Инфоурок Начальные классы Рабочие программыБатырлар жыры. "Ер Тарғын" жырынан. 4 сынып

Батырлар жыры. "Ер Тарғын" жырынан. 4 сынып

Скачать материал

                 Ана тілі    4  класс  (Атамұра)

С. Рахметова, Т. Әбдікәрімова, Р. Базарбекова.

                         І бөлім.  Халық ауыз әдебиеті үлгілері

№1. Сабақтың  тақырыбы:  Батырлар жыры. Ер Тарғын жырынан.

         Мақсаты: балаларды көркем сөздің шынайы үлгісімен таныстыру мақсатында қазақтың асыл мұрасы – халық ауыз әдебиеті үлгілері жайлы анықтама беріп, әдебиет теориясынан қарапайым түсініктер беру; Халық ауыз әдебиетінің бір түрі батырлар жырымен таныстыра отырып, өзінше жазылу ережелері болатындығы жайлы, шығарманы толық талдауға жаттығуға баулу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелей отырып, ойын толық жеткізіп сөйлеу дағдылары мен жазбаша тілдерін жетілдіруге ықпал жасау; балалардың өзіндік жұмыс істеуіне,  өмірімен байланыстыра отырып білімге деген құштарлығын арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ. Сабақтың ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тілдік сезімді дамыту. Әдісі:  сұрақ-жауап, талдау, тілдік сезімді дамыту, түсіндіру, әңгімелеу.

Көрнекілігі: кітап, суреттер, сызбалар.

 Сабақтың барысы:  І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгелдеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ІІ . Мақсат қою кезеңі: сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

            Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

           Бәрін ұғып алыңдар, оқуға зер салыңдар.

ІІІ. Жаңа сабақ  Кіріспе:  1. Ана тілі оқулығымен, жазған, құрастырған адамдар жайлы, шығарған баспамен таныстыру. Кітапты күтіп ұстау, оған көп адамның еңбек еткені, кісі еңбегін сыйлау керектігін, өзінен кейін тағы кіші достары ұстайтынын ескерте кету.

 2.  Халық арасында ауызша шығарылып, ұрпақтан ұрпаққа жеткен шығармалар халық ауыз әдебиеті деп аталады. Сендер бұл бөлімде ертегілерден бастап ауыз әдебиетінің көптеген түрлерімен танысасыңдар. Ауыз әдебиетінің түрлері көп, олардың ерекшелігіде әр түрлі.

  Халық ауыз әдебиетіне қандай шығармалар жататынын білесіңдер ме?

 

Надпись: Батырлар жыры -  еліміз бен жерімізді сыртқы жаудан қорғап қалған ержүрек батырлар туралы ауызша шығарылған жыр үлгісі. Оларды жыршылар ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп отырған.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


4. оқулықпен жұмыс.Жырды  түсініп, іштей ,тізбектей, жеке-жеке оқу.б/ Дәптермен жұм-с 

    сөздік жұмыс жүргізу «Пәрмен – бұл жерде: көмек.

                                            Тобасы – бұл  жерде: тілегі.

                                            Көңіліне қайғы бітеді – қатты қамықты, түңілді.»

ІҮ. Түсінгендерін тексеру:

  1. сұрақ – жауап: «Ер Тарғын» жырында қандай оқиға баяндалады? «Ер Тарғын» тұлпары қалай аталады? Жекпе-жекке Тарғынның аман қалу себебі неліктен деп ойлайсың?
  2. талдау:  Осы үзіндіні мазмұны жағынан неше бөлікке бөлер едің?

(Жаудың келуі, Ұрысқа шақыру, Жекпе – жек.)

          Егер Ер Тарғын Домбауылдан жеңілсе, елдің жағдайы не болар еді?

  1. Шығармашылық жұмыс: Өлең жолдарын жырға қарап толықтырып жаз.

Толықсып келген   қалмақты, Толғап Тарғын  салады.

Домбауыл барып  құлады,  Туы қолдан  сұлады.

Ү. Қорыту: 1. Ер Тарғынды және  Домбауылды суреттейтін жолдарды тауып оқы. Екеуін салыстырып айт.                                                             

2.  Кітаптағы суретке қарап осы оқыған жырмен байланысы бар деп ойлайсың ба?

ҮІ. Үйге тапсырма:  3-6 бет, жырды түсініп оқу, әңгімелеу. Бағалау.

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  № 2.   Тақырыбы:  Қамбар батыр. ( жырдан үзінді)

     Мақсаты:  Халық ауыз әдебиетіндегі Қамбар батыр жырымен таныстыра отырып, шығарманы толық талдауға жаттығуға баулу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; іздену, ойлау, өздігінен тұжырым жасауына сілтеу; берілген тапсырманы тез, тиянақты қабылдауына мүмкіндік туғызу.

    Сабақтың түрі: аралас.    Көрнекілігі: кітап, суреттер, сызбалар.

  Сабақтың ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тұжырымдау, тиянақтау  сезімін дамыту.

  Әдісі:  түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ-жауап.

  Сабақтың барысы:     І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, түгелдеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

          Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа  толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,  Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,  Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ.   Үй тапсырмасын сұрау. «Ер Тарғын» жырында қандай оқиға баяндалады? «Ер Тарғын» тұлпары қалай аталады? Жекпе-жекке Тарғынның аман қалу себебі неліктен деп ойлайсың?  Егер Ер Тарғын Домбауылдан жеңілсе, елдің жағдайы не болар еді?

ІІІ. Өткенді пысықтау:  Осы «Ер Тарғын» жырынан өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ. Жаңа сабақ:  1. Кіріспе. Бүгінгі сабақтан қазақтың қас батыры аты аңызға айналған Қамбар батыр туралы білеміз. Кітаптағы суретке қарап не айтар едіңдер?

  1. Оқулықпен жұмыс: Жырды  түсініп, іштей , тізбектей, жеке-жеке оқу.
  2. Кітаптағы суреттің осы оқыған жырмен байланысы бар ма? Қандай?
  3. Сөздік жұмыс: мына сөздерді қалай түсінесің?

                                Мазар – зират, мола.

                          Пешене – бақ, маңдай, тағдыр.

                          Шері – жолбарыс

                          Даусы жерді көшірді – даусы айналаны жаңғыртты.

Ү.Жаңа сабақты пысықтау: 1. Сұрақ – жауап:

 Қамбар батыр нені айтып уайымдады? Батыр өзінің қара қасқа атын жақсы көретінін оның қай сөзінен аңғаруға болады? Қамбар сияқты тағы қандай батырларды білесің?

  1. Үзіндіден жолбарыстың тұлпарға шабуыл жасаған кезіндегі кейпін суреттеген жолдардан теңеулерді тап.

                                                 Түгінің бәрін жатқызып,        Құлағын жымып жапырды.

                                                 Көріктей ашып ауызын,        Ырылдап жаман ақырды.

                                                 Даусы жерді көшіріп,             Нар маядай бақырды.

                                                 Бүркіттей жазып тырнағын,   Тұлпарға барып асылды.

  1. Қара қасқа аттың сыртқы түр – тұлғасы сипатталатын тұсын жырдан тауып оқы. Бұл жерде қандай көркем сөздер қолданылған?

(Мойның алтын табақтай,

Қамыстай екі құлағың. Төрт аяғың қазықтай,

Төңкерген кесе – тұяғың. Сұлулығың сүмбідей,

Жылқыға бітпес жануар, Сымбатың мен сияғың.)

ҮІ. Қорыту:  1. Жырдағы көркем сөздерді, әсірелеп айтылған сөздерді тауып, сызбаны толтыр.

Қара қасқа ат

әсірелеу

мойны

алтын табақтай

құлағы

қамыстай

Төрт аяғы

қазықтай

тұяғы

төңкерген кеседей

сұлулығы

сүмбідей

Прямоугольник: скругленные углы: Әсірелеу – бір нәрсені немесе оқиғаны күшейтіп, үлкейтіп айту дегенді білдіреді.

2.

 

 

ҮІІ.Үйге тапсырма: 6 – 8 бет, оқу, түсінігін айту, суретін салу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№  3. Тақырыбы:  Тайбурылдың шабысы  ( «Қобыланды батыр» жырынан үзінді)

  Мақсаты: Халық ауыз әдебиетіндегі Қобыланды батыр жырымен таныстыра отырып, шығарманы толық талдауға, үзіндідегі тілдің көркемдігі жөніндегі әсірелеу сөздерін тауып, тез түсініп, тиянақты қабылдауына мүмкіндік туғызу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; іздену, ойлау, өздігінен тұжырым жасауына сілтеу;

    Сабақтың түрі : аралас    Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу.

    Көрнекілігі:  кітаптағы суреттер, кесте, сызбалар.     

    Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

   ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қамбар батыр нені айтып уайымдады? Батыр өзінің қара қасқа атын жақсы көретінін оның қай сөзінен аңғаруға болады? Қамбар сияқты тағы қандай батырларды білесің?

 ІІІ. Өткенді қорыту. Оқушы өзінің салған суреттері бойынша әңгімелеп беруі.  Әсірелеу дегеніміз сонымен не болды? Сен қалай түсінесің?

   ІY. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық Батырлық жайында қандай  мақал-мәтелдер білесіңдер?

   Ү Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. Балалар біз соңғы кезде қандай батырлар жайлы білдік? Олар кімдер? Олардың тұлпарлары қалай аталады?

  Міне, балалар, бүгін біз Қобыланды батырдың тұлпары Тайбурыл жайлы білеміз.

  1. Қобыланды батыр жырынан үзінді оқып, балалардың үйден оқығандары болса әңгімелетіп жіберуге болады. (кітаптан)
  2. Надпись:            Батырлар жырлары әдебиетте эпикалық жырлар деп аталады. 

 

  1. Кітаппен жұмыс: Жырды  түсініп, іштей , тізбектей, жеке-жеке оқу.

Сөздік жұмыс: қосын – әскер. Сергіту сәті.

   ҮІ. Түсінгендерін тексеру:  1. Сұрақ – жауап: Жырда не сипатталады? Қобыланды батырдың тұлпары қалай аталады?

2.  талдау: Жырдан Тайбурылдың шабысын әсірелеп (күшейтіп) сипаттаған жерді тауып оқы. (Сонда бурыл гуледі...)

3. Көлге, тауға қатысты сипаттау сөздерді жырдан тауып, сызбаны дәптеріңе толықтырып жаз.

(қазды көл, қулы көл, желді көл.шалқар көл, қызды көл); (барлы тау, қарлы тау, Қаратау, Алатау)

   ҮІІ. Қорыту:  Батырлық жырларда қандай ұқсастық бар?

«Қамбар батыр» жырынан

«Қобыланды батыр» жырынан

Өлең сазы

Ырғағы

Көркем сөз

Әсірелеу

Теңеу....

 

 

 ҮІІІ Үйге тапсырма: 8-9 бет,суретін салу, оқу, әңгімелеу.

 

 

 

 

 

 

 

 

№4. Тақырыбы: Алпамыс батыр ( жырдан үзінді)

        Мақсаты: Халық ауыз әдебиетіндегі Алпамыс батыр жырымен таныстыра отырып, шығарманы толық талдауға, үзіндідегі тілдің көркемдігі жөніндегі әсірелеу сөздерін тауып, тез түсініп, тиянақты қабылдауына мүмкіндік туғызу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; іздену, ойлау, өздігінен тұжырым жасауына сілтеу;

     Сабақтың түрі: аралас   Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік

     Көрнекілігі: суреттер, кітап

     Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік

 Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік, оқушы зейінін сабаққа аудару.          Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа  толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламыз,   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,  Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: Жырда не сипатталады? Қобыланды батырдың тұлпары қалай аталады?

ІІІ. Өткенді пысықтау: Жырда қандай әсірелеу сөздерімен таныстық? Өзің салған суретің жайлы не айтар едің? Өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатымен, міндеттерін түсіндіру. (батырлық жайлы мақал – мәтелдер: «Сары май сасымас, батыр саспас.; Батыр жарасыз болмас. ;   Батыр ортақ, ер ортақ, Күн ортақ, ай ортақ. ; Батырдың қаһары – еліне қорған.  ; Батыр туса ел ырысы, жаңбыр жауса жер ырысы.»)

Ү. Жаңа сабақ:

1.      Кітаппен жұмыс: Жырды  түсініп, іштей , тізбектей, жеке-жеке оқу.

2. сұрақ – жауап:  Алпамыс шатырға кіргенде қандай көрініске тап болды? Тортай кім? Алпамыстың сұрағына не деп жауап береді? Алпамыс болмаған жеті жыл ішінде қандай өзгеріс болыпты? Ұлтан деген кім? Ол елге қандай қорлық көрсетіпті?

ҮІ. Білімдерін тексеру:    Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік

ҮІІ. Қорыту. Бүгін кім жайлы оқыдық? Жырдан келтірілген үзіндіні өз ойыңмен аяқтап айтып көр. Жырды «Алпамыс батыр» жырын оқып шығып, өз ойыңмен салыстырып көр.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1.Түсініп оқу, мазмұнын білу. 2.Бағалау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 5.  Тақырыбы: Батыр бала Бөген мен Шұбар ат. ( жырдан үзінді)

       Мақсаты: Бөген батыр жырымен таныстыра отырып, шығарманы толық талдауға, үзіндідегі тілдің көркемдігі жөніндегі әсірелеу сөздерін тауып, тез түсініп, тиянақты қабылдауына мүмкіндік туғызу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; іздену, ойлау, өздігінен тұжырым жасауына сілтеу;

      Сабақтың түрі : аралас    Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік.    Көрнекілігі: оқулықтағы суреттер, сызба, мақал- мәтелдер.

     Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару. Барлығы: 

                   Күн жарығын алақанға саламын,

                   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

                   Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

 ІІ .  Үй тапсырмасын сұрау:  Алпамыс шатырға кіргенде қандай көрініске тап болды? Тортай кім? Алпамыстың сұрағына не деп жауап береді? Алпамыс болмаған жеті жыл ішінде қандай өзгеріс болыпты? Ұлтан деген кім? Ол елге қандай қорлық көрсетіпті?

ІІІ.  Өткенді қорыту:  Қандайбатырлармен таныстық? Олардың  тұлпарларының аттары қалай аталады? Олардың қандай ұқсастығы, айырмашылығы бар деп ойлайсың?

 ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық, оқушы көңілін сабаққа аудару.

 Ү. Жаңа сабақ: 1. Кітаппен жұмыс:  Жырды  түсініп, іштей , тізбектей, жеке-жеке оқу.

2.  Шұбар ат неліктен жүргісі келмеді деп ойлайсың? (балаша аунап, шөбі қалың жерге оттап, боз балаша шапқылап жүгіргісі келді).  

  «Түсінде аян берді» дегенді қалай түсінесің? (түсінде көру). 

 3.  іздену: Шұбардың сырт бейнесін суреттеу үшін қандай сөздер қолданылған? (Сауырына қарасаң, Төңкерген қара қазандай. Ту сыртына қарасаң, ...       Салып қойған көпірдей)

 ҮІ.Сергіту сәті.

ҮІІ. Білімдерін тексеру: 1. Жырдан өзіңе ұнаған тұсын мәнерлеп оқып бер. 2. Сызба бойынша жырдағы Шұбар атты суреттейтін әсерелеу сөздерді дәптеріңе жаз.

 

Шұбар ат

әсірелеу

аяғы

Төрт аяғы тең жорға, Әр аяғы келідей

шекесі

Он екі құлаш Шұбар ат

сауыры

Төңкерген қара қазандай

ту сырты

Суда жүзген сазандай

құлағы

Қиып қойған оюдай

Екі көзі

Парлап жанған шырақтай

танауы

Түбі түскен шелектей

Бауыр еті

Мал жайлауы даладай

омырауы

Салып қойған көпірдей

 

ҮІІІ.  Қорыту: Бүгін қандай тақырып  өттік?  Осы оқыған жырлардың барлығына сай ортақ ұйқасы, ырғағы, өлеңнің сазы жайлы не айтар едің?

ІХ .  Үйге тапсырма: Шұбар аттың суретін сал, оқы, жырдан өзіңе ұнаған жерін жаттап ал.  Бағалау.

 

 

 

 

 

 № 6. Тақырыбы:  Аңыздар. Алдаркөсе мен Шықбермес Шығайбай

Мақсаты: Аңыз жанры туралы түсінік қалыптастыру; сөздік қорын, тіл байлығын дамыту, адалдыққа тәрбиелеу; іздену, ойлау, өздігінен тұжырым жасауға баулу.

Сабақтың түрі : аралас    Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік

Көрнекілігі: оқулық, суреттер, сызбалар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Шұбар ат неліктен жүргісі келмеді деп ойлайсың? (балаша аунап, шөбі қалың жерге оттап, боз балаша шапқылап жүгіргісі келді).  «Түсінде аян берді» дегенді қалай түсінесің? (түсінде көру).

ІІІ. Өткенді қорыту: Шұбардың сырт бейнесін суреттеу үшін қандай сөздер қолданылған? Сенің алған әсерің?

ІҮ.Мақсат қою кезеңі:  Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.  Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, біз 2 – 3 кластарда қандай аңыздармен таныстық? (Қожанасыр мен ашқарақ, қажанасыр мен Алдаркөсе, Бетпақдала   Ақселеу Сейдімбек. (аңыз), Алдардың айласы  (аңыз)). Міне, балалар, сонымен Алдаркөсе деген кім екен? Ол туралы не білесіңдер?

Ү. Жаңа сабақ:  1. Аңыз көбінесе тарихта болған адамның басына құрылатын шығарма. Аңыз әңгімеде өмірде шын болған адамның басынан өткен жайттар мен қиял- ғажайып оқиғалар араласып келеді. Қазақ аңыздарында Асанқайғы, Жиренше, Қорқыт сияқты ерекше жандар мен Алдаркөсе сияқты ел ішінен шыққан қарапайым адамдар туралы оқиғалар айтылады. Алдар жөнінде ел аузында айтылатын күлдіргі аңыздың бірі – Шықбермес Шығайбайды алдауы. (Балаларға аңыз ерекшелігін мына сызба арқылы түсіндіруге болады)

Аңыз дегеніміз

Кейіпкелері

Ерекшелігі

Тарихта болған адамдар іс- әрекеті баяндалады

Асанқайғы,Жиренше,Қорқыт,

Қожанасыр, Алдаркөсе

Шындық пен қиял – ғажайып оқиға араласып келеді

 

2.      Оқу, іштей оқу, тізбектей оқу, тауып оқу.

3.      Сөздік жұмыс: Тауы шағылыпты – іске аспапты, Әккіленіп алған – қуланып алған, түзге – далаға.

4.      Аңыздың басында Шықбермес Шығайбай туралы оқығаныңда көз алдыңа қандай адам елестеді? Шықбермес Шығайбайды алдау үшін Алдар қандай қулық ойлап тапты? Шығайбайдың үй іші түгелімен сараң адамдар екенін олардың қандай әрекеттерінен, қандай сөздерінен байқауға болады? Бүгінгі күні Шығайбай секілді адамдар бар ма?

ҮІ. Түсінгендерін тексеру: Алдар Шығайбайдың үйіне кіріп келгенде жасырып қойған дүниелерін неге теңегенін тап.

-         Жыланның жуандығы қандай?

-         Байдың тығып қойған қазысындай.

-         Жыланды ұрған тастың  үлкендігі қандай?

-         Бәйбіше астындағы қойдың басындай.

-         Былш етіп иленіп түскенін неге теңейді?

-         Тоқал астындағы қамырға.

-         Сақалының жұлынғанын неге теңейді?

-         Қызы тығып қойған тырнаның жүніне.  Бұл жерде сызба арқылы тапсырма орындауына болады.

                                                      Жабықтан сығалауы,аңдуы

                                                      Ет орнына шандыр турап қоюы       

               Алдардың                    Ыстық нанды, торсықтағы айранды алдап алуы

       айласы                        Атқа бор жағып қоюы

                                                                  Бізбикені алып кетуі

 

ҮІІ. Қорыту: Бүгінгі күні Шығайбай секілді адамдар бар ма? Алдар Шығайбайдың үйіне кіріп келгенде, жасырып үлгірген тамақтарды дәл тауып, оларды нелерге теңегенін дәптерге жаз.

(қазы, иленген нан, қойдың басы, тырна) теңеуі: (қазы – жыланның  жуандығындай, қойдың басы – ұрып жіберген тастай, былш еткені – иленген нандай, тырнаның жүнін жұлуы – сақалым жұлынсын)

Надпись: Теңеу дегеніміз екі нәрсенің ортақ сипатын, белгілерін табу, ұқсату.
 

 

 


Егер сен Шығайбай орнында болсаң, не істер едің?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Оқу, әңгімелеу.2.Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№7.  Тақырыбы: Өнерлі жігіт (Әл – Фараби туралы аңыз)

Мақсаты:  Әл – Фараби өмірі жайлы түсінік бере отырып, мәтінді  түсініп оқуға үйрету; тілін , ой өрісін дамыту; білімділікке, ізденімпаздыққа,мейрімділікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас    Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Аңыздың басында Шықбермес Шығайбай туралы оқығаныңда көз алдыңа қандай адам елестеді? Шықбермес Шығайбайды алдау үшін Алдар қандай қулық ойлап тапты? Шығайбайдың үй іші түгелімен сараң адамдар екенін олардың қандай әрекеттерінен, қандай сөздерінен байқауға болады?

ІІІ. Өткенді қорыту: Бүгінгі күні Шығайбай секілді адамдар бар ма? Егер сен Шығайбайдың орнында болсаң, не істер едің? Теңеу дегеніміз не?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық. Әл – Фараби  туралы не білесің? ә/  Сергіту сәтін өткізу.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Аңызды түсініп, теріп оқу. 2. Сөздік жұмыс: Дихрем – теңге деген сияқты ақшаның аты, Дәруіш – ел кезіп жүретін адам, Делдал – екі жақты келісімге келтіретін кісі.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Жігіттің қандай өнері Әл – Фарабиге ұнап қалды деп ойлайсың? Әл – Фараби жігітке қандай ұсыныс айтты? Ондағы мақсаты не?

2. Әл – Фарабидің әрекетіне қарсы айтылған сөзді тауып оқы. (Мына диуана дәруіштің дені сау ма? ...).

ҮІІ. Қорыту: Сөзжұмбақ шешу.(«Өнерлі өрге жүзеді»). Дәптеріңе жаз, жаттап ал. Мақалдың аңызға қатысы бар ма?

ҮІІІ .Үйге тапсырма:1. Әл Фараби туралы деректер іздеп тауып, дәптеріңе мына сызбаны толтырып жаз.

Әбу Насыр әл – Фараби кім?

Ол туралы не білесің?

 

 2.Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 8. Сабақтың тақырыбы: Қорқыт. (аңыз)

Сабақтың мақсаты:  қорқыт ата жайлы аңызбен таныстыру, түсініп оқуға, түсінгенін әңгімелеуге, ойын толық жеткізе білуге үйрету; сөйлемді дұрыс құрастырып, сұраққа толық жауап  беруге дағдыландыру. Ертегі мен аңызды ажырата білуге, зерек болуға, терең ойлауға баулу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ. Сабақтың көрнекілігі Суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

 ІІ.Өткенді сұрау: Жігіттің қандай өнері Әл – Фарабиге ұнап қалды деп ойлайсың? Әл – Фараби жігітке қандай ұсыныс айтты? Ондағы мақсаты не?

ІІІ. Өткенді қорыту: Әбу Насыр әл – Фараби кім? Ол туралы не білесің? Қандай мақалды таптық? Ол не жайлы? Сенің ойың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Қарақожаұлы Қорқыт ата (ҮІІІ – ІХ ғасырларда өмір сүрген) – ақын, жырау, қобызшы, өз дәуірінің ойшылы болған адам. Қорқыт туралы аңыздар тек қазақта ғана емес, өзге елдерде: түркімен, әзірбайжан елдерінде де көп айтылады. 2. Мәтінді түсініп, теріп оқу. 3. Қорқытты қандай сауалдар көп ойландырады? (Ажал жайындағы ой қатты толғандырады, адамдар неге өледі?) Қорқыт түсінде не көрді?(ажал) Ол қандай сөзді байқаусызда айтып қалады? (Өгізшесі байлауын үзіп кеткенде. Өліп қалайын, бірақ іздеп тауып аламын.)

  ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бұл шығарманың аңыз екенін қандай оқиғаларды оқығанда білуге болады? Тауып оқы. Ертегі мен аңыздың айырмашылығы неде? 2. Аңызда кездесетін жер – су аттарын дәптеріңе жаз.(Бетпақдала, Сарыарқа, Сырдария, Қармақшы)

  ҮІІ. Қорыту: Бүгінгі сабақтан кім жайлы білдік? Қорқыттың күйін аң – құс, жел, өзен қалай тыңдайды, соны мына сызба бойынша жаз.

                                                                        Қайтеді?

                       Құстар                                                      ұшуын тоқтатады

                       Жел                                                          соғуын доғарады

                       Аң – құс                                                  Сырдарияның жағасына келеді

                       Өзен                                                        оқтын – оқтын ағысын тоқтатады.

 

  Аңыз бойынша Қорқыттың  өмірі қалай аяқталады?  Үйге тапсырма: 1. оқу, түсінігін айту.  2.Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 9.  Сабақтың тақырыбы: Ертегілер. Бес ешкі.

Мақсаты: Халық ауыз әдебиетінің бір түрі ертегілер жайлы түсінік беріп, түсініп оқуға, ойланып сөйлеуге, ойын толық жеткізе білуге үйрету; сөздік қорын, тіл байлығын дамыту; адалдыққа, шыншылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, іздену, әңгімелеу.

Көрнекілігі: оқулық, сурет, сызба.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.                    Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

         Бәрін ұғып алыңдар, ертегіге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Қорқытты қандай сауалдар көп ойландырады? (Ажал жайындағы ой қатты толғандырады, адамдар неге өледі?) Қорқыт түсінде не көрді?(ажал) Ол қандай сөзді байқаусызда айтып қалады? (Өгізшесі байлауын үзіп кеткенде. Өліп қалайын, бірақ іздеп тауып аламын.)

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Қорқыттың күйін аң – құс, жел, өзен қалай тыңдайды? Өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық. Ертегі дегеніміз не? Қандай ертегі білесіңдер?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Ертегілер халық ауыз әдебиетінің бір түрі болып есептеледі. «Ертегі» деген аты ертедегі, ерте кездегі деген сөздерден туған. Қазақ ертегілерінің бәрі әдетте «Ертеде бір бай болыпты», «Ертеде бір хан болыпты», «Ертеде бір кемпір мен шал болыпты» деп басталады.

2. Ертегінің қандай түрлерін білесіңдер?

 

 

 

 

 

 


«Бес ешкі» ертегісін оқысақ, ертегінің үшінші түрін оп – оңай табамыз.

3. Ертегіні түсініп оқу.  4. Сөздік жұмыс: Аят оқы – құран оқы, Иманыңды айта бер – құдайыңа сыйына бер, Шықшыты – жақ сүйектің шығыңқы келген төменгі тұсы, Бас сауғалау – өз басын алып қашу; өз басына азаттық сұрау; Зауал – сазайын тартқызу, жазасын беру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ертегі қалай басталады? Кедейдің далада боранда қалған малына не кез болады? Кедей малын қалай шақырады? Олар өз бастарын қорғау үшін не істегендерін қалай айтады?  2. Ұлып соққан қарлы боранда малдардың жасаған әрекеттерін тауып оқы.(ешкілері тасқа келіп ықтайды, тоқтысы көкпектің түбіне...,қамыстың арасындағы құдыққа күмп етеді...,). Қасқырдың өлейін деп жатып өкінген сөзін тап. Кедей малдарын қалай шақырғанын тауып оқы. Өзіңнің малыңды қалай шақырасың? 3. Диалогті рөлмен оқу.

ҮІІ. Қорыту: Бүгін қандай тақырып өттік? Адалдық, шыншылдық дегенді қалай түсінесің? Суретпен жұмыс: Суреттен нені көріп тұрсың? Ертегі саған ұнады ма? Несімен ұнады ? бұл ертегінің қай түріне жатады деп ойлайсың?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: ертегіні оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау

 

 

 

 

 

 

 

№ 10. Тақырыбы: Сатқын жапалақ. (ертегі)

Мақсаты: халық ауыз әдебиетінің бірі ертегі жанрының ерекшелігімен таныстыра отырып, оқушыны адалдыққа, батылдыққа, нысапшылыққа тәрбиелеу; ертегідегі оқиға желісінің байланысын, ертегідегі кездесетін оралымды сөз мағынасын ұғындыру арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру.

Ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тілдік сезімді дамыту. Сабақтың түрі : аралас

Көрнекілігі: оқулық,  сурет, сызба. Әдісі:  сұрақ-жауап, талдау, іздену, әңгімелеу.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Ертегі қалай басталады? Кедейдің далада боранда қалған малына не кез болады? Кедей малын қалай шақырады? Олар өз бастарын қорғау үшін не істегендерін қалай айтады?

ІІІ. Өткенді пысықтау. Адалдық, шыншылдық дегенді қалай түсінесің? Суреттен нені көріп тұрсың? Ертегі саған ұнады ма? Несімен ұнады ? Бұл ертегінің қай түріне жатады деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі.  1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық . үкі, жапалақ туралы жұмбақ шешу. Бүгін, міне, осы үкі, жапалақ туралы ертегі оқимыз.

Ү. Жаңа сабақ. Ертегіні түсініп оқу, сұрақтарға жауап  алу, сөздік жұмыс жүргізу

ҮІ. Білімдерін тексеру. 1.  Сұрақ – жауап: Сүлеймен патша қандай бұйрық береді? Үкі інілері Байғыз бен Жапалақты қайда жасырады? Құстарды қыру міндеті кімге жүктеледі? Жапалақ Байғыз інісіне қандай опасыздық жасайды? Ертегіде қандай құстардың аты аталады? (Байғыз, үкі, жапалақ, самұрық,көкжендет). 2. Дәптермен жұмыс:  а) Сүлеймен патшаның жарлығын сызба бойынша дәптеріңе жаз.

                                                                                                          Неден салынсын? 

                                                                              Әдемі қырналған ақ  сүйектен        

   Сүлеймен патшаның сарайы                          Ылғи да бас сүйектен      

                                                                              Сарғаймаған жас сүйектен

                                                                              Адамдар мен құстардың бас сүйегінен

                    

ҮІІ Қорыту. Бүгін қандай тақырып өттік? Кімдер және не жайлы? Сүлеймен патшаға қандай мінездеме беруге болады? Ертегі арқылы адам бойындағы қандай кемшіліктер сыналады? Бұл ертегінің қандай түріне жатады? Ертегідегі Көкжендеттің, Жапалақтың, Үкінің сөйлеген сөзіне, істеген әрекетіне қарап, үшеуіне мінездеме бер.

ҮІІІ Үйден: 1. Түсініп оқу, көкжендеттің Үкіге айтқан сөзін тауып, дәптеріңе жазып ал.

2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 11.  Тақырыбы:  Ғажайып бақ.

Мақсаты: халық ауыз әдебиетінің бірі ертегі жанрының ерекшелігімен таныстыра отырып, оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; ертегідегі оқиға желісінің байланысын, ертегідегі кездесетін оралымды сөз мағынасын ұғындыру арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру.

Ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тілдік сезімді дамыту. Сабақтың түрі : аралас

Көрнекілігі: Оқулық,  сызба. Әдісі: сұрақ-жауап, әңгімелеу, ойланып табу.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушы зейінін сабаққа аудару. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:  : Сүлеймен патша қандай бұйрық береді? Үкі інілері Байғыз бен Жапалақты қайда жасырады? Құстарды қыру міндеті кімге жүктеледі? Жапалақ Байғыз інісіне қандай опасыздық жасайды? Ертегіде қандай құстардың аты аталады?

ІІІ. Өткенді қорыту:  Сүлеймен патшаға қандай мінездеме беруге болады? Ертегі арқылы адам бойындағы қандай кемшіліктер сыналады? Бұл ертегінің қандай түріне жатады? Ертегідегі Көкжендеттің, Жапалақтың, Үкінің сөйлеген сөзіне, істеген әрекетіне қарап, үшеуіне мінездеме бер.  Қалай ойлайсың сенің жағымсыз мінезің көп пе?

 ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1.  Балалар, қалай ойлайсыңдар, ертегі қалай басталушы еді? «Ғажайып бақ» ертегісі не жайлы деп ойлайсыңдар? 2. Ертегіні түсініп, жалғастырып, тізбектеп оқу. 3. Сөздік жұмысМиуа – жеміс, Ділда – алтын ақша, Қызылшыл – жылтырағанға құмар, пайданы көздегіш.

ҮІ. Түсінгендерін тексеру: 1. «Ғажайып бақ» ертегінің қай түріне жатады? (қиял – ғажайып). Асан мен Қасеннің адал достығын қандай істері мен әрекеттерінен байқауға болады? Қария ең кіші шәкіртіне неліктен риза болды? Тапсырма: ертегіден нақыл сөзді тауып, мағынасын түсіндір. ( «Жасы кіші болса да, ақылы артықты аға тұт») ; Ауылына жақындаған кездегі жігіттің ішкі ойын, уайымын ертегіден тауып оқы; төрт шәкірттің шешімін тауып оқып, өз шешіміңдідәптерге жаз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


ҮІІ .Қорыту: Бүгін қандай тақырып  өттік? Бұл ертегіден халықтың қандай арман – тілегін байқадың? Адамдардың игілігі үшін ғажайып баққа сен тағы не қосар едің? Ертегіні қандай бөлімдерге бөлуге болатынын ойланып, ары қарай жоспар құрып жаз.

  1. Асан мен Қасеннің алтын тауып алуы.
  2. Қариядан ақыл сұрауы.
  3. Қарияның шәкірттерінің жауабы.
  4. Ғажайып бақтың орнауы.

ҮІІІ. Үйге тапсырма:  ертегіні оқу, суретін салу. Бағалау.

 

 

 

№ 12. Тақырыбы:  Шешендік сөздер.  Төле бидің төрелігі. Халқыңа адал бол.

Мақсаты: халық ауыз әдебиетінің бірі шешенді сөздер жанрының ерекшелігімен таныстыра отырып, оқушыны адалдыққа, тапқырлыққа, шешендікке тәрбиелеу;  сөз мағынасын ұғыну арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру.

Ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тілдік сезімді дамыту. Сабақтың түрі : аралас

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сызба.

Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:  Сабаққа даярлық. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,  Жан  дүниемде күн нұрлы   Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Ертегіні  жоспар бойынша әңгімелеп бер.

  1. Асан мен Қасеннің алтын тауып алуы.
  2. Қариядан ақыл сұрауы.
  3. Қарияның шәкірттерінің жауабы.
  4. Ғажайып бақтың орнауы.

 ІІІ. Өткенді қорыту:  Ғажайып бақ» ертегінің қай түріне жатады? (қиял – ғажайып). Асан мен Қасеннің адал достығын қандай істері мен әрекеттерінен байқауға болады? Қария ең кіші шәкіртіне неліктен риза болды? Бұл ертегіден халықтың қандай арман – тілегін байқадың? Адамдардың игілігі үшін ғажайып баққа сен тағы не қосар едің? 

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ:

  1.Шешендік сөздер – қазақ ауыз әдебиетінің бір түрі. Шешендік сөздер деп халыққа танымал болған тұлғалардың тапқыр сөздерін айтамыз.

           Халық арасында шешендігімен, тапқырлығымен елге ерекше танылған Төле би, Қаздауысты Қазбек би, Әйтеке би, Малайсары би, Сырым батыр, Бөлтірік шешен, Байсерке шешен, т.б. атақты шешендер болған.

   2. Төле бидің  даналығы, шешендік тапқыр сөздері, мақал – мәтел, нақылдары ел арасында кең таралған. Елдің азаматтары Меккеге барса да, жауға шапса да, би болса да, Төле бидің өзгеден айрықшылығы – өте адал адам болған. Егер адал болмаса, бүкіл қазақ батырлары алдына барып бата алар ма еді?..

3. түсініп оқу, сөздік жұмыс: Қолшоқпар – біреудің сөзін сөйлеп, айтқанын істейтін адам. Тізе бүгу – бағыну. Құлдық ұру – тәуелді болу, құл болу.

 ҮІ. Түсінгендерін тексеру: 1. Жоңғар – қалмақ билеушісі кім? (Қалдан Серен). Ел басшылары Күлтөбенің басына не үшін жиналады? Қарабек батыр қандай ұсыныс жасайды? 2. Күлтөбе басында айтқан Төле бидің төрелік сөзін тауып оқы.

3. Берілген ұйқас бойынша бір шумақ өлең құрастырып көр.

Уа, көсіле шабар жерің бар,

Қол боларлық елің бар.

Жау шапқанда қорғайтын

Ту көтерер ерің бар.

ҮІ. Қорыту. 1. Төле би қандай төрелік сөз айтады? Бұл төрелік сөзден көңіліңе не түйдің? Қалай ойлайсың, Жетес Төле биден неліктен естен кетпес бір сөз айтуды өтінді? Бұл әңгіме арқылы айтушы бізге не дегісі келген?

2. Төле бидің шешендік сөзіне сүйеніп, бір шумақ бата – өлең жазып көр.

Бір үйдің баласы болма!                            Бір елдің атасы болма!

Көп үйдің санасы бол!                               Бар елдің данасы бол!

ҮІІ. Үйге тапсырма:1. оқу, өзіңе ұнаған үзіндіні жаттап ал. 2.бағалау

 

 

№13. Тақырыбы: Бөлтірік шешеннің тапқырлығы.

Мақсаты:  шешен Бөлтірік Әлменұлының тапқырлығымен, екшелігімен таныстыра отырып, оқушыны адалдыққа, тапқырлыққа, шешендікке тәрбиелеу;  сөз мағынасын ұғыну арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру; сөздік қорын дамыту.

Ұстанымдары: жүйелілік, тілдік сезімді, шешенділікті дамыту. Түрі: аралас сабақ.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: сурет.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Шешендік сөздер деп нені айтамыз? Жоңғар – қалмақ билеушісі кім? (Қалдан Серен). Ел басшылары Күлтөбенің басына не үшін жиналады? Қарабек батыр қандай ұсыныс жасайды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Күлтөбе басында айтқан Төле бидің төрелік сөзін тауып оқы. Бұл төрелік сөзден көңіліңе не түйдің? Қалай ойлайсың, Жетес Төле биден неліктен естен кетпес бір сөз айтуды өтінді? Бұл әңгіме арқылы айтушы бізге не дегісі келген?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

 Ү. Жаңа сабақ: 1. Бөлтірік Әлменұлы бала кезінен – ақ ақындық, шешендік сөз өнеріне бейім болған. Есейген шағында ел арасындағы жер, су, тұрмыс жағдайы жөніндегі талас, дауларға араласып, әділ төрелігін асқан шешендікпен айтқан. Сондықтан да оны халақ қалап би сайлаған. 2. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Сөздік жұмыс. Дәптермен жұмыс: жұмбақты тауып жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Тезек төре қандай жұмбақ жасырды? Бөлтірік шешен оны қалай шешті? Мәтіннен тауып оқы.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта кім жайлы білдік? Бұндай адамдарды халықта қалай атайды?  Сен бұл жұмбақты басқаша қалай шешер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, өзіңе ұнаған үзіндіні жаттап ал.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.09.2013

Тақырыбы: Сырым шешен

Мақсаты:  Шешен Малайсары мен Сырым шешеннің тапқырлығымен, екшелігімен таныстыра отырып, оқушыны тапқырлыққа, шешендікке, үлкенді сыйлауға тәрбиелеу;  сөз мағынасын ұғыну арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру; сөздік қорын дамыту.

Ұстанымдары: жүйелілік, тілдік сезімді, шешенділікті дамыту. Түрі: аралас сабақ.

 Әдісі:  іздену, сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу.

 Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгелдеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Балалар, сендерге қандай үзінді ұнады? Кім жатқа айтар екен? Тезек төре қандай жұмбақ жасырды? Бөлтірік шешен оны қалай шешті?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сен бұл жұмбақты басқаша қалай шешер едің?

ІҮ .Мақсат қою кезеңі: сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Батаны не үшін береді деп ойлайсың? Егер саған бата бер десе қалай бата берер едің? Ойланып көрдің бе?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Мәтінді өздігінен оқытып, әңгімелеу. 2. Малайсарының Сырымға берген батасын тауып оқы. Қалай ойлайсың неге жасың жетпіске жетпесін деп айтты? Малайсарының көрген қиындықтарын тауып оқы.

ҮІ. Түсінгендерін тексеру: Сырым Малайсарыға не сыйлады? (кілем жабылған қара нар) Малайсарының Сырымға айтқан шешендік сөздерінен не түсіндің? Өз сөзіңмен айт. Сырым Малайсарыға неге ренжіді? Малайсарының қиындықтарын сен қалай түсіндің? Дәптеріңе жазып ал. (жастық кездегідей шауып жүре алмайды, бірдеңе дұрыс болмаса үйдегілермен сөзге де келіп қалу, сөз талас та болуы, жалғыздықтың келуі, өзі еңбектенбегеннен кейін кісі қолына қарау, қартайған соң аурудыңда  көбеюі ...)

ҮІІ. Қорыту:  Сен досыңа қандай бата – тілек айтар едің? 

ҮІІІ. Үйге тапсырма:  мәтінді түсініп оқу, әңгімелеу, бата жазып келу. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 15.   Тақырыбы:  Қазбек бидің шешендігі.

Мақсаты:  Шешен Қазбек бидің тапқырлығымен, екшелігімен таныстыра отырып, оқушыны тапқырлыққа, шешендікке, үлкенді сыйлауға тәрбиелеу;  сөз мағынасын ұғыну арқылы ойлау қабілетін, байқағыштығын жетілдіру; сөздік қорын дамыту.

