Ракишева Н.Г. методист отдела образования г.Уральска по предметам:
технологии, самопознания, ИЗО и черчения.
Технология
сабақтарында халықтық қолданбалы өнер арқылы ұлттық тәрбие
беру
Жас ұрпақ алдында «Қазақстан-2030» бағдарламасында көрсетілген «Барлық
қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы» сияқты
ұзақ мерзімдік стратегиясын үшінші мыңжылдықта жүзеге асыру міндеті бүгінгі
таңда тұр. Демек, бұл қоғамдық саладағы өзгерістерге сай жоғары талаптар қоя
отырып, экономикалық бәсекелестік жағдайында сапалы мамандар даярлау қажеттігін
алға тартады. Білім берудің мақсатын, міндеттерін жүзеге асыруда мектеп
ұжымдары, әр мұғалім күнделікті ізденіс арқылы барлық жаңалықтар мен
өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым-қатынас жасаулары керек. Оқыту тұрлерін,
әдістері мен құралдарын одан әрі жетілдіріп, тиімді тәсілдерді нәтижелі
қолданудың жолдарын іздестірілулері қажет. Оның өзі уақыт талабынан
туындауда.Қоғамның дамуы адамдардың ой-санасының, мінез-құлқының өзгеруімен
қоса сыртқы сымбат, келбетінің де жаңаруына ықпал етуде. Қазіргі заманда
қолөнер бұйымдарын шығармашылықпен әзірлеу заман талаптарынан туындап отырған
мәселелердің бірі деуге болады. Бұл осы салада қызмет етуші мамандарға
қойылатын талаптардың да жаңғырып, күшейе түсуіне алып келуде. Жаңа талап,
жаңаша ойлайтын, шығармашылық қабілеті дамыған, күнде жаңғырып, күнде өзгеріп
отыратын бәсекелерге сәйкес туындылар жасай алатын мамандарға зәру. Осыған
орай, тарихи археологиялық бағыттағы А.Х.Марғұлан, С.М.Дудин, Б.В.Веймарин, А.Ақышев
т.б. еңбектерінде жалпы қазақ халқының мәдениетін сөз еткенде үй шаруасьнда
қолданатын заттар мен бұйымдарға сипаттамалар беріп, мәнін пайымдайды. Қазақ
қолөнерінің туындау тарихы мен өмірдегі әлеуметтік маңызын Т.К.Басенов,
Е.Р.Шнейдер, У.Джанибеков, М.С.Мұқанов, Ә.Тәжімұратов, С.Қасиманов,
Х.Арғынбаев, Қ.Мұқанова, К.Ибраевалар ашып көрсеткен. Білім - қоғамды
жетілдіреді. Ал, білім мен тәрбие – егіз ұғымдар. Осыны ескере отырып,
технология сабақтарының кез келгенінде оқушыларға халықтық қолданбалы өнерді
теориялық білім деңгейінде меңгертіп қана қоймай, оның тәрбиелік негіздерінен
хабар бере отырып, еңбек сүйгіштік, елжандылық, ар-намыс, адамгершілік, ізгілік
қасиеттерді қалыптастыруды көздеу керек. Сонда ғана, еңбек тәрбиесін ұлттық,
саяси, құқықтық, ізгілік, патриоттық, адамгершілік, экологиялық, экономикалық
тәрбие түрлерімен ұштастыра жүргізу арқылы жемісті нәтижелерге жетуге болады.
Біздің ойымызша, еліміздегі өзгерістерге сәйкес нарықтық қатынастарға көшуге
байланысты білім беру мазмұнын саралап, оқу үрдісін өндіруші еңбекпен ұштастыра
отырып, оқушыларға халықтық қолданбалы өнер арқылы ұлттық тәрбие берілуі тиіс
Қазіргі білім берудің негізгі мақсаты білімін, біліктілігін, дағдысын
қалыптастыруға қол жеткізу ғана емес, ұлттық тәрбие негізінде ертеңгі қоғамның
белсенді азаматы - бүгінгі оқушы тұлғасын қалыптастыру. Ұлттық мәдениеттің
негізі болып табылатын этнопедагогикалық білім беру мен ұлттық тәрбие берудің
басты құралдарының бірі - халықтық қолданбалы өнер екендігі белгілі. Халықтық
қолданбалы өнер - ата-бабаларымыздан келе жатқан, ұлттық санамызда, рухымызда,
болмысымызда өзіндік қолтаңба ретінде қалыптасқан өнер түрі. Бұл жерде,
этнопедагогиканың озық үлгілерімен оқушыларға халықтық қолданбалы өнер арқылы
ұлтық тәрбие беруді жүзеге асыруда - технология сабағының орны ерекше. Қазақ
халқының қолданбалы өнер туындылары мейлі, ол мұражайларда, мейлі көрмеде
тұрсын, күнделікті тұрмыс қажетін өтеп жатсын, оны халқымыздың өткен тарихымен,
мәдени құнды мұрасымен, салт-дәстүрімен жалғастыратын дәнекер күш деп қарауымыз
керек. Себебі, онда ұлттық тәрбиені жүзеге асырудың амал-жолдары,
талап-тілектері, үлгі-өнегелері, әдіс-тәсілдері орын алған. Жас ұрпақтың ұлттық
тәрбиесі халық қанша өмір сүріп келе жатса, сонша сол халықтың көкейкесті
мәселесі болып келеді.
