Биоэкология таңдау пәні бойынша авторлық бағдарлама

 

 

 

 

 

 

 

« Биоэкология»

 

 

 

Таңдау курсы

8 сынып

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

 

1.     Түсінік хат

2.     Таңдау пәнінің мақсаты мен міндеті

3.     Биоэкология таңдау курсына қойылатын талаптар

4.     Оқушыларға қойылатын талаптар

5.     Тақырыптық жоспар

6.     Оқу курсының тақырып мазмұны

7.     Оқу деңгейін бақылау

8.     Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.     Түсінік хат

 

Қәзіргі кезде адамзатты қоршаған ортаның күрделі экологиялық мәселелері толғандыруда және оларды жедел түрде шешу тәсілдері іздестірілуде. Бұл ізденістерде айналадағы бізді қоршаған орта туралы білімнің берері мол.

   Бұл арада шешілуге тиісті ең негізгі мәселе – адамның табиғатқа тигізетін әсері қандай және одан қалпына келмейтін қандай тізбекті өзгерістер туындайтынын анықтауда болып отыр. Бұл мәселені бір жағынан ғылым, екінші жағынан ғылымның ашқан жаңалықтары негізінде іс – әрекет жасауға бастайтын білім ғана шешіп береді.

  ҚР тұрақты дамудың жаңа жолына түскенде экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы арта түсуде.  Бұл проблемалар Президент Н.Ә. Назарбаев ұсынған «2030 стратегиясы» бағдарламасында басты орында тұр.

  Қоғамның іргелі құрылымынан қолдау тапқан экологиялық білім мен насихат қана жаңа адамды – ХХІ ғасырдың азаматын қалыптастырады және аса күрделі, әрі шиеленіскен әлеуметтік – экологиялық жағдайда іс – әрекет жасауға үйретеді. Экологиялық білімнің тиімділігі жүйелілік тәсілге негізделіп, үздіксіз жүзеге асырылғанда ғана артып табысқа жетеді. Үздіксіз экологиялық білім беру жүйесін құрудың мақсаты – ғылыми және тәжирибелік білімнің бірлігі негізінде оқушылардың экологиялық көзқарасын қалыптастыру, қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарайтын құндылықты, мінез – құлықты, іс – әрекетті қамтамасыз ету.

    Экологиялық білім көпшіліктің санасына айналадағы ортаны сақтаудағы жауапкершілік идеясын ұялатып, қоғамның әр мүшесіне табиғатқа аялай қарауды қалыптастыруы тиіс. Мұны тездету үшін іс – әрекеттің нақтылы бағдарламасы және үздіксіз экологиялық білім беруге қатысатындардың істерін үйлестіріп отыру қажет. Ұсылынып отырған бағдарламалар Ы. Алтынсарин атындағы Қазақтың Білім Академиясы зертханасында қаралып ұсынылып отыр.

 

 

 

 

 

Таңдау пәнінің мақсаты мен міндеті

 

Мақсаты: Биоэкология таңдау пәні экология табиғат қорғаудың ғылыми – теориялық негізін қалайтын ғылым туралы  жалпы сипаттама беру және ол ғылымның негізгі ұғымдары мен түсініктері, заңдары мен принциптерін ашып көрсету; пәнаралық байланысты жүзеге асыра отырып оқушының шығармашылық қабілетін дамыту, жеке тұлғаны білімділікке және іздемпаздыққа, тапқырлыққа, келешекте ғылыми жоба жасауға ынталандыру.

    Бағдарлама туған өлкенің табиғатын тани білуге оқушылардың ғылыми жаратылыстану көзқарастарын , экологиялық ойлауларын азаматтық жауапкершілікке ұлтжандылыққа тәрбиелейді.