Сабақтың түрі: аралас. Көрнекілігі: кітап,суреті, сызба, кесте.

Әдісі:  түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. . Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, сұрау. Сырым Малайсарыға не сыйлады? (кілем жабылған қара нар) Малайсарының Сырымға айтқан шешендік сөздерінен не түсіндің? Өз сөзіңмен айт. Сырым Малайсарыға неге ренжіді? Малайсарының қиындықтарын сен қалай түсіндің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сен досыңа қандай бата – тілек айтар едің?  

ІҮ. Жаңа сабақ:  1. Кіріспе: Қазбек бидің қандай өсиетін 3 класта оқыдық? Мәтінді түсініп , іштей, жалғастырып, рөлмен  оқу; шешендік сөздерге көңіл бөлу. Қазбек бидің сұрақтарына берілген жауапты тауып оқы. Сөздік жұмыс: Кемеңгер кісі – дана, данышпан адам. Несиебұл жерде: берген тәрбиенің жемісі. Жанары таю – көзі нашар көру.

Ү.Жаңа сабақты пысықтау: 1. Төле би Қазбектен не сұрады? Қазбек бидің алыс, жақын, тәтті деп жұмбақтап сұрағаны нелер екен? Қазбек бидің сөзге шешен, тапқыр екенін жұмбақтап сұраған қай сөздерінен байқауға болады?(Әкеме жете туған баласы болармын. ... Төле биге қойған сұрағынан оның тапқырлығын, шешендігін білуге болады.)

ҮІ. Қорыту:  Кестемен жұмыс: зер сал, өз ойыңды тұжырымда. Төле бидің Қазбекке қайырған жауабының мәнін кестегесүйеніп жаз.

Надпись: Сұрақтары Надпись: Жауаптары Надпись: Мәні
 

 

 


Надпись: Төле биНадпись: Қазбек                          Алысыңыз  қандай?                               Алысым жақын.          Жақыннан көру                                                                                                                     

                         Тәттіңіз қандай?                                     Тәттім сирек.               Ұйқысының сирегені

                         Несиеңіз қандай?                                   Несием өсіп жатыр.    Балаларының күтімі

ҮІІ.Үйге тапсырма: .  Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№  16. Тақырыбы: Айтыстар. Иесі мен сиырдың айтысы.

Мақсаты: Оқушыларға халық ауыз әдебиетінің бір түрі айтыс жайлы түсінік беріп, оның әр түрлі екенділігі жайлы айта отырып, сабақтың тақырыбын ашу, мазмұнын игеру, біліктілігін арттыра түсуге көмек беру, жағдай жасау; ойын толық жеткізіп сөйлеу дағдылары мен  сөздік қорын дамыту.   

    Сабақтың түрі : аралас Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу.

    Көрнекілігі:  кесте, жануарлар суреті.   

    Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін сабаққа аудару. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:  Төле би Қазбектен не сұрады? Қазбек бидің алыс, жақын, тәтті деп жұмбақтап сұрағаны нелер екен? Қазбек бидің сөзге шешен, тапқыр екенін жұмбақтап сұраған қай сөздерінен байқауға болады?

ІІІ. Өткенді қорыту: Сонымен, балалар, қандай шешен бабалар жайлы білдік? (Төле би, Бөлтірік, Малайсары, Қазбек би). Тағы кімдерді білесің? Осы бөлімнен өзіңе қандай әсер, қандай ұстаным алдыңдар?

ІY. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық . Айтыс – халық ауыз әдебиетінің бір түрі. Айтыс дегеніміз екі ақынның арасындағы сөз жарысы. Айтыстың бірнеше түрі болады.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. Айтыстың қандай түрлері бар екенін білесің бе?

 

 

 

 

 

 

 


2. Мәтінді түсініп оқу, рөлмен оқу; Сергіту сәті.

   ҮІ. Түсінгендерін тексеру: сұрақ – жауап: Бұл айтыстың қай түріне жатады деп ойлайсың? Иесі мен сиыр арасында қандай дау – дамай болды?  

   ҮІІ. Қорыту: Сен бұл дауды қалай шешер едің?

   ҮІІІ Үйге тапсырма 1.айтысты түсініп оқып, әңгімелеу. 2.  Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 17. Тақырыбы: Ақындар айтысы. Шөже мен Орынбай.

        Мақсаты: халық ауыз әдебиетінің бір түрі айтыс дегеннің не екендігі, ақындардың арасындағы сөз жарысы жайлы, айтыстың бірнеше түрлері болатындығы жөнінде айта отырып, мәнерлеп түсініп оқуға, ойын қорытып, түсінгенін еркін жеткізуге үйрету; дұрыс сөйлем құра отырып, өздігінен жұмыс істей білуге дағдыландыру; өнер, білімнің қажеттілігін айта отырып, білімділікке, бірлікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас Әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, ізденушілік, өзіндік.                

Көрнекілігі: суреттер, кесте.   

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік, оқушы зейінін сабаққа аудару. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: Айтыстың қандай түрлері бар екен? «Иесі мен сиырдың айтысы»  айтысы айтыстың қай түріне жатады деп ойлайсың? Иесі мен сиыр арасында қандай дау – дамай болды?   

ІІІ. Өткенді пысықтау: Сен бұл дауды қалай шешер едің? Сеніңше бұлардың қайсысы дұрыс айтып отыр? Неге?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатымен, міндеттерін түсіндіру. Айтыс дегеніміз не екен?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Шөже атығай – қарауыл елін аралап жүргенде, жұрт айтыстыру үшін Орынбай ақынды Шөженің үстіне алып кіреді. Екі көзі бірдей су қараңғы Шөже Орынбайдың келгенін сезіп, сөз бастапты...  2. Кітаппен жүмыс: айтысты іштен, рөлмен, жалғастырып оқу. Әр шумақта не жайлы айтылғанын талдау.

ҮІІ. Білімдерін тексеру: 1. Шөже мен Орынбайдың арасындағы айтыс айтыстың қай түріне жатады? Бұл айтыста кім жеңді деп ойлайсың? Шөже Орынбайдан бір көзіңді бер деп неліктен сұрады? Шөже қандай мақал айтты? 2. Сергіту сәті.

ҮІІ. Қорыту. Бүгін қандай тақырып  өттік? Айтыста сөзден ұстап, тапқырлық танытқан кім? (Шөже).  Бұл адамдарды кімдер деп айтуға болады?(шешендер).  Шөже өздерін біз кімбіз деді? (мен сезімтал, сен көреген). Саған бұл айтыс ұнады ма?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1.Түсініп оқу, мазмұнын білу. 2.Бағалау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 18.  Тақырыбы: Жұмбақ айтыс.

       Мақсаты: халық ауыз әдебиетінің бір түрі жұмбақ айтыс туралы айта отырып, мәнерлеп түсініп оқуға, ойын қорытып, түсінгенін еркін жеткізуге үйрету; дұрыс сөйлем құра отырып, өздігінен жұмыс істей білуге дағдыландыру; өнер, білімнің қажеттілігін айта отырып, білімділікке, тапқырлылыққа, сөздің түбіне жете білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу, іздену.

Көрнекілігі: оқулық, сызба, мақал- мәтелдер.

Сабақтың барысы:  І.Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.                    Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

  Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

 ІІ .  Үй тапсырмасын сұрау: . Шөже мен Орынбайдың арасындағы айтыс айтыстың қай түріне жатады? Бұл айтыста кім жеңді деп ойлайсың? Шөже Орынбайдан бір көзіңді бер деп неліктен сұрады? Шөже қандай мақал айтты?

 ІІІ.  Өткенді қорыту: Айтыста сөзден ұстап, тапқырлық танытқан кім?  Бұл адамдарды кімдер деп айтуға болады?  Шөже өздерін біз кімбіз деді?  Саған бұл айтыс ұнады ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Сонымен айтыстың қандай түрлерімен таныстық? (жан – жануарлар айтысы, ақындар айтысы). Бүгінгі сабақта сол айтыстың бір түрі «Жұмбақ» айтысымен танысамыз.

 Ү. Жаңа сабақ: 1. Кітаппен жұмыс: айтысты іштен, рөлмен, жалғастырып оқу. Әр шумақта не жайлы айтылғанын талдау. 2. Сөздік жұмыс: Несібе – сыбаға, ризық, үлес. Болсын тамам – бітсін, аяқталсын. Сапарғали мен Нұржанның айтысы айтыстың қай түріне жатады? (жұмбақ айтысқа). 3. Сергіту сәті:

ҮІ. Жаңа сабақты қорыту: 1. Жұмбақ айтысының дәстүрлі (жай) жұмбақ айтып, шешуден қандай айырмашылығы мен ұқсастығы бар ма ? (ақындар арасындағы бір – біріне сөз жарыстыру арқылы жұмбақтауы). 2. Сапарғалидың бірінші жұмбағының шешуін тауып, дәптеріңе жаз.

 

Жұмбақ

Бұл не?

Жансыз бір аяқ

Қалам

Теңіз

Қағаз

Сайрап жатқан жол

Жазу

 

ҮІІІ.  Қорыту: Бүгін қандай тақырып  өттік? Сапарғалидың екінші жұмбағының шешуінің суретін сал.

Әйнегі, есігі жоқ бір үй бар. Ішінде несібі бар. Жанды, жансыз болады.

(жұмыртқа, құс)

 

ІХ . Үйге тапсырма:. Түсініп оқу, мазмұнын айту. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 19. Тақырыбы: Әдеби ертегілер. Қарабатыр. Ы. Алтынсарин

Мақсаты: Ы. Алтынсариннің «Қарабатыр» атты әдеби ертегісі жайлы айта отырып, тілін , ой өрісін дамыту; мәнерлеп оқуға, түсінгенін әңгімелеуге, ойын жеткізе білуге үйрету; білімділікке, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу.

Көрнекілігі: оқулық, суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін сабаққа аудару.                   Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

       Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Айтысты рөлге бөліп оқу. Сапарғали мен Нұржанның айтысы айтыстың қай түріне жатады? Жұмбақ айтысының дәстүрлі (жай) жұмбақ айтып, шешуден қандай айырмашылығы мен ұқсастығы бар ма ? (ақындар арасындағы бір – біріне сөз жарыстыру арқылы жұмбақтауы); (жұмбақ қысқа, әрі нұсқа).

ІІІ. Өткенді қорыту: Сапарғалидың жұмбағының шешуін Нұржан қалай деп тапқан еді?

ІҮ.Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық. Ертегілердің қандай түрлерін білеміз?( жан – жануарлар туралы ертегі, қиял – ғажайып ертегісі, шыншыл ертегі).Сергіту сәтін өткізу.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кейбір ертегінің шығарушы авторы белгілі болғандықтан, оны әдеби ертегі деп атайды.  Әдеби ертегілер туған елді сүюді, адамгершілікті, шыншыл болуды уағыздайды.

2. «Қарабатыр» әдеби ертегісін оқу, іштей оқу, тізбектей оқу, теріп оқу . 3. Сөздік жұмыс: Қорықтық – отқа қыздырылған тастарды сүт құйылған ыдысқа салып пісірілген сүт. Жүрекжарды – сүйіншіге берілетін сыйлық. Жамшылап – бүркемеленіп, жасырынып. Тасат – берік, қатты.

ҮІ. Түсінгендерін тексеру: 1. Қарабатырдың құстарға айтқан өтінішінде қандай сөз қайталанып келеді? Ол сөзді қалай түсінесің? (Тұмарымды ал сана, Біздің елге бар сана ...). Қай құс балаға қайрымдылық жасады? Неліктен солай істеді деп ойлайсың? Қарабатырдың қарындасының сөздерін тауып оқы. Рөлмен оқу, сахналау.

ҮІІ. Қорыту:  1. Бүгін қандай тақырып  өттік? Ертегінің авторы кім? Бұл қандай ертегіге жатады? 2. Халық ертегісімен салыстыра отырып, ұқсастығы мен айырмашылығын тауып, мына үлгілік кестеге сүйеніп жаз.

 

Халық ертегісі

Әдеби ертегі

Ұқсастығы

 

 

Айырмашылығы

 

 

 

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Өлең құрастыру, суретін салу. 2.Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 20.  Тақырыбы: Әйел – ана.    Ақселеу Сейдімбек.

Мақсаты:  Оқушыларға Ақселеу Сейдімбектің « Әйел – ана» атты ертегісімен таныстыра  отырып, қазақ халқының дәстүрі бойынша «Ана» есімді қасиетті адамдарға деген құрмет, қадір көрсете білуге баулу; түсініп оқуға үйрету, тілін, ой өрісін дамыту; білімділікке, ізденімпаздыққа, тапқырлыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас Көрнекілігі: оқулық, суреттер.

Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу, тапсырмаларды орындау арқылы іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Ы. Алтынсариннің «Қарабатыр» атты әдеби ертегісі не жайлы екен? Қарабатырдың құстарға айтқан өтінішінде қандай сөз қайталанып келеді? Ол сөзді қалай түсінесің? (Тұмарымды ал сана, Біздің елге бар сана ...). Қай құс балаға қайрымдылық жасады? Неліктен солай істеді деп ойлайсың?

ІІІ. Өткенді қорыту: Қарлығаш жайлы тағы қандай аңыз әңгіме білесің? Әңгімелеп берші?

 ІҮ. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.Жаңа сабаққа даярлық

Сені дүниеге әкелшен адамды қалай атайды? Ана туралы қандай өлең, ән, жырды білесің?

ә/  Сергіту сәтін өткізу.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Мәтінді түсініп , жалғастырып оқу. теріп оқу. 2. Ертегідегі елшінің , Әйел – ананың сөзін тауып оқы. 3. Күншуақ елін тұтқынға алған жау оларға не істемек болды? Ер – азаматтарды аман алып қалу үшін Әйел – ана қандай тапқырлық жасады? 

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Автор ертегі арқылы бізге қандай ақыл, өнеге бермекші болып отыр? Ер – азаматтарды қорғаннан алып шығудың тағы қандай жолын ұсынар едің?

ҮІІ. Қорыту: Бүгін қандай тақырып  өттік? Ертегі  кім жайлы?  Ертегідегі тауға, далаға, орманға, көлге қатысты сипаттау сөздерді мына үлгі бойынша жазып шық.

Басын мәңгі қар шалған заңғар таулары. Түгін тартсаң майы шыққандай шүйгін  далалары.

Мүлгіген қара орманы. Мөлдіреген өзен – көлдері.

ҮІІІ .Үйге тапсырма:1.Мәтінді оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 21 . Сабақтың тақырыбы: Ең жақын кім адамға?   Сейфолла Оспанов.   

Сабақтың мақсаты:  Сейфолла Оспановтың «Ең жақын кім адамға» деген ертегі – өлеңді оқи отырып, адам баласына керекті жақсы қасиеттерді баланың бойына дарыту, білгенін тиянақтай отырып, түсініп оқуға, әңгімелеуге, ойын толық жеткізе білуге үйрету; сөйлемді дұрыс құрастырып, сұраққа толық жауап  беруге дағдыландыру, зерек болуға, терең ойлауға тәрбиелеу

Көрнекілік: кітап, суреттер. Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.                    Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

         Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:  Ақселеу Сейдімбектің « Әйел – ана» атты ертегісі кім жайлы? Күншуақ елін тұтқынға алған жау оларға не істемек болды? Ер – азаматтарды аман алып қалу үшін Әйел – ана қандай тапқырлық жасады?  

ІІІ. Өткенді қорыту: Автор ертегі арқылы бізге қандай ақыл, өнеге бермекші болып отыр? Ер – азаматтарды қорғаннан алып шығудың тағы қандай жолын ұсынар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық. 2. Бүгін біз сендермен Сейфолла Оспановтың «Ең жақын кім адамға» деген ертегі – өлеңді оқимыз. Суреттеріне қарап көріңдер  әңгіме не жайлы болады деп ойлайсыңдар?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Ертегі - өлеңді түсініп, жалғастырып, рөлмен оқу. 2. Ертегі –өлеңде қандай хайуанаттардың аты аталады? (Арыстан,қоян, қасқыр,аю, сиыр, түйе, ешкі, жылқы, құмырсқа, марал, сусар, бұлғын, құр, сандуғаш, бұлбұл, бұлан, керік,елік, құлан, шіл, піл, тауық, қой, ит, мысық, қырғауыл, қыран, түлкі, қоңыз, торғай).  Хайуанаттар не үшін таласты? Әрқайсысы қандай пайда көрсетеді екен? Оған сен қалай жауап берер едің?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңді рөлге бөліп оқып, сахналау. 2. Автордың айтайын деген ойын өлеңнің қай шумағынан білуге болады? (Достықты әрі жалғаймыз, Алға бірге  самғаймыз...)

  ҮІІ. Қорыту: Бүгінгі сабақтан не жайлы білдік? Өмірде өзіңе ең жақын адам кім? Ол адам саған неліктен жақын?

Үйге тапсырма: 1. оқу, түсінігін айту, эссе (ойтолғау) жаз. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 22.  Сабақтың тақырыбы: Ормандағы оқиға. Қайнекей Жармағамбетов.

Мақсаты: Қайнекей Жармағамбетов « Ормандағы оқиға» атты ертегіні түсініп оқуға, ойланып сөйлеуге, ойын толық жеткізе білуге үйрету; сөздік қорын, тіл байлығын дамыту; адалдыққа, шыншылдыққа, әділеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : аралас Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу, ойын тұжырымдау.

Көрнекілігі: оқулық, суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

                                                              Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Қайнекей Жармағамбетов « Ормандағы оқиға» атты ертегі – өлеңде не жайлы айтылады? Онда қандай хайуанаттардың аты аталды? (Арыстан,қоян, қасқыр,аю, сиыр, түйе, ешкі, жылқы, құмырсқа, марал, сусар, бұлғын, құр, сандуғаш, бұлбұл, бұлан, керік,елік, құлан, шіл, піл, тауық, қой, ит, мысық, қырғауыл, қыран, түлкі, қоңыз, торғай).  Хайуанаттар не үшін таласты? Әрқайсысы қандай пайда көрсетеді екен? Оған сен қалай жауап берер едің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Әр оқушы өзінің жазған эсселерін оқытып, талдау. Өмірде өзіңе ең жақын адам кім? Ол адам саған неліктен жақын?

ІҮ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. Жаңа сабаққа даярлық. 2.  Орманда не өседі? Қандай ағаштардың түрлерін білесің? Сенің үйіңнің жанында қандай ағаштар өседі? Сен қандай күтім көрсете аласың?

 Ү. Жаңа сабақ: 1. Қайнекей Жармағамбетовтың  « Ормандағы оқиға» атты ертегісін  түсініп оқу. Ертегі қалай аталған? Неліктен осылай аталды деп ойлайсың? Екі ағаштың бір-бірімен ренжісуіне не себеп болды?  2. Сөздік жұмыс: Қосақ – сауу үшін ұзын арқанмен мойындарынан бір – біріне тақап қосақтай байланған қой немесе ешкілер тобы.

 ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Қайың мен Қараағаштың қатты ашулануына Тобылғының қандай сөздері әсер етті деп ойлайсың?(шағыстыруы). Тауып оқы. Қараағаштың қылығы көз алдыңа қандай адамды елестетеді? Әңгіменің  қай жері саған ерекше әсер етті? Неліктен? Сенің қай ағашқа жаның ашыды? Неліктен? Қазіргі заманда олар қалай өмір сүреді екен? Бұл ертегіден ойыңа не түйдің? Қандай қорытынды пікір айта аласың?

 ҮІІ. Қорыту: 1. Бүгін қандай тақырып өттік? Адалдық, шыншылдық дегенді қалай түсінесің? Өзіңе ұнайтын ағаштың суретін сал. 2. «Қосақ арасында шыбын өледі» деген сөздің мазмұнын ашатындай мысал келтіріп айтып көр.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1мәтінді оқу,әңгімелеу, өлеңді жаттау.2.Бағалау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 23. Тақырыбы:  Қауын мен Қарбыз.  Жолтай Әлмашев

Мақсаты: Жолтай Әлмашевтің «Қауын мен Қарбыз» ертегісін түсініп оқуға, ертегінің негізгі ойын табуға үйрету; тілін , дұрыс сөйлеу қабілетін, ой өрісін дамыту; достықты  құрметтеуге, ынтымақшылдыққа, сыйластыққа тәрбиелеу, адамгершілікке баулу.

Сабақтың түрі : аралас Көрнекілігі: оқулық,  сурет.

Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, іздену, әңгімелеу,  өзіндік.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік.

                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

        Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Қайнекей Жармағамбетовтың  « Ормандағы оқиға» атты ертегісі не жайлы? Қайың мен Қараағаштың қатты ашулануына Тобылғының қандай сөздері әсер етті деп ойлайсың?(шағыстыруы). Қараағаштың қылығы қандай адамды елестетеді? Әңгіменің  қай жері саған ерекше әсер етті? Неліктен? Сенің қай ағашқа жаның ашыды? Неліктен?

ІІІ. Өткенді пысықтау: Қазіргі заманда олар қалай өмір сүреді екен? Бұл ертегіден ойыңа не түйдің? Қандай қорытынды пікір айта аласың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі.  1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер қауын, қарбыз жеп көрдіңдер ме? Оның дәмі қандай? Олар туралы жұмбақ білесіңдер ме?Ү. Жаңа сабақ. Жолтай Әлмашевтің «Қауын мен Қарбыз» ертегісін түсініп оқу; сөздік жұмыс: Түйнек – өсімдіктің өніп шыққан жеміс түйіні. Тұз тағылары – далада тіршілік ететін жабайы аңдар. Пәлек – қауын-қарбыздың көлбей өскен өркені. Сұрақ-жауап: Қарбыз бен Қауын қандай шешімге келді? Қауынды кім тауып алады? Қарт қауынның дәнін не істеді? Қарбыздың жағдайы не болды?  ҮІ. Білімін тексеру. 1.Бұл ертегіден нені түсіндің? 2. Ертегі қалай басталатынын дәптеріңе жаз.(Ерте- ерте, ертеде, ешкімнің табаны тимеген ен далада Қауын мен Қарбыз жайқалып өсіп тұрыпты...) 3. Қарбыздың жалғыз қалып өкінген жерін ертегіден тауып оқы. ҮІІ Қорыту. Бүгін қандай тақырып өттік? Нелер жайлы? «Дән – Қауынның жүрегі. Осы өлмесе, ол мәңгі жасайды» дегенді қалай түсінесің? Бұл үзіндіні, яғни Қарбыздың жағдайын оқығанда қандай сезімде болдың? ҮІІІ Үйден: оқу, әңгімелеу. Суретін салу. 2. Бағалау .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 24.Тақырыбы: Мысалдар.  Аққу, Шортан һәм Шаян. Ахмет Байтұрсынұлы.

Мақсаты: Қазақ халқының ұлы тұлғасы Ахмет Байтұрсынұлы шығармасының мазмұнымен таныстыра отырып, Мысал жанры туралы түсінік беру; оқушының ауызша сөйлеуін, мәнерлеп, түсініп оқуын,өз ойын жүйелі айта білуін, шығарманы талдай алу, шығармашылықпен жұмыс істей білу қабілетін дамыту; Ахмет Байтұрсынұлының тұлғасын үлгі ете отырып, мысалдың мазмұнын айқындай келе, ынтымақтастыққа, бірлікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : сайыс сабақ. Сабақтың типі:  жаңа білім игеру.

Көрнекілігі:                       1. А. Байтұрсынұлы мен И.А.Крылов портреті

                                             2. Мысал бойынша салынған сурет.

Әдісі: аквариум әдісі(топтық жұмыс), түсіндіру әдісі, іздендіру, өздігінен білім алу  әдісі.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушы зейінін сабаққа аудару.

                          Сабағымыз басталды, балалар.  Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар. ІІ. Сабақ мақсатымен таныстыру: - Балалар, бүгін біз сабақта қазақтың ұлы ақыны А.Байтұрсынұлының шығармашылығымен танысамыз, әдебиеттің мысал жанры жөнінде сөз қозғап, мысал өлеңнің ерекшелігін айқындаймыз.

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру:

Бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді. Балалар топқа бөлінеді.

    Топқа бөлу шарты: Төрт бұрыш қағазға салынған Аққудың, Шортанның, Шаянның суреттері таратылады. Сол сурет бойынша аққулар бір топқа, шортандар бір топқа, шаяндар бір топқа бірігеді.

    Алдын ала әр топқа әр түлі үй тапсырмалары берілген, олар өз сұрақтары төңірегінде жан-жақты ізденіс жүргізіп, оны тірек-үлгілер арқылы, яғни сызбалар салып, соған жазып түсіндіру қажет.

          І топ:     А. Байтұрсынұлының өмірі.

          ІІ топ:   А. Байтұрсынұлының мысалдары.

          ІІІ топ: А. Байтұрсынұлының өлеңдері.

        Қысқаша деректер. Ахмет Байтұрсынұлы – қазақтың ұлы ағартушы, ірі ғалым-лингвист, ақын, аудармашы, оқулық авторы. Туған жері – қазіргі Қостанай облысының.Жангелдин ауданындағы Ақкөл ауылы. А. Байтұрсынұлы алғашқы «Әліпби» оқулығын жазған. Оның «Қырық мысал», «Маса» деген шығармалар жинағы шыққан. Бар өмірін адал қызмет етуге арнаған оған «халық жауы» деген жала жауып, жазықсыз құрбан болды.

        А. Байтұрсынұлы Крыловтың мысалдарын аударған. Сол аударған мысалдарын «Қырық мысал» деген кітап етіп шығарады. Соның бірі – бүгінгі «Аққу, Шортан һәм Шаян» мысалы.

       Абай Құнанбаев, Ахмет Байтұрсынұлы – мысал жанрын қазақ әдебиетіне енгізуші аудармашы-ақындар. Ал сендердің 3-кластағы оқыған «Бидай мен Қаңбақ» мысалының авторы Асқар Тоқмағамбетов – жаңашыл мысалшы. Осы ақын-жазушылардың арқасында мысал жанры – қазақ әдебиетіне еніп, дамып келе жатқан жанр.

      ( Мұғалімнің мысалды мәнерлеп оқуы, балалардың түсінігін тексеру, нақтылау)

-                                   Балалар, олар қайда өмір сүреді?

-                                   Олар не істемек болды?

-                                   Олардың жүктері неге қозғалмады?

-                                   Ақын бұл кейіпкерлер арқылы қандай адамдарды бейнелеп отыр?

Мысалда автордың айтайын деген негізгі ойы болады дедік. Негізгі ой дегеніміз – ақынның айтар өсиеті.

1 – тапсырма. Автордың түйінді, яғни негізгі ойын табу.

-                                          А. Байтұрсынұлының түйінді ойы қай жеде жазылған?

-                                         Мысал бізді неге шақырады?

Мысалдың тәрбиелік мәні – балаларды бірлікке, ынтымаққа шақыру.

Қорытынды: Мысалда негізгі ой шығарманың басында немесе аяғында беріледі. Мысалдың міндетті түрде тәрбиелік мәні болады. Ол түйінді ой арқылы ашылып, айқындалады.

2 – тапсырма. Негізгі ойға қатысты ынтымақ, бірлік туралы білетін мақал жазу. Мысалы:

1.                                Бірлік болмай, тірлік болмас.

Әрбір топ жазған мақалының мағынасын түсіндіреді.

3 – тапсырма.Мысалды сахналық қойылым етіп дайындау. Бұл тапсырма бойынша балалармысалды алдын ала диалогке айналдырып алады. Автор сөзі болады. Мысалы, автор «Бір күні Аққу, Шаян, Шортан үшеуі кездесіп қалады. Олар үстіне жүк тиелген үлкен арба тауып алып, қатты қуанады.

Аққу айтады: – Достар, келіңдер, мына арбаны әуеге тартып шығарайық, - дейді.

Шортан айтады:

– Мұны көлге апарайық, - дейді.

Шаян айтады:

– Жоқ, одан да мұны құмға апарайық.

Автор:

– Сөйтіп үшеуі үш жаққа тартып, арбаны орнынан қозғалта алмайды.»

Осылайша балалардың әрқайсысы өз сөзін айтып, мысалды әр түрлі етіп импровизация жасауға болады.

Сергіту жаттығуы Ал, балалар, тұрайық,

                                    Қане, қанат жазайық.

                                    Аққу болып ұшайық,

                                    Көлде жүзген балықтай,

                                    Жүзіп, жүзіп алайық.

                                    Қане, айналып, қарайық.

Қорытынды. Мақал-мәтелдер:      

1. Алтау ала болса, ауыздағы кетер,               

   Төртеу түгел болса, төбедегі келер.

2. Бірлік болмай, тірлік болмас.

3. Жұмыла көтерген жүк жеңіл.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 25. Тақырыбы:  Ара мен Шыбын.      Оспанхан Әубәкіров.

Мақсаты: Оқушының жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Сабақтың түрі : сайыс-сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сызба

Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа даярлық. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Топтарға бөлініп, сайыс-сабақты өткізу. Санамақ айту жолымен топтың басшысын таңдайды. Үш қатардан топ басшысы шығып, ішіндегі топтың аты жазылған  қағазды оқиды.

 І топ – «Оқу» тобы ІІ топ – «Жазу» тобы ІІІ топ – «Өнер» тобы.

( Топтың аты тақтаға ілінеді. Топ басшыларына ұпайыды есептейтін бағалау парағы беріледі. Олардың міндеті – жауап берген өз тобының балаларын белгілеп отыру. Жинаған фишканы санап, әр топтың ұпайы есептеп шығарылады.топтың аты жазылған әрбір қалташаға ұпайды салып отырады.)

ІІІ. Жаңа сабақ: Кіріспе . жаңа сабақтың мақсатымен таныстыру.

  1. Автор туралы қысқаша дерек.

Оспанхан Әубәкіров 1934 жылы туып, 1986 жылы қайтыс болған. Ол Алматы облысы Жамбыл ауданы Қарақастек ауылында дүниеге келген. Құрманғазы атындағы Алматы Өнер институтының театр факультетін бітірген. Оның «Қоңырау», «Бөдене», «Күлкіңіз келе ме?», «Анау мен Мынау», «Бір дорба», т.б. көптеген жинақтары бар. Оспанхан Әубәкіров – талантты сатирик. Сатирик деп адамның бойындағы теріс қылықтарды сынап, мысқылдап жазатын жазушыны айтамыз.

  1. Үнтаспадан «Ара мен Шыбын» диалогын тыңдату.
  2. Тірек сызба бойынша мысалды талдау.

 

 

 

 

 

 


  1. Ара мен Шыбын бейнеленген сурет бойынша екеуіне мінездеме, сипаттама беру.

ІҮ. Сабақты бекіту: «Кім мықты?» сайысы.

А). «Өнер» тобының тапсырмасы. Ара мен Шыбын қанатын жамылып, рөлге бөлініп ойнайды.

Ә). «Оқу» тобы мысалдағы түйінді ойды жазады.

Б). « Жазу» тобы Ара мен Шыбын жайлы «Егер мен Шыбын  болсам ...» тақырыбына эссе жазады.

    «Кім ақын?» тапсырмасы. Үш топқа өлең бойынша ұйқас табу тапсырмасы беріледі.

                                                                Келді араға Шыбын

                                                               Жиып жатқан шырын,

         Шақырды Шыбын қонаққа.

                                                               Ара келсе кешігіп,

                                                               Жатып қапты шешініп.

   Қонақты дұрыс күтпепті,

    Шыбынға ақыл жетпепті.

Жұмысты тез әрі дұрыс орындағандары үшін ұпай беріледі.

    «Кім ұтқыр?» тапсырмасы. Бұл тапсырма бойынша мынандай сұрақтар таратылып беріледі. Оқушылар ойларын мына сұрақ негізінде жинақтайды:

1.      «Қонақжай» дегенді қалай түсінесің?

2.      «Қонақ» деген кім? Қонақтың қандай түрлері бар?

3.      Қонақты ілтипатпен қарсы алу дегенді қалай түсінесің?

   «Кім тапқыр?» тапсырмасы.

Мысал бойынша мақал-мәтел тауып жазу тапсырмасы беріледі.

  1. Келгенше қонақ ұялады, келген соң үй иесі ұялады.
  2. Қонақ асыңа емес, қабақ-қасыңа риза.
  3. Еңбекшінің наны тәтті, жалқаудың жаны тәтті.

 Ү. Қорыту. Қандай тарауды аяқтадық?

ҮІ. Үйге тапсырма:1. оқу, кестені толтыру. 2.Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 26. Тақырыбы: Арыстан мен тышқан. Сұлтанмахмұт Торайғыров.

Мақсаты: Оқушыны Сұлтанмахмұт Торайғыров өмірімен таныстыра отырып, «Арыстан мен Тышқан» арасындағы мысалды оқып, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Ара мен Шыбын» атты  Оспанхан Әубәкіровтың мысал –өлеңінде Шыбын Араға не деді? Ара оған неге бірден келісе салмады? Қонақ күтуге Шыбындардың дайын еместігі жөнінде мәтінде не делінген? Шыбынның қонақты дұрыстап күткісі келмей тұрғанын оның қайсөздерінен байқауға болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен араның орнында болсаң, не істер едің? Мысалда адамдардың қандай қылығы сыналады? Кесте бойынша өзіңнің сипатауың жайлы не айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Сұлтанмахмұт Торайғыровтың 3 класта қандай шығармасымен таныстық? («Кедей» өлең) Онда не жайлы еді? Кедей деп кімдерді атаған?

 Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Сұлтанмахмұт Торайғыров – талантты, дарынды  ақын әрі жазушы.(1893-1920). Ол небары 27 жас қана өмір сүрген. Сол азғана өмірінде ақын артына мол мұра қалдырды. «Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болам» деп жырлаған жалынды ақын мысал өлеңдер де жазды. Сұлтанмахмұт Торайғыров төмендегі мысал өлеңінде күштінің әлсізді менсінбейтін іс-қылығын әшкерелейді.  Кітаппен жұмыс. Сұлтанмахмұт Торайғыровтың  «Арыстан мен Тышқан» мысалын түсініп, жалғастырып оқу.  Сөздік жұмыс. Күпшек – дөңгелектің білік кигізілетін, шабақтар қондырылатын ұңғы тесіктері бар ортаңғы бөлігі. Зиян – залал, зақым. Азат – еркін, өз еркі өзінде, ерікті.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мысалдан адамдардың бойындағы қандай мінез-құлықтар байқалады? Арыстанның сөзінен оның қандай мінез-құлқын байқауға болады? 2. Мысалды бөліктерге бөл. Ат қой. (Тышқанның ойнақтауы. Арыстанның (көңілшектігі) мейрімділігі. Тышқанның Арыстанды құтқаруы.). Ары қарай не болады деп ойлайсың?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақтан не жайлы білдік? Мысал мазмұнына сәйкес келетін мақал-мәтел ізде. Мысалдағы арыстан мен тышқан әрекетінен адамның қандай қасиеттерін аңғаруға болатынын кестеге жазып шық.

Сұлтанмахмұт Торайғыров жөнінде не білесің?

Арыстан (қандай?)

Тышқан (қандай?)

 

 

 

 

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, мысалды жалғастырып көр. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 27. Тақырыбы: Араша. Қастек Баянбаев.

Мақсаты: Оқушыны Қастек Баянбаевтің «Араша» атты мысалымен таныстыру, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеу, шығармашылықпен жұмыс істеу, ойлау, іздену қабілетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, ойын қорыту.

Көрнекілігі: суреттер, диафильм.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,  Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.  Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Мысалдан адамдардың бойындағы қандай мінез-құлықтар байқалады? Арыстанның сөзінен оның қандай мінез-құлқын байқауға болады?  Ары қарай не болады деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Мысалдағы арыстан мен тышқан әрекетінен адамның қандай қасиеттерін аңғаруға болады?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Адалдық, шыншылдық жайлы мақал-мәтелдер білесің бе? Жұмбақ шешу.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Мысал -өлеңді мәнерлеп, түсініп, жалғастырып оқу.

Міне балалар, қорыта келгенде :

Надпись: Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлесуін диалог деп атайды.
 

 

 


2.Өлең неліктен «Араша» деп аталған? Кейіпкерлерді ата. (Шыбын, Торғай, Мысық, Төбет ит, Құнан,Сары бала). Мәтіндегі әрбір кейіпкердің іс-әрекеті мен сөзіне қарап, оның қандай екенін анықтауға бола ма? Оны қалай дәлелдер едің? Өлеңдегі кейіпкерлердің адамға қандай пайдасы бар?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңді рөлге бөліп оқу. Егер саған біреу жала жапса, сен қандай сезімде болар едің? Сондай оқиға өз өміріңде кездесті ме? Диалог деген не екен?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не өттік? 1. Өзіндік жұмыс. Өлең мазмұны бойынша сурет салып, кішкентай буклет арқылы сюжетті диафильм құрастыр.  

 ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 28. Тақырыбы: Сапар мен Парта.    Адырбек Сопыбеков.

Мақсаты: Оқушыны Адырбек Сопыбековтың «Сапар мен Парта» атты мысалымен таныстыра  оқып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау, іздену арқылы шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу , байланыстырып сөйлеу, ойын қорыту,  тұжырым жасай білу қабілетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер. (партаның ашуланған суреті)

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,  Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.  Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлең неліктен «Араша» деп аталған? Кейіпкерлерді ата. (Шыбын, Торғай, Мысық, Төбет ит, Құнан,Сары бала). Мәтіндегі әрбір кейіпкердің іс-әрекеті мен сөзіне қарап, оның қандай екенін анықтауға бола ма? Оны қалай дәлелдер едің? Өлеңдегі кейіпкерлердің адамға қандай пайдасы бар?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер саған біреу жала жапса, сен қандай сезімде болар едің? Сондай оқиға өз өміріңде кездесті ме? Диалог деген не екен?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. 3. Жұмбақ шешу.

 Ү. Жаңа сабақ: 1. Балалар, сендерде өзіңнен-өзің  сөйлескен кезің болды ма? ... Қазір оқитын мысал-өлеңнен осындай сәт кездесер ме екен,  байқап отырыңдар шы. Оны әдебиет тілінде былай дейді.

Надпись: Кейіпкерлердің ішкі сезімін білдіру үшін өзімен-өзі сөйлескен сөзін монолог деп атайды.
 

 


 

2.Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Өлеңнің мысалға жататынын неден аңғаруға болады?  Парта Сапарға неге ренжіді? Қалай ойлайсың, Сапар өз кінәсін мойындады ма? Оны өлеңнің қай шумағынан аңғаруға болады? (Үнсіз қалды Сапарда, Сол жерде мұрнын бір тартып.)

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мысалдан партаның ішкі сезімін білдіру үшін өздігінен сөйлеп кеткен жерін тауып оқы.  Оны не дейміз? (монолог). Сапар не істепті? Оған парта қалай ренжіді? Біздің ортамызда осындай адамдар бар ма?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Партаны адам кейпіне келтіріп (қабағын түйгізіп, көзін алартып) суретін салып көр.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 29 . Тақырыбы:  Шыбын  мен  Көбелек.    Сейітқұл Оспанов.

Мақсаты: Оқушыны Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен Көбелек» атты  мысалымен таныстырып, баланың жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеу, ойын қорыту,  тұжырым жасай білу қабілетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мысал-өлеңде не жайлы айтылған? Өлеңнің мысалға жататынын неден аңғаруға болады?  Парта Сапарға неге ренжіді? Қалай ойлайсың, Сапар өз кінәсін мойындады ма? Оны өлеңнің қай шумағынан аңғардың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сапардың істегені дұрыс па? Біздің ортамызда осындай адамдар бар ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Шыбын жайлы не білесің? Көбелек туралы не білесің? Сергіту. «Көбелек» әнін айту.

(Көбелек, көбелек, көкке үшқан өрмелеп,

Сені ұстау тым қиын, айлакерсің керемет.

 Шаршадым, шалдықтым, қуып сенің соңыңнан.

Ұстасамда шап беріп, шығып кеттің қолымнан...)

Ү. Жаңа сабақ: 1. Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен Көбелек» атты  мысалын түсініп, жалғастырып, рөлге бөліп оқу. 2. Сөздік жұмыс. Көз шырымын алу – ұйықтау. Қауыз – ашылайын деп тұрған гүл басының жұқа қабы. Жұқсыз – сүйкімсіз, жек көрінішті. Сұғанақ – ұры. Сапалақ – шыбын қорығыш құрал. Шылғи өтірік – мүлде өтірік. 3. Мысал не жайлы екен? Шыбын мен Көбелек неге келіспей қалды? Шыбын не деп мақтанды? Көбелек оған не деді? Қайсысының айтқаны дұрыс деп ойлайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мысалды рөлге бөліп, сахналау. 2. Әңгіменің соңғы абзацын оқып, қандай қорытынды пікір айтуға болады?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік?  Көбелек пен Шыбынға мінездеме беріп көр.

                                            Қандай?                                                         Қандай?

                                            сезімтал                                                      мақтаншақ

                                            әдемі                                                           жұқсыз

                                            ұстамды                                                      сұғанақ

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

Өшпес өмір өнегелері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 30. Тақырыбы:  Өткен күн. Түркістан.  Мағжан  Жұмабаев.

       Мақсаты: Оқушыға  «Өшпес өмір өнегелері»  атты бөлім жайлы, Мағжан Жұмабаевтың өмірі жайлы  түсінік бере отырып, «Өткен күн. Түркістан» атты өлеңдерімен таныстыру, тілін , дұрыс сөйлеу қабілетін, ой өрісін дамыту; табиғатты сүюге, қорғауға тәрбиелеу, адамгершілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Өшпес өмір өнегелері» деп аталған бұл бөлімде қазақ әдебиеті мен ғылымына өшпес  із қалдырған әйгілі адамдардың жазған шығармаларымен танысасыңдар.  Сонымен бірге олардың жарқын бейнесі, өшпес өнегесі туралы жазылған әңгіме-естеліктер беріледі.

