе алған жыл? (1989 ж.)
2
– кезең «Көкпар»
Бұл
кезіңнің шарты мынадай – алдарыңызда сандар жазылған парақшалар ілулі түр. Сол
сандардың біреуін таңдап аласыздар. Сан жазылған парақшаның артында сұрақтар
жазылған, сол сұрақтарға жауап бересіздер. Егер дұрыс жауап берсеңіздер, сол
сан сіздерге ұпай болып қосылады. Ең аз ұпай жинаған оқұшы бірінші болып
тандайды.
«10» саны
- «Мен жастарға сенемін», «Қазақ тілі», «Батыр Баян» шығармаларының авторы кім?
(М. Жұмабаев)
«20» саны
- Сөздің дұрыс жазылуын қай сөздік қарастырады? (Орфографиялық)
«30» саны
- Ауызекі сөйлеу тілінен жоғары тұрған, орныққан нормалары бар, баршаға
түсінікті көркем тіл? (Әдеби тіл)
«40» саны
- Абай Құнанбайұлының «Ғылым таппай мақтанба» өлеңіндегі бес асыл істі ата (талап,
еңбек, терең ой, қанағат, рақым)
«50»
саны - Тіл туралы заң неше
баптан тұрады? (27)
3
– кезең «Зеректік»
Бұл
кезіңнің де шартымен таныс болыңыздар. Қазір мақал-мәтел, тұрақты тіркестер
оқылады, олардың бір сөзі түсіріліп оқылады. Сол сөзді тауып, оны 3 тілге
аударасындар. 3 тілде де дұрыс жауап айтсаңыздар 30 ұпай, 2 тілде дұрыс жауап
айтса 20 ұпай, тек 1 тілде дұрыс жауап айтылса 10 ұпай қосылады.
1. Ер
қанаты-
?
Ат-
лошадь
2. Білім-
.... құдық қазғандай? Ине-иголка
3. Доссыз
өмір-тұзсыз...? тағам-еда
4. Білім
көпті дау алмайды, досы көпті... алмайды? жау-враг
5. Қой
аузынан.... алмас? Шөп-трава
6. Төбе...
тік тұрды? Шашы-волосы
7. Ит
өлген...? жер-земля
8. Қас
пен.... арасында? Көздің-глаза
9. Отанды
сүю ... басталады? Отбасы-семья
10. Көп
сөз-көмір, аз сөз...? алтын-золото
11. Тіліңмен
жүгірме....жүгір? білім-знания
12. Өнер
алды қызыл ...? тіл-язык
13. Сегіз
қырлы... сырлы? Бір-один
14. Түйедей
бойың болғанша,...ойын болсын? Түйме-пуговица
15. Тіл
тас жарады, тас жармаса... жарады? Бас-голова
4
– кезең «Шапшандық»
Бұл
кезіңде сайысқа қатысушыларға бір сөз беріледі, сол сөзден жеке сөздер
құрастыру керек. Барлық сөз таптарын қатыстыруға болады. Мысалы : «Көктем»
деген сөз болса, содан көк, ем , тек сөздерін жасуға болады. Сол сияқты
оқушыларға да сөз беріледі, уақыттың бітуіне 1 минут қалған кезде жазуды
доғарады. Әділқазылар алқасы оқушыда неше сөз болса, сонша ұпай қосады.
Берілетің сөз – «Құрметтеулерінің» - құрмет, ұр, тер, метр, ін, ер, тең, ірі,
рең, рет, ем, мең, мен, құм, құр, құн, ніл, т.б.
5
– кезең «Тапқырлық»
Тапқырлық
деп аталатын кезеңде мұғалім оқушыларға бір тақырып береді. Сол берілген
тақырыптың жақсы және жаман жақтарын қатар ойлап жазып айтады. Ұпай саны – 15.
Мысалы:
коньки тебу – жақсы жағы - денсаулыққа пайдалы, спорттың түрі; жаман жағы –
аяғынды сындырып алуға болады.
Мұнда
өқушының көзқарасы, логикалық ойын есепке алынады.
Тақырып:
«Ұялы телефон»
6
– кезең «Шешендік»
Бұл
кезеңде сайыскерлерге шешендік сөз оқылады. Сол сөздің негізгі түйінін айтып
жалғастыру керек. Оқушының тіл байлығы, өз ойын жеткізе білу қабілеттері есепке
алынады.
Ұпай саны –
15. Эссе жазу.
-
Жерден ауыр дегенім – ақыл – білім,
Судан
терең дегенім – оқу – ғылым.
Отан
ыстық дегенім – адамның өмірі,
Көктен
биік дегенім – тәқаппардың көңілі.
-
Сонымен, оқушылар, сайысымыздың жеңімпазын
анықтау үшін әділқазыларға сөз береміз
-
Тіл – ұлттық қазынамыз, байлығымыз.
Сондықтан оны қадырлеп, атадан – балаға жеткізу – біздің міндетіміз.
Келіп
қатысқандарынызға көп рахмет!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.