Бағдарлама оқушылардың жеке білім , білік дағдыларын ескере отырып, ұжымдық оқыту, саралап деңгейлеп оқыту, АКТ, сын тұрғысынан оқыту мен жазу, тірек конспектілері, дидактикалық материалдар және жеке оқушымен дербес жұмыс жасау арқылы оқытылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Міндеттері:                 

- оқушының пәнге  қызығуын арттыра отырып, туған өлке табиғатын аялауға, экологиялық мәдени жауапкершіліктерін арттыру;

- интелектуалды және практикалық білімі мен дағдысын қалыптастыру;

- ғылыми зерттеу ізденісін, коммуникативті дағдасын, топпен жұмыс істеу қабілетін дамыту;

-оқушының мүмкіндіктерін пайдаланып оқушыларға кәсіптік бағдар беру;

 -  экология негіздері бойынша білімдерін, дүние танымдарын кеңейту;

 

 - оқушылардың  экология ғылымына  көңіл бөліп  шығармашылықпен ізденуіне және   қоршаған орта экологиялық мәселелерге зерттеп, зерделеуге, ҚР Заңнамасындағы экологиялық баптарды  білулеріне экологиялық тәрбие беруге тәрбиелейді.

 

    Жергілікті жердің экологиялық жағдайларына баса назар аударуға

Әртүрлі экологиялық жобаларға қатысуды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Биоэкология таңдау курсына қойылатын талаптар

 

Оқушылар игеруі тиіс:

- Курсқа қызығушылықты арттыру;

- Белсенді қатысу;

-  Еркіндік және диалогқа дайындық;

- Өз ойына сеніммен қарау.

 

Оқушылар білуі тиіс:

·        Қоршаған орта жағдайларының ластану себептерін танып –білуге

·        Жер қабаттарының биологиялық, географиялық ерекшеліктерін білуге

·        Қазақстанның табиғи су қорларын білуге

·        Сирек кездесетін дәрілік  өсімдіктерді табиғат аясында танып білуге

·        Жергілікті жердің экологиялық проблемаларын білуге

·        Қоршаған ортаның адам ағзасына әсерін

·        Экологиялық есептеулерді сауатты жүргізу

·        Өсімдіктермен жануарлардың экологиялық топтарын ажырата білуге

·        Кеппе шөптермен жұмыс жасай білуге

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        Тақырыптық жоспар 8-сынып

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат	Мерзімі
І	Кіріспе	2
1	Экология ғылымының қазіргі кезеңдегі проблемалары	1	4.09
2	Табиғат қорғаудың экологиялық негіздері	1	11.09
ІІ	Биосфера және адам	7	18.09
1	Биосфера және оның қазіргі экологиялық жағдайы	1	25.09
2	Биосфера шегіндегі жалпы географияалық заңдылықтар	1	2.10
3	Атмосфера-биосфераның сыртқы қабығы және ластануы Сарамандық жұмыс: Табиғаттағы зат айналымы	1	9.10
4	Су- биосферадағы тіршіліктің негізгі және қазіргі проблемалары	1	16.10
5	Топырақ-тіршілік тірегі және оның ластануы Сарамандық жұмыс: Топырақ түрлері, химиялық құрамы	1	23.10
6	Биосфераның қазіргі даму жәйі	1	30.10
7	Биосфераны қорғау	1	13.11
ІІІ	Адамның іс-әрекеті	16
1	Ауыл шаруашылығын экологияландыру	1	20.11
2	Өндірісті экологияндыру	1	27.11
3	Автокөліктерді экологияндыру	1	4.12
4	Биотехнология-таза өнім алу жолдары	1	11.12
5	Экологиялық таза өнім алу жолдары	1	18.12
6	Антропогендік экожүйлер сипаты	1	25.12
ІV	Табиғат қорғау	1	15.01
7	Табиғат қорғаудың қазіргі замаңғы проблемалары	1	22.01
8	Атмосфераның қазіргі жағдайы және қорғау	1	29.01
9	Су ресурстарын қорғау	1	5.02
10	Жер ресурстарының қазіргі жағдайы және қорғау	1	12.02
11	Табиғат қорлар экологиясы	1	19.02
12	Өсімдіктер әлемі,оны тиімді пайдалану және қорғау проблемалары	1	26.02
13	Жануарлар дүниесі,оны тиімді пайдалану және қорғау проблемалары.	1
14	Космосты игеруге байланысты экологиялық проблемалар	1
15	Өндіріс орындарына топсеруен	1
V	Әлеуметтік экология	9
1	Адам экологиясы,оның қалыптасуы және ғылыми негіздері	1
2	Экологиялық факторлардың  адам денсаулығына тигізетін әсері	1
3	Биогенді элементтердің адам ағзасына тигізетін әсері	1
4	Техногенді қалдықтар,оның адам ағзасына әсері	1
56	Биологиялық ластану,оның адам ағзасына әсері	1
	Ауа райы мен адам денсаулығы	1
7	Дұрыс тамақтану гигиенасы	1
8	Планетаралық өзгерістерге,ауытқуларға сәйкес адам баласының қорғану қабілеті	1
9	Әлеуметтік қорғау мекемелеріне топ серуен	1
	Барлығы	34