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Мағжан Жұмабаев ( 1893-1938) Солтүстік Қазақстан облысында туылған,  қазақтың аса дарынды ақыны, жазушы, педагогы. Тұңғыш кітабы «Шолпан» деп аталады. Ақынның халқымыздың өткен өмірі туралы жазған «Өткен күн», «Түркістан» өлеңдерімен танысайық. 2. Өлеңдерді мәнерлеп, түсініп, нақышымен оқу. 3. Сөздік жұмыс. Алаш – қазақ. От мұнда:  шөп деген мағынада. Керсен – үлкен тостаған. Ділда – алтын ақша. Бұйрық – тыныш, бейбіт. 4. Өлеңнің басында қандай өзен-көлдердің аты аталады?(Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу). Бұл өзен-көлдер қай жерлерде? Картадан тауып көр. Ауыл жайлауға көшкенде қандай өзгеріс болады екен?

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1.Қазақ халқының дарқандығы, кеңдігі туралы айтылатын жолдарды тауып оқы. Өлеңде кездесетін жер-су, батыр, би аттарын мына үлгілік кесте бойынша дәптерге жазып, оларды есте сақта.

 

Өзен-көл аттары

Батырлар

Билер

Хандар

Ақын-жыраулар

Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу

Қабанбай, Бөгенбай

Қазбек би, Жәнібек би,

Хақ Назар, Абылай хан,

Шөже, Орынбай, Жанақ, Біржан, Наурызбай

2.Түркістан туралы не білесің? Ол қандай қала? Қай жерде орналасқан?  Ақын өлеңде «Тұран» деген сөзді қолданады. Тұранда ертеде кімдер туып-өскен екен? (Ер түрік, Арыстан баб, қазақ хандығы, Қасым хан, Алаш елі).  Түрік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (түрік,қазақ, қырғыз, ...). Тұранда хандық құрған кім? (Қасым хан). Абылай хан қай жерге жерленген? (Түркістанда).

Ү.  Қорыту. Бүгін не жайлы білдік? Мағжан Жұмабаев кім? Оның қандай шығармаларын білесің? ( «Балапан қанат қақты», «Аққала»).  Сенің ойыңша, Түркістан жері бүкіл елге танымал болуы үшін не істеуге болады?  

ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, «Түркістан» жаттау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 31. Тақырыбы: Жиб-Жица күресі. Қалмақан Әбдіқадыров.

Мақсаты: Оқушыларға Қалмақан Әбдіқадыровтың «Жиб-Жица» әңгімесі бойынша қазақтың әлемге әйгілі палуаны Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмірімен таныстыру, күрес түрі жайлы мәлімет беру; дұрыс оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

    Бәрін ұғып алыңдар, әңгімеге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Түркістан» өлеңін жатқа сұрау, «Өткен күн» өлеңнің басында қандай өзен-көлдердің аты аталады?(Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу). Бұл өзен-көлдер қай жерлерде?  Ауыл жайлауға көшкенде қандай өзгеріс болады екен?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Түркістан туралы не білесің? Ол қандай қала? Қай жерде орналасқан?  Ақын өлеңде «Тұран» деген сөзді қолданады. Тұранда ертеде кімдер туып-өскен екен? (Ер түрік, Арыстан баб, қазақ хандығы, Қасым хан, Алаш елі).  Түрік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (түрік,қазақ, қырғыз, ...). Тұранда хандық құрған кім? (Қасым хан). Абылай хан қай жерге жерленген? (Түркістанда).

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қажымұқан Мұңайтпасұлы – қазақтың әлемге әйгілі палуаны. Жер шарының жиырма төрт елін аралап, талай-талай атақты палуандармен белдескен. Алтыны, күмісі бар – барлығы 48 медаль алған. Қажымұқанның палуандығын танытатын бір дерекпен белгілі жазушы Қалмақан Әбдіқадыровтың әңгімесі арқылы танысасыңдар.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. 2. Сайыс қай қалада өтеді? (Харбин).  Жапон палуаны Сар-Кек Ки қандай шарт қойды? (Жапон күресі «Жиб-Жицамен» күресем деді.) көрушілер арасында неліктен қобалжу болды? Жиб-Жица күресінің тіртібі қандай екен? Қажымұқан бұл күрестен жеңді ме? Дядя Иван мектебінен қалыптасып шыққан сұлу әдемі жігіттің келбетіне қандай таңбалар түсті деп ойлайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Сар-Кек Киге берілген мінездемені тауып оқы. (Күйгелек, ызақор, кек сақтағыш мінезі бар, көп сөз, күлкіні жек көретін палуан.). Күрес алаңына шыққан Қажымұқанды көз алдыңа келтіріп көр. Сол елестетуің бойынша Қажымұқанға сипаттама беріп көр. Әңгімедегі оқиғаның шиеленіскен жерін тауып оқы.(Қажымұқанның басы-көзін қан басып, жосадай боп сорғалап жүре берді. ...)

Надпись: Оқиғаның шиеленісуі дегеніміз адамдар арасындағы қарым-қатынастың, қимыл-әрекеттің, яғни тартыстың қиындауы. 

 

 


ҮІІ.  Қорыту. Бүгін кім жайлы білдік? Қажымұқан сияқты тағы қандай палуандарды білесің?

Әңгіме мазмұнына сәйкес келетін мына мақалдың екінші бөлігін тауып, мәнін түсіндір.

Қоянды қамыс өлтіреді,  Жігітті намыс өлтіреді. 

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 32. Тақырыбы: Бала Тұрар.  Шерхан Мұртаза.

Мақсаты: Оқушыларға Шерхан Мұртазаның «Бала Тұрар» атты әңгімесі бойынша қазақтың мемлекет және қоғам қайраткері Тұрар Рысқұловтың өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; Отан сүйгіш, елін қорғайтын, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

 Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.    Бәрін ұғып алыңдар, әңгімеге зер салыңдар

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. . Сайыс қай қалада өтеді? (Харбин).  Жапон палуаны Сар-Кек Ки қандай шарт қойды? (Жапон күресі «Жиб-Жицамен» күресем деді.) көрушілер арасында неліктен қобалжу болды? Жиб-Жица күресінің тіртібі қандай екен? Қажымұқан бұл күрестен жеңді ме? Дядя Иван мектебінен қалыптасып шыққан сұлу әдемі жігіттің келбетіне қандай таңбалар түсті деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Қажымұқан сияқты тағы қандай палуандарды білесің? Осы әңгімеден өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. 2 – 3 класта Шерхан Мұртазаның қандай әңгімесін оқыдық? ( Бала Тұрар) Онда не жайлы оқыдық? (Тұрардың а,б әріптерінің орнына «Аспара, Қызыл Жебе, Көке» деген сөздер жазылғаны жайлы. Тұрардың зерек бала екендігі жайлы. ...).  «Интернат қоймасы» деген әңгімесінде «Қызыл Жебе» романынан үзінді, бала Тұрарды ұры атандыру үшін Атамырзаның әрекеті еді.)

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. 1. Тұрар Рысқұлов жайлы не білесің? Қазақстанда болып жатқан аштық, оның себептері туралы Сталинге ашық хат жазған алғашқы адам Тұрар Рысқұлов еді.

2.  Репрессия деген не?   (Репрессия – мемлекеттің өз азаматтарына қолданылатын қатаң жазалау шарасы.)

3. 1937 – 1938 жылдары қазақ зиялылары Кеңес үкіметіне қарсы үгіт-насихат жүргізді деген айыппен қудаланып, репрессияға ұшырады. 105 мың адам қамауға алынып, оның 22 мыңы атылды.

4. Тұрар Рысқұлов – мемлекет және қоғам қайраткері. 1916 жылғы ұлтазаттық көтерілістің басшысы болған. Белгілі жазушы Шерхан Мұртазаның «Қызыл Жебе» романынан келтірілген үзіндінің жалғасын оқу арқылы Тұрардың жарқын бейнесімен танысуды жалғастырамыз. 5. Романның үзіндісін түсініп, жалғастырып оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Үзіндіде мұғалім картадан қандай елдерді көрсетті? (Азия, Европа, Африка, Америка, Австралия, Антарктида,Россия ). Тұрардың фамилиясы Қырғызбаев болып өзгерген себебін білесің бе? «Сибирь» деген кезде Тұрар неге елең ете қалды? Сахалин аралын неге сұрады деп ойлайсың? Әңгеме соңында жазушы қоңырау сылдыры неге ұқсап кетті деп жазады? Бұл сөздің астарынан не түсіндің?

ҮІІ.  Қорыту. Әңгімедегі елдердің, көлдердің аттарын дәптеріңе жаз. Картадан тап. Мәтіннен Тұрардың көңілі жүдеп, мұңайып қалған жерін тауып оқы. Оның себебін түсіндір. (- Жоқ, әншейін, - деді бала бір түрлі мұңайып. ...)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, «Қызыл Жебе» кітабын тауып оқу.

 

 

 

 

 

№ 33. Тақырыбы: Құрманғазы. Сәуірбек Бақбергенов.

Мақсаты: Оқушыларға Сәуірбек Бақбергеновтың «Құрманғазы» атты әңгімесі бойынша қазақтың ұлы күйші-композиторы Құрманғазы Сағырбайұлының өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; Отан сүйгіш, елін қорғайтын, өнерін сыйлайтын азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Үзіндіде мұғалім картадан қандай елдерді көрсетті? (Азия, Европа, Африка, Америка, Австралия, Антарктида,Россия ). Тұрардың фамилиясы Қырғызбаев болып өзгерген себебін білесің бе? «Сибирь» деген кезде Тұрар неге елең ете қалды? Сахалин аралын неге сұрады деп ойлайсың? Әңгеме соңында жазушы қоңырау сылдыры неге ұқсап кетті деп жазады? Бұл сөздің астарынан не түсіндің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Тұрардың көңілі неге жүдеп, мұңайып қалды? Осы әңгімені оқығанда өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлықҚұрманғазы Сағырбайұлы жайлы не білесің? Ол кім?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе.  Құрманғазы Сағырбайұлы – қазақтың ұлы күйші-композиторы. Құрманғазы Сағырбайұлының өмір сүрген уақыты мейлінше қиын кезең еді. Оған «патшаға қарсы халықты үгіттеді» деген кінә тағылып, екі рет тұтқындап, түрмеге жапқан. Күйшінің қатал тағдырдың талқысына түскен бір сәті жазушы Сәуірбек Бақбергеновтің  «Құрманғазы» деп аталатын әңгімесінде баяндалады. 2. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. Түсінгенін әңгімелеу. 3. Сөздік жұмыс.  Суыт – асығыс. Кілтипандарын – құпиясын. Жігері құм болды – дәрменсіз күйге түсті.  Құқайбұл жерде:  қиындық. Шылау – жүгеннің шаужайы, шылбыры.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Құрманғазы Динаға қандай әңгіме айтты? Күйшінің бұл әңгімесінен оның өмірі жөнінде не түсіндің? Құрманғазының анасына арнап шығарған күйі қалай аталады? Бұл күйді қай кезде шығарған? Күйшіні не үшін тұтқынға алды деп ойлайсың? 2. Құрманғазыны тұтқынға алып, қолын байлаған кездегі Динаның көңіл күйі қандай болғанын мәтіннен тауып оқы. Құрманғазының түрмеге кетердегі сөзін дауыс ырғағына келтіріп оқы. Бұл сөзді  оқығанда өзің қандай сезімде болдың? 

ҮІІ.  Қорыту.  1. Құрманғазының Кенжеге айтқан ақырғы өтінішін дәптеріңе  жазып ал.

( - Түрмеде жатып домбыра тартқан не сәнім, оның үстіне ең болмаса домбырама арам қолдары тимесін, алып қал, Кенже, домбыраны! – деді Құрманғазы, - Динаға бер, Динаға! Дина тартсын мен келгенше ...)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу 2. Құрманғазы күйлерінің атын дәптеріңе толықтырып жаз.  3. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 34. Тақырыбы:   Алғашқы көмек.    Бедел Тұрсынбаев.

Мақсаты: Оқушыларға Бедел Тұрсынбаевтың «Алғашқы көмек» атты әңгімесі бойынша қазақтың ашаршылық кезіндегі өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, елін қорғайтын, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Құрманғазы Динаға қандай әңгіме айтты? Күйшінің бұл әңгімесінен оның өмірі жөнінде не түсіндің? Құрманғазының анасына арнап шығарған күйі қалай аталады? Бұл күйді қай кезде шығарған? Күйшіні не үшін тұтқынға алды деп ойлайсың? 2. Құрманғазыны тұтқынға алып, қолын байлаған кездегі Динаның көңіл күйі қандай болғанын мәтіннен тауып оқы. Құрманғазының түрмеге кетердегі сөзін дауыс ырғағына келтіріп оқы. Бұл сөзді  оқығанда өзің қандай сезімде болдың? 

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Құрманғазы Кенжеге қандай  ақырғы өтініш білдірді? Құрманғазының қандай күйлерін білесің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Қазақ халқы қиын кезеңді бастан кешірді. Соның бірі – 1931 – 1932 жылдардағы ашаршылық. Сол нәубет кезеңде үш жарым миллион қазақ халқы аштан қырылды. Ел басына түскен ауыр зұлматтың бір көрінісі Бедел Тұрсынбаевтың төмендегі «Алғашқы көмек» әңгімесімен танысамыз. 2. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. 3. Сөздік жұмыс. Нәубет – апат, кесапат, ауыртпалық.  Зұлмат – алапат, ауыр, қиын, зобалаң.  Білте – майшамның тұтатқанда жарық беретін ширатылған талшығы. Құман – шәугім.  Сықылды – сияқты, тәрізді.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әңгімеде автор қай кезеңдегі оқиғаны баяндайды? «Қансонар» дегенді қалай түсінесің? Ел басындағы ауыртпалықты әңгімедегі қай сөздерден аңғаруға болады? 2. Сол тұсты тауып оқы. ( «Егер әкем түк әкелмесе, сонда біз не болдық?! ... », «Әттең, үстіме киімім бүтін болса, ...»). Мәтіннен баланың әкесі мен шешесіне берген мінездемесін тауып оқы. Егер әкем түк әкелмесе, сонда біз не болдық?! Деген бала ойын ары қарай жалғастырып көр. Не болуы мүмкін деп ойлайсың? 3. Әңгімені бөлімдерге бөліп, әр бөлімге ат қой. (Аңшылыққа даярлық.  Әкесін күтуі. Алғашқы көмек. ...). 4. Әңгімеден ашаршылықтың белгілерін танытатын сөздерді тауып, дәптеріңе толықтырып жаз. (... Жыртығын жамау, киімім бүтін болса; шай дейтін шай да жоқ; Талдың кептірген бүршігі, жасыл шөптің қураған жапырағы сықылдыларға ...;  қара қазанға құры суды құйып қайнатып отырғалы талай заман болды. ...)

ҮІІ.  Қорыту. 1.Әңгіме неліктен «Алғашқы көмек» деп аталған?  Еңбектің ең алғашқы қасиетін бала қалай сезінді? 2. Әңгіме мазмұны бойынша мына сөзжұмбақты шеш. «Қансонар» сөзінің мағынасын сөздіктен ізде.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сөздікпен жұмыс. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 35. Тақырыбы:     Жусан иісі.   Сайын Мұратбеков.

Мақсаты: Оқушыларға Сайын Мұратбековтің «Жусан иісі» атты әңгімесі бойынша халықтың басына түскен соғыс жылдардыға ауыртпашылық, жетім қалған балалар өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, елін қорғайтын, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. «Алақан» жаттығуы.

Көршілеріңе  бұрылып, алақандарыңды біріктіріп, жүректеріңнің жылуын беріңдер

          Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға салам,       Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,    Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-         Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Әңгімеде автор қай кезеңдегі оқиғаны баяндайды? «Қансонар» дегенді қалай түсінесің? Ел басындағы ауыртпалықты әңгімедегі қай сөздерден аңғаруға болады?  Бала әкесі мен шешесіне қандай мінездеме берді? Әңгімеден ашаршылықтың белгілерін танытатын қандай сөздерді кездестірдің? (Жыртығын жамау, киімім бүтін болса; шай дейтін шай да жоқ; Талдың кептірген бүршігі, жасыл шөптің қураған жапырағы сықылдыларға ...;  қара қазанға құры суды құйып қайнатып отырғалы талай заман болды)

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгіме неліктен «Алғашқы көмек» деп аталған?  Еңбектің ең алғашқы қасиетін бала қалай сезінді?  «Қансонар» сөзінің мағынасын таптың ба?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, Ұлы Отан  соғысы қай жылдары болды? (1941-945).  Ол жайлы не білеміз?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Қазақ халқының басынан өткен ауыр кезеңдердің бірі – Ұлы Отан соғысы жылдары. Бұл соғысқа Қазақстаннан бір жарым миллион адам қатысты. Оның 602932 адамы соғыс кезінде қаза тапты. Қаншама бала жетімдіктен, ашаршылықтан зардап шекті. Соның бірі – Сайын Мұратбековтың «Жусан иісі» әңгімесіндегі Аян тағдырымен танысамыз.

  2. Оқулықпен жұмыс. 3. Әңгімеде қай кездегі оқиға баяндалады? Қаралы қағаз  алған Аян не істеді? Аянмен қоштасқан кезде достарының көңіл күйі қандай болды? Әңгіме неліктен «Жусан иісі» деп аталған?  4. Мына үлгі бойынша қора ішін сипаттаған сөздерді дәптеріңе жаз.

                                 сары су іркілген

Қора іші                  тұншығардай қапас,тымырсық

                                 тастай қараңғы

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімені өз ойыңша жалғастыр. Аян бұл күні қайда болуы мүмкін?

ҮІІ.  Қорыту. Әңгімеге жоспар жаз. 

  1. Аянның қаралы қағаз алуы.   2.Аянның өксігі. 3.Қоштасу. 4.Жусанды төбеге оралу. ...

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, Аянға хат жазу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

№ 36. Тақырыбы:       Дегелеңдегі жарылыс.         Асқар Алтай.

Мақсаты: Оқушыларға Асқар Алтайдың «Дегелеңдегі жарылыс» атты әңгімесі бойынша қазақтың басына түскен Семей өңіріндегі ядролық жарылыс жайлы таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге, ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, елін қорғайтын, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімеде қай кездегі оқиға баяндалады? Қаралы қағаз  алған Аян не істеді? Аянмен қоштасқан кезде достарының көңіл күйі қандай болды? Әңгіме неліктен «Жусан иісі» деп аталған?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Аян бұл күні қайда болуы мүмкін? Сенің Аянға жазған  хатыңды оқышы? Осы оқиғаға сенің көз қарасың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.   Балалар, сендер Семейдегі ядролық жарылыс туралы не естігендерің бар?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе.  

        Кеңес Одағы 1949 жылдан бастап қырық жылдай уақыт бойы Семей өңірінде ядролық қаруды сынақтан өткізді. Бұл сынақтан 300 мыңдай адам зардап шекті.

        Ядролық жарылыс кезіндегі аласапыран оқиғалар белгілі жазушы Асқар Алтайдың «Дегелеңдегі жарылыс» атты әңгімесінен білеміз. 2. Оқулықпен жұмыс. Оқиғаны түсініп, жалғастырып оқу, түсінгенін айту, теріп оқу. 3. Сөздік жұмыс.  Қау шөп – қалың шөп. Десте-десте – шалғымен шапқанда шөптің жал-жал боп түсуі. Қотару- ішіп қою. Сілесі қату – қатты шаршау. Құлқын сәрі – таң жаңа атып келе жатқан кез. Қозықа – арқардың қозысы. Құлжа – арқардың еркегі. Жүрегі лоблу – жүрегі айну. Зәресі ұшу – қорқу, үрейлену. Көздің қарығуы – қарашық қуатының кемуі.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Бұл оқиға қай кезде болған деп ойлайсың? Балалар Қажымұратқа неге қызыға да қарайтын еді? Қажымұрат пен Айтуар Абыралы тауына не үшін барды? Дегелең үстінде жарылған не нәрсе? (Ядролық бомба). Осы жарылыстың әсерінен Қажымұрат қандай жағдайға душар болды?

ҮІІ.  Қорыту. 1. Бүгін не жайлы өттік? Қажымұрат пен Айтуардың орнында болсаң, жарылыс кезінде не істер едің? Әңгіменің қай жері саған ерекше әсер етті?  2. Мәтіннен ядролық жарылыс кезіндегі табиғат жағдайы бейнеленген жерді тауып оқы. ( Кенет табан астымыз солқ ете түсті. ...). Қажымұраттың көзі көрмей қалған тұсын тауып оқы. 3. Бұл үзіндіні оқыған кезде қандай ойда болдың? Сол ой – сезіміңді білдіріп Қажымұратқа хат жаз. 4. Мәтіннің соңғы бөлігін оқып, әңгімені өз ойыңмен аяқта.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, хат жаз. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 37. Тақырыбы:  Қазына көтерген бала.   Әнуар Жапаров.

Мақсаты: Оқушыларға Әнуар Жапаровтың «Қазына көтерген бала» атты әңгімесі бойынша қазақтың аса көрнекті геолог-ғалымы әрі қоғам қайраткері Қаныш Сәтбаевтың өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, елін қорғайтын, ізденімпаз азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

        Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бұл оқиға қай кезде болған деп ойлайсың? Балалар Қажымұратқа неге қызыға да қарайтын еді? Қажымұрат пен Айтуар Абыралы тауына не үшін барды? Дегелең үстінде жарылған не нәрсе? (Ядролық бомба). Осы жарылыстың әсерінен Қажымұрат қандай жағдайға душар болды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қажымұрат пен Айтуардың орнында болсаң, жарылыс кезінде не істер едің? Әңгіме саған қалай әсер етті?   Бұл үзіндіні оқыған кезде қандай ойда болдың? Қажымұратқа жазған хатың жайлы не аитар едің? Әңгімені өз ойыңмен қалай аяқтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қаныш Сәтбаев туралы не білесің?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе.

          Қаныш Сәтбаев – қазақтың аса көрнекті геолог-ғалым әрі қоғам қайраткері. Ол Жезқазған, Қарағанды, Алтай жер аймақтарын ашқан.

          Жазушы Әнуар Жапаровтың төмендегі «Қазына көтерген бала» әңгімесін оқып, ғалымның өзіне тән бір ерекшелігімен танысамыз. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Әр азат жолды жеке түсіндіріп айту. Рөлге бөліп оқу. 3. Сөздік жұмыс. Геолог – жер құрылысы мен қабатын және ондағы пайдалы қазбаларды табумен айналысатын ғалым.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әңгімедегі Қаныш деп отырған бала кім? Ол туралы не білесің? Балалар қапшықтың ішінде не бар деп ойлады? Қаныштың ұстазы кім? Ол суретті көргенде қандай ойда болды? 2. Қаныш қандай бала болғанын мәтінге және кестеге сүйеніп жаз.

Қаныш қандай бала болған?

Дәлел

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Әңгіме неліктен «Қазына көтерген бала» деп аталған? Қаныштың салған суретін көз алдыңа елестету арқылы салып көр.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

№ 38. Тақырыбы: Мен не үйрендім?   Мазмұндама.( Мейрамгүл)

         Мақсаты: Оқушылардың бір тоқсан бойы алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: тест материалы, суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

 Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Әңгімедегі Қаныш деп отырған бала кім? Ол туралы не білесің? Балалар қапшықтың ішінде не бар деп ойлады? Қаныштың ұстазы кім? Ол суретті көргенде қандай ойда болды?

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,

                   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

                   Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен бүгінгі сабағымызда «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

 Ү. Қайталау.   1. Жұптық  жұмыс.  (үлестірме карточкасы бойынша).

1. Халық ауыз әдебиетіне мыналар жатады: 1) ертегілер; 2) батырлар жыры; 3) аңыз; 4) бесік жыры; 5) жұмбақ -  жаңылтпаш; 6) айтыс; 7) төрт түлік туралы жырлар; 8) мысалдар; 9) мақал-мәтелдер; 10) шешендік сөздер.

 2.  Анықтаманы аяқтап жаз: Батырлар жырлары әдебиетте эпикалық жырлар деп аталады.

«Батырлар жыры -  еліміз бен жерімізді сыртқы жаудан қорғап қалған ержүрек батырлар туралы ауызша шығарылған жыр үлгісі. Оларды жыршылар ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп отырған»

3.  Қандай жырларды білесің?

  1) «Ер Тарғын» жыры; 2) «Қамбар батыр» жыры; 3) «Қобыланды батыр» жыры; 4) «Алпамыс батыр» жыры; 5) «Батыр бала Бөген мен Шұбар ат».

 4. Мына сөзжұмбақ батырлар жырының мазмұнына сәйкес келеді.Екі әріп қалдыра отырып оқысаң (сызық та әріпке есептеледі), мақал шығады. Ол қандай мақал? «Жақсы ат – ер қанаты».

5. Ертегілердіңқандай түрлерін білесің?

1) Қиял-ғажайып ертегілер; 2) Шыншыл ертегілер; 3) жан-жануарлар туралы ертегілер

6. Аитыстың түрлері: 1) қыз бен жігіт айтысы; 2) тұрмыс-салт айтысы; 3) жан-жануарлар айтысы; 4) жұмбақ айтыс.

7. Мысалды ертегіден қалай ажырата аласың? Кестеге сүйеніп екеуінің айырмашылығын жаз.

Ертегі

Мысал

1). Ертегілер халық ауыз әдебиетінің бір түрі болып есептеледі. «Ертегі» деген аты ертедегі, ерте кездегі деген сөздерден туған. Қазақ ертегілерінің бәрі әдетте «Ертеде бір бай болыпты», «Ертеде бір хан болыпты», «Ертеде бір кемпір мен шал болыпты» деп басталады.

 2) болған немесе аңсаған армандары туралы айтылса.

1) Мысал деп адам бойындағы кемшіліктерді сынап, адалдық, әділдік, қайырымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап жазатын шығарманы атайды. Мұндай шығармада өсімдіктер мен жануарлар, аңдар мен құстар кейіпкер ретінде алынады.

2) адамның жағымды, жағымсыз әрекеттерін жан-жануар немесе өсімдіктерге теңеу, сынау, мінеу арқылы ойын жеткізеді

8). Мына мақалдар қай мысалға сәйкес келетінін тап.

1. Бірлік болмай, тірлік болмас. «Аққу, Шортан һәм Шаян»

2. Күлме босқа, келер басқа. «Арыстан мен Тышқан»

9). Мына  суреттерге қарап, оларға қатысты мысалдың және кейіпкерлерінің атын ата.

1). Аққу, Шортан һәм Шаян; 2) Ара мен шыбын; 3). Арыстан мен тышқан; 4). Шыбын мен көбелек.

10). Мысалдың бір кейіпкерінің атынан (мысалы, Тышқан) шағын әңгіме жаз.

... мен Тышқанмын. Бір күні ұйықтап жатқан Арыстанға кез болдым...

11).  «Қарабатыр» , «Әйел-ана» ертегілерінің халық ертегісінен қандай айырмашылығы бар екендігін айт.

12).  «Көкжиектен арқан бойы күн де көтерілді. Көршілер бір-біріне оқты көзбен қарасты»  деген үзінді қай шығармадан алынған?

А)  Ормандағы оқиға                             Б)   Ең жақын кім адамға

Ә)  Аққу, Шортан һәм Шаян                  В)    Қарабатыр

13). Қазына көтерген бала кім?

 А)  Қаныш Сәтбаев                                 Б) Әліби Жангелдин

Ә)   Шоқан Уәлиханов

14). «Мені іздеп жүр. Ұстамақшы». Үзінді қай шығармадан алынған? Кімді ұстамақшы? Неліктен?

Сәуірбек Бақбергеновтың «Құрманғазы» шығармасынан үзінді.

15).  Мына мақал қай шығармаға сәйкес келеді?

Еңбегің қатты болса,

Татқаның тәтті болады. (Алғашқы көмек. )

А) Бала Тұрар (Ш. Мұртаза)

Б). Дегелеңдегі жарыс (А.Алтай)

Ә). Өткен күн (М.Жұмабаев)

В). Алғашқы көмек (Б.Тұрсынбаев)

16). «Әй, тоқтаңдаршы, мен сендерге кешегіден де қызық ертегі айтамын» деген сөз қай шығармада кездеседі?

А). Қазына көтерген бала (Ә. Жапаров)

Б). Жусан иісі (С.Мұратбеков)

Ә). Қажымұқан (Қ. Әбдіқадыров)

В). Құрманғазы (С.Бақбергенов)

17) . «Аспан өртеніп, топырақ жанды. Шың-құздан тас құлап, тау төсінен арқар ауды». Бұл оқиға қай шығармада баяндалады?  ( Дегелеңдегі жарылыс. Асқар Алтай.)

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мазмұндама жазу.

1.Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкелерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

2. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; Мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

Мейрамгүл

     Мейрамгүл өзімшіл болды.  Өзге балаларды ұнатпайтын. Мақтаншақ еді. Ешбір  затын басқаларға бермейтін. Сондықтан олармен ойнамайтын.

     Бір күні апасы оны балабақшаға апарды. Ондағы балалар бірге ойнайды. Ойыншықтар жеткілікті еді. Мейрамгүлдің ойыншықтарымен балалар ойнағысы келді, бірақ ол ешкімге бермеді. Балалар болса өз ойыншықтарымен ойнай берді. Балалар да Мейрамгүлді өз ойындарына қоспады. Ол жалғыз жүрді. Біраздан соң терезе алдына келіп отырды.

    Кешке үйге келген соң, мамасына балабақшаны жамандады.

    Келесі күні де жалғыз жүрді. Басқа балалар бір-бірімен ойнап мәз. Ал, Мейрамгүл көңілсіз. Балабақшада бала көп. Бірақ Мейрамгүлде серік жоқ. Еркелігін де, қиқарлығын да ешкім елемеді. Тіпті ол өз ойыншықтарын жек көре бастады. Ол ойыншығын жерге алып ұрды. Өйткені балалармен бірге ойнау жалғыз отырғаннан әлдеқайда қызық та көңілді еді.

                                                                                                                              (Д. Қасенов)

      Тіректі сөздер мен сөз тіркестері:  өзімшіл болды; өз ойыншықтарымен ойнай берді: ойындарына қоспады; Еркелігін де, қиқарлығын да ешкім; әлдеқайда қызық та көңілді еді.

Мазмұндау жоспары: Мейрамгүл қандай еді?  Бақшадағы балалар Мейрамгүлмен неліктен бірге ойнамады?  Оған неге көңілсіз болды?  Мейрамгүл мінезі туралы өз пікіріңді жаз.

ІҮ. Сабақты қорыту:  Бүгінгі сабақта не істедік? Не жайлы жаздық? Мейрамгүл сияқты бала біздің арамызда бар ма?  Бұл мәтінен өзіңе қандай әсер алдың?

Ү. Үйге тапсырма: өткенді қайталау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІ- тоқсан

 

№ 39.  Тақырыбы:  Дүниеде жамандық неден?  Ыбырай Алтынсарин.

Мақсаты: Оқушыларға Ыбырай Алтынсариннің «Дүниеде жамандық неден?» атты әңгімесі бойынша өмірдегі жақсылық пен жамандықты ажырата білуге, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, жақсылық пен жамандықты ажырата білетін, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.  

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік, оқушы зейінін сабаққа аудару.          Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа  толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,

                   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

                   Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, қәне кім жақсылық-жамандық туралы мақал-мәтелдер біледі?  («Жаманға жан жуымас, «Жақсы – ай мен күндей, Әлемге бірдей», «Күн ортақ, ай ортақ, жақсы ортақ», «Досы көпті жау алмайды, Ақылы көпті дау алмайды», «Жақсы адам – елдің ырысы, Жақсы жер – жанның тынысы» т.б.).

 ІІІ. Жаңа сабақ: 1.  Ыбырай Алтынсарин – жазушы, ақын, ағартушы ұстаз. (1841 – 1889) Қостанай облысында туған. Қазақ балаларына арнап Торғай қаласында мектеп ашқан. «Қазақ хрестоматиясы» оқу құралын жазған.  2. Оқулықпен жұмыс. А) Ыбырай Алтынсарин мынадай өсиет сөз айтқан. «Біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды міндет етпе»  Мәтінді түсініп, тізбектей жалғастырып оқу. 3.Сөздік жұмыс. Ақжүрек – адал, ақ ниетті. Байлаулы – біреуге, бір нәрсеге тәуелді, меншікті. 4. Мәтіннен автор ойын тауып оқы.(соңғы азат жол).

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді? Өз сөзіңмен айтып көр.

  1. Адам ой – әрекетінің  екі түрін мына кестеге сүйеніп жазып шық.

Жақсылық

Жамандық

 

 

Ү.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік?  Осы айтылғандардың қайсысы дұрыс деп ойлайсың? Автор өзінің айтайын деген қорытынды ойын кімнің сөзі арқылы береді? Өзің дүниеде жамандық неден деп ойлайсың?   

ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу.  2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 40. Тақырыбы: Орындалған арман. Спандияр Көбеев.

Мақсаты: Оқушыны Спандияр Көбеевтің «Орындалған арман» атты әңгімесінен үзіндіден Ыбырай Алтынсариннің өмірімен таныстыра отырып, Спандияр Көбеевтің мектепке алынуы жайлы мәліметпен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуге,  ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.  

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

        Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді? Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ыбырай Алтынсарин кім? (Ыбырай Алтынсарин – жазушы, ақын, ағартушы ұстаз. (1841 – 1889) Қостанай облысында туған. Қазақ балаларына арнап Торғай қаласында мектеп ашқан. «Қазақ хрестоматиясы» оқу құралын жазған). Өзің дүниеде жамандық неден деп ойлайсың?   

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Спандияр Көбеев кім? (1878 – 1956, Қостанай облысында туған. Жазушы, ұстаз. «Үлгілі бала» атты кітабы бар.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. Ыбырай Алтынсариннің «Кел, балалар, оқылық!» өлеңін мектеп табалдырығынан аттаған әрбір бала жатқа біледі. Ыбырай қазақ жерінде алғаш мектеп ашқан ағартушы-ұстаз екенін де жақсы білесіңдер. Спандияр Көбеев те Ыбырай Алтынсариннің көмегімен осы мектепке оқуға алынады. Сонда қуанған ол:

          «Қуанғандығым сонша, алдымда тұрған дөңгелек қара сақалды дембелше келген адамды сүйіп алуға әзір едім», деп жазыпты. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Рөлмен, теріп оқу. Салмұғамбет болыстың сөзін тауып оқы. Әңгімеден бай мен кедейге байланысты айтылған сөздерді теріп жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгіменің басында «Үлкен той болды» деп қандай тойды айтып отыр?  Хамза Қаржасовтың сөзі неге ұнамады? Болыс Салмұғамбет Спандияр мен оның әкесіне не деді? Ыбырайдың неліктен қабағы түйіліп, жүзі сұп-сұр болып кетті? Болыс пен байлардың  әділетсіздігін қандай әрекеттерінен байқауға болады?

ҮІІ.  Қорыту. Спандияр Көбеев кім? Ол туралы «Энциклопедиядан» немесе интернеттен деректер іздеп тап. Келесі сабаққа Абай Құнанбаев туралы мәлімет жинап келіңдер.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

№ 41. Тақырыбы: Сабырсыз,арсыз, еріншек. Абай Құнанбаев.

Мақсаты: Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың шығармашылығымен таныстыра отырып, өлеңнің негізгі идеясын ашуға үйрету; адам бойындағы жағымсыз қасиеттерден бойын аулақ ұстауға баулу; көркем мәтіннен жұмыс істей алу дағдысын жетілдіру, оқып түйгендері туралы ой қорытындысын айтқызып жаттықтыру.

Түрі: аралас сабақ (жарыс). Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, қорытындылау.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. «Алақан» жаттығуы.

Көршілеріңе  бұрылып, алақандарыңды біріктіріп, жүректеріңнің жылуын беріңдер

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіменің басында «Үлкен той болды» деп қандай тойды айтып отыр?  Хамза Қаржасовтың сөзі неге ұнамады? Болыс Салмұғамбет Спандияр мен оның әкесіне не деді? Ыбырайдың неліктен қабағы түйіліп, жүзі сұп-сұр болып кетті? Болыс пен байлардың  әділетсіздігін қандай әрекеттерінен байқауға болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Спандияр Көбеев кім? Ол туралы не білесің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Тақтаға немесе интерактивті тақтаға:

«... Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым, ойлап қой,

Бес асыл іс - көнсеңіз»

-         Тақтадағы үзінді Абайдың қай өлеңінен алынған?

-         Бұл өлеңді кімдер жатқа біледі?

-         Абайдың тағы қандай шығармалары бар?

-         Абай ата туралы не білеміз?

-         Абай Құнанбаев – қазақ халқының ұлы ақыны, асыл сөздің зергері. Азан шақырып қойған аты -  Ибрагим. Әжесі Зере сүйкімді де сүйікті немересін  Абай деп еркелеткен. Осыдан кейін Ибрагим дейтін шын аты аталмай, ел арасында Абай атанып кетеді.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Операциялық-орындаушылық кезең.(оқушылардың өзі тауып келген деректерді топ ішінде ортаға салып, сол бойынша кесте құру.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 


  1. Абай Құнанбаев туралы қосымша мәлімет:

Өлеңдерінен басқа 3 поэмасы, 45 қарасөзі бар. Абайдың алғашқы өлеңдерін Көкбай Жаңатаевтың атымен жариялаған. Алматыда Абай ескерткіші, Абай көшесі, Абай атындағы университет, Іле Алатауы жоталарында Абай шыңы деп аталатын жерлер бар. Абайдың анасының аты – Ұлжан , әжесінің аты – Зере. Абай кішкентайынан әжесі Зеренің айтқан қызықты ертегілерін тыңдап өседі.

Жарыс сабақ. (оқушыларды 4 топқа бөлу). Тақырыбы: «Абай ауылына саяхат»

І топ – «Абайдың өлеңдері»

ІІ топ – «Абайдың қарасөздері»

ІІІ топ - «Абайдың аудармалары»

ІҮ топ – Абайдың әндері. (Топ басшысы сайланып, бағалау парағы беріліп, балалардың атын жазып, жауап бергендерге + (плюс) таңбасын қойып отырады.)

1 – тапсырма .

І топ – «Абайдың өлеңдері»

ІІ топ – Абайдың 3-ші қарасөзрін оқып, түсінгенін айтады.

ІІІ топ - Абай аудармаларынан «Шегіртке мен құмырсқа» мысалынан көрініс көрсетуге әзірленіп келеді.

ІҮ топ – Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» немесе «Көзімнің  қарасы» әнін орындайды.

Адамның мінез - құлықтары

 
2 – тапсырма.  Екі өлеңді салыстыра отырып, өлеңдегі сөздерді пайдаланып, мына кестені толтыр.

 

 


Жағымсыз

 

Жағымды

 
                                                                                                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Кестеге өтілген жаңа сабақтағы «Сабырсыз, арсыз, еріншек» деп аталған өлең мен «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін салыстыра отырып, адамның жақсы, жаман қылықтарын топтап жазады.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: рефлекциялық бағалау кезеңі. Сабақ соңында топтағы жауап бергендердің саны, яғни плюстері саналады. Оқушылар өздерінің жауаптарына ауызша баға береді.  Жарыс қорытындысы шығарылады.

ҮІІ.  Қорыту. «Мен бүгінгі сабақтан нені үйрендім?», «Нені білмей қалдым?» сұрақтарына  жауап беру. ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу, 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 42. Тақырыбы: Абай туралы. Жолда.  Мұхтар Әуезов.

Мақсаты: Ұлы ақын Мұхтар Әуезовтың шығармашылығымен таныстыра отырып, Абай өмірінің балалық, ересек шақтары жайлы мәлімет беру, әңгіменің негізгі идеясын ашуға үйрету;  көркем мәтінмен жұмыс істей алу дағдысын жетілдіру, оқып түйгендері туралы ой қорытындысын жасай білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, жатқа айту. Жағымды, жағымсыз қылықтар жайлы не білдік?   ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Абайдың қандай өлеңдерін білесің?  Өзіңе қандай әсер алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Мұхтар Әуезов Абай туралы төрт томдық «Абай жолы» роман-эпопеясын жазған. Онда Абайдың бүкіл өмір жолы: балалық, ересек шақтары, шығармашылық жағдайы, сол кездегі қазақ өмір-тұрмысының ерекшеліктері баяндалған. Абай туралы Мұхтар Әуезов: « ... қазақ халқына халықтығын жоғалтпайтын өшпес белгі орнатты» деп жазды. Оқулықпен жұмыс. Үзіндіні түсініп, жалғастырып оқу. Абайдың сыпайылығы сипатталған жерді тауып оқы. Өз сөзіңмен түсіндір. Сөздік жұмыс.  Дәріс – сабақ. Тамам болмаса да – аяқталмаса да, бітпесе де. Хазірет – дін жолындағы мәртебелі адам. Фатиқасын алып – ризашылығын алып.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1.Абай қайдан келді деп ойлайсың? Әкесі Құнанбай кімді күтіп отырған тәрізді. Ол баласы Абайды қалай қарсы алды? Құнанбайдың әңгімедегі түр-түсінен, сөйлеген сөзінен қимыл-әрекетінен қандай адам екенін байқауға бола ма? Абайдың сыпайылығы, байқағыштығы қай әрекетінен көрінеді?

2.Мына үлгі бойынша Құнанбайға сипаттама берген тұсты тауып жаз.