Қазіргі жағдайда оқушылардың
санасында, ой-өрісінде, жалпы азаматтық, адамзаттық рухани құндылықтар мен
жоғары адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру, оқушы тұлғасының даму барысын
психологиялық жан-жақты және үздіксіз зерттеу, оның даралық ерекшеліктерін
танып, дұрыс бағытта дамыту, әр-түрлі әлеуметтік және моралдық психологиялық
жағдайларда қолдау көрсету және қоғам өмірін ізгілендіру мен демократияландыру
жағдайында жаңа азаматты қазақтың ұлттық өнері арқылы қалыптастыру мәселесінің
маңыздылығы мен көкейкестілігі күннен күнге артып отыр. Сондықтан, білім беру
жүйесін реформалау саясаты ең біріншіден - еңбек, технология, кәсіптік білім
беру сияқты өмір талабына қойылатын сұранысқа сәйкес жүргізу, екіншіден - оқу
процесіндегі білім беру мен ұлттық тәрбие бірлігін сабақтастыра отырып,
білімнің үйлесімділігімен қатар, әрбір оқушының дербес ерекшелігін ескеріп,
қабілетіне, белсенділігіне сәйкес бағдар ұстау болып отыр. Бұдан ұлттық тәрбие
мәселесіне бұрын соңды көңіл бөлінбеген деген ой туындамаса керек. Оған
этнопедагогика материалдары дәлел бола алады. Десек те, қазіргі қоғамның
ғылыми, әлеуметтік, практикалық талабына, тәрбие беру мақсатын жүзеге асыру
қажеттілігіне сай, оқу үрдісінде жергілікті жердің экономикалық, экологиялық
және этномәдени ерекшеліктерін ескере отырып, технология сабағында оқушыларға
ұлттық тәрбие беру мәселелері әлі күнге дейін бір-жақты шешімін тапқан жоқ. Технология сабақтарында оқушы мұғалімнің
басшылығымен қолданбалы өнер туралы ғылыми түсініктерді ұғынып, бағдарлама
көлеміндегі мағлұматтарды, шығармашылық іскерлікті меңгереді. және сол
түсініктерді меңгеру арқылы оқушының ойы, ұлттық таным түсінігі, эстетикалық
талғамы қалыптасады және дүниеге көзқарасы, ұлттық сана-сезімі дамиды. Оның
деңгейі әр оқушының даму ерекшеліктеріне, қабілетіне байланысты болады Бұл
оқушының іс-әрекетінде көркем-шығармашылық өздігінен ізденуі және сабақтан тыс
жұмыстар арқылы жалғасын табады.
Технология сабақтарында оқушыларға халықтық
қолданбалы өнер арқылы ұлттық тәрбие беруде жан-жақты дамып, қалыптасқан оқушы
тұлғасы мәдени құндылықтарды бағалайды, рухани деңгейі артады және ұлттық
сана-сезім деңгейі өседі, ұлттық дүниетанымы мен ой-өрісі кеңейеді,
шығармашылық қабілеті жоғарылайды деп тұжырымдаймыз. Демек, оқыту үрдісінде
білім беру мен тәрбие бірлігін сақтай отырып оқушыларға технология сабақтарында
халықтық қолданбалы өнер арқылы ұлттық тәрбие беру ісінде білімнің өмірге
үйлесімділігімен қатар әрбір оқушының жеке ерекшелігін ескеріп, білімділігіне
сәйкес бағдар ұстау негізгі шарт.Оқу мақсатын - танымдық тапсырмалармен, оқыту
әдісін - дидактикалық тәсілдермен анықтауға болады. Оқушының ұлттық тәрбиесін
жетілдіруде оның амал-тәсілдерін аша түсу, оның негіздерін айқындау бүгінгі
күннің қажеттілігінен туындап отыр, өйткені білім беру жүйесін, яғни білім
берумен қатар оқыту және тәрбие мәселесін қоғамда болып жатқан құбылыстардан
бөліп қарауға болмайды. Керісінше, қайта бірлікте қарастырылады, себебі
қоғамдағы күрт өзгерістер білім беру мен тәрбие ісіне әсерін тигізбей ықпал
етпей отыра алмайды. Біздің міндетіміз жас ұрпаққа тәрбие беруде халықтық
қолданбалы өнерді, ұлттық тәрбиені күнделікті ісіміздің негізіне одақтас ету.
