Күні ___________
Сыныбы ____7_______
15 сабақ.
Сабақтың тақырыбы: Бірқалыпты және бірқалыпты емес қозғалыстар. Жылдамдық. Жылдамдық
бірліктері. .
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға жылдамдық ұғымын тәжірибемен көрсету, жылдамдықтың өлшем
бірлігін, анықтамасын түсіндіру.
2. Тақырыпқа назарын аудару арқылы есте сақтау қабілеттерін
қалыптастыру.
3. Білімділікке, шыншылдыққа, өзін-өзі сыйлауға, ізденуге, көп оқуға баулу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, тәжірибе арқылы.
Көрнекіліктер: формулалар, су, бор, үлестірмелі тапсырмалар, интерактивті тақта, кодоскоп.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сынып тазалығын тексеру, назарын сабаққа аудару, сабақ мақсатымен түсіндіру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
1. Бірқалыптықозғалысқа анықтама беріңдер.
2. Бірқалыпты емес қозғалысқа анықтама беріңдер ?
3. Бірқалыпты қозғалысқа қандай мысал келтіре аласыңдар?
4. Бірқалыпты емес қозғалысқа ше?
ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Алуан түрлі қозғалыстардың арасында дененің кез келген тең уақыт аралығында бірдей орын ауыстыратын қозғалысы да кездеседі.
Дене тең уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүрсе, ондай қозғалыс бірқалыпты қозғалыс деп аталады.
Мысал келтіре кетемін.
Мысалы, поезд темір жолдың ұзын тегіс бөлігінде бірқалыпты қозғалады; бұл кезде доңғалақтар рельстердің түйіскен жеріне соғылғанда шығатын дыбыс та бірдей уақыт аралықтарында естіледі. Сондай-ақ терезеден қарағанда километрлік бағандар да бірдей уақыт аралықтарында тұсымыздан өтіп, артта қалып жатады. Сол сияқты моторы өзгеріссіз жұмыс істейтін автомобиль жолдың түзу бөлігінде, конькиші немесе жаяу жарысқа түскен спортшы жүгіру аралығының орта тұсында бірқалыпты қозғала алады.
Бірқалыпты қозғалыстың мысалдарына жаңбыр тамшысының, парашютші ашылғаннан кейінгі парашютшінің қозғалысын жатқызуға болады.
Алайда бірқалыпты қозғалыс табиғатта өте сирек кездеседі
Дене тең уақыт аралығында әр түрлі жол жүріп өтсе, ондай қозғалысты бірқалыпты емес қозғалыс деп атайды.
Мысалдар келтіре кетемін.
Қозғалыстың көпшілігі бірқалыпты болмайды.
Мәселен, поезд орнынан қозғала бастағанда өзара тең уақыт аралықтарында барған сайын ұзынырақ жол жүреді. Ал келесі бекетке келіп тоқтар алдында, керісінше, өзара тең уақыт аралықтарында барған сайын қысқарақ жол жүреді. Автомобиль мен конькиші де дәл сол сияқты өз қозғалысының бастапқы кезі сен соңында тең уақыт аралықтарында әр түрлі жол жүреді.
Қозғалыстағы алуан түрлі денелердің бірдей уақыт ішіндегі орын ауыстырулары түрліше болуы мүмкін. Ал бірдей орын ауыстыру үшін олар әр түрлі уақыт жұмсайды.
Әр түрлі қозғалыстар арасындағы айырмашылықты сипаттау үшін қозғалыс жылдамдығы деп аталатын жаңа физикалық шама енгізіледі. Жоғарыда келтірілген мысалдағы денелердің қозғалысындағы айырмашылық – олардың жылдамдықтарында. Қай дене уақыт бірлігі ішінде артығырақ орын ауыстырса, сол дененің жылдамдығы үлкен болады.
Бірқалыпты қозғалатын дененің жылдамдығын анықтау үшін оның берілген уақыт ішіндегі орын ауыстыруын сол уақыт аралығына бөлу керек:
жылдамдық 
Бірқалыпты қозғалыстың анықтамасына жүгінетін болсақ, мұндай қозғалыстың жылдамдығы – тұрақты шама.
Сонда 
жылдамдық мына формуламен
өрнектеледі:
Егер 
, десек. Онда бұл формуланы
былайша жазуға болады: 
.