                                   өңі сұп-сұр

Құнанбай                  зор денелі

                                  бурыл сақалды  

ҮІІ.  Қорыту. Әңгімеге сүйеніп, Абайға мінездеме бер.  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 43. Тақырыбы:  Абылай хан.   Шоқан Уәлиханов.

Мақсаты: Оқушылардың Абылай хан туралы білетіндерін жаңа мағлұматтарымен кеңейте отырып, тарихи әңгімені түсініп оқуға дағдыландыру, өз еліне, халқына, жеріне деген азаматтық борыш сезімін тәрбиелеу. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар. Мен бақытты баламын,   Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол болады. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Абай қайдан келді деп ойлайсың? Әкесі Құнанбай кімді күтіп отырған тәрізді. Ол баласы Абайды қалай қарсы алды? Құнанбайдың әңгімедегі түр-түсінен, сөйлеген сөзінен қимыл-әрекетінен қандай адам екенін байқауға бола ма? Абайдың сыпайылығы, байқағыштығы қай әрекетінен көрінеді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Құнанбайға сипаттама бер. Абайға мінездеме бер. Олардан өзіңе қандай жақсы қасиет алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Мағжан Жұмабаевтың «Өткен күн» өлеңінен үзіндіні пайдалану. (еске түсіру)

Хан Назар сынды әділ хан,  Абылай сынды ер  сұлтан...

Ақ найзаның ұшымен.   Ақ білектің күшімен

Дұшпанға қысым көрсеткен.

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. 1. 3 кластың «Ана тілінен» Шоқан Уәлиханов туралы білетіндерін сұрау. (Шоқан Уәлиханов – ғалым, саяхатшы. 1835 – 1865. Омбыда кадет корпусында оқыған, өзі зерек, ақылды). 2. Шоқанның өзінің айтқан сөзін оқыту. «Мен ең әуелі қазағымды жақсы көремін. Одан кейін Сібірді, одан кейін Россияны, одан кейін бүкіл адамзатты жақсы көремін ...». 3. Абылай хан – қазақ ордасының ханы. Қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері. Жиырма жасында хан сайланған Абылай жарты ғасырға жуық хандықты абыроймен басқарды. Абылай хан (шын аты Әбілмансұр) (1711 – 1781) қазақ ханы, батыл қолбасшы. 15 жасында жоңғарларға қарсы соғысқа қатысып, ерлік көрсеткен. Орта жүз ханы Әбілмәмбетпен бірлесіп, елді шығыстан торыған жауға қарсы күреске ұйымдастырады. 1771 жылы Әбілмәмбет өлгеннен кейін хан болады.

Абылай хан – өктем әкім, айлакер дипломат, өте шешен, үлкен өнер иесі, арқалы күйші. Оның «Алабайрақ», «Ақ толқын», «Қайран елім», «Қара жорға», «Шаңды жорық», және тағы басқа күйлері осы күнге дейін жеткен. Ресей патшасы, Қытай империясы, Жоңғар, Бұхар, Хиуа хандары Абылай хан тұсында қазақ елімен қызу қарым-қатынас жасады. Он сегізінші ғасырда Қазақстанды жаулап алуды көздеген  Жоңғар хандығымен Маньчжур-Қытай империясына қарсы күресте үш жүздің басын қосып күшін біріктіруде Абылай хан зор рөл атқарды. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу.Тізбектей оқу. Сөздік жұмыс. Тауқымет – ауыртпалық, бейнет, азап. Қоңтайшы – жоңғар ханы. Ақ киізге көтеру – қазақтар хан сайлаған кезде, оны халық ақ киізге көтеріп, сонан кейін ғана таққа отырғызатын. Тәңірі – құдай, Алла Тағала. Тәбәрік – естелік үшін қасиеттеп берілетін дүние, мүлік. Дәрмені – қуаты, күші. Дәптермен жұмыс. ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Шоқан кім? Абылай ханның шын аты кім? Халық неден қатты қиналады? 1730 жылы шабуыл жасаған Жоңғар қонтайшысы кім? Әңгімеден тағы не түсіндің?

  1. «Абылай» сөзжұмбақ шешу. (Қалмақ, Башқұрт, аштық, Қалдан Серен, Йасауи, Ресей.)

ҮІІ.  Қорыту. Абылайдың денесі қай жерде жерленген? Абылай өсиетінде кіммен байланысты үзбеу керек деді? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, бағалау.

 

 

№ 44. Тақырыбы: Шоқан туралы.Қырдың жас түлегі. Сапарғали Бегалин.

Мақсаты: Оқушыларды Шоқан бейнесімен  таныстыру, автордың негізгі идеясын ашуға жағдай жасау, шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Шоқан кім? Абылай ханның шын аты кім? Халық неден қатты қиналады? 1730 жылы шабуыл жасаған Жоңғар қонтайшысы кім? Әңгімеден тағы не түсіндің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Абылайдың денесі қай жерде жерленген? Абылай қандай өсиет айтты?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Өткен сабақтан Шоқан жайлы тағы не білдік? «Мен ең әуелі қазағымды жақсы көремін. Одан кейін Сібірді, одан кейін Россияны, одан кейін бүкіл адамзатты жақсы көремін ...». Бұл сөздерді қашан айтты?

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Шоқан  (шын аты Мұхаммедқанафия) Шыңғысұлы Уәлиханов – Абылай ханның  шөбересі. Әкесі Шыңғыс – ел билеуші аға сұлтан болған әйгілі адам. Шоқан білімі жағынан өзімен бірге оқыған жолдастарынан әлдеқайда озық болды. Ол туралы кітап жазған жазушы Сапарғали Бегалин: « Иә, иә сен қырдың түлегісің, қыран қырды аңсамай тұра ма?!» деп жазды.

Мұғалім тарапынан қосымша деректер беру.

Шоқан  шын аты Мұхаммед Ханафия. Қазақтың ғұлама ғалымы, саяхатшы, этнограф. Небары 30 жастың ішінде көптеген ғылыми еңбектер жазып, Орта Азия халықтарының тарихы мен мәдениетін зерттеген. Ол тек Қазақстан бойынша ғана емес, Құлжаға (Қытай жерінде), Ыстықкөл өңіріне (Қырғыз елі) экспедицияларға қатысып, зерттеулер жүргізді.

Омбының кадет копусын бітірген (1853 ж.), Петербург университетінің тарих-филология факультетінде лекция тыңдаған (1861-62 жж.). Арғы атасы – Абылай. Оның үлкен ұлы Уәли (1741-1821) – Шоқанның туған атасы.

Уәлиханов жас күнінен тарихи өлең, жыр, аңыз, әңгімелерге ден қойып, соларға құлақ түріп өскен. Сөйтіп, табиғатынан алғыр, зерек баланың рухани бағыт-бағдары ерте қалыптаса бастайды.

Ш.Уәлиханов әуелі Құсмұрында қазақ мектебінде оқып, арабша хат таниды. Дәстүр бойынша «жеті жұрттың тілін білуге» тиісті хан баласы Шығыс тілдерінен араб, шағатай тілін жасынан жақсы үйренген, кейінірек Орта Азияның түркі тілдерін меңгерген.

Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Мәтіннен Шоқанның еліне деген сағынышы суреттелген жерді тауып оқы. Тізбектей оқу. Сөздік жұмыс. Қамау көше – тұйық көше. Кадет корпусы – патша ұкіметі заманындағы әскери оқу орны. Жатақ – жатақхана.  Дәптермен жұмыс. 2 -3 кластарда оқыған әңгіме мен үлгілік сызбаға сүйеніп, Шоқан Уәлиханов туралы жаз. Сызбаны толтыру.

 

 

 


Ғалым туралы мен не білемін?

 

Қандай шығармалары бар?

 

 

Кім, қайда  туған?

Шоқан Уәлиханов – ғалым, саяхатшы.

 

 
                                                                                                                                                                                        

 

 

 

 

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 3 - класта Шоқан туралы қандай әңгіме оқығаныңды есіңе түсір. Ертіс бойында не болады?  Шоқанның тәтті сезімі қандай еді?  Шоқан нені аңсады? Әңгімеде Шоқан оқыған класта неліктен түгелдей жазалады? «Қорқақ бар қораға кірме» дегенді қалай түсінесің? Анатолийдің қылығы дұрыс па?

ҮІІ.  Қорыту. Егер офицердің орнында сен болсаң, не істер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№  45. Тақырыбы: Екі шыбын. Ахмет Байтұрсынұлы.

Мақсаты: Оқушыны Ахмет Байтұрсынұлының өмірімен таныстыра отырып, «Екі шыбын» өлеңін мәнерлеп оқуға, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, өлеңдегі түйінді ойды ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

        Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

                                               Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ертіс бойында не болады?  Шоқанның тәтті сезімі қандай еді?  Шоқан нені аңсады? Әңгімеде Шоқан оқыған класта неліктен түгелдей жазалады? «Қорқақ бар қораға кірме» дегенді қалай түсінесің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Анатолийдің қылығы дұрыс па? Сенің класыңда осындай балалар бар ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Мына сөздерді кім айтты?  «... Даналық – өшпес жарық, кетпес байлық. Жүріңдер,іздеп тауып алалық та!» . (Ахмет Байтұрсынұлы).

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Ахмет Байтұрсынұлы – ақын, ағартушы, ғалым. (1873-1938). «Қазақ» газетін 1913 жылы шығарған. «Маса», «Қырық мысал», «Тіл тағылымы» атты кітаптары бар.  . Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Мысал өлеңді түсініп, мәнерлеп оқу. Автордың негізгі ойы жазылған өлең жолдарын тап. Мысалды сахналап көру. Сөздік жұмыс. Шылауында – біреудің ырқында, жетегінде. Дәптермен жұмыс. Сызбаларды толтыру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өгіз қайдан келе жатты, арбада не бар? Шыбынға кім кездесті? Танысы оған не деді? Бұл шығарманың қай түріне жатады? (мысал өлеңге) Ахмет Байтұрсынұлының мысалдары оның қай кітабына енгізілген? Оның қандай мысалын оқығаныңды есіңе түсір.

ҮІІ.  Қорыту. Екі шыбынның сөйлеген сөздеріне, іс-әрекетіне қарап, оларды мына үлгілік сызба бойынша жаз.

1-ші шыбын қандай?

2-ші шыбын қандай?

 

 

 

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сызбаны толтыр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№46.Тақырыбы:А.Байтұрсынұлы туралы.Ақкөл жағасында.Әмірхан Абдуллин.

Мақсаты: Оқушыны Әмірхан Абдуллиннің «Ақкөл жағасында» атты шығармасы бойынша Ахмет Байтұрсынұлы өмірімен таныстыру, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, әңгімедегі түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлігін тексеру.  Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өгіз қайдан келе жатты, арбада не бар? Шыбынға кім кездесті? Танысы оған не деді? Бұл шығарманың қай түріне жатады? (мысал өлеңге) Ахмет Байтұрсынұлының мысалдары оның қай кітабына енгізілген?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Бұл мысал кімдер жайлы деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ахмет Байтұрсынұлы жайлы не білеміз?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. «... Көп күлкіден болар, көзілдірігін қолына алып, жасаураған көзін орамалмен сүртіп тұрып Ахмет балалардан:

-  Мұның бәрін қайдан жаттап жүрсіңдер?» деп сұрады.

-  Өзіңіз жазған оқулықтардан ...

-  «Әліпбиден»

-  «Тіл құралдан» ...

Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Дәптермен жұмыс. Әңгімені бөліктерге бөліп, дәптеріңе жоспар құрып жаз. (І. Балалардың  Ахмет Байтұрсынұлын қарсы алуы. ІІ. Ақкөл жағасындағы кездесу. ІІІ. Ахмет Байтұрсынұлының риза болуы.) Сызбаны толтыру.

 

 

 


Сен қандай шығармасын оқыдың?

 

Қандай кітаптары бар?

 

 

Ол кім, қайда  туған?

 

 

 
                                                                                                                                                                                        

 

 

 

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгіме кім туралы айтылады? Ахмет Байтұрсынұлының сөйлеген сөзінен, іс-әрекетінең қандай адам екенін байқауға бола ма ? Балалардың айтқан жұмбақтары мен жаңылтпаштары ұнады ма? Сөзжұмбақты шешу.

ҮІІ.  Қорыту. Өзің қандай жұмбақтар, жаңылтпаштар білесің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

№ 47. Тақырыбы: Шешенің балаларын сүюі. Міржақып Дулатов.

Мақсаты: Оқушыны Міржақып Дулатовтың «Шешенің балаларын сүюі» атты шығармасынан үзіндімен  таныстыру, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, үзіндідегі түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіме кім туралы айтылады? Ахмет Байтұрсынұлының сөйлеген сөзінен, іс-әрекетінен қандай адам екенін байқауға бола ма ? Балалар Ахмет Байтұрсынұлын қалай қарсы алды.  Ақкөл жағасындағы балалар не істеді? Ахмет Байтұрсынұлы неге риза болды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: сонымен, Ахмет Байтұрсынұлы туралы не білетін болдық?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, сендердің аналарың қалай жақсы көреді?  Ал, сендер ше?

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Өз анаң туралы не айтар едің? Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей жалғастырып оқу. Өлеңде ананың баласына деген қамқорлығы айтылған тұстарды тауып оқы. Сөздік жұмыс. Көз жасын көлдету – қатты жылау.

ҮІ. Түсінгендерін тексеру: Міржақып Дулатовтың жоғарыдағы сөзі қай өлеңінен алынған? Өлең сұрақ-жауап үлгісінде жазылғанына назар аудар. Ана баласын қалай сүйеді? Ана неге көз жасымен бетін жуады деп ойлайсың? Ана неге қуанады?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Қандай ана туралы өлең, тақпақтар білесің? Оларды кімдер жазады? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 48. Тақырыбы: Міржақып туралы. Аяулы Жақаң. Асқар Дулатов.

Мақсаты: Оқушыны Асқар Дулатовтың «Аяулы Жақаң» атты Міржақып Дулатов жайлы естелікпен таныстыра отырып, түсініп оқып, оқушының жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене,  әңгімедегі түйінді ойды ашуға жағдай жасау. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.   Мен бақытты балам,  Жан  дүниемде күн нұрлы

  Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

              Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді жатқа айту. Ана баласын қалай сүйеді? Ана неге көз жасымен бетін жуады деп ойлайсың? Ана неге қуанады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзіңнің анаң, апаң жайлы айта ғой.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлық. Міржақып Дулатовтың қандай шығармаларын білесің? (Қырдан келген жас қазақ,Қоян). Есіңде ме не жайлы еді?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Міржақып Дулатов (1885-1935) – ақын, жазушы. Қостанай өңірінде туылған. «Оян, қазақ» атты кітабы бар. Автордан алғы сөз. Міржақып «Оян, қазақ»  кітабында ұран салып халқын өнер-білімге шақырған. Қазақ елінің басқа жұртпен терезесі теңеліп, іргелі ел болуын көксеген.  Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Мәтіннен Міржақыпты сипаттайтын жерін тауып оқы. (Міржақып өзі қатарлас балалардан бойы аласалау ...). Дәптермен жұмыс. «Қуанышы қойнына сыймай» деген тіркесті сөздерді пайдаланып, сөйлем құрап жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Естелікті кім жазды? Міржақып Дулатов нені армандаған екен?  Міржақып Дулатовтың алғашқы кітабының «Оян, қазақ» деп аталу себебі неде? «Кәмпескелеу» дегенді қалай түсінесің? 2. Мәтінге сүйеніп, төмендегі сызба бойынша Міржақып Дулатовқа сипаттама жаз.

 

 

 

 


                                                                                                                                      

 

 

 

 

                                                                                                                                   

ҮІІ.  Қорыту. Автор көзқарасы дегеніміз шығармада суреттеліп отырған кейіпкерге, оқиғаға, өмір құбылысына автордың беретін бағасы, оның өз ойы мен пікірі. 2. Мәтіннен анасының сөзін тауып оқы. Қалай ойлайсың, анасының үміті мен сенімі ақталды ма?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

№ 49. Тақырыбы: Жетім. Мұхтар Әуезов.

Мақсаты: Мұхтар Әуезовтің өмірімен таныстыру, «Жетім» әңгімесін оқыту, түсінік беру; бұрынғы оқыған шығармаларын еске түсіре отырып, ой-өрісі мен сөздік қорларын кеңейту; дұрыс түсініп оқуға үйрету, адамгершілікке, мейрімділікке тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ.

Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, жұптастыру, ой толғау, сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: Мұхтар Әуезовтің суреті,  мақал-мәтелдер, плакаттар, кесте

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

  Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімелеу. Естелікті кім жазды? Міржақып Дулатов нені армандаған екен?  Міржақып Дулатовтың алғашқы кітабының «Оян, қазақ» деп аталу себебі неде? «Кәмпескелеу» дегенді қалай түсінесің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалай ойлайсың, анасының үміті мен сенімі ақталды ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Мұхтар Әуезов туралы не білеміз?  Мұхтар Әуезов (1897-1961). Семей облысында, Абай ауданында туған. Шебер жазушы. «Абай жолы» романын жазған. 2 – 3 кластарда  «Әбілмансұр», «Бала Абай», «Әке арманы», «Боран», «Кешкі дөң басында» атты шығармаларымен таныстық.

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. «Бұл дәуірде өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді адам  емес» - деген  екен Мұхтар Әуезов. 

Мұхтар Әуезов қазақтың ұлы жазушысы, әдебиет зерттеуші, драматург және қоғам қайраткері. Ол Абайтану ғылымының негізін сала отырып, қазақ әдебиеті тарихына орасан қызмет сіңірді. Оның әлемге тараған «Абай жолы» роман-эпопеясы – ұлтымыздың рухани қазынасына қосылған ұлы мұра. Балаларға арналған шығармалары да баршылық, мысалы: «Көксерек», «Жетім», «Қорғансыздың күні» т.б.

 2. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Әңгіме қалай басталады? Жападан-жалғыз келе жатқан бала кім? Әңгімеде Қасым жетімдіктің қорлығын қалай көрген? Сол тұсты тауып оқы. Қасымның әжесінен айрылған кезде жоқтау  айтып жылаған сөзін мазмұнына сай ырғақпен оқы. 3. Сөздік жұмыс. Қиянат – әділетсіздік, зорлық, өктемдік. Қаға беріс – шеттеу, бұрылыс, тасалау жер. 4. Дәптермен жұмыс. Сызбаларды толтыру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әңгімеде қараңғы түндегі қорқыныш елесі қалай берілген? Сенің көз алдыңа нелер елестеді? Егер сен Қасымның орнында болсаң, не істер едің? Қасымға жетімдіктен құтылудың қандай амалын айтар едің? 2. Табиғат пен баланың көңіл күйін суреттеуде қандай байланыс барын мәтіннен тауып, мына кестені дәптеріңе толықтырып жаз.

 

Табиғаттағы өзгеріс

Баланың көңіл күйі

1. қалың қара бұлт

2. бұлт жиі-жиі күркіреп,күн жарқылдайды; 

3. ымырт жабылып, қас қарайған шақта ...

1. жалғыз жаяу бала

2. түсі де, көңілі де қартайып, жүдеп

3. жүрегі қалтырап, шошынып, елеңдеп...

 

ҮІІ.  Қорыту. Әңгіме бойынша құрылған мына жоспарды оның мазмұнына қарай қайта реттеп жазып шық.

  1. Ағашқа сүйеніп қатып қалған бала.        (4)
  2. Қасымның әжесінен айырылуы.              (1)
  3. Тау ішіндегі қорқыныш.                            (3)
  4. Иса мен Қадишадан көрген қорлығы.     (2)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

№ 50. Тақырыбы: Мұхтар туралы. Жас Мұхтар.  Ахмет Әуезов.

Мақсаты: Оқушыны Мұхтар Әуезовтің жастық шақтағы өмірімен таныстыра отырып, оқып,  байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ой-өрісі мен сөздік қорларын кеңейту;   адамгершілікке, мейрімділікке тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.                                  

                                              Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

  Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіме қалай басталады? Жападан-жалғыз келе жатқан бала кім? Әңгімеде Қасым жетімдіктің қорлығын қалай көрген? Әңгімеде қараңғы түндегі қорқыныш елесі қалай берілген? Сенің көз алдыңа нелер елестеді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен Қасымның орнында болсаң, не істер едің? Қасымға жетімдіктен құтылудың қандай амалын айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе .

Мұхтар Әуезов туралы Ахмет Әуезовтың естелігінен:

         Мұхтар ес білгелі Абайдан үлкен тәрбие алды, үлгі-өнеге алды.

         Атам ескіше оқып, хат танып, әріпті жаза бастаған соң, Мұхтарға, бәрімізге Абай өлеңін, қарасөзін үйрете бастады.  

Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Мәтіннің негізгі ойын табу, кейіпкерлерін атау. Мұхтар Әуезов бала кезінен бастап нені оқып үйренді? Абайдың қарасөзі бойынша естіген нәрсені ұмытпас үшін не істеу керек? Кітаптан тауып оқы. Дәптермен жұмыс.

  1. Сызбаны дәптеріңе жазып ал.

Есте сақтау жолдары

 
                                                     1 – ші                         мұқият тыңдау

                                                     2 – ші                         ынтамен ұғу

                                                     3 – ші                         бірнеше рет қайталау

                                                     4 – ші                         басқа ойдан қашық болу

  1. Дәптерге Мұхтарлар тыңдаған жырлардың атын жаз.

«Еңлік - Кебек», «Айман - Шолпан» эпостық жырлар, «Алпамыс», «Қобыланды» жырлары.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мұхтарды кішкентай кезінде кім деп атаған? (Қоңыр қозы). Мұхтардың атасының аты кім? (атасы Әуез, әжесі Дінәсіл). Атасы қандай жырлар мен ертегілер айтып берді? («Еңлік - Кебек», «Айман - Шолпан» эпостық жырлар, «Алпамыс», «Қобыланды» жырларын,  «Күн астындағы Күнікей қыз» атты қиял-ғажайып ертегісін).

ҮІІ.  Қорыту. Мұхтар Әуезов туралы деректерді ізде (2 – 3 кластардағы оқулықтар мен кітапханадан қара) және оларды мына сызба бойынша жаз.

Мен Мұхтар Әуезов туралы не білдім?

 
 

 


ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 3 тапсырма. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 51. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Өшпес өмір өнегелері» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,  Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,   Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мұхтар Әуезов бала кезінен бастап нені оқып үйренді? Абайдың қарасөзі бойынша естіген нәрсені ұмытпас үшін не істеу керек? Мұхтарды кішкентай кезінде кім деп атаған? Мұхтардың атасының аты кім? Атасы қандай жырлар мен ертегілер айтып берді?  

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1. Тұңғыш өлеңдер жинағы «Оян, қазақ» деген атпен жарық көрген ақын кім?

А). Ыбырай Алтынсарин                                  Б). Мағжан Жұмабаев

Ә). Ахмет Байтұрсынұлы                                 В). Міржақып Дулатов

   2.  «Қорқарың бар, қораға кірме» деген нақыл сөз кімнің шығармасында кездеседі?

А). Абай. «Сабырсыз, арсыз, еріншек»

Б). Ш. Уалиханов. «Абылай хан»

Ә). М. Әуезов «Жолда»

В). С. Бегалин. «Қырдың жас түлегі»

3. С. Бегалиннің «Қырдың жас түлегі» мен 2 кластағы оқыған «Бала Шоқан» әңгімесін салыстыр. Бұл шығармада қандай ұқсастық бар?

4. Ахмет Дулатов «Аяулы Жақаң» әңгімесін кімге арнап жазған?

А). Ыбырайға                             Б). Шоқанға

Ә). Абайға                                  В). Міржақыпқа

5.  Бұл бөлімде қандай өнегелі адамдардың шығармаларымен таныстың? Сызбадағы сұрақтың орнына шығарманың атын қойып жаз.

Ыбырай Алтынсарин

 

Абай Құнанбаев

 

Ахмет Байтұрсынұлы

 
 

 

 

 

 

 


6.Мұхтар Әуезовтың Абай туралы жазған шығармасы қалай аталады?

«Жолда»

7.Мұхтар Әуезовтың «Жетім» әңгімесінде жазушы Қасымның көңіл күйін немен сәйкестендіреді? А). Күнмен Ә). Табиғатпен. Б). Қыс  мезгілімен.

Ү.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік? Осы бөлімнен өзіңе қандай әсер алдың?

ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. Мазмұндама жазуға дайындалып келу.

 

 

 

№ 52.  Тақырыбы: Мазмұндама. Құмырсқалар.

Мақсаты: Оқушылардың алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: өз бетінше жазбаша жұмыс. Көрнекілігі: мәтін, дәптер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.Сабаққа әзірлік

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

ІІІ.  1. Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкерлерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

         2. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

Құмырсқалар

         Шәріп атаның бір құмыра балы болатын. Ол сарайда тұратын еді. Бір күні балын құмырсқалар жеп жатқанын көрді. Қараса, сарайда құмырсқаның илеуі бар екен. Құмырсқаның илеуін құрту өте қиын. Илеудегі құмырсқа өте көп. Ата ойланып қалды.

         Шәріп ата айла ойлап тапты. Ол қыш құмыраны сыртынан шандып байлап, сарайдың төбесіне іліп қойды. Құмыраның ішінде бір құмырсқа қалып қойыпты. Құмырсқа илеуіне жол іздейді. Ол алдымен жіпке, одан төбеге өрмелейді. Төбеден қабырғаға одан еденге түседі.

          Бір күні атай өрмелеп жүрген құмырсқаларды көреді. Олар құмыраға кіріп-шығып жатыр. Құмырасын қараса, құмырсқалар бәрін жеп қойыпты.

          Бір құмырсқа барлық құмырсқаға жол көрсетіп берген екен. Шәріп атай құмырсқада да ақыл болатынын білмесе керек.

Тіректі сөздер мен сөз тіркестері:   құмырсқалар жеп жатқанын көрді, құмыраны сыртынан шандып байлап; өрмелеп жүрген құмырсқаларды көреді;  барлық құмырсқаға жол көрсетіп берген екен; ақыл болатынын білмесе.

Мазмұндау жоспары:

  1. Шәріп атайдың балы.
  2. Сарайдағы құмырсқаның илеуі.
  3. Атайдың айласы.
  4. Бір құмырсқаның әрекеті.
  5. Шәріп атайдың білместігі.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз  не істедік? Әңгіме не жайлы еді?  Не жайлы жаздық?  Мәтін неге  «Құмырсқалар» деп аталыпты? Қалай ойлайсың  басқаша амалмен балды сақтап қалуға болар ма еді   ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

 

                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                          ІІІ тарау. Балалық шаққа саяхат.

 

№ 53. Тақырыбы:   Менің атым Қожа.    Бердібек Соқпақбаев

Мақсаты: Оқушыларды бұл бөлімде балалар әдебиетінің негізін салған ақын жазушылардың туындыларымен таныстыра, Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, достыққа тәрбиелеу.

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,    Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,       Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, бұл бөлімде балалар әдебиетінің негізін салған ақын жазушылардың туындыларымен танысамыз.

ІІІ.  Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. «Менің атым Қожа» атты киноны кім көрді? Ол не жайлы еді?

Балалар жазушысы Бердібек  Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» атты шығармасын барлығың да біледі екенсіңдер. Ол туралы түсірілген киноны да көріпсіңдер. Енді жазушының сол шығармасымен жақынырақ танысу үшін бір үзіндісін оқып көрелік.

2.Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Әңгіме саған ұнады ма? Басты кейіпкер кім? Үйге қандай тапсырма берілген екен? Әңгімеден Қожаның ішкі ойын тауып оқы. Қожа Анфиса Михайловнаның сабақ сұрау тәсілін кіммен салыстырды? Сабаққа дайындалмай келгеніне Қожаның қатты өкінгенін неден байқауға болады? Әңгімеден сол жерлерін тауып бер.

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1. Анфиса Михайловнаның Жантасқа айтқан ескертуін тауып оқы. Жантасты қандай бала деп ойлайсың? Оны Қожамен  салыстыр.

 

Қожа

Жантас

 

 

Қорытынды:

Надпись: Басты кейіпкер – көркем шығармадағы оқиғаға қатысатын негізгі басты адам. Жазушы оның жеке сипатын, іс – әрекетін, мінез-құлқын басқалардан гөрі анық танылатындай етіп суреттейді.

 

 

 

 

 


Ү.  Қорыту. Өзіңде Қожаның басында болған оқиға болды ма? Болса, әңгімелеп айтыпбер.

ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

№ 54. Тақырыбы: Компас. Бердібек Соқпақбаев

Мақсаты: Оқушыларды Бердібек Соқпақбаевтың «Компас» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, достыққа тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Басты кейіпкер кім? Үйге қандай тапсырма берілген екен? Әңгімеден Қожаның ішкі ойын тауып оқы. Қожа Анфиса Михайловнаның сабақ сұрау тәсілін кіммен салыстырды? Сабаққа дайындалмай келгеніне Қожаның қатты өкінгенін неден байқауға болады? Жантасты қандай бала деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Анфиса Михайловнаның Жантасқа қандай ескерту берді? Басты кейіпкер деп нені айтамыз? Жантасты пен Қожа қандай балалар деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Кітаптағы суретке қараңдаршы? Мына балалар нені қызықтап тұр екен? Төмендегі әңгімені оқып көрейікші ... Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Компас деген не? Дүниетану сабағынан білесіңдер ме?

Компас — жер бетін бағдарлауға, географиялық немесе магниттік меридианның бағытын анықтауға арналған аспап. Кішкене деңгелек қобдишаның ортасында орнатылған тік үшкір иненің үстіне қондырылған магнитті болат тілі болады. Тілдің бір жағы үнемі Солтүстікті, екінші жағы Оңтүстікті керсетіп тұрады. Қобдишаның сыртңы деңгелегі градустарға белінген (360°), горизонт жақтарында Солтүстікті, Шығысты, Оңтүстікті, Батысты көрсетеді (С. В. Ю. З.) әріптері жаэылған. Компастардың мынадай түрлері болады

1.     магниттік компас 2.механикалық немесе гироскоптік компас 3.радиокомлас

2.     астрокомпас.

Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу.Тізбектей оқу. Қанатқа  әкесі сыйлаған компастың қандай ерекшелігі бар? Балалар қайда барды? Боданның компасқа қатты қызыққанын оның қай сөздерінен байқауға болады?  Боданның компасты алғаннан кейінгі ойын тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Оның өзін-өзі ақтамақ болған жерін дәптеріңе жаз. «Сау басына сақина тілеп» деген қандай мағына береді? Осы сөйлемді әңгімеге қатыстырып айтып көр. 2. Мына сөзжұмбақты әріп түстерінің ретімен оқысаң, мағыналы сөз шығады. Ол қандай сөз? Мағынасы қандай? (Тұс бағдар). 3. Әңгіменің соңғы бөлігін оқып, өз ойыңды жаз.  «Егер мен болсам ...»

ҮІІ.  Қорыту. Бодан компасты не істеді? Оның орнында болсаң, не істер едің?  Мына мақалдарды толықтырып жаз.

Жаман аттан аяғым артық,  Жаман жолдастан таяғым артық.

Өтірік айтып жағынғанша,  Шыныңды айтып жалынғаның артық

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу.

 

 

 

 

 

№ 55. Тақырыбы: Ағаштар неге ашуланды? Бердібек Соқпақбаев.

Мақсаты: Оқушыларды Бердібек Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойын ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, жанашырлыққа тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Жасырынбақ» ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау.

Көзім, көзім, көз.        Көзімде бар шоңайна.

                                         Шоңайнасы кіреді,      Көзіңді жұм, абайла.

       Ойын шарты бойынша оқушылар көзін жұмады. Бір оқушы ақырын барып, балалардың кітабының арасына қима қағазды жасырады. Қима қағазға қайықтың, ақсүйектің, машинаның суретін салуға болады. Қағазға үй тапсырмасы бойынша оқып келген шығарма негізіндегі сұрақ немесе тапсырма жазылады. Оқушы қағазды тауып, тапсырманы орындайды.

Қанатқа  әкесі сыйлаған компастың қандай ерекшелігі бар? Балалар қайда барды? Боданның компасқа қатты қызыққанын оның қай сөздерінен байқауға болады? Бодан компасты не істеді? 

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Оның орнында болсаң, не істер едің? Сенің басыңда осындай жағдай болды ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар  сендер көктемде қандай жұмыстар жүргізесіңдер? Сол отырғызған ағаштарыңды қалай күтесіңдер? Шынында, мына Бердібек Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды» атты шығармасында ағаштарға не болды екен?

 Ү. Жаңа сабақ:  Бердібек  Соқпақбаев – атақты балалар жазушысы.1924-1991 жылдары өмір сүрген. «Он алты жасар чемпион», «Алыстағы ауылда», «Менің атым Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Дала жұлдыздары», «Аяжан» атты повестері мен «Өлгендер қайтып келмейді» романының авторы. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Алмабектің жіберген кемшілігі неде? Ағаштар Алмабекті қалай жазалады? Алмабек өз кемшілігін қалай түзеді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Кәрі еменнің сөзін тауып оқы. Ол туралы не айтасың? 2. Мәтіндегі ағаштардың Алмабекке қойған кінәсін мына үлгілік кесте бойынша жаз.

                                                    күтпеді

   Алмабектің                             ағаштың түбін қопсытпады

         айыбы                               суғарылмады

                                                    әкпен әктемеді

3.Мына мақалдарды дәптеріңе толықтырып жаз.

  1. Ер еңбегімен озады.                                      2. Еріншектің ертеңі бітпейді.

      Еріншек езілумен тозады.    

Бұл мақалдардың мәтінге қандай қатысы барын дәлелде.                                                                         

ҮІІ.  Қорыту. 1. Егер Алмабек ағаштардан кешірім сұрамағанда не болар еді? 2. Мына сызбаға сүйеніп,  Бердібек Соқпақбаевтың шығармашылығына талдау жасап көрейік.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. № 5 тапсырманы орындау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

№ 56. Тақырыбы: Мен қалай торғай болдым? Мырзабек Дүйсенов.

Мақсаты: Оқушыларды Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, қиялдай білуге, армандауға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Алмабектің жіберген кемшілігі неде? Ағаштар Алмабекті қалай жазалады? Алмабек өз кемшілігін қалай түзеді? Ол туралы не айтасың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер Алмабек ағаштардан кешірім сұрамағанда не болар еді?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар сендер өмірде адамнан басқа бірдеңе болуды армандап көрдіңдер ме?

Ү. Жаңа сабақ: бүгінгі сабақта Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен танысамыз. Оқулықпен жұмыс. Дауыстап, іштей, тізбектей жалғастырып оқу. Баланың торғайға айналған кездегі қуанышы мен өкінішін тауып оқу. Бөктергінің торғай-баланы жемекші болған жерін тауып оқы. Қандай сезімде болдың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді? 2. Әңгімеде қандай мақал кездесетінін тап. Ондағы «Торғай» деген сөздің орнына «Бала» деген сөзді қойып жаз. ( « Аш торғай (бала) тоқ торғаймен (баламен) ойнамайды, тоқ торғай (бала) ештеңені ойламайды»)

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге?     ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 57. Тақырыбы: Мен қалай торғай болдым? Мырзабек Дүйсенов.

Мақсаты: Оқушыларды Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, қиялдай білуге, армандауға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,      Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар сендер өмірде адамнан басқа бірдеңе болуды армандап көрдіңдер ме?

ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Әңгімеде қандай мақал кездесетінін тап. Ол жайында не айта аласың? Қалай түсінесің?

ІҮ. Жаңа сабақ: Оқулықпен жұмыс. Дауыстап, іштей, тізбектей жалғастырып оқу. Баланың торғайға айналған кездегі қуанышы мен өкінішін тауып оқу. Бөктергінің торғай-баланы жемекші болған жерін тауып оқы. Қандай сезімде болдың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді? 2. «Шіркін, егер мен ... болсам»  тақырыбына шағын эссе (арманыңды) жаз

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге?    ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 58. Тақырыбы:    Алтын балық.                 Жолтай Әлмашев.

Мақсаты: әңгіме мазмұнын түсіндіре отырып, баланың арманы мен қиялына баға беруге үйрету: жазушының астарлы, айшықты сөздеріне баланың назарын аудара отырып, көркем сөздің адам ойын дәл жеткізудегі рөлін айқындау, сөздің құдіреттілігіне, әсерлілігіне көзін жеткізу; адамгершілікке, ізгілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімені толық әңгімелету. 2. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге?   

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлықСөзжұмбақ шешу арқылы баланың қызығушылығын арттыру. Мысалы:

ТА(..) ЛЫҚ  жауабы: БАЛЫҚ. Бірінші сөз - «таба», екінші сөз – «балық» Жақша ішіндегі нүктелер саны әріп санымен сәйкес келеді.

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. -   Балалар, неліктен бұл әңгіме «Алтын балық» деп аталады? Кім қалай ойлайды?

-   Алтын балық туралы ертегі немесе мультфильм көргендерің бар ма? Онда не туралы айтылады?

-  Жалпы ертегіде алтын балық адамның тілегін орындайды. Ал бұл ертегі емес, әңгіме. Ал алтын балықтың бұл әңгімеге қандай қатысы бар екенін оқып көрелік.

2. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Әңгімедегі басты кейіпкер кім? Шөкі қандай бала деп ойлайсың? Ойыңды дәлелде.  Сөздік жұмыс. Дерт – ауру. Шетінеді – қайтыс болды. Төсек тартып ауыру – төсектен тұра алмай ауырып жату. Қолы жеңіл дәрігер – білгір дәрігер. Қуанышы қойнына сыймай – қатты қуанып. Сабасына түсті – көңілі орнына түсті.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала шешесінен А.С.Пушкиннің қандай ертегісін көп тыңдайтын еді? Шөкінің арманы не еді? Баланың атын неліктен Шөкі қойған? «Тіл тию» дегенді қалай түсінесің? Шөкі қармағына түскен балықтан қандай тілек тіледі? 2. Баланың атын «Шөкі» деп қою себебі жазылған жерді тауып оқы.3.Шөкінің «Алтын балыққа» айтқан сөзін тауып оқы.

ҮІІ.  Қорыту. Баланың тілегі орындалды ма? (Баланың ойын жинақтау, жазбаша ойын жинақтау, шығармашылық ойлауын дамыту мақсатында № 3 тапсырманы орындау). Егер сен «Алтын балық» ұстап алсаң, не тілер едің? Тілегің болса, оны дәптеріңе былайша жаз:

   «Қымбатты, су патшасы ...» ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 59. Тақырыбы: Құмырсқалар. Кәдірбек Сегізбайұлы.

Мақсаты: әңгіме мазмұнын түсіндіре отырып, әңгіме астарын таба білуге үйрету;  жазушының күштілер мен әлсіздер арасындағы айқастыңәсеріне баланың назарын аудара отырып, көркем сөздің адам ойын дәл жеткізудегі рөлін айқындау, сөздің құдіреттілігіне, әсерлілігіне көзін жеткізу; адамгершілікке, ізгілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

   Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім? Шөкі қандай бала деп ойлайсың? Шөкенің арманы не еді? Баланың атын неліктен Шөкі қойған? «Тіл тию» дегенді қалай түсінесің? Шөкі қармағына түскен балықтан қандай тілек тіледі?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Баланың тілегі орындалды ма? Сенің алтын балықтан сұраған арманың туралы білуге болады ма? Егер ол құпия болмаса.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.  Балалар, құмырсқа жайлы не білесің?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Құмырсқа илеуі бар сурет бойынша әңгіме құру. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей, жалғастырып оқу. оқушыларды  3топқа бөліп, мәтінді 3 бөлімге бөліп, түсінгенін айтып бір – біріне сұрақ қояды.

1 – бөлім. «Көрші қыз». Бұл бөлімде Ләйлә туралы, оның өсімдіктерді жақсы көретіні, ізденіп оқитыны сөз болады.

2 – бөлім. «Құмырсқалар шайқасы». Бұл бөлімде қоңыр құмырсқа мен қара құмырсқалардың арасында болған майдан туралы айтылады.

3 – бөлім. «Күш біріктіру». Бұл бөлімде құмырсқалардың күш біріктіріп, илеуді үлкейтуге кіріскені таралы айтылады.

          Осы бөлімдер бойынша топ ішінде талдап, түсінігін бір-біріне айтады. Сонан соң 1-ден 4-ке дейінгі нөмір жазылған жетон беріледі. Сол жетон бойынша 1-ші номерлер бір жерге, 2-ші номерлер екінші жерге, т.с.с. жиналады.Жаңа шағын топ құрылады. Енді әрбір оқушы оқығанын осы топқа айтып беруі тиіс. Сонда тұтас мәтін толық түсінікті болады.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгіменің бастапқы бөлігін қайта оқы. Ләйлә қандай қыз деп ойлайсың? Бір күні түс кезінде қандай оқиға болды? Ләйлә қандай құмырсқаға жақтасып жүрді? Неге?Ләйлә ертесіне неге мәз болды? Күш біріктіру не үшін не үшін қажет екен?

ҮІІ.  Қорыту. Егер сен Ләйләнің орнында болсаң, не істер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 3 тапсырма. 2. бағалау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 60. Тақырыбы: Адасқан бала. Қабдеш Жұмаділов.

Мақсаты: Оқушының Қабдеш Жұмаділовтің «Адасқан бала» әңгімесін оқи отырып, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, әңгіменің түйінді ойын ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Жасырынбақ» ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау.

Көзім, көзім, көз            Көзімде бар шоңайна.

                                        Шоңайнасы кіреді,        Көзіңді жұм, абайла.