Сондықтан, зерттеу жұмысымыздың мәселе-сіне сәйкес, технология сабақтарында
оқушыларды халықтық қолданбалы өнерге баулу арқылы ұлттық тәрбие беру ісін
жүзеге асырудың ғылыми-теориялық және әдістемелік құралдар жүйесін пайдалану
қарастырылды. Технология сабақтарында оқушы мұғалімнің басшылығымен қолданбалы
өнер туралы ғылыми түсініктерді ұғынып, бағдарлама көлеміндегі мағлұматтарды,
шығармашылық іскерлікті меңгереді, сол түсініктерді меңгеру арқылы оқушының
ойы, ұлттық таным түсінігі, эстетикалық талғамы қалыптасады және дүниеге
көзқарасы, ұлттық сана-сезімі дамиды. Мектептегі технология сабақтарында
халықтық қолданбалы өнерді меңгеру, оқу-тәрбие ісінің тиімділігін арттырып,
оқушылардың дүниетанымы мен ойлау деңгейін, көркем шығармашылық белсенділігін
дамытады, ұлттық танымын, ізгілік қасиеттерін қалыптастырады және қызығушылығын
арттырады. 2011-2012 оқу жылында технология пәні бойынша қала мектептерінде
115 мұғалім жұмыстанады. Оның 18- жоғары санатты, бірінші санатты -41, екінші
санатты – 42, разрядпен- 14 мұғалім. Оқушылар жаңа тақырыпты жақсы меңгерген, компас
– 3Д бағдарламасы арқылы графикалық жұмысты сауапты орындады. «Бейнелеу өнері,
технология сабақтарында жаңа технологияларды еңгізе отырып сәндік қолданбалы
өнерге баулу» тақырыбында баяндама жасады. Баяндамада өзіне қойған
міндеттерімен күтілетін нәтижелерімен таныстырды. Мақсатында білім дағдыларын
бекітетін әдіс тәсілдерді атап шықты: сапалы білім беру, тәрбие бағыттарын
айқын таңдау, шығармашылықпен жұмыс істеу. Күтілетін нәтижелерді атап шықты.
Ұстаздан: Сапалы білім беру тәсілдерін меңгереді, шеберлікті шыңдайды,
ізденіске бет бұрады, жұмысты жүйелі қалыптастырады. Оқушыдан: пәнге
қызығушылығы артады, білім теориясын, сарамандық жұмыстар жасауды
игереді,байқауға қатынасу дайындығы күшейеді, ұлттық өнер сатыларын меңгереді.
«Бейнелеу өнері және технология сабақтарында ақпараттық
технологияларды пайдалану» атты семинарда әр сабақтар және сыныптан тыс шара,
шығармашылық шараларда ақпараттық технологиялар тиімді қолданылады. Мұғалімдер
өз сабақтарында ізденіс нәтижесінде оқытуды түрлендіре отырып сапалы білім беру
жолында сыни тұрғыдан ойлау технологиясын, топпен оқыту тәсілін, жасап көрсету,
сарамандық дағдыны қалыптастыру, шығармашылық жобаны презентация аркылы қорғау,
сызба – кестелерді кешенді әдіс ретінде қолдану технологиярын тиімді
пайдалануда. Ұйымдастырылған ашық сабақтар, баяндамалар, шығармашылық есеп
оқушылардың шығармашылық көрмесі арқылы мұғалімдердің бір бірімен тәжірибе
алмасады. 2011 жылдың 11 қазан айында қалалық бейнелеу өнері мұғалімдерінің
сәндік шығармашылығындағы «Ұлттық колорит» атты сурет байқауы өтті. Сурет
байқауының мақсаты: Мұғалімдерді ұлттық шығармашылықтағы сәндік қолданбалы
өнерді тереңірек зерттеуге тарту және бейнелеу өнер мұғалімдерінің шығармашылық
қабілеттерін ашу. ”Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек.
Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың жауы, ол келешекте оның барлық өміріне
апат әкеледі”- деп, ұлы ғұлама Әбу Насыр әль-Фараби бабамыз айтқандай,
оқушыларға халықтық этнопедагогика негізінде қолданбалы өнер арқылы тәрбие
беруде технология сабақтарындағы білім мен ұлттық тәрбиені үндестіре білсек
қана қазіргі заманғы ғылым мен техниканың озық идеяларын ала отырып, ұлттық
санасы, ізгілік қасиеттері қалыптасқан, жан-жақты дамыған тұлға тәрбиелей
аламыз.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.