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Оқу курсының тақырыптар  мазмұны

Жалпы  сағат  саны:  34сағат

Кіріспе:  2  сағат

Биосфера және адам. 7 сағат

Биосфера және оның қазіргі экологиялық жағдайы

Атмосфера-биосфераның сыртқы қабығы және ластануы. Сарамандық жұмыс: Табиғаттағы зат айналымы

Биосфера шегіндегі жалпы географияалық заңдылықтар

Су- биосферадағы тіршіліктің негізгі және қазіргі проблемалары

Топырақ-тіршілік тірегі және оның ластануы. Сарамандық жұмыс: Топырақ түрлері, химиялық құрамы

Биосфераның қазіргі даму жәйі

Биосфераны қорғау

Адамның іс-әрекеті. 16 сағат

Ауыл шаруашылығын экологияландыру;  Өндірісті экологияндыру

Автокөліктерді экологияндыру; Биотехнология-таза өнім алу жолдары

Экологиялық таза өнім алу жолдары;Антропогендік экожүйлер сипаты

Табиғат қорғау; Табиғат қорғаудың қазіргі замаңғы проблемалары

Атмосфераның қазіргі жағдайы және қорғау

Су ресурстарын қорғау; Жер ресурстарының қазіргі жағдайы және қорғау

Табиғат қорлар экологиясы

Өсімдіктер әлемі,оны тиімді пайдалану және қорғау проблемалары

Жануарлар дүниесі,оны тиімді пайдалану және қорғау проблемалары.

Космосты игеруге байланысты экологиялық проблемалар

Өндіріс орындарына топсеруен

Әлеуметтік экология. 9 сағат

Адам экологиясы,оның қалыптасуы және ғылыми негіздері

Экологиялық факторлардың  адам денсаулығына тигізетін әсері

Биогенді элементтердің адам ағзасына тигізетін әсері

Техногенді қалдықтар,оның адам ағзасына әсері

Биологиялық ластану,оның адам ағзасына әсері

Ауа райы мен адам денсаулығы

Дұрыс тамақтану гигиенасы

Планетаралық өзгерістерге,ауытқуларға сәйкес адам баласының қорғану қабілеті

Әлеуметтік қорғау мекемелеріне топ серуен

Практикалық сабақ.  2 сағат

Сарамандық жұмыс: Табиғаттағы зат айналымы

Сарамандық жұмыс: Топырақ түрлері, химиялық құрамы

Қорытынды сабақ. 1 сағат

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Білім меңгеру  деңгейін бақылау