       Ойын шарты бойынша оқушылар көзін жұмады. Бір оқушы ақырын барып, балалардың кітабының арасына қима қағазды жасырады. Қима қағазға қайықтың, ақсүйектің, машинаның суретін салуға болады. Қағазға үй тапсырмасы бойынша оқып келген шығарма негізіндегі сұрақ немесе тапсырма жазылады. Оқушы қағазды тауып, тапсырманы орындайды.

Ләйлә қандай қыз деп ойлайсың? Бір күні түс кезінде қандай оқиға болды? Ләйлә қандай құмырсқаға жақтасып жүрді? Неге? Ләйлә ертесіне неге мәз болды? Күш біріктіру не үшін не үшін қажет екен?

 ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен Ләйләнің орнында болсаң, не істер едің? Оның әрекетін дұрыс деп санайсың ба?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің ата-аналарыңнан адасып қалған кездерің болды ма? Ондай жағдайда не істедіңдер?

Ү. Жаңа сабақ:  Балалар, Қабдеш Жұмаділовтің «Адасқан бала» әңгімесіндегі жоғалып кеткен бала кім болды екен? Әңгімеден оқып біліп, табуға көмектесейік. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, түсініп оқу. Әңгіме кім туралы?  Жаконың шын аты кім еді? Жако күннің қай уағында жоғалып кетті? Олар қандай ойын ойнады? Балалар бассейнге барарда Жаконы неге қалдырып кетті? Жако қандай оқиғаларды басынан кешірді? (3 топқа, 3 бөлімге бөліп сұрау..)

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  Жаконың өзіндік ерекшелігін айт. «Ат» болып ойнаған, «жем жеген» тұстарын тауып оқы. (Біраз уақыт Бедел деген балаға «ат» болып ойнады.  ... Үй мен бассейіннің арасы арасы едәуір... « Аттар» шаршады. Бұларға енді жем ...).

ҮІІ.  Қорыту. Егер саған адасқан бала кездессе, не істер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 61. Тақырыбы: Мектептен жырақ жол. Динара Мыңжасарқызы.

Мақсаты: Оқушыны Динара Мыңжасарқызының «Мектептен жырақ жол» атты әңгімесін түсініп оқуға, әңгімелей білуге, негізгі түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.  Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,      Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.     Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жаконың шын аты кім еді? Жако күннің қай уағында жоғалып кетті? Олар қандай ойын ойнады? Балалар бассейнге барарда Жаконы неге қалдырып кетті? Жако қандай оқиғаларды басынан кешірді? Жаконың өзіндік ерекшелігін айт.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзің үшін қандай сабақ немесе үлгі алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер «Ойын автоматына» барып ойнадыңдар ма? Онда қалай?

 Ү. Жаңа сабақ: Динара Мыңжасарқызының «Мектептен жырақ жол» атты әңгімесінен осы «Ойын автоматына» ойнаған баланың жағдайы немен аяқталғаныны жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, түсініп оқу. Сөздік жұмыс.  Жырақ – алыс, қашық. Төбесінен жай түскендей етті – қатты таңдандырды. Құдды – кәдімгі. Қуыстану – ыңғайсыздану. 2. Бақытжанның, оның Кәмила апайының және анасының  ішкі ойларын әңгімеден тауып оқы. 3. Бақытжан қандай бала? Оған мінездеме жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үшінші тоқсанда Бақытжанның сабағы неге төмендеп кетті? Телефоннан естілген хабар Бақытжанның анасына қалай әсер етті? «Бармағын тістеу» дегенді қалай түсінесің? Бақытжанның анасы неге бармағын тістеп түрып қалды? 2. Бақытжан қандай бала? Оған мінездеме жаз.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгімеден қандай қорытынды жасауға болады? Әңгімені өз ойыңмен аяқта.  

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 4 тапсырма. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 62. Тақырыбы: Әскербектің әтеші. Роза Әбілқадырова.

Мақсаты: Оқушыны Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесін түсініп оқу арқылы, әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Үшінші тоқсанда Бақытжанның сабағы неге төмендеп кетті? Телефоннан естілген хабар Бақытжанның анасына қалай әсер етті? «Бармағын тістеу» дегенді қалай түсінесің? Бақытжанның анасы неге бармағын тістеп түрып қалды? 2. Бақытжан қандай бала?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден қандай қорытынды жасауға болады?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің үйлеріңде тауықтарың, әтештерің бар ма? Сендер оларға қандай қамқорлық көрсетесіңдер?

Ү. Жаңа сабақ: бүгінгі сабақта біз сендермен Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесінен Әскербектің кішкене жүрегінің дарқан мейрімділігі жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, жалғастырып оқу. Әскербектің әкесі Көпіштің алғашқы сөзін әңгімеден тауып оқы. Амангелді мен Әскербек әтешке емді қалай қолданғанын өз сөзіңмен айтып бер. Сөздік жұмыс. Қиқымбұл жерде:  киімнен кесіп алынған кішкентай қиынды.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әскербектің әтеші туралы ауылдастары не дейді? Әскербек әтешін «көз тигеннен» қалай емдеп алмақшы болды? Амангелді Әскербек досына тағы қандай ақыл айтты? Әкесі бұрынғы ойынан неге қайтып қалды? Соңғы сөйлемді оқығанда қандай қорытындыға келдің? 2. Әскербектің әтеші қалай шақырады? Әңгімеден тауып, үлгілік сызба бойынша толықтырып жаз.

Әңгіменің басында

Әңгіменің ортасында

Әңгіменің соңында

өте маңғазданып

Қырылдап

Қинала қырылдап

3.Әскербектің әкесінің соңғы сөзін көшіріп жаз. Бұл сөйлемнен нені түсіндің?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Егер Әскербектің орнында болсаң, әтешті қалай емдер едің?  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 5 тапсырма. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 63. Тақырыбы:  Балмұздақ.   Ермек Өтетілеуұлы.

Мақсаты: Оқушыны Ермек Өтетілеуұлының «Балмұздақ» атты әңгімесімен таныстыра отырып, әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әскербектің әтеші туралы ауылдастары не дейді? Әскербек әтешін «көз тигеннен» қалай емдеп алмақшы болды? Амангелді Әскербек досына тағы қандай ақыл айтты? Әкесі бұрынғы ойынан неге қайтып қалды? Соңғы сөйлемді оқығанда қандай қорытындыға келдің?   

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер Әскербектің орнында болсаң, әтешті қалай емдер едің? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

       Жұмбақ шешу арқылы баланың қызығушылығын арттыру.

Ұнатары баланың –

Балдай тәтті тағаммын.

Ортаңғы буын алынса,

Сүйеніш боп қаламын.   ( бал-мұз-дақ)

Ү. Жаңа сабақ:   Ермек Өтетілеуұлы – балаларға арнап көптеген әңгімелер, өлеңдер жазған жазушы. Оның  «Өсіп келе жатырмыз» деген өлеңдер жинағы, «Жанашыр» деген әңгімелер жинағы, т.б. кітаптары бар.

Ермек Өтетілеуұлының «Балмұздақ» атты әңгімесінен Мирастың балмұздақтан неліктен бас тартқаны жайлы білеміз. Әңгімені іштей, тізбектей жалғастырып оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Балалар не тауып алды? Мирас не істеді? Бейтаныс ағай оларға қалай рахмет айтты? Мирас балмұздақты жеуден неге бас тартты? Әңгімені өз ойыңмен аяқта. ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Егер сен біреудің ақшасын тауып алсаң, не істер едің? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 64. Тақырыбы: Көксерек.   Мұхтар Әуезов. (повестен үзінді)

Мақсаты: Оқушыларды Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» атты повестен үзіндісімен таныстыру, үзіндінің өзекті түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.    Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Балалар не тауып алды? Мирас не істеді? Бейтаныс ағай оларға қалай рахмет айтты? Мирас балмұздақты жеуден неге бас тартты?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен біреудің ақшасын тауып алсаң, не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, сендер «Көксерек» атты киноны көрдіңдер ме? Онда не жайлы еді? Мұхтар Әуезов кім? Өткен тарауда оның қандай әңгімесімен танысып едік?

Ү. Жаңа сабақ: Мына «Бөлтірікті қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды» деген мақалды қалай түсінесің? Ол үшін Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» атты повесіндегі Құрмаштың өмірімен таныссақ, осы әңгіменің түйінін табамыз.  Оқулықпен жұмыс. Іштей, жалғастырып тізбектей оқу. Әңгімедегі басты кейіпкер кім деп ойлайсың? Көксерек туралы ауыл адамдары қандай пікірлер айтты? Көксерек «ұрлық пен адал астың айырмасы не екенін ұға алмады» дегенді қалай түсінесің?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ауыл иттерінің Көксеректі жек көретіні туралы жазылған жерді тауып оқы. Көксеректің ашқарақтығын суреттейтін тұсты тауып оқы. 2. Әңгімені мұқият оқып, мына үлгілік кесте бойынша Көксерекке сипаттама бер.

Көксеректің күшік кезі

Көксеректің көк шолақ қасқыр болған кезі

Жүні – үрпиіп ,үдірейіп

Езуі   – ыржитады 

Бойы – үлкен емес

Жота жүні – үрпиіп

Көзі – жасылданып

Азуы – ақситып ашып, тістерін көрсетіп

 ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгіме немен аяқталды деп ойлайсың?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 65. Тақырыбы: Дүрбелең.  Оспанхан Әубәкіров.

Мақсаты: Оқушыны Оспанхан Әубәкіровтың «Дүрбелең» атты өлеңімен таныстырып, мәнерлеп оқуға, мәтінге сүйене отырып Бектайдың ісіне баға бере білуге баулу; өлеңнің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім деп ойлайсың? Көксерек туралы ауыл адамдары қандай пікірлер айтты? Көксерек «ұрлық пен адал астың айырмасы не екенін ұға алмады» дегенді қалай түсінесің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгіме немен аяқталды деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлықБалалар, сендер өтірік ауырып көрдіңдер ме? Көрсеңдер оның жағдайы қалай болды?

Ү. Жаңа сабақ: 2 класта Оспанхан Әубәкіровтің қандай ертегісін оқып едік? (Сүт қалай ұйықтады?) Бүгін, Оспанхан Әубәкіровтың «Дүрбелең» атты өлең оқи отырып Бектайдың қылжағы жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. түсініп, жалғастырып, рөлмен оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Бектай неге үй ішін әуреге салды? Үйге кім келді? Дәрігер не деді? Дәрігер Бектайдың істеген қулығын білді ме? Оны өлеңнің қай жолынан аңғаруға болады? («Үндеме» дегендей, Ол бізге ымдады.  ...). 2. Мәтінге сүйеніп, Бектайдың ісіне баға бер.  ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? 1.

Надпись: Сатира – күлкіге, әзіл – сықаққа құрылған шығарма. Мұндай сипатта жазатын ақын-жазушыны «сатирик» деп атайды. Оспанхан Әубәкіров әзіл-сықақ жазудың асқан шебері, сатирик жазушы. 

 

 

 

 


  1. Мына сызба бойынша талдау жаса. Есіңе түспесе, оқулықтан ізде.

Оспанхан Әубәкіров

 
                                                                             Автор туралы

                                                                   Шығармалары

                                                           Басты кейіпкерлері

                                                      Автордың негізгі ойы (идеясы)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

19.12Тақырыбы:Д Қасенов Нағыз малшы

Мақсаты: Оқушылардың «Балалық шаққа саяхат» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.  Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын.      Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,         Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, рөлмен оқу. Бектай неге үй ішін әуреге салды? Үйге кім келді? Дәрігер не деді? Дәрігер Бектайдың істеген қулығын білді ме?

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлықБалалар, біз қандай бөлімді оқып аяқтадық? Онда не жайлы білдік? Кімдермен  таныстық? Өзімізге қандай әсер алдық?

ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1.  «Шөкі» деген атты неге қойған?

А). Кішкентай болған үшін    Ә). Түрі сары болғандықтан        В).  Тіл, көз тимеу үшін.

     5. «Бұл да – табиғаттың заңы. Осылай тәсіл қолданбаса, күш біріктірмесе ...». Бұл жерде қай шығармадағы қандай заңдылықты айтып отыр?

 А). М. Төрежанов. Қолғабыс.                            Б).М. Қалдыбаев. Үлек.

 Ә). М.Әуезов. Көксерек.                                     В). К. Сегізбайұлы. Құмырсқалар.

    6.  «Жота жүні үрпиіп, көздері жасылданып, бар тістерін көрсетіп, аузын ақситып ашып жіберіп, тап бергенде...» не бодатын еді? Үзіндіні аяқта. Шығарма авторы кім?

     (Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» повестінен үзінді. ... талай бұралқы төбет, быжыл қаншық қаңсылай, шәуілдей қашатын болды.

     Мынадай кезде Құрмаштың өзі де қорқақтай барып, қой-қойлайтын еді.)

  7.Сатира дегеніміз – күлкіге, әзіл – сықаққа құрылған шығарма. Мұндай сипатта жазатын ақын-жазушыны «сатирик» деп атайды.

  8.  Мына кесте бойынша жазушыға талдау жаса.

Мұхтар Әуезов кім?

Шығармасының аты

Мұхтар Әуезов (1897-1961). Семей облысында, Абай ауданында туған. Шебер жазушы.

«Абай жолы» романын жазған. 2 – 3 кластарда  «Әбілмансұр», «Бала Абай», «Әке арманы», «Боран», «Кешкі дөң басында», «Жетім», «Көксерек»

9. «Ертеңіне ертемен оянған әкесі етігін алып киейін десе, баласының аяғына қосақталып байлаулы тұр». Бұл үзінді қай әңгімеден алынған? Басты кейіпкері кім?

Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесінен. Басты кейіпкері Әскербек.

10. Табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты билетіп, қуантып, жылатып, т.б. суреттеуді не деп атайды?  «Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады.»

11. «Алтын балық» әңгімесіндегі басты кейіпкер кім? Шөкі .

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1.өткенді қайталау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ тоқсан

№ 67. Тақырыбы:  Ақ боран. Жекен Жұмаханов.

Мақсаты: Оқушыны Жекен Жұмахановтың «Ақ боран» атты әңгімесімен таныстырып, түсініп оқуға, мәтінге сүйене отырып табиғат апатының әсері жайлы әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

 Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы      Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады» деген ұғыммен Жекен Жұмахановтың «Ақ боран» атты әңгімесімен танысқанда білеміз.

ІІІ. Жаңа сабақ: кіріспе. Балалар, қыста қандай өзгерістер болады? Сенің есіңде қалған оқиға жайлы айта аласың ба? Міне, бүгін Қасымның басынан өткен қаһарлы суық күннің ызғырығы жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, түсініп тізбектей оқу. Жазушының боранды адам кейпінде суреттеген жерін (кейіптеуді) тауып оқы. Сөздік жұмыс. Ышқынадымұнда: қатты соғады. Екілене – желдің екпіндей соғуы. Бүлкек – аттың желіп жүруі.

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1.Әңгіменің басында қыстың қатал мінезі қалай берілген? Қасымның боранда адасып қалмауына не көмектесті? Жерге құлағын тосқан кезде Қасым не істеді? Қасымның аты қандай белгі берді? 2. Дәптермен жұмыс. Қасымның жолда келе жатқан кездегі ішкі ойын мәтіннін тауып жаз. «Ферма орталығы қарасын көрсетіп қалса керек еді. Бұл қалай,ыққа қарай ойыстап, өзге жаққа кетпедім бе, боранның ырқына көне берсек, ат та мен де үситін болармыз ...».  Әңгімеден Қасымның қандай бала екенін аңғаруға бола ма? Оны мына кесте бойынша дәлелдеп айтып бер.

Қасым

Дәлел

1.Үлкеннің сөзін тыңдайтыны

2. Байқағыштығы

 

3. Шыдамдылығы

1.«Үсік аяқтан басталады» деуші еді үлкендер.

2. ат тұмсығын қар астында қалған бір мая пішенге тірепті...

3. Алдан соққан боранды елемей, Қасым жиренге қамшы басты ...

 

Ү.  Қорыту. Бүгінгі сабақта  не жайлы өттік? Осы әңгімені оқығанда өздерің қандай әсер алдыңдар? ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 68. Тақырыбы: Суықторғай. Максим Зверев.

Мақсаты: Оқушыны Максим Зверевтің «Суықторғай» атты әңгімесін түсініп оқи отырып,құстардың қыстағы өмірімен таныстыру; әңгіменің  түйінді ойын ашуға жағдай жасау;  өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; аяушылық, қамқоршылық сезімін қалыптастыру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.        

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіменің басында қыстың қатал мінезі қалай берілген? Қасымның боранда адасып қалмауына не көмектесті? Жерге құлағын тосқан кезде Қасым не істеді? Қасымның аты қандай белгі берді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден Қасымның қандай бала екенін аңғаруға бола ма?  ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қалай ойлайсың, қыс мезгілінде құстар қалай өмір сүреді?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Максим Зверев «Саусағымды бір нәрсе шым еткізіп тістеп алғандай болды» дейді. Ол не нәрсе екен? Әңгімені оқып көрейік.  Оқулықпен жұмыс.түсініп, іштей, тізбектей оқу. Мәтін қандай үлгіде жазылған деп ойлайсың (хабарлау ма, сипаттау ма, дәлелдеу ме)? Суықторғайды тауып алған кісі оны қайда алып келді? Сөздік жұмыс. Бедері – ізі, белгісі.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1.«Аш өзегіне түсіп кетпесін» деген сөздің мән-мағынасын қалай түсінесің? Суықторғайдың аянышты халі суреттелген тұсты тауып оқы.  2. Сызбаны толықтыр.

көздері                          қорқыныш тұнып тұр.

жүрегі                         тулап алақанына ап-анық сезілді

денесі                           қызғылт түсті, ұзын құйрық, салмақсыз нәрсе сияқты.

  1. Торғайдың дәнді жеп болғаннан кейінгі әрекетін сипатта. ( Рахаттанғаны сондай, ...).

ҮІІ.  Қорыту. Әңгімеге жоспар құр. Торғай туралы қандай өлең, тақпақ білесіңдер?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 69. Тақырыбы: Аппақ қыс. Төлеген Айбергенов.

Мақсаты: Оқушыны Төлеген Айбергеновтың «Аппақ құс» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның кейіптеу кезіндегі пайдаланған әсерлі сөздерінің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,      Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мәтін қандай үлгіде жазылған деп ойлайсың?(сипаттау).  Суықторғайды тауып алған кісі оны қайда алып келді? Торғайдың дәнді жеп болғаннан кейінгі әсерін айт.  ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Егер сен жолаушының орнында болсаң не істер едің? Құстардың қыстап қалу себебі неде? Қандай құстар қыстап қалады? (қарға, сауысқан, алақарға, торғай). Торғай туралы қандай өлең, тақпақ білесіңдер?

Торғай, торғай – тоқылдақ,

Жерден тары шоқып ап,

Аяқтарың жыпылдап,

Қанаттарың сыпылдап,

Көрінгеннен қорғалап,

Жүресің жорғалап.                             М. Әлімбаев.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Қандай қысқы еңбек түрлерін білесің? Өзің қандай еңбек түрін ұнатасың?

Ү. Жаңа сабақ: 1.кіріспе. Суреттер бойынша әңгімелеу.  Олай болса, бүгінгі сабақта Төлеген Айбергеновтың «Аппақ құс» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқу арқылы қыс кереметімен танысамыз. 2. Оқулықпен жұмыс. Іштей, дауыстап, жалғастырып, мәнерлеп, ырғағына келтіріп оқу. 3. Сөздік жұмыс. Сәукеле – ұзатылатын қыз киетін сәнді бас киім. 4. Ақын өзен, теңіз, тау-төбе не киген дейді? Аяқ астында жатқан қардың сықырын, қырдағы ізді неге ұқсатады? (Рояльдің ақ тіліне) Таңғажайып ақ әлем қалай сырласады дейді? Омбылап қарды кешіп ақын нені іздеп келеді? (көктемді).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Қыс көрінісін суреттеуде ақын қандай тәсілді пайдаланған? Кейіптеу дегенді есіңе түсір. («Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады») . ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не жайлы білдік? Алдыңғы беттегі сурет бойынша әңгіме құрап жаз. Құрастырған әңгімеңе өлеңдегі көркем сөздерді пайдалануға тырыс.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу, сурет салу.

 

 № 70. Тақырыбы: Өсіп келе жатырмын. Төлеген Айбергенов.

Мақсаты: Оқушыны Төлеген Айбергеновтың «Өсіп келе жатырмын» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның кейіптеу кезіндегі пайдаланған әсерлі сөздерінің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,      Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.      Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ақын өзен, теңіз, тау-төбе не киген дейді? Аяқ астында жатқан қардың сықырын, қырдағы ізді неге ұқсатады?  (Рояльдің ақ тіліне) Таңғажайып ақ әлем  қалай сырласады дейді? Омбылап қарды кешіп ақын нені іздеп келеді? (көктемді).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қыс мезгілі саған несімен ұнайды?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: Олай болса, бүгінгі сабақта Төлеген Айбергеновтың тағы бір «Өсіп келе жатырмын» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқу арқылы баланың өсу дәрежесімен танысамыз.  оқу. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп. Ырғақ нақышына келтіріп  оқу. Өлеңнің ұйқасына назар аудар. Өлеңнің қандай жолдары бір-бірімен ұйқасып тұр?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде ақын не жайлы жазған? Ақынның өзіне деген сенімі өлеңнің қай жолдарынан байқалады? «Адал тер» дегенді қалай түсінесің?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Өлеңнің соңғы шумағын оқып, жатқа жаз.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Жаттау. № 1 тапсырма. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 71. Тақырыбы: Мен таңдайтын мамандық...     Өтепберген Ақыпбекұлы.

Мақсаты: Оқушыны Өтепберген Ақылбекұлының «Мен таңдайтын мамандық...» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның ой түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; мамандық таңдауға баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,              Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.          Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді жатқа сұрау.Өлеңде ақын не жайлы жазған? Ақынның өзіне деген сенімі өлеңнің қай жолдарынан байқалады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: «Адал тер» дегенді қалай түсінесің? Өз ойың.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қандай мамандықтарды білесіңдер? Сендердің ата-аналарыңның мамандығы жайлы не айтар едіңдер?

 Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. Тақтадағы мамандық жайлы суреттер топтамасы бойынша не айтар едіңдер?  Өтепберген Ақылбекұлының «Мен таңдайтын мамандық...» атты өлеңінен өзімізге қандай мамандық таңдасақ екен? Мүмкін, мына өлеңде біздің болашақ мамандығымыз туралы бар шығар... Оқулықпен жұмыс. Түсініп, мәнерлеп оқу. Әр мамандықты жеке-жеке оқып ол туралы білетіндерін әңгімелету.Сөздік жұмыс. Ғұмыр – өмір. Жалгер – жалданып жұмыс істейтіндер. Ғанибетмұнда: игілік, игілікті іс. Дәптермен жұмыс. Сызбаларды толтыру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде қандай мамандықтардың аты аталады? (әнші, кәсіпкер, вело- спортшы, геолог, ғалым, ғарышкер, елші). Осы мамандықтарға тағы қандай мамандық түрін қосасың? ...  Өлеңде Күләш пен Әміре депкімдерді айтып отыр? (Әнші Күләш Байсейтова, Әміре Қашаубаев туралы).

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Өлеңде өзің таңдаған мамандығың бар ма екен? Сол мамандық туралы айтып бере аласың ба?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Өзіңне ұнаған бөлігін жаттап ал, мәнерлеп оқы.  2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 72. Тақырыбы: Сурет салғым келмейді. Марат Қабанбай.

Мақсаты: Оқушыны Марат Қабанбайдың «Сурет салғым келмейді» атты әңгімесін оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; жазушының ой түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; адамгершілікке, кешірімшілдікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңде қандай мамандықтардың аты аталады? (әнші, кәсіпкер, вело- спортшы, геолог, ғалым, ғарышкер, елші). Осы мамандықтарға тағы қандай мамандық түрін қосасың? ...  Өлеңде Күләш пен Әміре депкімдерді айтып отыр? (Әнші Күләш Байсейтова, Әміре Қашаубаев туралы).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қандай мамандықтар жайлы білесің? Саған ұнағаны?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: Марат Қабанбайдың «Сурет салғым келмейді» атты әңгімесіндегі Ержанның неге сурет салғысы келмегенін оқып білейік. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Әр азат жолдың мағынасын жеке түсіндіріп айту арқылы талдау. Әңгімеде аты аталған суретшілер туралы естуің бар ма?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мұғалімнің оқушыларға ана жөнінде айтқан әңгімесін, яғни сабаққа арналған кіріспе сөзін тауып оқы. (Біз, әдетте, планетамызды Жер-Ана деп қастерлейміз. ...). 2. Анаға арнап сурет салған атақты Суретшілердің атын дәптеріңе жазып ал. (Нефертити, Леонардо да Винчи, Рафаэль, Қанафия Телжанов).

ҮІІ.  Қорыту. Әңгіме соңындағы Салауат ағайдың сұрағына жауап іздеп, шығарманы өз ойыңмен аяқта.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп оқу, әңгімелеу. Өз анаңның суретін салып көр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 73. Тақырыбы: Үйрену. Әбдірахман Асылбеков.

Мақсаты: Оқушыны Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ержан неге сурет салғысы келмеді?  Мәтіннен қандай суретшілердің атын білдік? Неге Салауат ағай сасып қалды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Әңгімені қалай аяқтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер мектепке келгеннен кейін неге үйрендіңдер? Әңгімелеп беріңдерші.

Ү. Жаңа сабақ: Бүгінгі сабақта Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңінен нені үйренуге болатынын білеміз. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Адам табиғаттағы жан-жануарларға, табиғат құбылыстарына қарап, қандай өнерлер үйреніпті? (инелікке – тікұшақты, балыққа – сүңгуір қайықты, жирафқа – кранды, ақ құманның қақпағыныңбүлкілдеуі – паравоз, бұлбұлға қарап – ән салуды. Аяздың суретіне – өрнек салуды).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Тағы қандай заттар мен құбылыстарға қарап нелерді жасауға болады? Мына үлгілік сызба бойынша оны дәптеріңе толықтырып жаз.

 

 

 

 

 

 

 


ҮІІ.  Қорыту. Осы өлеңді оқығаннан кейін сенің өзің қандай затты жасауды, үйренуді армандадың? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 74. Тақырыбы: Мазмұндама. Береген қолым – алаған.

Мақсаты: Оқушылардың алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: өз бетінше жазбаша жұмыс. Көрнекілігі: мәтін, дәптер..

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлықІІІ. Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкерлерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

  1. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

Береген қолым – алаған.

       Халқымыз мырза, жомарт адамды қадірлеген. Әдетте мұндай адам көпшілікпен араласқыш, өзгеге көмектескіш келеді. Қолындағы барын аямайды. Ондай адамды халық та жақсы көреді. Оның басына қиындық түссе, халық болып оған көмектеседі. Осындай жағдайды сипаттағанда  халық  «Береген қолым – алаған» дейді.

       Керісінше, өзімен-өзі бұйығы жүретін, адамдармен араласуды білмейтін, тек өз жағдайын ойлайтын сараң жандарды ел қадір тұтпай, «Қой, одан ештеңе шықпайды» дейді. 

                                                                                                       Фариза Оңғарсынова.

Тіректі сөздер мен сөз тіркестері:  «Береген қолым – алаған», мырза, жомарт, бұйығы жүретін, сараң жандарды, «Қой, одан ештеңе шықпайды».

Мазмұндау жоспары: Халық қадірлеген адам. Береген қолым алаған. Сараң жан елге қадірсіз.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз  не істедік? Не жайлы жаздық?  Мәтін неге  «Береген қолым – алаған» деп аталыпты? Қалай ойлайсың  сен қандай адамсың?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 75. Тақырыбы: Ғажайып сәуле. Медеу Сәрсеке.

Мақсаты: Әңгімедегі жазушының айтайын деген негізгі ойын ашу; шығармадағы деректерді салыстыра отырып талдауға дағдыландыру; түсініп оқуға, қиялдай білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, жинақтау.

Көрнекілігі: суреттер, слайдтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,     Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. «Көрінбейтін адам» фильмінен үзінді көрсету немесе оның ғажайып қасиетімен қысқаша таныстыру.

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Медеу Сәрсеке – фантастикалық әңгімелерді көп жазған жазушы. Фантастикалық әңгімелерде көбінесе алыс планеталардағы бізге беймәлім тіршілік иелері туралы неше түрлі ғажайып сырлар шертеді.  Фантастикалық шығарма – қиялдан шығарып жазылатын туынды. Оқулықпен жұмыс. Мәтінмен танысу. Түсініп оқу. Әңгімеде «Нейрон» сәулесі адам өміріне қауіпті    деп ойлайсыңдар ма?                                                                                  

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: талдауды сызба бойынша салыстыра отырыпжүргізуге де болады. Дайын сызба оқушыларға таратылып беріледі. Оқушылар жұппен жұмыс жасайды. Көрінбейтін адам мен нейтрон сәулесінің ерекшеліктерін жазады.

Көрінбейтін адам

Нейтрон

Герберт Уэлс

Джеймс Чедвик

Адам көзге көрінбейді

Сәуле

Геометриялық дененің барлық қасиетіне ие

Көзге көрінбейді

Көрінбесе де әр түрлі әрекеттер жасай алады

Бітеу ыдыста сақтай алмайды

Жазушы қиялы

Элементтің заряды жоқ, кез келген денені тесіп өтеді

2. «Көрінбейтін адам» жайлы не білесің? Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді? Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен? Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер? Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді? Атом электр станциялары туралы  естігенің бар ма? 3. Әңгімеге сүйеніп, «көрінбейтін адамның» бойындағы ерекше қасиеттерін толықтырып жаз.

Қандай?

 
                                                 

                                                     салмағы бар

көрінбейтін адам                        жұмыс істерлік қабілеті бар

                                                     үнін естуге болады              киген киімінде көруге болады                                 

ҮІІ.  Қорыту. 1. Жапониядағы «Фукусима - 1» атом электр станциясындағы жарылыс жайлы не білесің? Оның табиғатқа, адамзат тіршілігіне қандай әсері бар? 2. «Егер мен көрінбейтін адамға айналсам ...» деген тақырыпта қиял-ғажайып әңгіме жаз.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, 2. Бағалау.

 

 

 

 

№ 76. Тақырыбы:   Үлек.  Мамытбек Қалдыбаев.

Мақсаты: Оқушыны Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімені түсініп оқуға, әңгімелей білуге үйрету; әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлігін тексеру.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.    Бәрін ұғып алыңдар, санауға зер салыңдар

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Көрінбейтін адам» жайлы не білесің? Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді? Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен? Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер? Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді? Атом электр станциялары туралы  естігенің бар ма?   

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен көрінбейтін адам болсаң не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Үлек деген не? Естуің бар ма? Түйенің қандай түрлері бар?

Жаңа сабақ: 1.Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік, мүмкін осы сұрақтарға жауап таба алармыз?! 2.Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып тізбектей оқу. 3. Сөздік жұмыс.Үлекнардың бурасы( сыңар өркеш түйені «нар» дейді. 4. Есіңде болсын:

Надпись: Көркем шығармада кездесетін адамның сыртқы түрін, кескін-келбетін, 
жүріс-тұрысын суреттеуді портрет дейді.
 

 

 

 


ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үлек дегеніміз не? Мәтінге сүйеніп, оған сипаттама бер. Балалар Мүлкібай атамен бірге қайда, не үшін барды? Балалар неден, неге қатты қорықты? Егер Мүлкібай атай  бармаған болса, не болар еді? 2. а)Әңгімедегі жер аттары мен түйе жейтін шөптердің аттарын жазып ал. (Бозоба, Сарапан, Тасқұдық – жердің аты; изен, жусан, сар шөптердің аты). ә). Үлекке сипаттама жаз. (Үлек – нардың бурасы. Ол сыңар өркешті...).  б) Әңгімедегі Мүлкібай атаның портретін көрсететін тіркестерді теріп жаз. (Қоржиған кішкентай, кішкентай ап-арық, кіп – кішкентай  ап – арық ).

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгіменің ең соңғы сөйлемінен қандай қорытынды айтуға болады? ( - Иесіне кім бағынбайды, - деді.) ???

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, осыған ұқсас оқиға болса ата-әжелеріңнен сұрап біліп кел. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 77. Тақырыбы: Ана құшағында.  Ғабит Мүсірепов.

Мақсаты: Оқушыны Ғабит Мүсіреповтың «Ана құшағында» атты романнан үзіндіні түсініп оқуға, әңгімелеп айтуға үйрету; өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту;

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,      Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. (оқушыларды топқа бөліп,  қима қағаздар тарату арқылы бөліктерге бөліп сұрау). Үлек дегеніміз не? Мәтінге сүйеніп, оған сипаттама бер. Балалар Мүлкібай атамен бірге қайда, не үшін барды? Балалар неден, неге қатты қорықты? Егер Мүлкібай атай  бармаған болса, не болар еді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Әңгіменің ең соңғы сөйлемінен қандай қорытынды шығардың? Тағы не қосарың бар?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.  Балалар, сендердің араларыңда оқығысы келмеген балалар бар ма екен? Ал, оқығысы келетіндер ше? Ғабит Мүсірепов жайлы не білеміз?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Ғабит Мүсірепов – қазақтың аса көрнекті жазушысы (1902 – 1985). Оның «Тұтқын қыз», «Қазақ солдаты» атты еңбектері бар. Алматы қаласында ол кісіге арналған ескерткіш бар. Қазақ жастарына қалдырған өсиет сөзі де бар. «Құрметтейік, бас иейік адам баласының мәңгілік ортақ бесігі – Жер - Анамызға». Олай болса, мына әлсіз дауыс неге шырылдап шықты екен?! «Құлыным, Қайрошым... Қайда жоғалып кеттің?...» Осы Қайроштың қайда кетіп қалғанын анықтау үшін әңгімені түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс.  Түсініп, жалғастырып оқу. Теріп оқу. Мәтіннің өзекті түйінін табу. Анасының Қайрошты құшақтаған сәтін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Анасы Қайрошты қайда іздеп келді? Қайроштың досының аты кім? (Шеген) Оның атын әңгіменің қай жерінде кездестіресің? (Әңгіменің басында ... тізесіне сорпа шашырағанда; ... Анасы кеткенде Қайроштың көзінен жас шыққанда.) Ана мен баланың бір-біріне деген ыстық сезімін әңгіменің қай жерінен оқуға болады? Мариям апай деп отырған кісі кім деп ойлайсың? 2. Қайроштың анасына мына үлгі бойынша сипаттама жаз.

        Қандай?                                                        Қайроштың анасы.

                                           киімі                        үлкен жаулығы, көк шұбар кең көйлегі

                                    мінезі                              мейрімді, ақылды, сөзге тоқтайтын адам

                           сөйлеген сөзі                          даусы әлсіз, нақты

ҮІІ.  Қорыту. Қайрош неліктен анасымен бірге ауылға кетіп қалмады? Егер сен Қайроштың орнында болсаң, не істер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, өз анаң туралы не айтар едің? 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 78. Тақырыбы: Қолғабыс. Мәдіхат Төрежанов.

Мақсаты: Оқушыны Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесін  түсініп оқуға, әңгімелей білуге үйрету; әңгіменің өзекті түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.          Бәрін ұғып алыңдар, ссбаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. (оқушыларды топқа бөліп,  қима қағаздар тарату арқылы бөліктерге бөліп сұрау). Анасы Қайрошты қайда іздеп келді? Қайроштың досының аты кім? (Шеген) Оның атын әңгіменің қай жерінде кездестіресің? Ана мен баланың бір-біріне деген ыстық сезімін әңгіменің қай жерінен оқуға болады? Мариям апай деп отырған кісі кім деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Сенің анаңа деген сезімің қандай? Әңгімені оқығанда қандай сезімде болдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Тақтадағы суретке қарап не айтар едің? (еңбек еткен балалар жайлы суреттер). Мәдіхат Төрежановтың қандай әңгімелерімен таныспыз? Қәне, кім есіне түсіреді? («Бұлбұлдың әні, « Өз ізі»)

Ү. Жаңа сабақ: Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу. Сөздік жұмыс. Бидайық – көп жылдық (астық тұқымдас) жабайы өсімдік. Арғын мен атасының арасындағы диалог сөзді тауып оқы. Диалог деп нені айтамыз?

 Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлеуін диалог деп атайды.

Атасының немересіне риза болған сөзін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Оқушыларды екі топқа бөліп, мәтін бойынша сұрақтарға жауап бере отырып, мына сөзжұмбақты шешу. І топ.

  1. Атасы қымызды қандай ыдысқа құйып алды? (торсыққа)
  2. Арғын мен атасы қайда келді? (Көктомарға)
  3. Атасы таза ауада демалғанды неге ұқсатады? (қыранға)
  4. Атасы шөп шабуға дайындалып, нені шыңдайды? (шалғы)
  5. Арғын атасынан не сұрап ішті? (қымыз)     (тоқым)

ІІ топ.

  1. Арғын атасына не жасайын деп ниет білдірді? (қолғабыс)
  2. Атасы Арғынға не ұстатты? (тырнауыш)
  3. Атасы шөпті немен шапты? (шалғы)
  4. Шөпті неге тиеді? (арба)                               
  5. Арғынның әкесі қол шалғымен шөп шаба білуді не дейді? (өнер). (қағар)

ҮІІ.  Қорыту. Сонымен, «Тоқым қағар» деген сөз шықты. Осы шыққан сөзді қалай түсінесің? Ол нені білдіреді? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 79. Тақырыбы: Түнгі сәуле. Сәкен Жүнісов.

Мақсаты: Оқушыны Сәкен Жүнісовтың «Түнгі сәуле» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқуға үйрету; әңгіменің негізгі түйінін, яғни Жеңіс пен Бауыржанның ерлік азаматтығы жайлы айта отырып өзекті мәселені ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесінде не жайлы әңгімеленеді?  Атасы қымызды қандай ыдысқа құйып алды? Арғын мен атасы қайда келді? (Көктомарға).  Атасы таза ауада демалғанды неге ұқсатады? (қыранға). Атасы шөп шабуға дайындалып, нені шыңдайды? (шалғы). Арғын атасынан не сұрап ішті? (қымыз). (тоқым). Арғын атасына не жасайын деп ниет білдірді? (қолғабыс). Атасы Арғынға не ұстатты? (тырнауыш). Атасы шөпті немен шапты? (шалғы). Шөпті неге тиеді? (арба).                                 

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: («Тоқым қағар») Не деген сөз шықты. Осы шыққан сөзді қалай түсінесің? Ол нені білдіреді?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе: Сәкен Жүнісов – қазақтың көрнекті жазушыларының бірі. Жазушының «Аманай мен Заманай» романы бойынша көркем фильм түсірілген. Сол шығармадан келтірілген «Түнгі сәуле» әңгімесі өздеріңдей балалардың басынан кешкен қызықты оқиғалары туралы айтылады. 2. оқулықпен жұмыс:  мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Әр азат жолға тоқталып, оқушы өзі оқығаны жайлы түсінік беріп отырады. 3. Сөздік жұмыс:  Күпшек – дөңгелектің білік кигізілетін, шабақтар қондырылатын ұңғы тесіктері бар ортаңғы бөлігі. 4. Жапар неге мазасызданып, ашуланып жүр? Жеңіс пен Бауыржан кімге көмектесті? Егер Жеңіс машинаға ескерту жасамағанда не болар еді деп ойлайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бауыржанның қараңғыда жалғыз қалып, қатты қорыққан тұсын тауып оқы. (Жаңа ғана екеуі жүргенде батыл жүрген, тіпті көңілінде ...). Қалай ойлайсың, балалар өздері қорқып жүріп өзге адамдарға жақсылық жасағаны, саған қандай әсер етті? Сен не істер едің?  Әңгімені өз ойыңмен аяқта.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Берілген жоспарды мәтін мазмұны бойынша ретке келтіріп жаз.

  1. Бауыржанның қорқуы.                                                (2)
  2. Балалардың адасқан машинаға көмектесуі.              (3)
  3. Ата – анасының қобалжуы.                                        (1)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 80. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Өшпес өмір өнегелері» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,      Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,         Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жапар неге мазасызданып, ашуланып жүр? Жеңіс пен Бауыржан кімге көмектесті? Егер Жеңіс машинаға ескерту жасамағанда не болар еді деп ойлайсың?

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1. Мына үзінділер қай өлеңдерден алынған? Бұл екі өлеңде қандай ұқсастық бар?

1.Кәсіпкер болсам егер мен,                              2. Бөбектерін оқытып, үйрететін

Бар әлемді кезем де:                                               Мұғалима боламын!

Бар пайданы ойламай,

Барымды берем мен елге.

( «Мен таңдайтын мамандық...» )

2.     Берілген мақалдарды аяқта.

  1. Өнерлінің қолы алтын,                          2. Қына тасқа бітеді,

     Өлеңшінің әні алтын                                 Білімбасқа бітеді.

  1. «Ержан еденге еңкейіп, шашылған» акварельдерді жинастырып жатыр. Еңкейіп, күш түскеннен бе, ұялғаннан ба, беті қып-қызыл ...». Бұл үзінді қай шығармадан алынған?

( «Сурет салғым келмейді» )

  1. Табиғат құбылыстарын адам кейпінде жандандырып суреттеген шығарманы белгіле.

А).   Н.Айтов. «Алтын сөз»                                  Б). Қ.Дәрібаев. «Шөже»

Ә).   Ж.Аймауытов. «Әнші»                                 В). Т.Айбергенов. «Аппақ қыс»

     5.  Анықтаманы аяқта. « Портрет дегеніміз көркем шығармада кездесетін адамның ...»

