Атырау қаласы, Дамбы селосы
Амангелді атындағы орта
мектебінің
Химия пәнінің мұғалімі
Әбу Жаннат Сәрсенқызы
Тақырыбы:
Фосфор және оның
қосылыстары. 9 сынып
Сабақ тақырыбы: Фосфор және оның
қосылыстары
Сабақ мақсаты:
Білімділік:
Фосфордың периодтық жүйедегі орны, аллотропиялық түр өзгерістері физика -
химиялық қасиеттері туралы білімдерін толықтырып, маңызына тоқталу.
Дамытушылық:
Фосфор қышқылының химиялық қасиеттерін тұздары туралы және фосфаттар
қасиеттерін ажырату.
Тәрбиелік:
химиялы ұғым қалыптастыру, топтасып жұмыс жасауға дағдыландыру. Фосфор
қышқылының химиялық қасиеттерін тұздарын түзу,иондарға ыдырау және фосфаттардың
маңызын туралы білімдерін кеңейту.
Көрнекілігі:
интерактивті тақта, электрондық оқулық
Сабақ түрі:
жаңа сабақ
Сабақ әдісі:
топтастыру, сұрақ – жауап, тәжірибе
Сабақтың жүру барысы:
а) оқушыларды тексеру
б) сабаққа дайындығын тексеру
I. Үй тапсырмасын сұрау:
1)Азот қышқылына жалпы сипаттама және
физикалық қасиеттері?
2)Азот қышқылының химиялық қасиетін
көрсететін реакция теңдеуіне мысал келтір?
3)Азот қышқылымен оның маңызын тірек сызба
құрып түсіндіру.
II. Жаңа сабақты түсіндіру:
Табиғатта кездесуі
Физикалық қасиеттері
Фосфордың
оттекті қосылыстары Фосфор Химиялық
қасиеттері
Алу әдісі Қолданылуы
• Фосфор(лат.
Phosphorus), P – элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы хим. элемент.
Бірнеше түрі бар: ақ Ф. – тығызд. 1,828 г/см3; балқу t – 44,14°С; қызыл Ф. –
тығызд. 2,31 г/см3; балқу t
– 593°С.
• Химиялық
элементтердің периодтық жүйесінде фосфор III
периодта, V топтың негізгі
топшасында орналасқан. Салыстырмалы атомдық массасы 31, реттік нөмірі (ядро
заряды) 15.
Фосфор , фосфор қышқылының қасиеттері
туралы толық мағлұмат айту. Фосфат-ионды анықтау әдісі электронды оқу арқылы
тәжірибе көрсетіледі. Оқушылар химиялық қасиетінің реакция теңдеулерінің фосфат
ионын анықтау, реакция теңдеуін өздеріне жаздыру.
Таралуы : Жер бетінде Фосфат-
Ca3(PO4)2 , Апатит- Ca3(PO4)2
*CaF2 , Адам организмінде
Сүйекте –600г, Жүйкеде-5г, Жануарларда
Сүт, ми, Өсімдіктерде Дәнінде.
Алынуы:
Фосфатқа құм мен кокс қосып қыздыру
Ca3(PO4)2+C+SiO2
=
P4
+CaSiO3 + CO2
Кендері : Жамбыл
обл Қаратау, Ақтөбе обл Шиелісай , Зауыттары: Ақтөбе, Тараз, Шымкент
• Физикалық
қасиеттері: Фосфор элементі жай зат ретінде бірнеше аллотропиялық түр өзгерісін
түзеді. Оның маңыздылары — ақ және қызыл фосфор. Ақ фосфор улы жөне тез
тұтанатын болғандықтан аса ұқыптылықты қажет етеді. Оның буымен демалуға
болмайды. Ақ фосфорды шыны ыдыста, су астында, сыртынан құм салынған металл
банкаға орналастырып сақтайды. Ақ фосфор ауасыз кеңістікте қыздырғанда қызыл
фосфорға, ал жоғары қысымда к,қара фосфорға айналады. Қара фосфор аз кездеседі
ақ жөне қызыл фосфордың қасиеттері салыстырмалы түрде берілген.
Ақ түсті фосфор :
Ақ түсті кристалл зат ρ=1,83г/см3
, Қараңғыда жарқырайды, Кәдімгі
жағдайда
тотығады От алғыш, су астында сақтайды, Суда ерімейді,
CS2
ериді , Өте қауіпті, улы t қай=280°С, tб=44°С
Қызыл түсті фосфор:
Аморфты зат ρ=2,20г/см3 ,
Қараңғыда жарқырамайды ,260°С-та
тотығады,
Отқа қауіпті емес, қыздырғанда от алады, Судада, CS2
де
ерімейді,Улы емес tб=400°С
Қара түсті фосфор:
Қара түсті, металдық жылтыры бар, кристалл зат, Сирек кездеседі
III. Жаттығу жұмысы № 1.
Реакция теңдеулерін құрыңдар.
P + Ca
= SO3 + H2O
=
P + S
= MgO + HCl =
P2O5 + H2O
= CaO + H3PO4
=
IV. Сергіту сәті: Тест
орындау
1.Фосфордың периодтық жүйедегі орны
қандай?
А)2период, ІІІ топ Ә)3период,
Vтоп
Б)5период, V
топ
2.Фосфордың электрондық формуласы?
А)2s22p3
Ә)3s23p3
Б)2s22p5
3.Қауіпті, улы!
Қараңғыда жарық шығарады.Қай фосфор туралы айтылған?
А)ақ Ә)қара Б)қызыл
4.Қай қосылыста фосфордың тотығу дәрежесі -3-ті
көрсетеді?
А)P2O5
Ә)
PH3
Б)H3PO4
5.Фосфорды алғаш
анықтаған кім?
А)1772ж Резерфорд Ә)1669ж
Бранд Б)1807ж Дэви
V.
Реакцияны аяқта....
___ + ___ = 2 Р2 О5
___
+ ___ = Cа3Р2
___ + ___ = РСІ5
___ + ___ = РН3
VI. Сәйкестендіру
1.РН3
а)Фосфор қышқылы
2.Н3РО4
ә)фосфин
3.НРО3 б)метафосфор
қышқылы
4.К3РО4
в)калий гидрофосфаты
5.К2НРО4
г)калий фосфаты
VII.
Қорытынды
-Фосфор қышқылының ауыл шаруашылығындағы
маңызы қандай?
-Химия өнеркәсібіндегі фосфор қышқылының
пайдасы мен медицинадағы ролі қандай?
-Фосфор қышқылының физика-химиялық
қасиеттерін сипаттаңдар?
VIII. Бағалау.
IX . Үй тапсырмасы
§18,19
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.