Сабақтың тақырыбы: Дауылды жылдың
жалынды жыршысы.
Сабақтың
мақсаты:
Білімділік : Махамбеттің қазақ әдебиетінде Исатай бейнесін алғашқы
жырлаушылардың бірі екендігін, өлеңдерінің Исатай қазынасынан кейін шығуын,
олардағы мадақтау, марапаттау, жоқтау үндерін таныту, Исатай бейнесін
сомдаудағы метафоралардың рөлін түсіндіру.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау, салыстыру, ой қорыту, алған білімін өмірде қолдану
сияқты қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: елге, жерге деген сүйіспеншілік сезімдерін ояту, ақын
бойындағы елжандылық, адамгершілік қасиеттерін үлгі ету.
Сабақ түрі: жаңа білімді
меңгерту.
Сабақ
әдіс-тәсілдері талдау, жинақтау, көркем мәтінмен жұмыс, ізденушілік.
Сабақтың көрнектілігі хронологиялық кесте, интерактивті тақта.
Күтілетін нәтиже Махамбет пен Исатай өміріне қатысты негізгі оқиғаларды білу,
оқиға ізімен туған өлеңдергетталдау жасай алу.
Сабақ барысы
I.
Ұйымдастыру
кезеңі.
II.
Сабақтың
мақсат-міндеттерін түсіндіру.
III.
Жаңа
сабақты оқып-білу кезеңі
Интерактивті тақтадан сабақ эпиграфы көрсетіледі
Қанжар жүзі сөз құдіретін тілмейді,
Дер кезінде ер қадірін білмейді.
Өлсе өлер, оны өлтірген адамдар,
Ал, Махамбет, мәңгі тірі, өлмейді
1. Мұғалімнің кіріспе сөзі.
"Махамбет- Абайға дейінгі ақындардың ақыны, Абылайдан
кейінгі батырлардың батыры, Махамбет есімі өмірдегі қасіреттің синонимі,
өмірдегі қасиеттің символы. Махамбет өлеңі-"қазақ" сөзінің қайталанбас
құдіреті, шығармалары тап-таза қорғасыннан құйылған ап ауыр асыл сөз, басқа жер
бетіндегі елдің өлең-жырында жоқ",-деп академик жазушы З. Қабдолов
Махамбетке осылайша баға берген. Өйткені батыр жеке бастың қамы үшін өмір
сүрмеген, өзін ойламаған, өзге жайын ел қамын ғана ойлаған. "Ереуіл атқа
ер салып, егеулі найза қолға алып" жүргендегі мақсат -мүддесі - елінің
ертеңі, азаттығы.
Халқы үшін семсерімен де, сөзімен де қайрат көрсеткен, сол
жолда құрбан болып, шаһит кеткен Махамбет батыр " Мен, мен едім, мен
едім" өз бейнесін ашады:
Боз ағаштан биік мен едім,
Бұлтқа жетпей шарт сынбан,
Ел құтқарар ер едім,
Жандаспай-ақ бір тынбан,
Томағалы сұңқар мен едім,-
Толғамалы найзамен,
Толықсып жауға шапқанда,
Бір озғанмын жұртымнан.
Әкесі Өтеміс старшина болған, ел басқарған. Өзі пысық,
қайратты, өткір, сөзге шешен.Махамбеттің өжет, қайсар болып өсуіне ең алдымен
әкесінің әсері зор болған. Ел тарихындағы айтулы оқиғалардың бірі- 19 ғасырдың
бірінші жартысындағы Ішкі Бөкей ордасында болған Исатай Тайманұлы мен Махамбет
Өтемісұлы бастаған шаруалар көтерілісі еді. Кезінде жеңіліп, басшылары аяусыз
жазаланса да, бұл еліміздің болашағы үшін жасалған маңызды қадам болды.
Көтеріліс көсемдері батыр Исатай мен ақын Махамбет халықтың ыстық ықыласы мен
шексіз сүйіспеншілігіне бөленді. Махамбет поэзиясы- ереуілге шыққан халықтың құдіретті
үні. Махамбеттің мақсаты - өз сөзімен айтсақ:
Қара қазан, сары бала,
Қамы үшін қылыш сермедік.
2.
Хронологиялық кестемен жұмыс.
Жылдар
|
Негізгі оқиғалар
|
Оқиға ізімен туған өлеңдер
|
1804 жылы
|
Махамбет Орал облысы Нарындағы Бекетай
құмында туған.
|
|
1824-1828
Жылдар
|
Махамбет Жәңгір хан ордасында
|
"Жалған дүние"
"Аспандағы босторғай"
"Арғымақтан туған қазанат"
"Арғымақ, сені сақтадым"
" Хан емессің, қасқырсың"
|
1829 жыл
1830 жыл
|
Махамбет Калмыков қамалында тұтқында.