                   Көркем шығармада кездесетін адамның сыртқы түрін, кескін-келбетін,

жүріс-тұрысын суреттеуді портрет дейді.

  1. Мүлкібай атаның портреті берілетін шығарманың аты қалай аталады? («Үлек»)
  2. Осы бөлім бойынша өзіңе ұнаған өлеңді (үзіндіні) жатқа айт.
  3. Бөлім бойынша «Мен не үйрендім» тақырыбына шағын эссе жаз.

Ү.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік? Осы бөлімнен өзіңе қандай әсер алдың?

ҮІ.  Үйге тапсырма:  өткенді қайталау.

 

№ 81. Тақырыбы: Шығарма. «Адам көлікке жануарларды пайдаланады»

                     ( шығарманы не жайлы жазу керектігін мұғалім өзі таңдауына болады)

Мақсаты: Оқушыларды жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, өзне таныс мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру; ойын жүйелі жеткізуге, сауаттылыққа дағдыландыру.

Түрі: жазбаша  өздік жұмыс Әдісі: қорыту

Керекті құрал – саймандар: сын жұмыстар жинағы, дәптер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын жаттығулар орындау арқылы сабаққа аудару.

 ІІ. Мақсатын қою кезеңі:  1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық, жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкелерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

ІІІ. Жаңа сабақ: Мұғалімнің тақырып бойынша оқушы ойын қорытуға көмектесуі. Оның  басы, негізгі бөлімі, соңын анықтау.  Мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап  жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.  ( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

          Адам көлікке жануарларды пайдаланады

          Адам атқа мінеді, жегеді, оны сен өзің де білесің. Бірақ иттерді шанаға жеккенді білмейтін шығарсың? Солтүстіктің жолсыз, қарлы, суық жақтарында иттерді шанаға жегеді.

          Анау бұғыға мініп келе жатқан – аңшы. Ол қалың орманда, тоғайда тұрады. Аңшы алыс жолға шыққанда, екінші бұғыға керек жарағын артады.

         Ыстық жақтарда пілге де мінеді. Үлкен піл бір тонналық машинаның жүгін алып жүреді. Кейбір жерлерде борақ жүнді өгіздер болады. Оны қодас деп атайды.адам қодасқа мініп жүреді.

         Адамдар шөл далалы жерлерде түйеге мініп жүреді. Түйе – шөлге өте төзімді мал.

         Біздің елдің кейбір жерлерінде есекке мініп жүреді. Есек шаруаға көп пайда келтіреді.

Мазмұндау жоспары: 

  1. Әңгіменің басы.
  2. Әңгіменің негізі
  3. Әңгіменің соңы. (мағынасында жазылады) Оқушының жазба жұмысты өздігінен орындауы.

ІҮ. Сабақты қорыту:  Бүгінгі сабақта не істедік?  Ү. Үйге тапсырма: өткенді қайталау

 

ІҮ тарау.  Туған өлкем – тұғырым.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10712 Тақырыбы:  Республика рәміздері

Мақсаты: оқушылардың Қазақстан туралы білімдерін кеңейту, Отанын сүюге, байлығын қорғауға, елжандылыққа, әсемдікті сезінуге, жауапкершілікке тәрбиелеу; өнерге деген қабілеттерін дамытып, елге, жерге патриоттық сезімдерін ояту; Ел рәміздерін, тарихын білуге, қастерлеуге үйрету; оқушыларға желтоқсан жұлдыздарының батырлығы, отаны үшін жанын аямаған еліміздің ұл-қыздарының ерлігі туралы түсінік беру.

Түрі: аралас баяндау сабақ.        Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Қанатты сөздер: 1. Туған жер – алтын бесік.

  1. Отан, Отан бәрінен биік екен,

Мен сені мәңгілікке сүйіп өтем.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,            Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.     Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Мақсат қою кезеңі: Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

ІІІ.  Жаңа сабақ: 1.  Туған жеріңе, өскен еліне арнап жыр жазбаған ақын жоқ шығар. Өйткені, кімге болсын өзінің туып-өскен жері ыстық. Бұл бөлімде сендер Отан, туған жер тақырыбына жазылған тамаша өлеңдермен, әңгімелермен және олардың авторларымен танысасыңдар. 2. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Қос Пырақ қандай елдерді аралапты? Қыран олардан не деп сұрайды? Пырақ не деп жауап береді?

ІҮ. Түсінгенін тексеру: 1. Пырақ пен Қыран сөздерінен диалог құрыңдар. Диалогке мәтіндегі мақал-мәтелдерді қатыстырып айтыңдар.

  1. Елтаңба және Ту туралы білетіні бойынша мынадай кестені толтырады.

Мен не білемін?

Нені білгім келеді?

 Бүгінгі сабақта не үйрендім?

 

 

 

 (Бұл сұрақтар баланың өзін-өзі тексеруіне, өзін-өзі бақылап, бағалауына көмектеседі).

       І. «Мен не білемін?» деген сұрақ бойынша оқушылар Тудың, Елтаңбаның авторын, ондағы бейнелердің қандай мағына беретінін айтуға болады. Елтаңба авторы – Шота-Аман Ыдырысұлы Уәлиханов. Тудың авторы – Шәкен Оңдасбекұлы Ниязбеков.

2.Қосымша  берілетін мәліметтер:

         1992 жылы алғаш рет Мемлекеттік рәміздер бекітілді:Ту Елтаңба және әнұран. 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы қабылданды. Қазақстан Республикасы батыстан шығысқа 3000 км-ге, солтүстіктен оңтүстікке 1600 км-ге созылған. Жер аумағы – 2724,9 мың шаршы км. Қазақстан халқы  - 15 миллионнан астам адам. Оның 9 миллионға жуығы немесе 60% -ын қазақтар құрайды. Республикада 131 ұлт пен ұлыстың өкілдері тұрады.

         1992 жылы алғаш рет Мемлекеттік  рәміздер бекітілді: Ту, Елтаңба және Әнұран. Қазақстан Республикасында сондай – ақ Қазақстан Республикасының аумағында жүрген адамдар Қазақстан Республикасының Туын, Елтаңбасын, Әнұранын қастерлеуге міндетті.

        ІІ. «Нені білгім келеді?» деген сұраққа әрбір оқушы өз ойын айтады.

        ІІІ. «Бүгінгі сабақта не үйрендім?» деген тұста мәтіндегі Отан, туған жерге деген сүйіспеншілік, құрмет жайлы жазылған мақалдарды жазуға немесе ауызша есінде қалған мақал-мәтелдерді айтып шығуы тиіс.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мәтінге сүйеніп, мына мақалдар мен қанатты сөздерді аяқтап жаз.    1. Ат – ердің қанаты.

1.      Бергеннің қолынан, бермегеннің жолынан.

2.      Ел аралаған сыншы болар.

3.      Отан – оттан да ыстық.

4.      Өз елім – өлең төсегім.

5.      Әркімнің өз жері – ұжымақ. (Мысыр шаһары).

6.      Туған  жер – тұғырың, Туған ел - қыдырың

7.      Кісі елінде күркірегенше, Өз еліңде дүркіре.

8.      Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.

9.      Ынтымақ түбі –игілік.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Бүгінгі сабақтан өзіңе қандай әсер алдыңдар.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 83. Тақырыбы: Туған жер. Қасым Аманжолов.

Мақсаты: Оқушыны Қасым Аманжоловтың «Туған жер» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету;  өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау; елге, жерге деген патриоттық сезімдерін ояту;  өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

                                               Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар!                            

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қос Пырақ қандай елдерді аралапты? Қыран олардан не деп сұрайды? Пырақ не деп жауап береді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ту, Елтаңба және Әнұран жайлы не айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, қандай Отан, туған жер туралы өлеңдер білесіңдер?( «Отан туралы» М.Мақатаев, «Туған өлкем» Ө. Тұрманжанов, «Үш бақытым» М.Мақатаев, С. Мәуленов, ...)

 Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе: Қасым Аманжолов – Отан, туған жер, өскен ел тақырыбына көптеген өлеңдер жазған дарынды ақындардың бірі. Оның төмендегі «Туған жер» атты лирикалық өлеңі автордың туған жерге деген мақтаныш сезімін паш етеді. Оқулықпен жұмыс: өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. әр шумақты кезектесіп, жалғастырып оқу. Әр шумақтың түйінін табу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ақынның көңіл күйі, туған жерге деген ризашылық сезімі өлеңнің қай жолдарында берілген? Өлеңнің соңғы жолдарынан автордың қандай ой-пікірін аңғаруға болады? 2. Өлеңнің үшінші шумағы арқылы мына сөзжұмбақта жасырынған сөзді тауып жаз.

 Неткен байтақ, неткен ұлы жер едің,   Нендей күйге жүрегімді бөледің?

Сенде тудым, сенде өстім мен, сенде өлсем,  Арманым жоқ бұл дүниеде дер едім.               

Свиток: горизонтальный: Лирика дегеніміз көркем әдебиет жанрының бірі. Лириканың басты ерекшелігі – адамның көңіл күйін, сезімін, ішкі сырын сөзбен бейнелеп көрсетеді.

«Лирика» деген сөз шығады.

 

 

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Осы оқулықта ақынның тағы қандай өлеңімен таныстың? (3 класта «Ұшқыш болғым келеді» , «Көктем», 2 класта «Қазақстан», 4 класта «Көктем» қайталанып келеді.)

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу, жаттау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 84. Тақырыбы: Сүйемін, өскен Отаным. Мұқағали Мақатаев.

Мақсаты: Оқушыны Мұқағали Мақатаевтың «Сүйемін, өскен Отаным» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету; өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Отанға деген патриоттық сезімдерін ояту; Отанын сүюге, елжандылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,       Жан  дүниемде күн нің нұры,       Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ақынның көңіл күйі, туған жерге деген ризашылық сезімі өлеңнің қай жолдарында берілген? Өлеңнің соңғы жолдарынан автордың қандай ой-пікірін аңғаруға болады? Лирика дегеніміз не?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзіңнің туған жерге деген ықыласың қандай?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Менің елім, Отаным»  дегенде сенің көңіл күйің қандай? Сен не сезінесің? Қандай Отан, туған жер туралы өлеңдер білесіңдер? Есіңе түсір. ( «Отан туралы» М.Мақатаев, «Туған өлкем» Ө. Тұрманжанов, «Үш бақытым» М.Мақатаев, С. Мәуленов, «Отан» Ж.Смақов, ...)

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Мұқағали Мақатаев – қазақ поэзиясында (өлеңінде) шоқтығы биік аса дарынды ақын. Оның өлеңдерінде сөздің сұлулығы мен ойдың асқақтығы астасып, үйлесіп тұрады.сондай өлеңдердің бірі – «Сүйемін, өскен отаным». 2. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп оқу. Әр шумақты кезектесіп, жалғастырып оқу. Әр шумақтың түйінін табу. Не жайлы айтылғанын өз сөзімен дәлелдеу. 3. Сөздік жұмыс: Ескегінбұл жерде: желін, самалын. Сұлаған – созылып жатқан.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлең бойынша ақынның нені сүйетінін мына үлгілік ағашқа қарап жазып шық.

Сүйемін: топырағын, тасын, думанда елін, кәрісін, жасын, салқын кештерін, ескегін (желін), жылқышының күлкісін, нөсерін (жаңбырын), найзағайын, аспанын, өзенін, баласын (жылаған), жылысып өткен жылдарды.

2.Ақын М.Мақатаев пен Қ. Аманжолов өлеңдерінде (соңғы жолдарында)қандай ұқсастық бар? Ұқсас жолдарды көшіріп жаз

     Қ. Аманжолов                                                                         М.Мақатаев

Мен өзіңдей байтақ едім, кең едім.                                 Сүйемін, өскен Отаным,                 

Қызығыңды көріп еркін келемін.                                   Жылысып өткен жылыңды  

Сен де аямай бердің маған барыңды,                             Қарыздармын сондықтан,

Мен де аямай барымды саған  беремін.                         Беремін талай жырымды.

Екі өлеңдегі төрт тармақты екінші шумақтың ұйқасу үлгілерін төмендегі сызбаға қарап салыстыр. Не байқадың?

Қасым Аманжолов. «Туған жер»

Мұқағали Мақатаев. «Сүйемін, өскен Отаным»

           ...  ...                                                                                   

           ...  ...

           ...  ...   

           ...  ...

                ...  ...

                ...  ...

                ...  ...

                ...  ...

 

 

 

 


                                                                                                                                                                                             

 

Қарасөзбен жазылады

(әңгіме, повесть, роман.)

 

Өлеңмен жазылады

 
                                                                                                                    

                                                                                                         

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы  өттік? М. Мақатаевтың қандай шығармаларын білесің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 85. Тақырыбы: Қазақстан.   Мұқағали Мақатаев.

Мақсаты: Оқушыны Мұқағали Мақатаевтың «Қазақстан» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; Отанына, еліне, деген сүйіспеншілігін арттыру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мұқағали Мақатаевтың «Сүйемін, өскен Отаным» атты өлеңін  жатқа сұрау. Өлең бойынша ақын  нені сүйеді екен?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ақын М.Мақатаев пен Қ. Аманжолов өлеңдерінде (соңғы жолдарында) қандай ұқсастық бар?  Не байқадың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Мұқағали кім? Біз ол жайында не білеміз? Қандай шығармаларымен таныспыз?

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе: Мұқағали Мақатаев «Қазақстан» атты өлеңінде, ақын өз еліне, туған жеріне деген сүйіспеншілігін көрсетеді. Қане , осы өлеңді мәнерлеп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс: Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Шумақтар бойынша оқып, түсінгенін баяндау.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  1. Мұқағали Мақатаевтың бұл өлеңі қандай шығармаға (лирикалық, драмалық)  жатады?  Лирика деген сөздің мағынасын есіңе түсір. Ол не?

Свиток: горизонтальный:       Лирика дегеніміз көркем әдебиет жанрының бірі. Лириканың басты ерекшелігі – адамның көңіл күйін, сезімін, ішкі сырын сөзбен бейнелеп көрсетеді.


 

 

 

 


2.Ақынның Қазақстанға деген шынайы сезімін, ішкі тебіренісін білдіретін сөздерді теріп жаз. (табынатын тәңірім, ием, арқа сүйенерім, сүйегім, қаным, Шолпаным (жарық жұлдыз), махабатым, арманым).

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы  өттік? Өлеңнің қай тұсы немесе қай шумағы саған ерекше әсер етті? «Шолпаным» деген сөзді қалай түсінесің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, жаттау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 86. Тақырыбы: Туған өлкем. Қайрат Жұмағалиев.

Мақсаты: Оқушыны Қайрат Жұмағалиевтың «Туған өлкем» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Отанын сүюге, байлығын қорғауға, елжандылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу; елге, жерге патриоттық сезімдерін ояту;   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. . Мұқағали Мақатаевтың бұл өлеңі қандай шығармаға (лирикалық, драмалық)  жатады?  Лирика деген сөздің мағынасын есіңе түсір. Ол не? Ақын Қазақстанға деген шынайы сезімін, ішкі тебіренісін қалай білдіреді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сен өз еліңе, жұртыңа, Отаныңа деген сүйіспеншілігіңді қалай білдіретін едің? Сенің өз ойың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. «Туған өлкем!» дегенде сен өзіңді қалай сезінесің? Қандай әсер пайда болады?

 Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Қайрат Жұмағалиевтың «Туған өлкем» атты өлеңін оқып көрелік. Қандай әсер алады екенбіз. Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу.  Өлеңнің әр шумағын жеке оқу арқылы негізгі идеяны табуға ықпал жасау. Сөздік жұмыс: Кермиық – асыл, жақсы, әсем. Ықылым күн – өткен күн. Өлеңнің негізі неде? Ақынның Қазақстанға деген шынайы сезімін, ішкі тебіренісін білдіретін сөздерді тап. (Қазақстаным – мұңдасым, досым, сырласым, кермиық Далам) , ( өмірден іздегенім – көлбеген көлдер, шөлдеген белдер, өр таулар, арда теңізде), (Адамзат білген, білмеген барша байлықтың, Киелі туған топырағым, Бәрі – бір сенде!)

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  1. Ақын өлеңде туған өлкенің қандай байлықтарын мақтаныш етеді? (көлдерін, белдерін, тауларын, теңізін, құмын, нуын, қиырсыз түзін, топырағын).

2.Өлеңге сүйеніп, берілген сөздерге көркем, бейнелі сөздерді сәйкестендіріп сызықпен қос.

Асау                                     белдер

Кермиық                             көлдер

Көлбеген                             далам

Шөлдеген                            ну

Өр                                        топырақ

Қып – қызыл                      таулар

Жап – жасыл                      құм

Киелі                                   жыр

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы білдік? Өсы өлеңді оқығанда қандай сезімді сезіндің? Өзің алған әсерің жайлы не айтар едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп оқу, өзіңе ұнаған шумағын жаттап ал.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 87. Тақырыбы: Туған жердің ыстығы – ай. Қали Сапарбаев.

Мақсаты: Оқушыны Қали Сапарбаевтың «Туған жердің ыстығы - ай» атты әңгімені түсініп оқуға үйрету, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Отанын сүюге, байлығын қорғауға, елжандылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қайрат Жұмағалиевтың «Туған өлкем» атты өлеңі не жайлы? Ақын өзінің туған өлкесі жайлы қандай әсермен айтады? Туған өлкесін неге теңеді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзіңнің осы өлеңді оқығанда қандай әсер алғаның жайлы айт.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлықТүйенің қандай түрлері болады? Нар дегеніміз не?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Қали Сапарбаевтың «Туған жердің ыстығы - ай» атты әңгімесі не жайлы екен –ай. Қызықты болар? Оқулықпен жұмыс:  дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу.  Жазушы қандай оқиғаға куә болды? Жалғыз өркешті нар түйе қай жерді мекендеп жүр екен? Түйе ботасын ертіп қайда кетпекші болды? Түйенің иесі ботаны құшақтап тұрып не деп айтты?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Автордың айтайын деген негізгі ойын тап. 2. Туған жер, туған ел жөніндегі мына мақал-мәтелдердің жалғасын тауып жаз.

  1. Туған елдей ел болмас,                                    2. Кісі елінде сұлтан болғанша,

Туған жердей жер болмас.                                  Өз еліңде ұлтан бол.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 88. Тақырыбы:  Көкшетау.   Ілияс Жансүгіров.

Мақсаты: Оқушыны Ілияс Жансүгіровтің «Көкшетау» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.  Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жазушы қандай оқиғаға куә болды? Жалғыз өркешті нар түйе қай жерді мекендеп жүр екен? Түйе ботасын ертіп қайда кетпекші болды? Түйенің иесі ботаны құшақтап тұрып не деп айтты?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ермекбай нар жайлы не деді? Қылышбайдан қандай хат келді? Онда не жайлы жазылған еді? Түйе мен ботасына не болды? Олар қандай күйге ұшырады? Түйенің емі не екен?  Түйені кімге сыйлады?

Ү. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлық.

Ілияс Жансүгіров туралы не білеміз? Оның қандай шығармаларымен таныстық? Ілияс Жансүгіров (1894 – 1938)  -  белгілі ақын әрі жазушы, Алматы облысында туған, «Балаларға тарту», «Құлагер», «Балаларға базарлық», «Малта» атты кітаптары бар.

 Ү. Жаңа сабақ: кіріспе:  Ілияс Жансүгіров – қазақ халқының аса дарындытақындарының бірі. Балаларға арналған шығармалар жазған . Ілияс Жансүгіров «Көкшетау» өлеңінде айшықты, көркем, бейнелі сөздерді шебер қолданған. Міне, осы өлеңінен әсемдік пен көркемдікті  байқап, әсемдікті сипаттап, сүйсініп көрелік.  Оқулықпен жұмыс: мәнерлеп, түсініп оқу. Әр шумаққа көңіл бөле отырып, талдау. Таудың әсемдігі мен көркемдігі өлеңнің қай шумақтарында айтылған? (2, 4, 5, 6, 8). Ақын суреттеген таудың биіктігі өлеңнің қай жолдарынан көрінеді? (3, 4). Ақын тауды кімге теңейді? (бойын күткен сұлуға).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңдегі бейнелі, көркем сөздерді мына сызбаға сүйеніп, теріп жаз.

     

               Қандай тау?                                        Қандай тас?

                                                            

                                       Жомарт                                                         малта

                                       Момақан                                                       маржан

                                       Шипа                                                             ақық,  меруерт

 

Надпись: Бір нәрсені басқалардан бөлектеп, көзге ерекше түсетіндей етіп көрсету үшін көркем, бейнелі сөздер қолданылады. Мысалы: «тау» сөзіне қатысты өлеңдегі «момақан тау», «жомарт тау» дегендердегі «момақан», «жомарт» сөздері тау суретін ерекшеле, бейнелеп көрсетіп тұр. 

 

 

 

 

 


ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы білдік? Саған бұл өлең ұнады ма? Ұнаса несімен ұнады?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу, мазмұнын әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 89.Тақырыбы:  Алматы – бас қалам,

                                  Жас қала – Астанам.   Жарасқан  Әбдірашев.

Мақсаты: Оқушыны Жарасқан Әбдірашевтің «Алматы – бас қалам, Жас қала - Астанам» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын,  баланың сөзжұмбақ шешу арқылы іздену, ойлау қабілетін арттыру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.   Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ілияс Жансүгіровтің «Көкшетау» атты өлеңінде не жайлы әңгімеленеді деп ойлайсың? Ақын суреттеген таудың биіктігі өлеңнің қай жолдарынан көрінеді?  Ақын тауды кімге теңейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Көз алдыңа елестетіп көрдің бе? Қане, өз елестетуіңмен сипаттап айтып көрші?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Суреттер топтамасымен жұмыс. Алматы, Астана қалалары жайлы не білеміз? (оқушылар өз білетіндерін әңгімелейді.)

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Жарасқан Әбдірашев – белгілі ақын. «Тұңғыш кітап» деген алғашқы жыр жинағы 1969 жылы жарық көрген. Оның өлеңдері неміс, өзбек, тәжік тілдеріне аударылған. Жарасқан Әбдірашевтің «Алматы – бас қалам, Жас қала - Астанам» атты өлеңінен еліміздің бас қалалары жайлы көбірек білуге тырысайық. Ол кісі қалай әсемдікті шырқайтыны жайлы түсінейік. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп оқу.  Қарт Алатауды автор кім дейді? (қара шал).  Ақын Алматыны қандай қала деп атайды? (бас қала).  Елге несі бар қала жарасады дейді? (тауы). Алашаны еске түсіретін қай өлке? (Сарыарқа). Астана қандай даланың сәні? (керілген). Сарыарқада қазақтың несі бар дейді? (болашағы).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде не жайлы жырлайды екен?  Өлеңнің мәтініне сүйеніп, мына сұрақтарға жауап берсең, қызыл түсті торкөзден «Астана» деген сөз шығады. Осы сұрақтар арқылы өлең мазмұнын әңгімелеп айтуға дайындал.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Сонымен, Алматы, Астана қалалары туралы не білдік?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу,  өзіңе ұнаған әсем қаланың суретін сал. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 90. Тақырыбы: Ұшып келем. Сағи Жиенбаев.

Мақсаты: Оқушыны Сағи Жиенбаевтың «Ұшып келем» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, қиялдай, құрметтей, әсерлей білу қабілетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.   Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қарт Алатауды автор кім дейді?   Ақын Алматыны қандай қала деп атайды? Елге несі бар қала жарасады дейді? Алашаны еске түсіретін қай өлке?  Астана қандай даланың сәні?  Сарыарқада қазақтың несі бар дейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өлеңде не жайлы жырлайды екен?   Астана, Алматы қалалары білетін қызықты оқиғаларың болса әңгімеле.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе:  Сағи Жиенбаев -  талантты ақын. Оның «Қарлығаш», «Сыйлық», «Менің көршім», т.б. өлеңдер жинағы жарық көрген. Осы өлеңді оқи отырып, ақынның самғап ұшқан арманымен танысамыз. Оқулықпен жұмыс:  мәнерлеп, түсініп оқу. «Бәйге» ойынын ұйымдастыру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңде кім туралы жазылған? Ұшқыш көкте жүріп неге қызығады? (жердегі өңірге, асу-асу белдерге, тауларым мен көлдерге). 2. Өлеңнен туған жерге деген ыстық сезімді бейнелейтін сөздерді тауып оқы.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақтан  не жайлы білдік? Туған жер, туған өлке жайлы мақал – мәтелдер айту. (Туған жердің түтіні де тәтті. Өз еліңнің иті де қадірлі. Туған жерің түсіңе кіреді. Туған жердің күні де ыстық, түні де ыстық. Отан оттан да ыстық.)  

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Өлеңді жаттау, 3-4 мақал жазып кел. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 91. Тақырыбы: Тасбақаның шөбі. Әбіш Кекілбай.

Мақсаты: Оқушыны Әбіш Кекілбайдың «Тасбақаның шөбі» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; табиғатты зертей білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.   Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

 -  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңде кім туралы жазылған? Ұшқыш көкте жүріп неге қызығады?  2. Туған жер туралы мақалдар айту, оның мағынасын түсіндіру.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Туған жерге деген сенің сезімің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер тасбақаны көргендерің бар ма? Ол туралы не білесің?

 Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Әбіш Кекілбайдың «Тасбақаның шөбі» атты әңгімесінен тасбақаның әрекеті, ондағы қазақ халқының ырымдары иуралы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. сөздік жұмыс.  Көсік – далада, құмдақ жерде өсетін сәбіз тәрізді жабайы өсімдік. Әңгімеден тасбақаны суреттеген жерді, оның қимыл-әрекетін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Жазушы «кісі мінсе кібіртік, бос жіберсең суаяқ құла» деп нені айтып отыр? Қарабала келе жатып нені көрді? Оның есіне халықтың қандай ырымы түсті? («тасбақаның жазғытұрым жер астынан тістеп шыққан шөбін алған адамның қай қалауы да орындалады» ырым бар). 2. «Әлі бауыр көтере қоймаған қу жусан» дегенді басқа сөйлеммен ауыстырып жаз. (әлі көктеп жердің бетіне шығып үлгермеген жас шөп).

ҮІІ.  Қорыту.    Өзің білетін ырымдарды кестеге қарап жазып шық.

 

Қандай ырымдар бар?

Неге?

  1. Сыпырғышты тіркеп қоймайды.

Дұшпаның басым болады.

  1. Екі қолды төбеге қоюға болмайды.

 Өмірден қайғы-қасірет көрген адам осылай істейді

  1.  

 

  1.  

 

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, мәтін бойынша сурет салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 92. Тақырыбы: Жарық түнде жайлауда. Әбділда Тәжібаев.

Мақсаты: Оқушыны Әбділда Тәжібаевтың «Жарық түнде жайлауда» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, іздену қабілетін дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.   Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жазушы «кісі мінсе кібіртік, бос жіберсең суаяқ құла» деп нені айтып отыр? Қарабала келе жатып нені көрді? Оның есіне халықтың қандай ырымы түсті? («тасбақаның жазғытұрым жер астынан тістеп шыққан шөбін алған адамның қай қалауы да орындалады» ырым бар).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қандай қазақтың ырымдарын білесің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.  Жаңа сабаққа даярлық.

       Әбділда Тәжібаев – ақын, драматург, ғалым. Көптеген шығармалары шетел халықтарының тілдеріне аударылған. Балаларға арналған «Құрдастар», «Толағай», «Жастық жырлар», т.б. жыр жинақтары бар.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Әбділда Тәжібаевтың «Жарық түнде жайлауда» атты өлеңін оқи отырып,  Қазақтың кең байтақ өмірімен танысайық. Оқулықпен жұмыс:  мәнерлеп, түсініп оқу. Қайталанған өлең жолдарын тауып оқы. (1,5). Автор бұл өлең жолдарын неліктен қайталап отыр деп ойлайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде не жайлы айтылады? 2. Өлеңнің соңғы шумағындағы сөздерді пайдаланып, сөзжұмбақты шеш.

Жарық түнде, жазық дала, жайлауда,

Жалықпаймыз атқанша таң сайрауға.

Ай астында алтыбақан тербеліп,

Үйренгенбіз толқынды жыр толғауға. «Жайлау» сөзі шығады.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік?  Сөзжұмбақтан шыққан сөз бойынша шағын әңгіме құра. ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, мәнерлеп оқу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 93. Тақырыбы: Ана тілі.  Ғафу Қайырбеков.

Мақсаты: Оқушыны Ғафу Қайырбековтың «Ана тілі» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.   Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-          Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.     Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы                                    Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, жалғастырып оқу. Өлеңде не жайлы айтылады?  Ақын өзінің  еліне, жеріне, кең сайрап жатқан жайлауына деген сүйіспеншілігін қалай жеткізген?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Осы өлеңді оқығанда өзің қандай сезімде болдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ана тілі туралы қандай өлеңдер жатқа білесіңдер? Қандай мақал-мәтелдер білесіңдер? (Мұхтар Шаханов. «Төрт ана», т.б.).

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Ғафу Қайырбеков – көрнекті ақын әрі жазушы. Ақынның қырықтан астам кітабы жарық көрген. «Ана тілі» өлеңінде қазақ тілінің ерекше қасиеті мен байлығын паш етеді. Оқулықпен жұмыс.  Мәнерлеп, түсініп оқу. Жарысып, жалғастырып оқу.  Ақын нені ұмытпаспын дейді? Неге тозбайтын асыл сөз? Мыңдаған ақын сен туралы жазса да тауыса алар ма екен? – деп  не жайлы айтады? 

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлең жолдарында қазақ тілінің байлығы мен ұлылығы туралы ақын не дейді? Өлеңнің соңғы жолдары бойынша қандай қорытынды шығаруға болады?  ҮІІ.  Қорыту. «Ана тілім – тірлігімнің айғағы» тақырыбына тіл туралы бір шумақ өлең қосып, шағын әңгіме жаз. ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Жаттау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 94. Тақырыбы: Апамның астауы. Оралхан Бөкей.

Мақсаты: Оқушыны Оралхан Бөкейдің «Апамның астауы» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; баланың анаға деген сүйіспеншілігін, мейірімін сезінуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,        Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,           Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. .  Ақын нені ұмытпаспын дейді? Неге тозбайтын асыл сөз? Мыңдаған ақын сен туралы жазса да тауыса алар ма екен? – деп  не жайлы айтады? 

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өлең жолдарында қазақ тілінің байлығы мен ұлылығы туралы ақын не дейді? Өлеңнің соңғы жолдары бойынша қандай қорытынды шығаруға болады?  ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

 Ү. Жаңа сабақ: Оралхан Бөкейдің «Апамның астауы» атты әңгімесін оқи отырып, әр баланың асылы «апасы» жайлы әңгімелеу. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Сөздік жұмыс. Келі – тары, бидай, т.б. дәнді дақылдарды түйетін, ұнтақтайтын ағаштан жасалған құрал. Астау – ағаштан ойылып жасалған ас салатын ыдыс. Әңгімешінің (автордың) балалық шақта ойнаған ойындары қандай екен? Әңгімені оқып отырып, Апаны көз алдына қалай елестеттің?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімешінің Апасына берген мінездемесіне және мына үлгілік сызбаға сүйеніп, Қандай? Сұрағына жауаптар жаз. 1.

                Қандай?

 


                                          Арық ашаң кемпір

                                          Тарамысты мықты саусақтар

                                          Тыртықтанған әдемі ажар            

                                          Қара бұйра шаш

  1. Жазушының апасын сағынған,аңсаған сезімі айтылатын жолдарды тауып, дәптеріңе жаз. (Дүние жүзінде апамның қойнынан аңқып шығар әжелік иістен жағымды не бар екен жалғанда! Бұл жалғанда қас қарая ...)

ҮІІ.  Қорыту. Үйден алыста болсаң, өз анаңды немесе әжеңді сағынған кезде не деп хат жазар едің? Хат жазып көр.

Надпись:         Мінездеу дегеніміз адамның сыртқы келбеті, жүріс-тұрысымен бірге ішкі жан-дүниесін, мінезін, жақсы-жаман қылықтарын суреттеу. 

 

 


ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, хат жазу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 95. Тақырыбы: Ана. Баубек Бұлқышев.

Мақсаты: Оқушыны Баубек Бұлқышевтің «Ана» мәтінін түсініп оқуға үйрету, ана туралы жазған жазушының жалынды, көркем, әсерлі сөздері арқылы баланың анаға деген махаббат сезімін сезінуге баулу; сөздік қорын байыта отырып, дұрыс сөйлеуге, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.  Анааы сыйлауға тәрбиелеу.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламыз.    Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,      Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімешінің (автордың) балалық шақта ойнаған ойындары қандай екен? Әңгімені оқып отырып, Апаны көз алдына қалай елестеттің? Жазушының апасын сағынған, аңсаған сезімі айтылатын жері саған қандай әсер етті?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің сезімің? Өз анаңды, апаңды, әжеңді қалай сипаттап айтар едің? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Ана жайлы қандай мақалдарды білесің? (Күннің шуағы – жылы, Ананың құшағы – жылы.). 2. Ақынның сұрағына жауап бер.

Бұл кім?

«Бала, бала, бала!»деп,

  Түнде шошып оянған.

      Түн ұйқысын төрт бөліп,

                                                                Түнде бесік таянған.        (Ана)

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Баубек Бұлқышевтің «Ана» мәтінін мәнерлеп оқу, компьютерден немесе интерактивті тақтадан тыңдау.  Бұл мәтін кім туралы? Сөздік жұмыс. Уанбай – жуанбай, мазасы кету. Мәтінді оқыған кезде автордың ішкі толғанысын, тебіренісін сезіндің бе?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Ана кім? Сұрағына жауап берелік.

Надпись:    Ең бір ұстазың.Надпись: Ең бір жақының                                                                                                                                                                                                                                      

 

 


Надпись: Дүниедегі ең қымбат адамың.


Надпись:  Ең  бір   досың                                                                                                                              

 

 

 

2.Мәтіндегі екінші абзацты дауыс ырғағына келтіріп оқы. (Шырылдап жерге түскеннен-ақ сенің бір жақының, ең бір досың, ең бір ұстазың бар. Ол – ана: қара жерді баспай жатып, ...)

3. Мына тіркес сөздерді пайдаланып, «Ана» немесе «Асыл әжем» тақырыбына шағын әңгіме жаз.  Тірек сөздер: жақын жан, ыстық алақаны, жұмсақ даусы, айналып-толғанғаны.

ҮІІ.  Қорыту. Мәтінді дауыс ырғағына келтіріп жатқа айтуға үйрен.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, жаттау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 96. Тақырыбы: Қанат туралы хикая

Мақсаты: Оқушыны Фариза Оңғарсынованың «Қанат туралы хикая» атты өлеңін түсініп, мәнерлеп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту, мейрімділікке, адамгершілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,      Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,         Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жатқа сұрау. Ана деген сөзбен қандай сөздердің байланысы бар? Ақын ананы кімге теңейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Ана кім?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.  Ү. Жаңа сабақ: 1. Фариза Оңғарсынова – ана тақырыбына лирикалық өлеңдер жазған қазақтың дарынды ақындарының бірі. Ол көптеген өлең кітаптарының авторы. 2. Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп оқу. Әр шумақтың мәніне көңіл бөлу. 3. Сөздік жұмыс. Хикая – сюжетке құрылған оқиға желісі. Әдебиет жанрының бір түрі. 4. Өлең не жайында жазылған? Ақын балапан қанатының сынғанын көріп, қандай ойға келеді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  Ата-анаңа қандай тілек тілегің келеді? Тілегіңді дәптеріңе жаз. ?  Балапанға ол қандай көмек көрсетті? Неге меніңде екі қанатым бар екен деді? Ақын өзінің қанатым деп кімдерді айтты? Ақынның қандай тілегі бар еді?

ҮІІ.  Қорыту. Ана туралы мына мақал-мәтелдердің екінші жолын тауып жаз.

  1. Ана сүтін ақтамағанды, алла жақтамайды.
  2. Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, (жаттап ал), 3 – 4 мақал жазып кел. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 97. Тақырыбы: Бақшада. Машқар Гумеров.

Мақсаты: Оқушыны Машқар Гумеровтың «Бақшада» әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту, оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу;

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлең не жайында жазылған? Ақын балапан қанатының сынғанын көріп, қандай ойға келеді?  Балапанға ол қандай көмек көрсетті? Неге меніңде екі қанатым бар екен деді? Ақын өзінің қанатым деп кімдерді айтты? Ақынның қандай тілегі бар еді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Қалай ойлайсың сенің қанатың бар ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, сендер бақшада жұмыс істедіңдер ме? Онда қандай жұмыстарды атқардыңдар?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Машқар Гумеровтың «Бақшада» әңгімесін түсініп оқып, Серіктің  картоптың кеселін қалай тапқаны жайлы білейік. Оқулықпен жұмыс.  Әңгімені түсіндіріп, жалғастырып оқу. Балалар бақшада не істеді? Серік не нәрсеге таңданды? Картоп ауруы қалай аталады екен? Оны қалай емдеуге болады? Картоп ауруын емдейтін сұйық қалай аталады? («Бордос» ).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мына жоспарды әңгіме мазмұнына сәйкестендіріп қайта  құрап жаз.

  1. Кәрімнің картоп ауруын анықтауы.  (3)
  2. Балалардың бақшаға келуі.  (1)
  3. Серіктің байқағыштығы.      (2)

2.Әңгімедегі Кәрімнің портретін көрсететін тіркестерді тауып жаз. (ақ сұр жүзді, ат жақты, қою қара шашын кейін қайырған бір жігіт ...).  Өсімдікті емдеудің тағы қандай жолын білесің?

ҮІІ.  Қорыту. Портрет пен мінездеудің қандай айырмасы барын білесің бе?

Надпись: Портрет тек кейіпкердің сыртқы бейнесін суреттеп көрсетсе, мінездеуде кейіпкердің ішкі мінез-құлқы мен сыртқы бейнесі, іс-әрекеті бір-бірімен байланыстыра көрсетіледі. 

 

 

 


ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 98. Тақырыбы: Жылқы. Сәбит Мұқанов.

Мақсаты: Оқушыны Сәбит Мұқановтың «Жылқы» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып,

Адамгершілікке, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Портрет дегеніміз не? Мінездеумен қандай айырмашылығы бар? Балалар бақшада не істеді? Серік не нәрсеге таңданды? Картоп ауруы қалай аталады екен? Оны қалай емдеуге болады? Картоп ауруын емдейтін сұйық қалай аталады? («Бордос» ).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өсімдікті емдеудің тағы қандай жолын білесің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Жылқы қандай мал? Оның адамға қандай пайдасы бар? Өзің жылқы бағып көрдің бе?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Сәбит Мұқановтың «Жылқы» атты әңгімесінен жықы малының пайдасы жайлы керекті мәліметтер алайық. Оқулықпен жұмыс. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. Әңгімеден Мақаңның сөзін тауып оқы. Оның сөзіне сүйеніп, өзіңше қорытынды жаса. Сөздік жұмыс. Қос – шөп шабу, егін салу, егін жинау, жылқыны қысқы отарда бағу кезінде көшіп-қонуға ыңғайлы, тігуі, жығуы оңай баспана. Әңгімеде жылқының аналық мейірімі туралы не айтылады? Жылқының адамға қандай пайдасы бар деп ойлайсың? Батырлар жырындағы жылқының қасиеттерін есіңе түсір.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әңгімені оқып шыққанда қандай сезімде болдың? Сені таңғалдырған жайт болды ма? 2. Жылқының пайдасы жөнінде айтқан пікіріңді дәлелде.

 

 

Жылқының пайдасы

Дәлел

  1. Еті

Өзге малдың етінен күшті, қуатты, құрттаса таза етіне жеткенде өліп қалады.

  1. Қымызы

Өкпе ауруына ем, ол сүтінің өте күштілігінен.

  1. Терісі

Жылқының терісінің исіне жылан жоламайды, жылан шаққан адамға аттың аттың терін ішкізсе, мың да бір ем, терісі асыл болғаны.

 

ҮІІ.  Қорыту. Жылқы жасына қарай қалай аталатынын тауып, мына үлгі бойынша дәптеріңе жаз. 1 жаста – құлын, 2 жаста – тай, 3 жаста – құнан, 4 жаста – дөнен, 5 жаста – бесті, (ат).ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, жылқының тағы қандай пайдасы бар ? 2. Бағалау.

 

 

 

 

№ 99. Тақырыбы:  Еріншек.  Шәкәрім Құдайбердіұлы.

Мақсаты: Оқушыны Шәкәрім Құдайбердіұлының «Еріншек» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; тазалыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.       Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімеде жылқының аналық мейірімі туралы не айтылады? Жылқының адамға қандай пайдасы бар деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Әңгімені оқып шыққанда қандай сезімде болдың? Сені таңғалдырған жайт болды ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің араларыңда еріншектер бар ма? Олар қандай балалар деп ойлайсың?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе.  Шәкәрім Құдайбердіұлы – қазақтың аса көрнекті ақындарының бірі. Жастайынан әкесінен жетім қалған Шәкәрім немере ағасы Абай өз қамқорлығына алады. Ол өз бетінше оқып, араб, парсы, орыс тілдерін жетік меңгереді. Шәкәрімнің әдеби мұралары қазақ әдебиеті үшін асыл қазына болып есептеледі.  Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп, түсініп, жалғастырып оқу. Әр шумаққа көңіл бөліп, түсінігін әңгімелеу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңде адам бойындағы қандай жағымсыз қылықтар сыналады? Автордың қорытынды ойы қандай? Ол өлеңнің қай шумақтарында жазылған? 2. Өлеңге және мына кестеге сүйеніп, еріншек адамның бойындағы жағымсыз қылықтарды дәптеріңе толтырып жаз.

Еріншек адам қандай болады?