   Білімді меңгеру және бақылау оқушының білім алуына көмектесіп, оның және мұғалімнің білім  сапасы жөнінде мәлімет береді. Мұғалім оқушының білім деңгейінен хабар алып, оның танымдық жұмысын ұйымдастыруға негіз жасайды. Мұғалім өз жұмысындағы жетістіктер мен кемшіліктерге баға беріп, жұмыс әдістерін толықтырып, түзетіп, жеке оқушылармен жұмыстың жолдарын және құралдарын тауып,  білімдердің меңгерілуі деңгейін анықтайды.
    Оқушы тақырыпты қаншалықты деңгейде меңгергенін ұғады. Егер білімді тексермесе, онда оқушы өз білімін терең, жан-жақты және дұрыс бақылай алмайды. Білім, іскерлік және дағдыларды тексеру және бақылау тәрбиеге де ықпал етеді. Оқушылардың өз оқулары, табысы, сәтсіздіктері туралы ой-пікірлері қалыптасып, қиындықты жеңуге ұмтылады. Табиғаттың ғажайып сыйы дәрілік өсімдіктер жайлы мағлұмат беріледі. Оқушы компоненті жазбаша және ауызша жүргізіледі. Әр жартыжылдықта сынақ алынады.

Таңдау курсына баға қойылмайды. Әр жартыжылдықтың соңында тест алынады.

Бізді қоршаған орта туралы ғылым - экология жайлы мағлұмат беріледі. Оқушы компоненті жазбаша және ауызша жүргізіледі. Әр жартыжылдықта сынақ алынады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пәннің  оқу – әдістемелік қамтамасыздандырылуы

 

1. Деркачева. Н.И. и др. Биология Единый государственный экзамен / Текст /

типовые тестовые задания / Деркачева Н.И. Соловьев А.Г. – М.: “Экзамен”

2006, 99с.

 

2. Кучменко В.С. и др. Школьная олимпиада. Биология / Текст / задания и

вопросы с ответами и решениями / Кучменко В.С. Пасечник В.В. - М.:

“Астрель”, 2004 - 299с.

 

3. Пепеляева О.А. и др. Поурочные разработки по общей биологии – 9 класс /

Текст/ дополнительный материал, тесты, кроссворды / Пепеляева О.А.

Сунцова И.В. – М.: “Вако”, 2006 - 461с.

 

4. Әртүрлі  қиындық деңгейдегі тест тапсырмалары

 

5. Плакаттар

6.Кестелер, таблицалармен жұмыс істеу

7.Семинар сабақтар

8.Интернет желісінен алынған мағлұматтар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мұғалімге ұсынылатын  әдебиеттер:

1.     Ә. С. Бейсенова. «Экология – ел тағдыры», Алматы – Мектеп -2006ж

2.     Ұ. Б. Асқарова. «Экология және қоршаған ортаны қорғау», Алматы -2004.

3.     Ғ. Сағымбаев «Экология негіздері», Алматы -1995 Республикалық баспа қызметі.

4.     Ә. Бейсенова, Ж. Шілдебаев,Ғ. Сауытбаева «Экология» оқулық, Алматы «Ғылым»  баспа орталығы -2001ж.

Оқушыларға  ұсынылатын  әдебиеттер:

1.     Экология және табиғатты тиімді пайдалану.  Ә. Бейсенова, А. Самақова, Т. Есболов, Ж. Шілдебаев.

2.     Экология негіздері.  Ғ. Сағымбаев.

3.      Экология .Г. С. Оспанова, Г. Т. Бозматаева.

     4. Денсаулық журналы.
     5. Экология. Ә. С. Бейсенова, Ж. Б. Шілдебаев, Г. З. Сауытбаева

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 5 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Атмосфера-биосфераның сыртқы қабығы және ластануы

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға атмосфера қабатының ластануы туралы білім беру.

Атмосфера (гр. ατμός — «ауа» және гр. σφαῖρα — «шар») - жердің ауа қабығы. Атмосфера – ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық және биологиялық процестердің жүріуінің шарты және метеорологиялық режимнің маңызды факторы. Атмосферадағы жекелеген құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға, жылу және су режиміне, өздігінен тазартуға қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық құрамы, су буы және әр түрлі қоспалар жер бетіне күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы кеңістігіндегі жылуды ұстап тұруды анықтайды. Егер атмосферада қоспалар болмаса, онда жер бетіндегі орташа жылдық температура +15º С емес, -18ºС болар еді. Атмосфераның орташа қалыңдығы - 150 км.