Бірқалыпты түзусызықты қозғалыстағы дененің 
орын
ауыстыруының шамасы оның s жүрген жолына тең болады. Сондықтан бірқалыпты
түзусызықты қозғалыстың жылдамдығын кейде
, 
өрнегімен де анықтай береді.
Бірліктердің Халықаралық жүйесінде жылдамдықтың бірлігіне секундына метр алынады. Бұл жылдамдық бірқалыпты түзусызықты қозғалатын нүктенің 1 с ішінде 1 метрге орын ауыстыратынын білдіреді.
Дене немесе материялық нүкте жылдамдығының бағыты оң не теріс болуы мүмкін.
І V. ЖБ жұмысы.
7-жаттығу.
Берілгені: 
шешуі:
т/к: 
V. Жаңа сабақты бекіту.
1. Қозғалыс жылдамдығы дегеніміз не? Ол нені көрсетеді? Формуласын жазыңдар.
2. Егер жол мен жылдамдық белгілі болса, қозғалыс уақытын қалай табуға болады?
3. Жылдамдық пен уақыт арқылы жүрілген жолды қалай өрнектейді?
VI. Сыныпта орындалатын тапсырма.
№3.
750 км/сағ жылдамдықпен қозғалатын ұшақ 6 сағ ішінде қандай аралықты ұшып өтеді?
Шешуі:
№4.
Күннен Жерге дейінгі қашықтық шамамен 150 млн км. Жарық жылдамдығы 300000 км/с. ЖарықКүннен Жерге қанша уақытта жетеді?
Берілгені: Шешуі:
VII. Үйге тапсырма. § 24, 25 Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру. 7-жаттығу, № 3,4 шығарып келу.
VIII. Қорытынды. Бағалау.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сабақтың тақырыбы: Қайнау. Меншікті булану жылуы. Сабақтың мақсаты: 1. МКТ тұрғысынан қайнауды түсіндіру. Q, r, m –ді анықтау. Салыстырмалы жылдамдықты анықтай білу. Шық нүктесін анықтай білу. 2. Оқушылардың ой-өрісін дамыту, қабілетін және пәнге деген қызығушылығын арттыру. 3. Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, көңіл – күйлерінің көтерілуіңе ықпал ету. Сабақтың түрі: жаңа сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, кітаппен. Пәнаралық байланыс: Көрнекіліктер: кесте, формулалар Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сынып тазалығын тексеру, назарын сабаққа аудару және сабақтың мақсатымен таныстыру. II. Үй тапсырмасын тексеру: 1. Қандай құбылысты булану деп атаймыз ? 2. Қай кезде булануды кебу деп атайды ? 3. Сұйықтың кебу жылдамдығы неге байланысты ? 4. Қандай құбылысты конденсация деп атайды ? 5. Қандай буды қаныққан бу деп атайды ? 6. Қандай буды қанықпаған бу деп атайды ? III. Жаңа тақырыпты түсіндіру: Сонымен, жер бетінің көп бөлігін су алып жатқандығы белгілі. Мұхиттан, теңізден, көлден, су қоймаларынан, өзеннен және т.б. бетінен судың булануының нәтижесінде ауада әрдайым су буы болады. Ауадағы су буы, әдетте, қанықпаған болады. Егер ауадағы су буы қаныққан болса, онда жер бетінде ешқашан кебу процесі жүрмеген болар еді. Шындығында да, ауадағы су буы неғұрлым қанықпаған болса, ауа соғұрлым құрғақ болады. ауаның ылғалдылық дәрежесін анықтау үшін ондағы су буы қаныққан күйге жақын немесе қанықпаған екендігін білу маңызды. Осы мақсатта салыстырмалы ылғалдылық ұғымы енгізіледі. Есіңде сақта! Ауадағы су буы қысымының берілген температурадағы қаныққан будың қысымына тең процентпен өрнектелетін шаманы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы деп атайды: . Атмосфералық ауаның салстырмалы ылғалдылығы неғұрлым аз болса, соғұрлым әр түрлі су қоймаларындағы, өсімдіктердегі, адам организміндегі судың булануы тезірек жүреді. Салыстырмалы ылғалдылық тек ауадағы су буының мөлшеріне ғана емес, сондай-ақ температураға да байланысты. Есіңде сақта! Бу (газ) қаныққан күйге өткендегі, ал салыстырмалы ылғалдылығы 100%-ке тең болған кездегі температураны