  1. Салақ
  2. Надан
  3. Адамдығы жоқ

 

ҮІІ.  Қорыту. Қалай ойлайсың, еріншектік жақсы қылық па? Сенің жалқау, еріншек болғың келеді ме? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 100. Тақырыбы: Жаз келер. Шәкәрім Құдайбердіұлы.

Мақсаты: Оқушыны Шәкәрім Құдайбердіұлының «Жаз келер» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп оқу. Өлеңде адам бойындағы қандай жағымсыз қылықтар сыналады? Автордың қорытынды ойы қандай? Ол өлеңнің қай шумақтарында жазылған?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалай ойлайсың, еріншектік жақсы қылық па?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Шәкәрім Құдайбердіұлының «Жаз келер» атты өлеңінен табиғат байлығының көркемдігімен, ондағы көбею, бота, құлын, бұзау, лақ, қозылардың ойнақтап, адам көзінің тойюы, қуанышы жайлы білейік. Оқулықпен жұмыс.  Мәнерлеп, түсініп оқу. Сөздік жұмыс. Харекет – әрекет (тіршілік мағынасында). Несіп – ырыс, ризық, береке. Ақын жаз көрінісін қалай суреттеген? Өлең шумақтарын оқыған кезде көз алдыңа нелер елестейді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Адамдар туралы қай шумақта айтылған? Тауып оқы. Мына сызбаға сүйеніп, Шәкәрім Құдайбердіұлы туралы (3 класта оқығаның бойынша) деректер жаз.

 

 

 

 

 


    

 

                                                                                                                           

ҮІІ.  Қорыту. 3 класта Шәкәрімнің қандай өлеңімен таныстың? Есіңе түсір. «Адамдық борышың», «Бостандықтың таңы атты», «Бір кесе меруерт»).

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, жаттау. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 101. Тақырыбы: Наурыз. Міржақып Дулатов.

Мақсаты: Оқушыны Міржақып Дулатовтың «Наурыз» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді жатқа айту. Ақын жаз көрінісін қалай суреттеген? Өлең шумақтарын оқыған кезде көз алдыңа нелер елестейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Адамдар туралы қай шумақта айтылған? Шәкәрім туралы не білеміз?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Наурыз қандай мереке? Ол мерекеге сендер қалай дайындаласыңдар?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Міржақып Дулатов – қазақтың белгілі ақыны, жазушы, ағартушы-педагог. Жастайынан жетім қалып, ағасының қамқорлығында өседі. 1928 жылы халық жауы деген жалған жаламен 10 жылға абақты жазасына кесіледі. Абақтыда жатып, ауыр науқастан қайтыс болады. Қазақ әдебиетінің алғашқы романы болып саналатын «Бақытсыз Жамал» атты романы бар. Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бірінші шумақтың соңғы жолын қалай түсінесің?  «Қыс шыққан өлмей тірі» деген жолдан өлеңнің қай кезде жазылғанын аңғарасың?

2.«Өшпес өмір өнегелері» деген тарауда М. Дулатовтың қандай шығармасымен таныстың. Есіңе түсір. («Шешенің балаларын сүюі»)

ҮІІ.  Қорыту. Ұйқасы бойынша екінші шумақтың сызбасын дәптеріңе сал.

 

І шумақ

ІІ шумақ

 

 

 

 

 

 

 


ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 102. Тақырыбы: Наурыз. Сәкен Сейфуллин.

Мақсаты: Оқушыны Сәкен Сейфуллиннің «Наурыз» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Міржақып Дулатовтың «Наурыз» атты өлеңін жатқа сұрау. Бірінші шумақтың соңғы жолын қалай түсінесің?  «Қыс шыққан өлмей тірі» деген жолдан өлеңнің қай кезде жазылғанын аңғарасың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Наурыз тойы жайлы не білесіңдер? Ол қай уақытта тойланады? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ:  Сәкен Сейфуллин (1894-1938) – қазақтың көрнекті ақын, драматург және қоғам қайраткері.  Қарағанды облысында туған, «Көкшетау» , «Қызыл сұңқарлар», «Тар жол тайғақ кешу», «Қыр балалары» т.б. шығармалары бар. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп оқу. Әр шумақты кезекпен жалғастырып оқу. түсінігін айту. Өлеңге сүйеніп, Наурыз айында болатын табиғаттағы өзгерістер туралы айтып бер.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде адам кейпінде бейнеленген табиғат құбылыстарын (кейіптеуді) мына үлгі бойынша жазып шық.

                                              Қайтеді?

Жаз                                  құшақтайды, беттен сүйеді.

Су                                    асығып,қар еріп жатыр сылқылдап

Құстар                            жүр, шаттанып, жырлап сұңқылдап

Мал                                 өзінше, жүр жадырап далада.

Әрбір шумақты жеке-жеке оқып, М.Дулатұлының «Наурыз» өлеңімен салыстыр. Екі өлең мазмұнында қандай ұқсастық бар? Ортақ тақырыптарды дәптеріңе жаз.

Сәкен Сейфуллин. «Наурыз»

Міржақып Дулатұлы. «Наурыз»

Адам да, мал да жадырап жүр.

Мал мен жан қуанып жүр.

 

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Наурыз айында болатын табиғаттағы өзгерістер туралы айтып бер.  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 103. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Туған өлкем - тұғырым» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,          Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,             Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. , Наурыз айында болатын табиғаттағы өзгерістер туралы айтып бер.

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1. «Өз елім – өлең төсегім» деген мақал қай шығармада кездесті?

А). Туған жер. Қ. Аманжолов Б). Ұшып келем. С. Жиенбаев Ә). Туған жердің ыстығы-ай. Қ. Сапарбаев

В). Елтаңба мен Ту туралы жыр. К. Оразбекұлы.

2. Берілген анықтаманы аяқтап жаз. «Мінездеу дегеніміз адамның сыртқы келбеті, жүріс-тұрысымен бірге ішкі жан-дүниесін, мінезін, жақсы-жаман қылықтарын суреттеу

3. берілген үзінді қай шығармадан алынғанын анықта. « - Құлыным, Қайрошым... Қайда жоғалып кеттің.. – деп, әлсіз ғана шыққан дауыс естілді.»

А). С.Мұқанов.  Жылқы.                          Б). Н.Айтов. Алтын сөз.

Ә). М.Қалдыбаев. Үлек.                           В). Ғ. Мүсірепов. Ана құшағында. 

4. Тақырыбы бірдей екі шығарманың аты мен  авторларын тауып жаз.

 Міржақып Дулатовтың «Наурыз» атты өлеңімен, Сәкен Сейфуллиннің «Наурыз» атты өлеңі.

  1. «Туған өлкем», «Туған жер» өлеңдеріндегі ортақ идея не? 1. Туған елге деген көңіл кұй мен ықылас. 2. Туған өлкеге деген мақтаныш.

6.      Көркем шығарманың қандай  түрлерін білесің?

  1). Көркем шығармада кездесетін адамның сыртқы түрін, кескін-келбетін,

жүріс-тұрысын суреттеуді портрет дейді.

      2).  Мінездеу дегеніміз адамның сыртқы келбеті, жүріс-тұрысымен бірге ішкі жан-дүниесін, мінезін, жақсы-жаман қылықтарын суреттеу

      3). Лирика дегеніміз көркем әдебиет жанрының бірі. Лириканың басты ерекшелігі – адамның көңіл күйін, сезімін, ішкі сырын сөзбен бейнелеп көрсетеді.

      4)  Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлеуін диалог деп атайды.

      5). Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады

     6). Сатира – күлкіге, әзіл – сықаққа құрылған шығарма. Мұндай сипатта жазатын ақын-жазушыны «сатирик» деп атайды.

     7 ). Басты кейіпкер – көркем шығармадағы оқиғаға қатысатын негізгі басты адам. Жазушы оның жеке сипатын, іс – әрекетін, мінез-құлқын басқалардан гөрі анық танылатындай етіп суреттейді.

    8).  Автор көзқарасы дегеніміз шығармада суреттеліп отырған кейіпкерге, оқиғаға, өмір құбылысына автордың беретін бағасы, оның өз ойы мен пікірі.

     9). Оқиғаның шиеленісуі дегеніміз адамдар арасындағы қарым-қатынастың, қимыл-әрекеттің, яғни тартыстың қиындауы.

    10). Кейіпкерлердің ішкі сезімін білдіру үшін өзімен-өзі сөйлескен сөзін монолог деп атайды.

     11). Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлесуін диалог деп атайды

     12). Кейбір ертегінің шығарушы авторы белгілі болғандықтан, оны әдеби ертегі деп атайды.  Әдеби ертегілер туған елді сүюді, адамгершілікті, шыншыл болуды уағыздайды.

     13). Айтыс – халық ауыз әдебиетінің бір түрі. Айтыс дегеніміз екі ақынның арасындағы сөз жарысы. Айтыстың бірнеше түрі болады

     14). Теңеу дегеніміз екі нәрсенің ортақ сипатын, белгілерін табу, ұқсату

7. «Елтаңба мен Ту туралы жыр» әңгімесіндегі Отан, ел, жер жөнінде жазылған мақалдардан 3-4 мақалды есіңе түсіріп, жатқа жаз.

А). «Ат – ердің қанаты», «Бергенін қолынан, бермегенін жолынан», «Ел аралаған сыншы болар», «Отан – оттан да ыстық», «Өз елім – өлең төсегім», «Туған жер – тұғырың, туған ел - қыдырың», «Кісі елінде күркірегенше, өз еліңде дүркірегенше»,  «Төртеу түгел болса, төбедегі келеді», «Ынтымақ түбі – игілік»

8. «Шыбын жаны көзіне көріну» деген сөз тіркесін қолданып, сөйлем құрап жаз.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік? Өздік жұмыс саған қиындық әкелді ме?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 104. Тақырыбы: Мен не үйрендім? Тест.

Мақсаты: Оқушылардың «Туған өлкем - тұғырым» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,       Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,          Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. , Наурыз айында болатын табиғаттағы өзгерістер туралы айтып бер.

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. (Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді)

«Туған өлкем - тұғырым» тарауына арналған тапсырмалар мен тест сұрақтары.

  1.  Мына мақалдарды аяқтап жаз.

1). «Туған жер – тұғырың, туған ел - қыдырың».

            2). Әркімнің өз жері – ұжымақ.

      2.      Шатасқан шумақтарды реттеп, өлең үзінділерді қай автордікі екенін тауып жаз.

Қасым Аманжолов. «Шықшы тауға, қарашы кең далаға,

                                    Мәз боласың, ұқсайсың жас балаға.»

Мұқағали Мақатаев. «Сүйемін мен жерімнің

                                       Топырағын, тасын да»

     3. Қ. Сапарбаевтың «Туған жердің ыстығы - ай» әңгімесінің негізгі ойы қандай?

А). Туған жерді қорғау

Ә). Туған жерге деген сағыныш

Б). Ерлік жасау.

       4. Көкшетаудың әсемдігі мен көркемдігін суреттеген ақын кім?

           А). А.С.Жиенбаев

           Ә). Ә.Ж. Әбдірашев

           Б.І. Жансүгіров

      5. Тірек сөздерді пайдаланып, «Ана тілі» жайлы өлең шығарып жаз.

          Ана тілім, қуатым, жүрегімнен туатын, мың ақын.

      6.Туған жер, Отан, туған ел жайлы жазылған лирикалық өлеңдердің авторын жаз.

             Қасым Аманжолов, Мұқағали Мақатаев, Қайрат Жұмағалиев.

  1. Осы бөлімде бір тақырыпқа өлең жазған авторларды белгіле.

А).         С.Сейфуллин,  М. Дулатұлы

Ә).         Т.Молдағалиев, Ф. Оңғарсынова

Б).         О.Бөкей, Б.Бұлқышев

     8.  Ақын оқырман назарын бір нәрсеге айрықша аудару үшін, сөз әсерін күшейту үшін нені қолданған?

          А). Қайталау

          Ә). Мінездеу

          Б).  Кейіптеу

Қайталау – сөз  әсерін күшейту. Ақын оқырман назарын өзіне айрықша аудару үшін бір нәрсені немесе құбылысты бірнеше мәрте қайталау әдісін қолданады.

  1. Қ.Аманжоловтың «Көктем» өлеңін өз ойыңмен аяқта.

Сансыз көкек сұңқылдап,

Көктем келді ертелеп,

...                                                    (Нәзік үнмен сыңқылдап,

...                                                      Бұйра бұлақ еркелеп. )    

 

  1. Төмендегі сұрақтарға дұрыс жауап жазсаң, қарамен сызылған торкөзден Кеңес Одағы Батырының есімі шығады.

1.      Ұлы Отан соғысы жайлы жазған жазушы-ғалымның аты.

2.      «Тау қыраны» әңгімесінің басты кейіпкері

3.      Т.Алшынбаев әңгімесінің аты

4.      Мәншүктің шын есімі.                  («Әлия»)

ІҮ. Сабақты қорыту:  Бүгінгі сабақта не істедік?  Ү. Үйге тапсырма: өткенді қайталау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 105. Тақырыбы: Білімді тиянақтау. Шығарма.

Мақсаты: Оқушыларды жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, өзне таныс мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру; ойын жүйелі жеткізуге, сауаттылыққа дағдыландыру.

Түрі: жазбаша  өздік жұмыс Әдісі: қорыту

Керекті құрал – саймандар: сын жұмыстар жинағы, дәптер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын жаттығулар орындау арқылы сабаққа аудару.

 ІІ. Мақсатын қою кезеңі:  1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық, жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкелерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

ІІІ. Жаңа сабақ: Мұғалімнің тақырып бойынша оқушы ойын қорытуға көмектесуі. Оның  басы, негізгі бөлімі, соңын анықтау.  Мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап  жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою. ( міндетті түрде істелетін жұмыстар)

Түйе

         Түйе – шөл даланың ең төзімді көлігі.

         Адам баласына түйенің пайдасы аса зор. Алдымен, ол күшті, шөлге, суыққа, желге төзімді. Бірнеше күндік шөлдерден үстіндегі жүгін ауырсынбай жүре береді.

         Түйенің сүті қою болады. Оның сүтінен қымыз сияқты сусын ашытады. Мұны шұбат деп атайды. Түйенің жүні шуда, жүн болып екіге бөлінеді. Шуда дегеніміз – түйенің мойын астына, желкесіне, екі тізесінің жоғарғы жағына шығатын ұзын қылшықты жүн. Түйенің жүні ешкінің түбітіндей биязы, жұмсақ болады. Бұл жүннен жіп иіреді, алаша, қап, қолғап тоқиды. Түйе жүні жылы болады.

         Айыр түйе екі өркешті болады. Нар түйе жалғыз өркешті болады.

         Нар түйелердің жүрік, жүрдек тұқымы болады. Мұны желмая дейді. Олар күніне жүз қырық километр жер алады.Түйе суда да жүзе біледі. Бірақ ол бір жақ бүйіріне көлбеп жүзеді.

Мазмұндау жоспары: 

  1. Әңгіменің басы.
  2. Әңгіменің негізі
  3. Әңгіменің соңы. (мағынасында жазылады) Оқушының жазба жұмысты өздігінен орындауы.

ІҮ. Сабақты қорыту:  Бүгінгі сабақта не істедік? Ү. Үйге тапсырма: өткенді қайталау

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІҮ тоқсан

№ 106. Тақырыбы: Гүлдер.  Тұманбай Молдағалиев.

Мақсаты: Оқушыны Тұманбай Молдағалиевтың «Гүлдер» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің көркемдік ерекшелігі мен тәрбиелік мәнін ашу; өлең мәтіні арқылы сөздік қорын байытуға, өз ойын қорытындылай алуға,  әсемдікке, адамгершілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, ой қорытындысын жасау, ойын әдісі.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын          Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,            Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Табиғат көрінісі, жайқалған гүлдердің суреті интерактивті тақтадан немесе жай тақтадан дайын пейзаж көрсетіледі.

ІІІ. Жаңа сабақ:  кіріспе. 1.  Тұманбай Молдағалиев – қазақтың белгілі ақыны. Ол табиғат сұлулығын суреттеудің аса шебері. Сондай өлеңдердің бірі – «Гүлдер». Өлеңде ақын өз сезімін қалай жеткізгенін байқаңдар. 2. Оқушыларды 3 топқа бөлу. Топқа бөлу үшін мұғалім балаларға гүлдің суретін таратып береді. Қызғалдақтар бір топқа, Түймедақтар екінші топқа, Раушангүлдер үшінші топқа топтасып отырады.

  І тапсырма:    «Ой қозғау» ойыны. Жасырынған топтың атын табуы тиіс.

          1 топтың аты: түбірі «тапты» деген сөзде, жұрнағы «қасқыр» деген сөзде, жалғауы «балалар» деген сөзде кездеседі. (Тапқырлар).

          2 топтың аты: түбірі «ойын» деген сөзде, жұрнағы «сыншыл» деген сөзде, жалғауы «қаздар»  деген сөзде кездеседі. (Ойшылдар)

          3 топтың аты: түбірі «қолөнер» деген сөзде, жұрнағы «аспаз» деген сөзде, жалғауы «қыздар» деген сөзде кездеседі. (Өнерпаздар)

 Топ атын анықтап алғаннан кейін әр топқа әр түрлі тапсырма беріледі.

 ІІ тапсырма: 1  топ – «Тапқырлар» тобы гүл күлтелеріне гүлге қатысты сипаттау сөздерін тауып жазады. 2  топ – «Ойшылдар» тобы өлең ішінен қайталанып тұрған сөзді тауып, ақын не үшін бұл тәсілді қолданғанын анықтауы керек. 3  топ – «Ойшылдар» тобы гүлдің суретін салып, бір шумақ өлең шығарады.  

ІІІ тапсырма: «Шатасқан шумақтар» ойыны. Өлеңжолдарының орны ауысып кеткен екі өлең беріледі. Оқушыға сол өлең жолдарын мағынасына, ұйқасына қарап, қайта жазып шығу тапсырылады. Мұндай тапсырмалар оқушыны байқағыштыққа, сөздің мән-мағынасын, ұйқасу жолдарын түсінуге үйретеді.

Гүлдер, гүлдер не түрлі

Бастады той думанын жазық дала,

Құлпырды да жетілді

Күркіреп жатыр тулап сай мен сала.

Барлық дала өртеніп

Малшылыр өрісінен қозы терсе,

Бара жатқан секілді.

Мәз боп жүр соны тасып бір топ бала.

І.      Бастады той думанын жазық дала,

        Күркіреп жатыр тулап сай мен сала

       Малшылыр өрісінен қозы терсе,

       Мәз боп жүр соны тасып бір топ бала.    («Көктем жыры» Мәриям Хакімжанова)

ІІ.     Гүлдер, гүлдер не түрлі

        Құлпырды да жетілді

       Барлық дала өртеніп

       Бара жатқан секілді.                   ( «Гүлдер» Тұманбай Молдағалиев)

Тапсырма: ұйқассөздерді пайдаланып, гүл туралы бір шумақ өлең құрастыру.

       Гүлдер, гүлдер, көп      гүлдер,

       Қызыл гүлдер, көк       гүлдер,

       Күлімдейді  қарап       балаға,

       Жүгіріп шыққан          далаға.

      Жұлып алды                 біреуін,

      Сыйлаймын деп            анама

Ү.  Қорыту. Бүгін не өттік?  ҮІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 107. Тақырыбы: Көктем. Қасым Аманжолов.

Мақсаты: Оқушыны Қасым Аманжоловтың «Көктем» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қайталау дегеніміз не? 2. Өлеңді мәнерлеп оқу. гүл туралы не айтасың? Ақын гүлді неге теңейді? (көрік берген далаға; өртенген секілді;отқа ұқсап; ...)

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Көктем жайлы не блесің? Қандай өлеңдер жаттадың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: Қасым Аманжолов – Отан, туған жер, өскен ел тақырыбына көптеген өлеңдер жазған дарынды ақындардың бірі. Оның төмендегі «Көктем» атты лирикалық өлеңі автордың адам кейпінде көктемді суреттегенімен танысамыз. Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу.  Өлеңнің 1-ші және соңғы шумағында ақын нелерді адам кейпінде (адамға ұқсатып) суреттеген. Кейіптеу дегеніміз не? Есіңе түсір.

                  Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңнің соңғы жолдарындағы «Балғын өмір ғажайып, Жас дауыспен жамырап» дегенді қалай түсінесің?  2. Көктем мезгіліндегі табиғат (өзен, тау, дала, ағаш) өзгерістеріне қарап, мына жолдар бойынша өлең құрастырып жаз.

Өзен жатар ...                  (арқырап)

Айдын жатыр ...             (жарқырап)

Көкте бұлттар ...             (күркіреп)

Жауды жаңбыр ...           (сіркіреп)

ҮІІ.  Қорыту. 1.  Оқулықта Қасым Аманжоловтың тағы қандай өлеңімен таныстың? Есіңе түсір. («Туған жер»). 2. Өлеңдегі асау өзен, айдын көл, асқар тау, жас ағаш, т.б. өзіңе қажетті сөздерді пайдаланып, көктем туралы шағын әңгіме құрастырып жаз.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу. әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 108. Тақырыбы: Көктем.   Мәриям Хакімжанова

Мақсаты: Оқушыны Мәриям Хакімжанованың « Көктем жыры» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: Суреттер

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп оқу.  Қайталау дегеніміз не? Кейіптеу дегеніміз ше?

Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Көктем жайлы не блесің? Қандай өлеңдер жаттадың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Мәриям Хакімжанованың « Көктем жыры» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқу. Ақын көктемдегі қандай өзгерістерді жырлайды? Өлеңнің әрбір шумағын мұқият оқып, сөздердің ұйқасуын байқа.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Логикалық екпін дегеніміз не? Өлеңді мәнерлеп, екпінмен анықтап оқу. 

 

Надпись:          Логикалық екпін – сөз ішінде белгілі бір буынның күшті, көтеріңкі айтылып,
 айқын естілуі.
 

 

 

 


ҮІІ.  Қорыту. Өлеңді мәнерлеп оқуға дайындал: үзілісті, екпінді, логикалық екпінді анықтап, оқуға жаттық.ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Жаттау.2. бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 109. Тақырыбы: Жаралы торғай. Өтебай Тұрманжанов.

Мақсаты: Оқушыны Өтебай Тұрманжановтың «Жаралы торғай» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мәриям Хакімжанованың « Көктем жыры» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқу. Ақын көктемдегі қандай өзгерістерді жырлайды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Логикалық екпін дегеніміз не?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Жұмбақ шешу. Суреттер топтамасымен жұмыс.

Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Өтебай Тұрманжанов – қырыққа жуық кітаптың авторы. Ол балаларға арнап көптеген шығармалар жазған. Оның тақырыптары да әр түрлі. Өтебай Тұрманжановтың «Жаралы торғай» атты өлеңін мәнерлеп оқу. Торғай не үшін ән салуға зауқы болмады? Торғайдың қасына жақындаған кезде, ол не істеді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Торғайға не болғанын, неліктен ұша алмай қалғанын өзің ойлап айт. Төртінші шумақтағы теңеу сөздерді теріп жаз. Тағы қандай теңеу қосар едің? Осы теңеу сөздерді қолданып, әңгіме құрап көр. Бұл өлеңнің М. Хакімжанованың «Көктем жыры» өлеңінен айырмашылығы бар ма? Қайсысында сюжет бар? ( Жаралы торғай)

ҮІІ.  Қорыту.  Автордың айтайын деген негізгі ойы қандай?

Надпись: Сюжет дегеніміз өзара жалғасқан оқиғалардың тізбегі, оқиғаның тұтас желісі. 

 


 

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 110. Тақырыбы: Қарлығаш.  Өтебай Тұрманжанов.

Мақсаты: Оқушыны Өтебай Тұрманжановтың «Қарлығаш» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Торғай не үшін ән салуға зауқы болмады? Торғайдың қасына жақындаған кезде, ол не істеді? Торғайға не болғанын, неліктен ұша алмай қалғанын сен өзің қалай деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Сюжет дегеніміз не? ( Сюжет дегеніміз өзара жалғасқан оқиғалардың тізбегі, оқиғаның тұтас желісі.).  Осы өлеңді оқығанда сен өзіңді қалай сезіндің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе.  Өтебай Тұрманжановтың «Қарлығаш» атты өлеңін мәнерлеп оқу.  сөздік жұмыс.  Дәуіт – шегірткеге ұқсас, алдыңғы екі аяғы ұзын жәндік. Қарлығаш балапанын қалай басып шығарады? Ұяда қанша балапан бар дейді? Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көрді? Қарлығаш жыланнан қалай құтылады?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1.Жыланды көргенде қарлығаштың қатты қиналған жерін тауып оқы. Оқыған кезіңде қандай сезім пайда болды? (Жыланды түсі суық танып тұрды.

                                                                            Көзінен мөлт-мөлт жасы тамып тұрды.

                                                                            Анаға бала деген қандай қымбат!

                                                                            Жүрегі алас ұрып жанып тұрды. ...)

  1. Өлеңде кездесетін жәндіктер мен құстардың аттарын былайша жаз.

Жәндіктер: инелік, шыбын-шіркей, құрт-құмырсқа, бал ара, шегіртке, жылан, қоңыз, есекқұрт, шылаушын, көбелек, дәуіт.

Құстар: бозторғай, ала қаз, көк ала үйрек, қарлығаш.

  1. Өлеңнен автордың жыланды жек көргенін қалай білуге болады? Ол үшін жыланға байланысты айтылған сипаттау сөздерін мына үлгі бойынша теріп жазсаңдар, автордың көзқарасын анық байқауға болады.

                               сұр

Жылан                   түсі суық

                               қу, сұм

                               шұбар

ҮІІ.  Қорыту. Автордың көзқарасы жайлы білгендеріңді жүйелеп айт. Сурет бойынша әңгіме құрап жаз. ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 111. Тақырыбы: Шыбық. Сансызбай Сарғасқаев.

Мақсаты: Оқушыны Сансызбай Сарғасқаевтың «Шыбық» атты әңгімесін  түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Бақыттың еңбекқорлығын айта отырып, баланы еңбекке, табиғатты сүюге, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: әңгімелеу, сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қарлығаш балапанын қалай басып шығарады? Ұяда қанша балапан бар дейді? Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көрді? Қарлығаш жыланнан қалай құтылады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Автордың көзқарасы жайлы білгендеріңді жүйелеп айт. Қарлығаштың балапандарына деген сүйіспеншілігін  қалай өз сөзіңмен айтар едің? Сұр жыланның соңы немен аяқталды? Әңгіменің осылай аяқталуына не көмектесті?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер көктемде ағаш отырғызып көрдіңдер ме?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Сансызбай Сарғасқаев – белгілі балалар жазушысы. Оның «Достар», «Көңілді балалар», «Бір көшенің балалары», «Тәмпіш танау», т.б. кітаптары бар. Бүгінгі сабақта осы Сансызбай Сарғасқаевтың «Шыбық» атты әңгімесін  оқып, Бақыттың өз еркімен көктемде қалай шыбық отырғызғаны жайлы білейік. Оқулықпен жұмыс. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. сөздік жұмыс. Тесе – кетпеннің кішкене түрі. Бақыт Темірге қандай ұсыныс жасады? Оның бұл ұсынысына келісе қоймағанын Темірдің қандай сөзінен байқауға болады? Бақыттың табанды, еңбекқор екендігін оның қандай әрекетінен байқайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Еңбек тақырыбына жазылған мақал-мәтелдерді дәптеріңе толықтырып жаз. Осы мақалдардың қайсысы мәтін мазмұнына сәйкес келеді.

  1. Еңбегің қатты болса,                                3.  Еңбек етсең ерінбей,

Жегенің тәтті болады.                                 Тояды қарның тіленбей.

  1. Еріншектің ертеңі бітпейді.

ҮІІ.  Қорыту. Темірдің көңілін неліктен өкініш кернеді? Сенің басыңда осындай жағдай болды ма? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 112. Тақырыбы: Қараторғай. Жүсіпбек Аймауытов.

Мақсаты: Оқушыны Жүсіпбек

Аймауытовтың «Қараторғай» атты әңгімесін түсініп, жалғастырып оқуға үйрету, оқиғаның өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, яғни көктемде келетін «Қараторғай» қонағымен таныстыру, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту, қамқоршылдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: әңгімелеу, сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-          Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бақыт Темірге қандай ұсыныс жасады? Оның бұл ұсынысына келісе қоймағанын Темірдің қандай сөзінен байқауға болады? Бақыттың табанды, еңбекқор екендігін оның қандай әрекетінен байқайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Темірдің көңілін неліктен өкініш кернеді? Сенің басыңда осындай жағдай болды ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер көктемде құстарға қандай көмек көрсетесіңдер? Құстардың көктемде ұшып келуі жайлы фильмнен үзінді көрсету.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Жүсіпбек Аймауытов – қазақтың аса көрнекті жазушысы (1889 – 1931). Оның «Шығармалар топтамасы», «Шернияз», «Жаман тымақ», «Ақбілек», «Психология» атты кітаптары бар. Жүсіпбек Аймауытовтың «Қараторғай» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Қамбар ата не жасады? Балалар қандай сөзге түсінбей қалды? ( «Қонағым қол басындай, мінезі қорғасындай»). Бұл сөзді сен қалай түсінесің?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. «Қараторғай» әңгімесімен тақырыбы ұқсас тағы қандай шығарма оқыдың? Есіңе түсір.( «Суықторғай» Максим Зверев). 2. Қамбар атаның қараторғайға қатысты айтқан сөзін дәптеріңе жазып ал. (Қонағым қол басындай, мінезі қорғасындай»).

ҮІІ.  Қорыту. Мәтін мазмұны бойынша сурет салып көр.Сен көктемгі құстардың ұшып келіне қандай жұмыстар істедің? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 113. Тақырыбы: Түлік туралы сабақ. Асқар Тоқмағамбетов.

Мақсаты: Оқушыны Асқар Тоқмағамбетовтың «Түлік туралы сабақ» атты өлеңді  түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, балаларды төрт түлік атауларымен таныстыру, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Қамбар ата не жасады? Балалар қандай сөзге түсінбей қалды? («Қонағым қол басындай, мінезі қорғасындай»). Бұл сөзді сен қалай түсінесің? Атаның қонағы кім болып шықты?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сен көктемгі құстардың ұшып келіне қандай жұмыстар істедің? Өзің салған суретің бойынша не айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, төрт түлік туралы не білесің?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Асқар Тоқмағамбетовтың «Түлік туралы сабақ» атты өлеңін мәнерлеп, нақышына келтіріп, түсініп оқу. оқулықпен жұмыс. Жалғастырып, түсініп оқу. әр шумақтан керекті өзегін табу. Сөздік жұмыс. Сөзуар – сөзшең. Болат пен Марат неге таласты? Оларға кім қосылды?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Болаттың сұрағына сен қалай жауап берер едің?

Болаттың сұрақтары

 
                                                                   Қойдың неше түрі бар?

                                                                  Сиырдың неше түрі бар?

                                                                   Жылқының неше түрі бар?

  1. Өлеңге және мына үлгіге сүйеніп, Болаттың сұрағына жауап жаз.

Қой атаулары: қой, қозы, тоқты, тұсақ, саулық;  (ешкі – лақ, серке, теке).

Сиыр атаулары: бұзау, тайынша, торпақ, баспақ, дөнежін, құнажын).

Жылқы атаулары:  (жабағы, тай, құнан, дөнен, бесті).

ҮІІ.  Қорыту:  төрт түлік жайлы қандай мақал – мәтел, жұмбақтар білесің?

(1.    Кішкентай ғана бойы бар,

       Айналдырып киген тоны бар. (қой)

2.Иір-иір денесі, Сахараның кемесі.

   Ащы шөптер – тамағы, Шөлге шыдап бағады.  (түйе)

Мақал – мәтелдер: «Мал өсірсең қой өсір, Өнімі оның көл-көсір.», «Тұяқ тайға жеткізер, тай құнанға жеткізер», «Тұлпар – ер қанаты», «Сиырлының үйі- айран, сиырсыздың үйі - сырдаң», «Нар жолында жүк қалмас» құнан,

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 114. Тақырыбы: Нан туралы өлең. Кәрім Сауғабаев.

Мақсаты: Оқушыны Кәрім Сауғабаевтың «Нан туралы өлең» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, нанды қадірлеу, құрметтеу  жайында түсінік беріп; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Болат пен Марат неге таласты? Оларға кім қосылды? Болаттың сұрағына қалай жауап берер едіңдер? Төрт түлік жайлы нені жаңа білдің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Ендеше,  сен өзің не қосар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, «Нан» біздің дастарханға келгенше қанша адамның қолынан шығады? Диафильмнен үзінді көру.

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. 1. Сюжетті суреттер, яғни интерактивті тақтамен жұмыс. 2. Кәрім Сауғабаевтың «Нан туралы өлең» атты өлеңін түсініп, мәнерлеп, жалғастырып оқу. Өлеңде қандай сөз жиі қайталанады? (нан, баспаңдар, сақтаңдар). Автордыңбұл сөзді жиі қолдануындағы мақсаты не?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Автордың негізгі ойын тап. Өлеңді оқып, қандай ой қорытындысын жасауға болады? ( О, адамдар! Тіршілік арнасын сақтаңдар. Диқанның еңбегін тер төгіп ақтаңдар. Әр дәнді жоғалтпай, өмірдей сақтаңдар!). 2. Өлеңдегі ұйқас сөздер арқылы бір шумақ өлең құрастырып жаз. Мысалы:

О, адамдар!  Диқанның еңбегін ақтаңдар,

Нанды баспаңдар. Нанды өмір деп санаңдар,Тіршілік арнасын сақтаңдар!

ҮІІ.  Қорыту. «Нан» жайлы өз пікіріңді айт. Шағын әңгіме жаз.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 115. Тақырыбы: Жыл мезгілдері. Ескен Елубаев.

Мақсаты: Оқушыны Ескен Елубаевтың «Жыл мезгілдері» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, жыл мезгілдеріне байланысты мына «туады, шығады, түседі, келеді» сөздердің қандай мағынасы барлығы жайлы түсіндіру, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Кәрім Сауғабаевтың «Нан туралы өлең» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқу. Әңгіме не жайлы деп ойлайсың? Ақын неге нанды қадірле, сақта, баспа деп жатыр? Сенің көз қарасың.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалай ойлайсың, нансыз тіршілік бар ма? Сенің ой қорытындың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, неше жыл мезгілі бар? Олар қандай? Кәзір қандай жыл мезгілі? Табиғатта қандай өзгерістер болып жатыр?

 Ү. Жаңа сабақ: Кіріспе. Суреттер топтамасымен жұмыс. Әңгімелеу. Қандай жұмбақ, өлең, ертегі білесіңдер? Ескен Елубаевтың «Жыл мезгілдері» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқып көрелік. Не жайлы жырлайды екен?! оқулықпен жұмыс.  Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Бөлімдерге бөлу. Әр бөлімде не жайлы екенін анықтау. (көктем, жаз, күз, қыс). Сөздік жұмыс. Ақырап – қазан айының ескіше аты.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Жыл мезгілдеріне сәйкес айтылған сөз тіркестерін үлгілік кесте бойынша дәптеріңе жазып, неліктен олай айтылатынын дәлелде.

 

Жыл мезгілдері

Қайтеді?

Неліктен?

Көктем

 

туады

Құлын, бұзау, қозы, лақ туады. Көктемде барлық жан-жануар туылып, жер – көк көктейді, өсіп өнеді.

 

Жаз

 

шығады

Егін шығып, қауыздар толып, орақ басталып, диқан бидай орады.

 

Күз

түседі

 

Ағаштың жапырағы сарғайып түседі, Шопан таудан түседі.

 

Қыс

Келеді

Жотаны, даланы, қырау тегіс жабады; су қатып, қыстың хабары келіп, ел қамданады сондықтан «келеді» деп күтеді.

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Өлең мәтіні бойынша өз сөздеріңмен диалог құр.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, жыл мезгілдері жайлы 2 жұмбақ, 2 мақал жазып кел. 2. Бағалау.

 

 

 

 

№ 116. Тақырыбы: Алтын сөз. Несіпбек Айтов.

Мақсаты: оқушыларды өлең мазмұнымен таныстыра отырып, батаның түрлері, оның қай кезде айтылатыны жөніндегі түсінігін кеңейту; сөздік қорын байыту, үйренген сөз тіркестерін өз тілінде қолдана білуге басшылық жасау; өзінің ана тілін құрметтеуге, әр сөздің мағынасын түсініп, қадірлеуге тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, ой қозғау, топтастыру.

Көрнекілігі: суреттер, кестелер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.        Бәрін ұғып алыңдар, санауға зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Қандай жыл мезгілдерді білеміз? Неге «туады, шығады, түседі, келеді» сөздері пайдаланылады екен?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: саған жыл мезгілдері жайлы айтылған дәлелдердің мағынасы қандай әсер қалдырды?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар,  қалай ойлайсыңдар, батаны қашан, қай уақытта береді? Кім береді?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе.  Несіпбек Айтовтың «Алтын сөз» атты өлеңін түсініп, мәнерлеп оқу.- Өлең неге «Алтын сөз» деп аталады?

- Бата дегеніміз не? Оны қандай кезде және кім береді?  Батаның қандай қасиеті бар? Оқулықпен жұмыс: мәнерлеп, түсініп оқу.

 «Ой қозғау» ойыны. Ойын шарты бойынша көрсетілген бағыт бойынша екі әріп тастай отырып, бір мақал құрастырып шығаруы тиіс.

     Міндеті: сөзге қатысты мақал-мәтелдерді табу арқылы оқушының тіл байлығын жетілдіру.

             кзеөагпресзнөасйрөл                                     сднөыазңсоаыйй                                      сднөыазңсоаыйй

 

Жауабы:

  1. Көп сөйлеген сөз арзан. Сөз – ойдың айнасы.  Жақсының сөзі өлмейді.

Құрастырылған мақалдың қандай мағына беретіні мұғалімнің көмегімен түсіндіріледі.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлең мәтініне сүйеніп, мына сұрақтарға жауап берсең, өлеңде не туралы айтылғанын табасың.

1. Бата берген атасы көпке не тіледі? (бақыт)

2. Балаға кім бол деп тілейді?             (адам)

3. Достарыңмен қандай бол дейді?    (тату)

4. Ата сөзі қандай сөз?                        (алтын)

ҮІІ.  Қорыту:  Өзің қандай бата білесің? «Жақсы сөз – жарым ырыс» дегенді қалай түсінесің? ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Мәнерлеп, түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 117. Тақырыбы: Мен соғысты жек көрем.  Қайрат Жұмағалиев.

Мақсаты: Оқушыны  Қайрат Жұмағалиевтің «Мен соғысты жек көрем»  атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, ақынның соғысты өте жек көретіні жайлы айта отырып, балаларға елін қорғауға, тыныштықты, бірлікті  аңсауға баулу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.  Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталау.                 Мен бақытты баламын,

Жан  дүниемде күн нұрлы                    Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бата берген атасы көпке не тіледі? Балаға кім бол деп тілейді?              Достарыңмен қандай бол дейді?  Ата сөзі қандай сөз?                       

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:  Өзіңнің жаттаған баталарыңды жатқа айт. Оның мағынасын түсіндір. Өлеңде не жайлы айтылған? (бақыт, адам, тату, алтын).

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, «соғыс» деген сөзді естідіңдер ме? Ол сөздің мағынасы қандай? Ол сөз ұнай ма? Сұм соғыс қай жылдары болған? Ол немен аяқталды? Интерактивті тақтадан соғыстан үзінді көрсету.

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе.  Бұл бөлімге сондай-ақ ұлы Отан соғысына қатысқан ержүрек батырлардың ерен ерлігі мен қайтпас қайсарлығын баяндайтын шығармалар енгізілген. Кеңес одағының Батыры атағын алған Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова, Төлеген Тоқтаров, атақты ұшқыш Талғат Бигелдинов және басқалардың ерен ерліктері туралы жазылған көркем шығармалармен танысасыңдар. Қайрат Жұмағалиевтің «Мен соғысты жек көрем»  атты өлеңінен осы жайлы танысамыз. 2. Оқулықпен жұмыс: мәнерлеп, түсініп оқу.  3. сөздік жұмыс: Қасірет – басқа түскен уайым, қайғы. Жырақ – шалғай, алыс, қашық. Ғұмыр бойы – өмір бойы. 4. Өлеңде жиі қайталанған жол  қайсысы? («Мен соғысты жек көрем»). Автор бұл өлең жолдарын неліктен  қайталап отыр деп ойлайсың? 

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңдегі ұйқасып тұрған сөздерді теріп жаз. (көрем, ержетем, өрлетем, төрлетем; мұратқа, жыраққа; белдермен, көлдермен, шөлдермен)

ҮІІ.  Қорыту. Сол ұйқастарды пайдаланып, өзің бір шумақ өлең құрастырып жаз.

Мен соғысты жек көрем,  Талай баланы зар қақсатқан.

Мен соғысты жек көрем, Талай шаңырақты ойсыратқан ...

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 118. Тақырыбы: Шығыс шынары. Әзиза Нұрмаханова.

Мақсаты: Оқушыны Әзиза Нұрмаханованың «Шығыс шынары» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрете отырып, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Ұлы Отан соғысына қатысқан мерген қыз Әлия Молдағұлованың жастық шағымен таныстырып, балаларды әсемдікке, ұқыптылыққа, өзін-өз ұстай білуге, достыққа тәрбиелеу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу.  Адам жанын дүр сілкіндіретін соғыстың ұлтына, еліне, жеріне қарамастан өте қауіпті екенін өлеңнің қай жерінен байқадың? Ақын соғысқа деген жиіркенішін білдіріпті. Ал, сенің ше қалай?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың, сезімің? Өзіңнің жазған бір шумақ өлеңіңде не жаздың?  Мәңгілік естелігіне барғанда өзіңді қалай сезінесің? Соғыс жайлы оқыған немесе көрген киноң жайлы айтып берші?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Қазақтың қос жұлдыздары жайлы не білесің? Олар туралы қандай өлең оқыдың? (2 класта «Әлия» Сағи Жиенбаев).