Атмосфераның төменгі шекарасы жер беті болып табылады. Оның төменгі қабаты азот, оттегі мен сирек кездесетінкөміртегінен, аргоннан, сутегіден, гелийден тағы басқа газдардан тұрады. Бұған су буы да араласады. Атмосфера түсінің көк болып келуі газ молекулаларының жарық сәуле шашуына байланысты. Жоғарылаған сайын атмосфера бірте-бірте сирей береді, қысымы төмендеп, оның құрылысы да өзгереді.

Күн энергиясы — Жер шарындағы тіршіліктің арқауы және көптеген табиғи процестердің қозғаушы күші. Жер шары Күннен жылына 5628 -1021 Дж/см2 энергия алады, бұл жалпы күн энергиясының 2 миллиардтан бір бөлігі ғана. Соған қарамастан бар болғаны 36 сағ ішінде Күннің Жерге беретін жылуының мөлшері дүниежүзіндегі барлық электрстансыларының жыл бойы өндіретін энергиясына пара-пар болады.

Атмосфераның маңызды қасиеттеріне оның жылдам араласуы мен үлкен ара қашықтыққа орын ауыстыруы, басқа сфералармен, әсіресе мұхитпен байланысы жатады. Мұхитпен жанасуы нәтижесінде мұхит атмосферадағы көміртегінің қос оксиді мен оксидін, күкіртті газ және басқа қосылыстарды сіңіреді. Атмосферадағы қосылыстардың басым бөлігін өсімдіктер сіңіреді және зат алмасудың топрақ звеносына кіреді. Жылдам араласқыш қасиеті мен оның ластануды таратуы, сонымен қатар локальді ластануды ғаламдық ластануға айналдырушыфактор болып табылыды. Адам атмосфераның әр түрлі параметрлеріне және қасиеттеріне, оның химиялық құрамына, жылу режиміне, орын ауыстыру, радиоактивтілік, электромагниттік фон және т.б. әсер етеді.

Ерте кездерден ақ ауаның ластануына қарсы шаралар қолға алына бастады. XVIIIғасырда Англияда ірі қалаларда, Лондонда, көмірді отын ретінде қолдануға шектеу қойылды. Осы кездерден бастап жер үсті суларының ластануына қарсы, мысалы тұрмыстық қалдықтармен, шарлар қолдана бастады.

Адам ауаның құрамына кіретін негізгі химиялық элементтер- азот пен оттегінің концентрациясының өзгермеуі олардың концентрациясының жоғары ( азот-78,09%, оттегі- 20,95%) болуына байланысты. Бірақ мұны біз көмірқышқыл газына қатысты деп айта алмаймыз.Оның концентрациясы біртіндеп артып келеді, бұл көмірқышқыл газының атмосферада аз балу жағдайында келін түскен мөлшерінің анағұрлым жоғары болуына байланысты.

Сонымен қатар атмосфераның міндетті емес заттарының конценрациясы елеулі өзгеріске ұшырауда. Бұларға ең алдымен көптеген ластаушылар, соның ішінде тіршілік үшін бөгде заттар жатады. Адам қызметінің нәтижесінде атмосфераға атамосфера үшін бөтен немесе атмосфераға тән заттардың концентрациясының өзгеруіне байланысты ластаушы зат болып табылытын жүздеген заттар келіп түседі. Адамның атмосфераға әсерінің байқалуы, оның биосфералық процестерге белсенді түрде араласа бастауынан, орманды жою, жерді жырту, эрозия, құрғату, суару, қалалар мен өндіріс орындарын және т.б. салу нәтижесінде басталады.