шық нүктесі деп атайды. Ауадағы су буының шық нүктесін анықтау үшін Ламбрехтың конденсаиялық гигрометрін пайдаланады. Ол алдыңғы қабырғасы жылтыр металл Р резервуардан тұрады. Резервуардың ішіне аздаған эфир құйылып, Т термометр қойылады. Ауаның ылғалдылығын жылдам анықтау үшін, көбінесе, психрометрді қолданады. Бұл – бірдей екі термометрден тұратын аспап. Олардың біреуінің резервуары матамен оралады, оның ұшы суы бар ыдысқа салынады. Құрғақ термометр – ауаның температурасын, ал ылғал термометр буланған сұйықтың температурасын көрсетеді. Ауаның біркелкі ылғалдылығы адамның бірқалыпты өмір сүруі мен қызмет етуіне қажетті жағдай туғызады. Төменгі салыстырмалы ылғалдылықта тез буланудың әсерінен мұрын, өңеш, өкпенің шырышты қабықтары кеуіп, салқын тиюге және басқа аурулардың пайда болуына әкеп соғады. Ересек адам бірқалыпты жағдайда жұмыс істегенде – күніне 2 кг-дай су жоғалтады. Біз сұйықтың буға айналуын қарастырдық. Енді сендерге күнделікті өмірден жақсы таныс буланудың екінші тәсілі-қайнауды қарастырамыз. Қайнау процесінің даму барысын бақылау үшін құтыдағы судың температурасын өлшей отырып қыздырамыз. 50 суреттегі тәжірибені жасай кетеміз. Сұйықтың тек үстіңгі бетінен ғана емес, сонымен бірге оның ішінде де бу көпіршіктерінің пайда болуымен жүретін мұндай қарқынды булануды қайнау деп атайды. Қайнау кезінде көпіршіктер ішіндегі қаныққан будың қысымы атмосфералық қысымнан төмен болмауы керек. Ол мынаны білдіреді: Назар аудар! Қайнау сұйықтың қаныққан буының қысымы атмосфералық қысымға тең немесе одан сәл жоғары болатын температурада жүреді; Қайнау кезінде сұйықтың температурасы өзгермейді. Сұйық қайнайтын температураны қайнау температурасы деп атайды. Заттардың булануға қабілеттілігі меншікті булану жылуымен сипатталады. Меншікті булану жылуын r әрпімен белгілейді. Есте сақта! Меншікті булану жылуы деп сұйықтың бірлік массасын қайнау температурасында буға айналдыруға қажетті жылуды айтады. Меншікті булану жылуының өлшем бірлігі ретінде бір джоульдің бір килограмға қатынасы алынады . Массасы m сұйықты буландыруға қажетті жылу мөлшерін формуласымен есептейді. Әр түрлі сұйықтар үшін меншікті булану жылуы әр түрлі болып келеді. Олардың қайнау температурасындағы мәндері тәжірибе жүзінде анықталған. 7-кестеде кейбір заттардың меншікті булану жылуының мәндері келтірілген. IV. ЖБ жұмысы. Есеп шығару үлгісі. Бсатапқы температурасы 20 0С, массасы 10 кг суды ашық ыдыста қайнағанға дейін қыздырып, буға айналдыру үшін қанша жылу мөлшері жұмсалады? Берілген: шешуі: Жұмсалған энергияның жалпы мөлшері: , Жауабы: V. Бекіту сұрақтары: 1. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы дегеніміз не ? 2. Салыстырмалы ылғалдылық неге тәуелді ? 3. Шық нүктесі деп нені айтады ? 4. Гигрометр қалай құрылған ? Ол қалай жұмыс істейді ? 5. Психрометр қалай құрылған ? Оны қалай пайдаланады ? 6. Қайнаудың алдында сұйықта қандай құбылыстар байқалады? 7. Сұйықтың қайнауы қай кезде басталады? VI. Сыныпта орындалатын тапсырма: Сынып бөлмесі ішіндегі ауаның ылғалдылығын анықтау Психрометрмен танысу, психрометрлік кестені қолдануды үйрену. VII. Үйге тапсырма: §17. Өзін-өзі тексеру сұрақтары. VIII. Қорытынды. Оқушыларды бағалау.
6 656 205 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Егорова Юлия Вячеславовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
6 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.