Түрмеден қашып шығады
|
"Зынданда"
"Әй, Исеке, Исеке"
|
1833-1836
жылдар
|
Көтеріліске дайындық
|
"Орай да борай қар жауса"
"Арғымақтың баласы"
"Туған ұлдан не пайда"
"Толғай да толғай оқ атқан"
"Азамат ердің баласы"
"Атадан туған аруақты ер"
|
1836 жыл
14 көкек
1837жыл
15 қараша
|
Қиялымола көтерілісі
Тастөбедегі айқас
Гекке бастаған жазалаушы
Отрядпен шайқас
|
"Бағаналы терек"
"Соғыс"
"Міне алмаған алаға"
|
1838 жыл
12 шілде
|
Көтерілістің жеңіліс табуы
Исатайдың қазасы
|
"Мұнар күн", "Мінкен ер"
"Әй, Махамбет жолдасым!"
"Жабығу", "Қощтасу",
"Арғымаққа оқ тиді"
"Тарланым", "Толғау"
"Ұлы арман"
|
1834 жыл
наурыз
|
Махамбеттің тұтқындалуы
1846 жылы 42 жасында Махамбет дүниеден өтті
|
"Күн қайда"
"Махамбеттің Баймағанбет сұлтанға
айтқаны"
|
3. Оқулықпен жұмыс. Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.
4."Баймағанбет сұлтанға айтқаны" өлеңімен
жұмыс:
1) Мәнерлеп, түсініп оқу
2) Сөздік жұмыс
3) Әдебиет теориясы бойынша аллитерация, ассонанс туралы
білімдерін кеңейту.
4) Ассонансқа құрылған қара сөзбен берілген ойды
жалғастыру, өз ойларынан да құрату. " Арманым- ақынның атын
асқақтату..."
5. "Мұнар күн", "Тарланым"
өлеңдерімен жұмыс:
1)Түсініп, мәнерлеп оқу.
2)Мазмұнын қара сөзбен жазу.
3)Өлеңнің көркемдік
ерекшелігіне тоқталу. 4. Сабақты
бекіту:
Топтық жұмыс ұйымдастыру. Жеребе
бойынша топтар тапсырмаларын алады:
1.
Өлеңдерге
мақтау, марапаттау, жоқтау сипаттары қалай ашылған
2.
Исатай
бейнесін танытатын таза қазақы сөздерді теріп жазыңдар.
"Өрмекші" оқыта үйрету
ойыны. Оқушылар топтарға бөлінеді. 1,2,3,4 деген белгілерді кеуделеріне тағып
алады. Әр үстелде тапсырмалар жатады. Оқушылар кезек-кезек әр үстелдің
тапсырмасын орындайды, үлгергендерінше жауаптарын жазып қалдырады. Оларға
белгілі бір уақыт беріледі. Осылайша әр топ барлық үстелдің тапсырмасын орындап
шығуы керек. Ойын соңында мұғалім жауаптарды тексеріп бағалайды. Әрбір дұрыс
жауап ондық ұпаймен бағаланады.
1 үстелдің тапсырмасы
--Махамбет қашан, қай жерде дүниеге
келген
--Ақынның қандай шығармаларын
білесіңдер
2 үстелдің тапсырмасы
--Махамбет өлеңдеріндегі Исатай
бейнесі
--Махамбет жырларындағы қанатты
сөздер
3 үстелдің тапсырмасы
--Махамбет пен Исатай бастаған
шаруалар көтерілісінің себептері.
--Көтеріліс кезінде туған өлеңдер
5 Сабақтың қорытындылау:
"Ассоциативті қатар"
техникасын пайдалану. Мұғалім тақтадан "Махамбет" және
"Исатай" деген сөздерді көрсетеді. Оқушылар жазылған сөздерден пайда
болған ойларын, пікірлерін айтып шығады.
6 Оқушылардың білімін бағалау:
Топтар
|
"Өрмекші" оқыта үйрету ойыны
|
"Ассоциативті қатар"
|
Топпен жұмыс
|
Қорытынды
|
1-топ
|
|
|
|
|
2-топ
|
|
|
|
|
3-топ
|
|
|
|
|
7 Үй тапсырмасы:
1.
Хрестоматияда
берілген ақын өлеңдерімен танысу, мәнерлеп оқуға дайындалу.
2.
Пікірталас
ұйымдастыру. " Исатай тірі болса, Махамбет қаза болар ма еді"
8 Рефлексия кезеңі:
"Өз-өзіме хат": Мен таныған
Махамбет...
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.