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Әзиза Нұрмаханованың «Шығыс шынары» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. әңгіме неліктен «Шығыс шынары» деп аталады? Әлия бала кезінде қандай болған? Әлия өсірген гүлдердің атын ата. (герань, фикус, олеандр, камелия, циперус).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  Ксения Исаевнаның Әлия туралы айтқан сөздерін әңгімеден тауып оқы. Мәтінде айтылатын Әлияның бойындағы қасиеттерді пайдаланып, оған мына үлгі бойынша жазбаша мінездеме бер.

                                            жүйрік, қолы шебер.

     Әлияның                      төсегі жиюлы, қағаз- кітаптары өз орнында.

                                            шашы өрулі, киімі үтіктеулі, дене мүсіні өте сұлу

ҮІІ.  Қорыту. Мақал-мәтелдерді толтырып жаз.  

  1. ...есімі – ел есінде.  Еліңді сүйсең –  ...  істейсің.
  2. Батыл болмай, ... болмайсың.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 119. Тақырыбы: Бала Мәншүк.  Мәриям Хакімжанова.

Мақсаты: Мәншүк Мәметованың ерлігі туралы оқушылардың түсініктерін тереңдету; сабақ тақырыбын өздігінен талқылай, Мәншүктің ерлігі туралы ойларын тұжырымдайды, шығармашылық жұмыстар атқарады; шағын топ құрамында өзара қатынасқа түседі, сенім және сыйластық дағдыларын қалыптастыруға атсалысады, топ мүшелерінің бәрі де оқу материалын меңгеруін қадағалайды, бір-біріне көмек көрсетеді.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: Мәншүктің суреті, қағаз, маркерлер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Алғы шарттар:

    а). Мәншүктің ерлігі туралы түсініктер алып, білімдерін оқыған әдеби кітаптарынан мысалдар келтіре отырып дәлелдей білу.

   б).   Оқушылар тақырып бойынша жеке ойын қатыстыра отырып, материалды талдау және «Не білемін?», «Не білгім келеді?», «Нені білдім?» тәсілдері бойынша өз ойларын эссе арқылы жеткізе білу.

Уақыт меңгеру:

-          Проблеманы айқындау кезеңі – 10 минут.

-          Проблеманы шешу кезеңі – 15 минут.

-          Проблеманың шешімін қолдану кезеңі – 20 минут.

Топқа бөлу. Оқушылар соғысқа қатысты сөздер бойынша 4-5 баладан шағын топтарға бөлінеді.

І. Проблеманы айқындау кезеңі

І. Топтарға бөліну (1минут).  Мұғалім қағаз қиындыларына топтардың аттарын жазып, оқушыларға таратады. Оқушылар шағын топтарға «қосарлана біріктірілген екі партаға – төрт балаға бөлініп, топтарының аттарын үш бұрыштанған қағаздарға маркермен жазып қояды. Мәселен: «Пулеметшілер», «Мергендер», «Атқыштар», «Жауынгерлер»).

Ой сергіту (3минут). Мұғалім оқушыларға «Өзгертулерді тап» атты ойынды ұсынады. Оқушылар жұптарға бөлінгеннен кейін оларға мынадай тапсырмалар беріледі. Жұптарына қарама-қарсы тұрып, бір-біріне 10-15 секундтай қарап алады. Содан соң артқа бұрылып, бір-біріне арқасын беріп тұрады. Сырт пішініне(киіміне, шашына)қандай да болмасын үш өзгерту енгізеді. Екі жақта да өзгертулер аяқталған соң, бір-бірлеріне қарап, әлгі өзгерістерді табады.

Үй тапсырмасын тексеру:

1). Топтық жұмыс (4мин.). оқушылар үйде орындаған тапсырмаларын топ ішінде бір-біріне оқып береді.

2). Жариялау (2мин.). бірнеше оқушы үй тапсырмаларын бүкіл сыныпқа оқиды. Қалған оқушылар олардың жұмыстарын бағалайды, олар туралы өз пікірлерін айтады.

Жаңа тақырыпқа бағытталу «15мин.)

Тапсырма. Мұғалім оқушыларға тақырып бойынша «Ой қозғау» үшін бар білгендерін жазбаша жазуды тапсырады.

Жеке жұмыс  (5мин.) оқушылар өтілетін тақырып – мәншүк және соғыс туралы «Не білемін?», «Не білгім келеді?», «Нені білдім?» кестесінің бірінші бөлімін өздігінен толтырады.

 

Не білемін?

 

Не білгім келеді?

 

Нені білдім?

 

 

Топтық жұмыс (2мин.) оқушылар топ ішінде жазғандарын талқылайды, толықтырады.

Жеке жұмыс. Оқушылар кестенің «Не білгім келеді?» деген бөлімін өздігінен толтырады.

Топтық жұмыс. (3мин.) Оқушылар топ ішінде жазғандарын талқылайды, толықтырады.

Сыныптық жұмыс (3мин.) Әр топтан бір-бір оқушыдан шығып, өз беттерімен класты таныстырады. Қорытындылау (2мин.) Мұғалім сабақ тақырыбын жариялап, оқушылардан не күтетіндігін айтады.

ІІ. Проблеманы шешу кезеңі

Тапсырма. Оқушыларға оқулықтағы мәтінді «Үш бөлімдік сұхбат» тәсілін қолданып оқу тапсырылады. Мәтін ұшке бөлінеді.

          «Үш бөлімдік сұхбат»  тәсілі (10мин.):

        1). Оқушылар топ ішінде А, В, С, Д болып бөлінеді. Олар мәтіннің бірінші бөлімін оқиды (бірінші абзац). Оқып болғаннан кейін А деп аталатын оқушылар Б деген оқушыларға, ар, С деп аталатын оқушылар Д деген оқушыларға мәтін бойынша сұрақ қояды.

        2). Оқушылар мәтіннің екінші бөлімін оқиды (келесі үш абзац) оқып болған соң бір-біріне сұрақ қояды.

        3). Оқушылар мәтіннің үшінші бөлімін оқиды (соңғы үш абзац). Оқып болған соң жұптасып сүрақ қояды.

        4). Мұғалім оқушыларға және оқушылар мұғалімге мәтін бойынша сұрақтар қойып, өз ойлары мен тұжырымдарын айтады.

 

ІІІ. Проблема шешімін қолдану кезеңі.

    Тапсырма. Оқушылардың «сандықтан» алынған сұрақтарға ауызша жауап беру тапсырылады. (Сұрақты мұғалім алдын ала жазып дайындап, «сандыққа» салып қояды)

   Топтық жұмыс (3мин.) Оқушылар топ ішінде берілген сұрақты талқылайды.

   Жариялау (2мин.). Әр топтан бір оқушы шығып, өз ойын класқа айтады, басқалардың сұрақтарына жауап береді.

  Дәптермен жұмыс (2мин.) оқушылар дәптерлеріне Мәншүк туралы қысқаша мәліметтерді жазып алады.

   Бағалау (1мин.) Оқушылар «Не білемін?», «Не білгім келеді?», «Нені білдім?» кестесінің  «Нені білдім?» атты бөлімін толтырады.

   Жариялау (1мин.) Әр топтан бір оқушы тұрып, өз жұмысын класқа оқып береді. Мұғалім оқушылардың жұмыстарын тексеру үшін жинап алады.

  Үй жұмысы. Әңгімені оқып, мазмұнын айту. Мәншүк туралы білетін әңгіме немесе өлеңдерді айту, жаттау.

   Кері байланыс (1мин.). мұғалім оқушылардыңсабақ туралы пікірлерін келесі сұрақтар арқылы айқындайды:

-          Сабақтың тақырыбын жақсы меңгердім деп ойлайсың ба?

-          Сабақ ұнады ма?

-          Бүгін алған білімдеріңді өмірде қалай қолданасың?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 120. Тақырыбы: Тау қыраны.   Мәлік Ғабдуллин.

Мақсаты: Оқушыны Мәлік Ғабдуллиннің «Тау қыраны» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Төлеген Тоқтаровтың ерлігі жайлы айта отырып, ерлікке, батылдыққа тәрбиелеу; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Тәрбиеші Мария Ивановнаға Мәнсияның ұнаған қылықтарын мәтіннен тауып оқы. Мәнсияға мінездеме жаз.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Кеңес Одағының Батыры Мәншүк Мәметова жөнінде қосымша деректер ізде.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлықТөлеген Тоқтаров жайлы не білесің? Суреттер топтамасымен жұмыс. Соғыс күнделігінен үзінді көру.

 Ү. Жаңа сабақ: кіріспе.  Мәлік Ғабдуллин – жазушы, әдебиет зерттеуші ғалым. Ұлы Отан соғысының батыры. Мәлік Ғабдуллиннің «Тау қыраны» атты әңгімесін түсініп оқып, Төлеген Тоқтаровтың ерлігімен танысамыз. Оқулықпен жұмыс. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. Әңгіме кім жөнінде жазылған? Бородиноға кімдер келді? Әңгімені баяндап отырған кім? Ол Төлегенге не берді? Төлеген Тоқтаров жөнінде жолдастарының пікірі қандай еді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: әңгімеге және мына сызбаға сүйеніп, жолдастарының  Төлеген Тоқтаровқа берген мінездемесін жаз.

Қандай?

 
      

 

                                                               тамаша ер еді.

Төлеген Тоқтаров

 
                                                               қыз мінезді, ақкөңіл, сыпайы жігіт.

                                                               жанып тұрған еді.

                                                               шаршауды білмейтін.

                                                               қамқоршы, жәрдемші еді.

      

ҮІІ.  Қорыту. Кеңес Одағының тағы қандай батырларын білесің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Әңгімені оқып, мазмұнын айту. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 121. Тақырыбы: Балама хат. Жамбыл Жабаев.

Мақсаты: Оқушыны Жамбыл Жабаевтың «Балама хат» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Жамбыл Жабаев атамыз Алғадай деген баласына жазған хатымен танысамыз; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын       Жүрегіме басып ұстай қаламын 

 Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,                           Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіме кім жөнінде жазылған? Бородиноға кімдер келді? Әңгімені баяндап отырған кім? Ол Төлегенге не берді? Төлеген Тоқтаров жөнінде жолдастарының пікірі қандай еді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен осы батырлардың орнында болсаң не істер едің? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Суреттер топтамасымен жұмыс. Жамбыл ата туралы не білесің?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Жамбыл Жабаев – қазақ поэзиясының алыбы атанған ақын. Ол айтыс ақыны ретінде халық арасында кеңінен танылған сөз шебері. Бүгінгі сабақта Жамбыл Жабаевтың «Балама хат» атты өлеңін мәнерлеп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп оқу, жалғастырып, өз тілінде түсіндіруі. 3. Жамбыл ата соғыстағы баласына хатты қай кезде жазған? Хатта не туралы жазған?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңдегі Жамбыл атаған Саурық, Сұраншы батырлар туралы не білесің?  Жамбылдың жау, жауыз, залым, дұшпан деп отырғаны кімдер? Автордың бұл сөздерінен нені байқауға болады?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта кім жайлы білдік? Өлеңнің мазмұнын өз сөзіңмен әңгімелеп айтып көр.    ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2 . бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 122. Тақырыбы: Жақия. Тұрдыбек Алшынбаев.

Мақсаты: Оқушыны Тұрдыбек Алшынбаевтың «Жақия» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Жолымтайдың атасының әңгімелеуі арқылы сұм соғыстағы болған жағдаймен таныстыру; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер, шаған соғыс жайлы үзінді көру.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.           Бәрін ұғып алыңдар, ссбаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жамбыл ата соғыстағы баласына хатты қай кезде жазған? Хатта не туралы жазған? Өлеңдегі Жамбыл атаған Саурық, Сұраншы батырлар туралы не білесің?  Жамбылдың жау, жауыз, залым, дұшпан деп отырғаны кімдер? Автордың бұл сөздерінен нені байқауға болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өлеңнің мазмұнын өз сөзіңмен әңгімелеп айтып көр.   

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Соғыс жайлы не білесің? Аулыңда соғысқа барған батырлар бар ма?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Тұрдыбек Алшынбаевтың «Жақия» атты әңгімесін түсініп оқып, Жолымтайдың атасының әңгімелеуі арқылы сұм соғыстағы болған  Жақияның ерлігімен танысайық. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Бөліктерге бөліп әңгімелеу. 3. Екінші дүниежүзілік соғыс туралы не білесің? Әңгіме жау ұшақтары мен танкілерін неге теңеген?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: «Сол сәтте арт жақтан әйгілі Катюша да сайрап қоя берді» дегенді қалай түсінесің? Жақия қандай ерлік көрсетті? Осы бөлімде қандай  соғыс жайлы әңгіме, өлеңдер оқыдық? Олар не жайлы? Сен өзіңе қандай әсер алдың?

ҮІІ.  Қорыту. Өзіңнің басқа кітаптан, көрген киноңнан соғыс туралы қандай әңгімелер жайлы білесің?  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, сурет салу.  2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 123. Тақырыбы: Мен не үйрендім? Мазмұндама.

Мақсаты: Оқушылардың «Туған өлкем - тұғырым» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: сұрақтар топтамасы, дәптер, суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,       Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімд            Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Екінші дүниежүзілік соғыс туралы не білесің? Әңгіме жау ұшақтары мен танкілерін неге теңеген? Жақия қандай ерлік көрсетті?

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, біз қандай бөлімді оқып аяқтадық? Онда не жайлы білдік? Кімдермен  таныстық? Өзімізге қандай әсер алдық?

ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1. Көктем туралы жазылған бір өлең жатқа айтып бер.
  2. Екі өлеңнен келтірілген шатасқан шумақтарды ұйқасына, мазмұнына қарап ретке келтіріп жазып шық. Тақырыптарын анықта.

  Гүлдер, гүлдер не түрлі

Бастады той думанын жазық дала,

Құлпырды да жетілді

Күркіреп жатыр тулап сай мен сала.

Барлық дала өртеніп

Малшылыр өрісінен қозы терсе,

Бара жатқан секілді.

Мәз боп жүр соны тасып бір топ бала.

І.      Бастады той думанын жазық дала,

        Күркіреп жатыр тулап сай мен сала

       Малшылыр өрісінен қозы терсе,

       Мәз боп жүр соны тасып бір топ бала.    («Көктем жыры» Мәриям Хакімжанова)

ІІ.     Гүлдер, гүлдер не түрлі

        Құлпырды да жетілді

       Барлық дала өртеніп

       Бара жатқан секілді.                   ( «Гүлдер» Тұманбай Молдағалиев)

  1. « Әттең мен неге бармадым екен сонда» деген баяғы үнсіз өкініш арнасын бұзған өзендей лықсып шыққан еді» деген үзінді қай шығармадан алынған?

                    А). С. Сарғасқаев. Шыбық.

                         Ә). Ж. Аймауытов. Қараторғай.

                         Б). Ә. Кекілбай. Тасбақаның шөбі.

      4.  Берілген анықтаманы аяқтап жаз.

     Сюжет дегеніміз өзара жалғасқан оқиғалардың тізбегі, оқиғаның тұтас желісі.

5.      Берілген үзінді қай шығармадан  алынған?

« ... Бөлмесі бір түрлі әдеміленіп, кірсең шыққың келмейді. Гүл өсіруді жақсы көреді, айнасының алдында герань, фикус, олеандр, камелия, циперустар жайнап тұр ...»

  А). Шығыс шынары . Ә: Нұрмаханова.                       Б). Балама хат. Ж.Жабаев.

  Ә). Бала Мәншүк. М.Хакімжанова.                         В). Тау қыраны. М.Ғабдуллин.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұндама жазу.

1.Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкелерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

2. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; Мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

 

Ү. Әлем әдебиеті үлгілері.

№ 124. Тақырыбы: Атадан қалған тұяқ. Шыңғыс Айтматов.

                       (Аударған  Қалтай Мұхамеджанов)

Мақсаты: Оқушыны «Әлем әдебиеті үлгілері» атты тараумен таныстыра отырып, ондағы Шыңғыс Айтматовтың «Атадан қалған тұяқ»  атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Жиһангүлдің баласы Әуелбектің соғыс кезіндегі өмірімен таныстыру; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі:  жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,

                   Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

                   Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.   Балалар, сендер 4 класта қазақ әдебиеті үлгілерін оқумен қатар, әлем халықтары әдебиетінің үлгілерімен танысуды жалғастыра бересіңдер.

            Әлемде әр түрлі халық өмір сүретінін білесіңдер. Соның ішінде орыс, қырғыз, қалмақ, итальян, ағылшын елдерінің атақты жазушыларының қызықты да көркем шығармалары сендердің оқуларыңа ұсынылып отыр.

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. Әлем әдебиетінің озық үлгілерінің бірі – есімі бүкіл дүниеге әйгілі болған қырғыз жазушысы Шыңғыс Айтматовтың «Атадан қалған тұяқ» әңгімесі. Оны біз де оқып көрелік...  2. Оқулықпен жұмыс. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. Әуелбектің кинодағы «әкесін» көрген кездегі көңіл күйін, әкесі жөніндегі ішкі ойын білдіретін жолдарды тауып оқы. 3. Сөздік жұмыс. Қыстақ – ауылды жердегі елді мекен. Қашар – мал қамайтын қора. Қырқым, қырықтық – қойдың жүнін жаппай қырқу науқаны. Жағасы жайлау, төбесі қыстау – уайым – қайғысыз тіршілік. Домбығып – ісініп.

ІҮ.Түсінгендерін тексеру:  Әңгімедегі басты кейіпкер кім?( Әуелбек).  Әуелбек үшін кино қай сөзден кейін оның әкесі туралы киноға айналды? (- Әне, анау жүрген сенің әкең, - деді ...). Ол неге сонша қуанды деп ойлайсың? Әуелбектің қуануы саған қандай сезім туғызды?

Ү.  Қорыту.  Әңгімені бөлімдерге бөліп, жоспар құрып жаз.

         1. Жүн қырқу маусымы басталғанда.

         2. Көшпелі киноның келуі.

         3. Әуелбектің алғашқы әкесін көруі.

         4.  Әуелбектің қуанышы.

         5. Әуелбектің атадан қалған жалғыз тұяқ екенін сезінуі

Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр

 

№ 125. Тақырыбы: Үш жігіт туралы хикая. Назым Хикмет.

                     (Аударған  Әбілбай Омаров)

Мақсаты: Оқушыны түріктің белгілі ақыны және жазушысы Назым Хикметтің «Үш жігіт туралы хикая» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім?( Әуелбек).  Әуелбек үшін кино қай сөзден кейін оның әкесі туралы киноға айналды? (- Әне, анау жүрген сенің әкең, - деді ...). Ол неге сонша қуанды деп ойлайсың? Әуелбектің қуануы саған қандай сезім туғызды?  

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Соғыс жайлы тағы не білесің? Қандай батырлар жайлы әңгімелегің келеді. Сенің ойың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе.  Назым Хикмет –түріктің белгілі ақыны әрі жазушысы және қоғам қайраткері. Оның балаларға арнап жазған шығармалары да көп. Солардың бірі – «Үш жігіт туралы хикая». 2. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Әңгімедегі үш жігіт қайда тұрушы еді? Олар неге ұқсас бопты? Олар не іздеген? Ертедегі Өлместің тасын іздеп шаршағанбірінші және екінші жігіттің көрген қиындығын айт. Ондағы салыстыруды ата.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үшінші жігіттің әрекетін кітаптан тауып оқы. 2. Мына мақалдарды толықтырып жаз. Жоғарыдағы ертегі мазмұнына сәйкес келетін мақалды тап.

  1. Іздеген жетер мұратқа.
  2. Жан қиналмай, жұмыс бітпес,

Талап қылмай,  іс бітпес

ҮІІ.  Қорыту. Әңгімеден қандай қорытынды шығаруға және не үйренуге болады?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 126. Тақырыбы: Акула. Лев Толстой.

Мақсаты: Оқушыны орыстың ұлы жазушысы Лев Толстойдың «Акула» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, адамгершілікке тәрбиелеу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

       ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі үш жігіт қайда тұрушы еді? Олар неге ұқсас бопты? Олар не іздеген? Ертедегі Өлместің тасын іздеп шаршағанбірінші және екінші жігіттің көрген қиындығын айт. Ондағы салыстыруды ата.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден қандай қорытынды шығаруға және не үйренуге болады?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер «Акула» туралы не білесіңдер?

Ү. Жаңа сабақ:  кіріспе. Лев Толстой – орыстың ұлы жазушысы. Ол «Әліппе» және басқа да оқулықтар жазған. Оның әлемге  әйгілі «Соғыс және бейбітшілік» атты романы, балаларға арнап жазған көптегенәңгімелері бар.  түріктің белгілі ақыны және жазушысы Назым Хикметтің «Үш жігіт туралы хикая» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқып көрелік. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді түсініп, жалғастырып, теріп оқу. Әңгімеден ең қауіпті жер суреттелген тұсты тауып оқы. Осы кезде өзің қандай сезімде болғаныңды айт. Сөздік жұмыс. Зәкір – кемені суда ұстап тұратын тетік.  Білте – зеңбіректі от алдыратын тұтандырғыш зат.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:  Оқиға қай жерде болған? Капитан не деп айғайлады? Екі бала не істеп жүр еді? Балалар ашық теңізде жүзіп жүрген кезде кемедегілер акуланы көріп қандай кійге түседі? Балалар қалай аман қалады?

ҮІІ.  Қорыту. Акула қандай жануар? Сен оны көрдің бе? Ол жайлы не білесің? Егер сен сол екі баланың орнында болсаң не істер едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 127. Тақырыбы: Ат пен Есек. Иван Крылов (Аударған Ыбырай Алтынсарин)

Мақсаты: Оқушыны Иван Крыловтың «Ат пен есек» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, досына уақтылы көмек көрсетпей, соңында өзі азап шеккен аттың мүшкіл хәлімен таныстыра отырып, баланы адамгершілікке тәрбиелеу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Оқиға қай жерде болған? Капитан не деп айғайлады? Екі бала не істеп жүр еді? Балалар ашық теңізде жүзіп жүрген кезде кемедегілер акуланы көріп қандай кійге түседі? Балалар қалай аман қалады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Акула қандай жануар? Сен оны көрдің бе? Ол жайлы не білесің? Егер сен сол екі баланың орнында болсаң не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлықАт, есек деген жануарларды көргенің бар ма? Олар қадай жануарлар? Адамға қандай пайдасы бар?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Орыс халқының мысалшы жазушысы Иван Крыловтың «Ат пен есек» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқып көрелік.  Есек атқа қандай өтініш айтады? Ат өзінің істеген қылығына неге өкінді? Мысалдан қандай ой түюге болады?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңнен Есектің сөзін тауып, мазмұнына сәйкес ырғақпен оқы. 2. Шығарманың мысалға жататынын дәлелде. (Мысал дегеніміз не? Есіңе түсір.). 3. Мысал деп адам бойындағы кемшіліктерді сынап, адалдық, әділдік, қайырымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап жазатын шығарманы айтады. Мұндай шығармада өсімдіктер мен жануарлар, аңдар мен құстар кейіпкер ретінде алынады?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы өттік? Ат пен Есек қандай адамдардың рөлінде деп ойлайсың? Біздің арамызда осындай адамдар болуы мүмкін бе?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 128. Тақырыбы: Жарты ат. Балық құрсағында. Эрих Распе.

(Аударған Оспанхан Әубәкіров)

Мақсаты: Оқушыны Эрих Распенің «Жарты ат», «Балық құрсағында» қияли әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, қиалдағы аттың екіге бөлініп қалуы, балықтың ішінде еркін әрлі – бері жүруі, яғни қиялдан шыққан әңгімесі арқылы баланы қиялдай білуге баулу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

-  Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

-  Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Есек атқа қандай өтініш айтады? Ат өзінің істеген қылығына неге өкінді? Мысалдан қандай ой түюге болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ат пен Есек қандай адамдардың рөлінде деп ойлайсың? Біздің арамызда осындай адамдар болуы мүмкін бе?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

 Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Эрих Распе – неміс жазушысы. Ол ХҮІІІ ғасырда өмір сүрген. Жазушы өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары негізінде жазып шыққан. Оның әңгімелері таңғажайып оқиғаларға толы.

- Атыңыздың жартысы сол жерде жайылып жүр, - дейді сарбазым.

-  ... Соқ өтірікті! Сенбесеңдер, төмендегі әңгімені оқып көріңдер.

Оқулықпен жұмыс. Әңгімелерді түсініп жалғастырып оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мюнхаузен қандай елдерде болды? Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» арасында ұқсастық бар ма?

Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» таңғажайып қызықтарды кесте бойынша жазып, салыстыр. Не байқағаныңды айт.

«Қырық өтіріктің»

Мюнхаузеннің хикаяларында

 

 

ҮІІ.  Қорыту. Осыған ұқсас тағы қандай әңгімелерді оқыдың? Ортаға сала ғой.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 129. Тақырыбы: Телефонмен айтылған ертегілер. Джанни Родари.

(Ғажайып жаңбыр, Шоколадтан салынған жол, Алисаның арманы)

Мақсаты: Оқушыны итальян жазушысы Джанни Родаридің «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларынан «Ғажайып жаңбыр», «Шоколадтан салынған жол», «Алисаның арманы» алынған қызықты оқиғаларды түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын жетілдіру дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Эрих Распе өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары жайында не айтқан? Мюнхаузен қандай елдерде болды? Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» арасында ұқсастық бар ма?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзің қандай оқиға ойлап табар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Джанни родари – итальян жазушысы. Родаридің балаларға арналған «Чиполлиноның бастан кешкендері», «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларымен танысайық. 2. Оқулықпен жұмыс. Кластағы оқушыларды  үш топқа бөліп, үш тақырыпты жеке әр қайсысы оқып, іштерінен бір оқушы шығып әңгімелеуі керек. Пьомбиноға қандай жаңбыр жауды? Кәмпиттен жауған жаңбырды көргенде балалар не істеді? Алиса туралы ертегіні оқып отырған кезде сен нені армандадың? Алисаның ішкі ойын тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімені оқығанда көз алдыңа нені елестете аласың? Ағайынды үш жігіт қыдырып жүріп неге кезікті? Әңгімеде сені не қызықтырды? Барлық бала қызығып оқитын Джанни Родаридің қандай кітаптары барын білесің?  Алисаның арманы осы оқулықтан оқыған қай әңгімеге ұқсайды?

ҮІІ.  Қорыту. Егер Алиса қауашықтың ішінен шыға алмаса, не болар еді деп ойлайсың?  Өзіңнің осы арман-қиялыңды әңгімелеп жазып көр.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 130. Тақырыбы: Қайтпас, қайсар қалайы солдат.  Ханс Кристиан Андерсен.

(Аударған Ғаббас Жұмабаев.)

Мақсаты: Оқушыны дат жазушысы Ханс Кристиан Андерсеннің «Қайтпас, қайсар қалайы солдат» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуге, ертегінің тәрбиелік мәнін аша білуге, көркем сөз ерекшелігін ұғына білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.  Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын,             Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,                Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Пьомбиноға қандай жаңбыр жауды? Кәмпиттен жауған жаңбырды көргенде балалар не істеді? Алиса туралы ертегіні оқып отырған кезде сен нені армандадың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеде сені не қызықтырды? Барлық бала қызығып оқитын Джанни Родаридің қандай кітаптары барын білесің? 

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Ханс Кристиан Андерсен – дат жазушысы. Ханс Кристиан Андерсеннің балаларға арнап жазған ертегілері өте қызықты. Оның ертегілерінің бас кейіпкерлері – жаны мен ары таза, ғажайып талантты жандар. 2. Оқулықпен жұмыс.  Ғажайып ертегіні түсініп оқу. Қалайы солдаттың қайсарлығын дәлелдейтін жерлерін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Неше қалайы солдат болыпты? Олар қандай еді? Бала қалай қуанды? Оны не үшін әкелген еді? Бала қалайы солдаттарды қайда қойды? Содан кейін не болды? Қалайы солдаттың басынан кешкен оқиғаларын баяндап айтып бер.

ҮІІ.  Қорыту. Саған бұл ертегі ұнады ма? Ұнаса несімен?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 131. Тақырыбы: Киттің жұтқыншағы неге мұндай? Редьярд Киплинг.

Мақсаты: Оқушыны ағылшын жазушысы Редьярд Киплингтің «Киттің жұтқыншағы неге мұндай?» әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,       Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.     Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Неше қалайы солдат болыпты? Олар қандай еді? Бала қалай қуанды? Оны не үшін әкелген еді? Бала қалайы солдаттарды қайда қойды? Содан кейін не болды? Қалайы солдаттың басынан кешкен оқиғаларын баяндап айтып бер.

 ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалайы солдаттың қайсарлылығы саған ұнады ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Ағылшын жазушысы Редьярд Киплинг (1865 – 1936) балаларға арнап көптеген әңгімелер жазған. Солардың ішіндегі ең қызықтысы – жануарлар туралы әңгімелер. Оның «Джунгли» атты кітабындағы Маугли туралы мультфильмді бәрің көрген боларсыңдар. Редьярд Киплинг «Киттің жұтқыншағы неге мұндай?» әңгімесін түсініп оқып көрелік. 2. Оқулықпен жұмыс. Дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу. 3. Сөздік жұмыс. Жұтқыншақ – ауыз қуысын өңешпен жалғастыратын тамақ өтетін жол. Бағзыда – ертеде, көне заманда. Ергенек – есік. Тақа – мүлде. 4. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?  

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мәтінде Китті неге сүтқоректі деп атайды? Мәнін түсіндір.  Тапқыр, өжет адам өз қалай жетіп алды? 2. Кит жейтін балықтардың аттарын жаз. (шортан, шорағай, табан, сазан, бекіре, жайын, уылдырық).  Тапқыр адам Киттің өңешіне тор қойып жатып айтқан сиқырлы сөзді тауып, жазып ал. Бұл тор сүзгіні неліктен қойғанын айт. («Өңешіне дөйдің, тор сүзгіні қойдым!»).

ҮІІ.  Қорыту. Сол күннен бастап не болыпты?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 132. Тақырыбы: Құмырадағы балақан. (Жапон ертегісі)

Аударған Ерғали Әбілмәжінов

Мақсаты: Оқушыны жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын дамыту, ертегінің тәрбиелік мәнін ашу.

Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?   

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сол күннен бастап не болыпты? Сен осы тапқыр, өжет адамның орнында болсаң не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқып көрелік. Не жайлы екен? Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып,дұрыс оқу. «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақанның Тародан өтінген сөзін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?

ҮІІ.  Қорыту. Ертегіні өз ойыңмен аяқтап шық.

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 133. Тақырыбы: Туған жер туралы жыр. (Қалмақ  ертегісі)

Мақсаты: Оқушыны қалмақтың «Туған жер туралы жыр» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету,  байланыстырып сөйлеуге, әңгімелей білуге машықтандыру, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

            Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

           Бәрін ұғып алыңдар, оқуға зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?   

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақан  Тародан нені өтінеді.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: қалмақтың «Туған жер туралы жыр» атты ертегісін түсініп, дұрыс, жалғастырып оқу. Сөздік жұмыс. Әсілі – тегінде, шамасы. Ұжмақ – жұмақ. Зындан – жер астындағы түрме. 3. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1.  Ғұлама даналардың айтқан жорамалдарын ертегіден тауып оқы.  Ертегіде айтылған қорытынды ойды тауып оқы. Сен қандай қорытынды айтар едің? 2. Императордың бауын сипаттаған тұсты дәптеріңе көшіріп жаз. (Алып дарақтар күн нұрына шомылып, жасыл сәуле шашқан жібек жапырақтарын сыбдырлата теңселеді, сирек кездесер сұлу гүлдердің өліге жан бітірер жұпар иісі бұрқырап, дүниенің бар бояуы осында кеп төгілгендей, бау іші құбыла құлпырады.)

ҮІІ.  Қорыту. Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?

ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 134. Тақырыбы: Сауысқанның ұясы. Ағылшын ертегісі.)

Мақсаты: Оқушыны ағылшынның  «Сауысқанның ұясы» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, ертегінің тәрбиелік мәнін ашу,  байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Балалар, бір – біріңе қарап  жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,                          Жан  дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.     Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1. Сынып оқушыларын топқа бөлу. Балаларды туған айлары бойынша бөлу, яғни жазда немесе көктемде, қыста немесе күзде туғандарды т.с.с. бөлуге болады. 2. Ертегі мәтінін алдын ала компьютерге теріп, бөліктерге бөліп, топқа үлестіріп беруге болады. Әр топ өзінің оқығаны бойынша түсінгенін топ ішінде талдайды, сонан соң топ ішінен біреуі оқығандарын қысқаша баяндап береді. 3. Ертегі бойынша мынадай тапсырмалар беріледі:

  1. Ертегіде қандай жолдар қайталанып келіп отырады? Тауып оқы.
  2. Тырна да, Қарға да, Шымшық та, Қарлығаш та, Торғай да неге үшып кетті?
  3. Мына сызбаны толтыра отырып, сауысқанның мінез құлқына сипаттама бер. Ол үшін мәтінді мұқият оқып, сауысқанның мінез-құлқын ашуға пайдаланылған автор сөздерін тауып, жазып шығыңдар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 


-          Теріп жазған сөздерінен немесе сөйлемдеріңнен сауысқанның қандай мінезін байқауға болады?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру:

-          Сауысқан құстардан не үшін көмек сұрады?

-          Сауысқанның қандай сөзі құстарға ұнамады?

-          Сауысқанның ұясы неліктен сыйықсыз болып қалды?

-          Ертегіден өзіңе қандай ой түйдің?

-           Ертегіде саған не (кім) ұнады? Неліктен ұнады?

ҮІІ.  Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы өттік? Біздің арамызда осындай менменшілдер бар ма?  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

 

 

 

 

№  135. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Әлем әдебиеті үлгілері» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі:  іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы:   Күн жарығын алақанға саламын           Жүрегіме басып ұстай қаламын.

                   Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,            Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Сауысқан құстардан не үшін көмек сұрады? Сауысқанның қандай сөзі құстарға ұнамады? Сауысқанның ұясы неліктен сыйықсыз болып қалды? Сауысқанның менмендігі, өзімшілдігі, қандай сөздер арқылы көрінетінін айт.

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен  істейді.

  1. «Мюнхаузеннің басынан кешкен хикаялары» туралы жазған жазушыны белгіле.

А). Р.Киплинг                      Б). Х.Андерсен

            Ә). Дж. Родари                     В). Э.Распе

     2. Қате құрылған шығарма жоспарын ретке келтіру үшін не нәрсеге көңіл бөлу керек?

            А). Жазушының сөзіне                           Б). Оқиға желісіне

            Ә). Көркемдігіне                                     В). Тақырыбына

    3.   «Құмырадағы балақан» ертегісіндегі басты кейіпкер кім? (Таро).

    4. Дж. Родари кітабының атын белгіле.

      А). Мюнхаузеннің басынан кешкендері

   Ә). Телефонмен айтылған ертегілер.

                                                    Б). Қайтпас, қайсар қалайы солдат

   В). Киттің жұтқыншағы неге мұндай?

    5. «Кемедегілердің бәрі үрейленіп, тым-тырыс бола қалды және не болар екен деп күтіп тұрды» деген үзінді қай шығармадан алынған? Авторы кім?(«Акула» Лев Толстой.)

   6. Шетел әдебиеті бөлімінен өзіңе ұнаған шығарманы төмендегі кестенің көмегімен сипаттап жаз.

 

 

 

 

 

 


        

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін не өттік? Құрылысшы маманы не істейді?   ҮІІІ.  Үйге тапсырма: 1. Қайталау 

 

 

 

 

 

№ 136. Тақырыбы: Жыл бойы өткенді қайталау.

(оқулықтың соңында жалғасы бар)

Мақсаты: Оқушылардың жыл бойы алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: қорыту сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: «Ауыз әдебиеті үлгілері» тарауына арналған тапсырмалар мен тест сұрақтары.

  1. «Асып Бырыл жөнелді,

Қарсы келген қабақтан

Қарғып басып жөнелді» деген өлең жолдары қай жырдан алынған және ненің шабысын суреттеп отыр?

А.     Қамбар батыр жырынан. Қарақасқа ат.

Ә.     Қобыланды батыр жырынан. Тайбурылдың шабысы.

Б.     Алпамыс батыр жырынан. Қаракер.

  1. Сүлеймен патшаның жарлығын орындамаған құс қай ертегіде айтылады?

А.      Ғажайып бақ

Ә.      Бес ешкі.

Б.       Сатқын жапалақ.   

     3.   Ертері түрлерін дәптерге жазып шық.

                     1).

                     2).

                     3).

     4.  «Ол өзінің сиқырлы ғажап кілемімен су бетінде қалықтап жүзе береді, көздің жасындай мөлдір  суға қадала қарап, қобыз күйін тарта береді» деген үзінді қай шығармадан алынған?

       А. Өнерлі жгіт.

       Ә. Қорқыт.

       Б.  Ғажайып бақ.

    5.   Әсірелеу дегеніміз не?

                А.       Бір нәрсені немесе оқиғаны күшеейтіп, үлкейтіп айту.

                Ә.       Екі нәрсенің ортақ сипатын, белгілерін табу, ұқсату.

                Б.       Әр түрлі жансыз нәрселерді адам кейпіне келтіріп суреттеу

    6. Ертегідегі әмірші жарлығын ары қарай толықтырып жаз.

«Уа, тұтқындар! – дейді әмірші. – Күншуақ елінің әйел затына азаттық беремін ...».  «Уа, тұтқындар! – дейді әмірші. Күншуақ елінің әйел затына азаттық беремін. Қолынан ұстар баласын жетектеп, иығы көтерер жүгін арқалап, мына тас қамаудан шығамын десе, қазір қақпаны ашқызамын!»

7.«... Қап-қара қараағаштың шыбықтарымен дос болмаңдар. Мінезі дойыр. Түрлері сиықсыз. Ішсе ішкенге, жесе жегенге тоймайтын қанағатсыздар ...» деген сөз кімнің сөзі, қай мысалдан алынған?

А.  Ормандағы оқиға. Тобылғының сөзі.

           Ә.  Ағаштар неге ашуланды? Қараағаштың сөзі.

Б.   Ормандағы оқиға. Ақ қайыңның сөзі.

8. А. Байтұрсынұлының мысалдары жазылған кітаптың аты.

               А).  Аққу, Шортан һәм Шаян

Ә).  Қырық мысал.

                                                                 Б).   Екі шыбын.

 9.  «Ара мен Шыбын» мысалындағы негізгі ой қай тұста ашылады?

              А). Мысалдың басында.

Ә).  Ортасында.

                                                                     Б).   Соңында.

 10. Монолог деп нені айтамыз?

А).  Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлеуін айтады.

Ә).  Кейіпкерлердің ішкі сезімін білдіру үшін өзімен- өзі сөйлескен сөзін айтады.

Б).  Шығармада суреттеліп отырған оқиғаға көзқарасын айтады.

ҮІІ.  Қорыту. Бүгін сабақта біз не істедік?  ҮІІІ.  Үйге тапсырма: қайталау.

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Батырлар жыры. "Ер Тарғын" жырынан. 4 сынып"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Педагог-организатор

Получите профессию

Методист-разработчик онлайн-курсов

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Сабақтың тақырыбы: Батырлар жыры. Ер Тарғын жырынан. Мақсаты: балаларды көркем сөздің шынайы үлгісімен таныстыру мақсатында қазақтың асыл мұрасы – халық ауыз әдебиеті үлгілері жайлы анықтама беріп, әдебиет теориясынан қарапайым түсініктер беру; Халық ауыз әдебиетінің бір түрі батырлар жырымен таныстыра отырып, өзінше жазылу ережелері болатындығы жайлы, шығарманы толық талдауға жаттығуға баулу; оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелей отырып, ойын толық жеткізіп сөйлеу дағдылары мен жазбаша тілдерін жетілдіруге ықпал жасау; балалардың өзіндік жұмыс істеуіне, өмірімен байланыстыра отырып білімге деген құштарлығын арттыру. Сабақтың түрі: жаңа сабақ. Сабақтың ұстанымдары: жүйелілік, көрнекілік, тілдік сезімді дамыту. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, тілдік сезімді дамыту, түсіндіру, әңгімелеу. Көрнекілігі: кітап, суреттер, сызбалар.

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 610 073 материала в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 01.11.2020 3338
    • DOCX 1.1 мбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Кузнецова Ирина Николаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Кузнецова Ирина Николаевна
    Кузнецова Ирина Николаевна
    • На сайте: 3 года и 2 месяца
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 108243
    • Всего материалов: 235

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Экскурсовод

Экскурсовод (гид)

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Организация системы внутришкольного контроля качества образования на уровне начального общего образования

36 ч. — 144 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 42 человека из 24 регионов
аудиоформат

Курс повышения квалификации

Особенности реализации ФГОС НОО для слепых и слабовидящих детей

72/108/144 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Организация рабочего времени учителя начальных классов с учетом требований ФГОС НОО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 46 человек из 28 регионов

Мини-курс

Современные тенденции в искусстве: от постмодернизма до поп-культуры

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 25 человек из 15 регионов

Мини-курс

Анализ эффективности проектов

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Развитие коммуникации и речи у детей раннего возраста

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 31 человек из 17 регионов