Ана
тілің - арың бұл!
Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Ж.Р. Ускенова
Құрметті
ұстаздар, дірігерлер мен оқушылар! Сіздерді 22 – қыркүйек ҚР-сы халықтарының
тілдер күнімен құттықтаймыз! Бұл күн – аса маңызды күн. Сондықтан да бүгінгі
мереке ана тілін ардақ тұтып, өз Отанын сүйетін әр адамның жүрегіне шуақ құятын
мерейлі сәт. Біріншіден, бұл – біздің бәрімізге ортақ мереке. Екіншіден, тіл
түсінісетін құрал болғандықтан, бұл мереке – татулықтың, береке, бірліктің
бастауы.Үшіншіден, тіл – тарих тереңіне бойлатып, өнер бұлағына сусындататын
рухани әлеміміздің сарқылмас бұлағы.
1-жүргізуші:
Тіл – ол адамның
өмірінде де кездесетін қоғамдық құбылыс. Тарихта тілсіз қоғам жоқ. Бұл
түсінікті де. Адамзат бір-бірімен қарым-қатынас жасау арқылы өмір сүреді. Ол
қарым-қатынас - тіл.
Тіл арқылы адамдар
бір-біріне өз ойларын, арманын, сезімін жеткізеді.
2-жүргізуші:
Язык – это
объшественное явление, которое действует напротижений всего существования
человечества. История не знает не одного челевеческого коллектива, который бы
не пользовался языком. И это понятно. Человек существует только в обществе. Он
постоянно связан с другими людми. Средством общения служит язык. При помощи
языка люди передают свои мысли, желания, чувства.
Өлең:
Тіл дегенім –
түсіністік құралы,
Тіл арқылы адам
бәрін ұғады.
Татулық та,
бірлік, достық, береке,
Бәрі, бәрі осы
ұғымға сияды.
Ақыл – ойын
дананың,
Ана тілден аламын.
Ана тілім ардақты,
Ақ сүтіндей
ананың.
1-жүргізуші.
Тіл ойлаумен,
санамен тығыз байланысты. Ол өте ерте заманда пайда болған. Тіл қоғам өмірімен
тығыз байланысты. Әр тіл эканомикалық, саяси және географиялық жағдайларға
байналысты пайда болып, дамып отырған.
2-жүргізуші.
Язык связен с
мышлением, сознанием людей. Он возник в глубокой древности. Он тесно связан с
жизнью общества. Языки образовались и развевались под влеянием эканомических,
полических и географических условий.
1-жүргізуші.
Тіл – бұл
халық тарихы, тіл – бұл ұлттық қазына, тіл – біздің намысымыз, арымыз,
байлығымыз.
2-жүргізуші.
Язык – это история
народа, язык – это народное сокровище, язык – это наша гордость, честь и
богатство.
Өлең:
1-оқушы
Жігіт бірде
кедейленер, байыр да,
Ақ атымды,
қанатымды қайырма.
Айрылсам да
қымбатымнан талай бір
Уа, тағдырым, тек
тілімнен айырма. (Қ. Толыбаев).
2-оқушы
Тілден биік асқар
жоқ,
Тілден асқан
байлық жоқ,
Тілден терең теңіз
жоқ. (Ғ. Мүсірепов)
3-оқушы
Қазақ тілім –
саялаған нұр бағым,
Қазақ тілім – ана
тілім ардағым.
Сен арқылы жетіп
жатыр өмірге,
Жан сырларым,
тілегім, бар арманым.
1-жүргізуші.
Қазақ тілі –
қазақ халқының ана тілі. Яғни, қазақ баласына ананың сүтімен сіңген тіл.
1989 жылғы
қыркүйектің 22-сі күні «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» Заң
қабылданып, қазақ тілі ҚР-ның мемлекеттік тілі мәртебесіне ие болды.
1997 жылы
шілденің 7-сі күні «ҚР-ғы тілдер туралы» жаңа Заң қабылданды. Бұл заң бойынша
қазақ тілі ҚР-ның мемлекеттік тілі, қазақ халқының ұлттық тілі болып
есептеледі.
Қай кезде
болмасын, өз елінің әрбір азаматы Отанының заңдары мен салт-дәстүрін білуге
және құрметтеуге міндетті.
2-жүргізуші.
Казахский язык –
родной язык казахского народа. Если слово «ана» означает «мать», а «тіл» -
«язык», то словосочитание «ана тілі» буквально означает «язык матери», то есть,
которого впитали мы в себе молоком матери.
22 сентября
1989 года был принят закон «О языках в Республике Казахстан» и казахский язык
Республики Казахстан получил статус государственного языка.
1997 году 7
июля был принят новый Закон «О языках РК». По данному закону казахский язык
считается государственным языком РК, национальным казахского народа.
Во все времена
каждый гражданин своей страны должен знать и чтить законы и традиций свой
родины.
Ән:
«Ертегілер әлемі».
Өлең:
4-оқушы:
Ана тілі – біздің
туған анамыз,
Анамыздай сыйлап,
бағып – қағамыз,
Ана тілін
бағаласақ қалай біз,
Өзіміздің сондай
болмақ бағамыз.
5-оқушы:
Ойымның нәрі – Ана
тілі,
Тойымыздың сәні –
Ана тілі.
Даңқымның тауы –
Ана тілі,
Халқымның ары –
Ана тілі.
6-оқушы:
Ежелден атам мирас
еншіміз де,
Сөйлесер
болашақпен елшіміз де.
Халқымыз қазақ
тіті қазынасы,
Қастерлеп жайнатар
деп сенсін бізге.
7-оқушы:
Ең тәтті де тіл,
Ең ащы да тіл.
Ең жұмсақ та тіл,
Ең қатты да тіл.
1-жүргізуші.
Қазақстан –
көп ұлтты мемлекет. Сондықтан бұл мереке – Қазақстанда тұрған барша ұлт
өкілдеріне ортақ мейрам.
Тіл – адам мен
адамды, ұлт пен ұлтты жақындастыратын негізгі құрал. Сол себептен де біз тіл
халықтар арасындағы достықтың, береке-бірліктің тірегі ретінде құрмет тұтамыз.
2-жүргізуші.
Казахстан
многонациональное государству. Поэтому этот праздник – общийпраздник для всего
народа, населяющего его.
Язык – главное
орудие, которое обьеденяет человека с чкловеком, нацию с нацией. Он служит
опорой единство и дружбы среди народов.
1-жүргізуші.
Сүйемін туған тілді – анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.
Шыр етіп жерге түскен минутымнан
Құлағыма сіңірген таныс үнін.
(С.Торайғыров).
2-жүргізуші.
Родной язык!
Он дорог мне, он мой.
На нём ветра в
предгорьях наших свищут
На нём впервые довелось услышать
Мне лепет птиц зелёною весной.
(Т.Зуманкулова).
Ән:
«Ананың тілі».
1-жүргізуші.
Қазақстанда қазақ тілімен қатар басқа
да тілдер еркін дамып келеді. Түрлі ұлттық мәдени орталықтар жұмыс істеп,
ағылшын, түрік, орыс, неміс т.б. тілдерде оқытатын мектептер бар.
2-жүргізуші.
Наряду с казахским языком вКазахстане
свободно развиваются и все другие национальные культурные центры, имеются школы
англиским, тюркским, русским, немецким и других языках.
Өлеңдер:
8-оқушы:
Ана тілің арың бұл!
Ұятың боп тұр бетте
Өзге тілдің бәрін біл,
Өз тіліңді құрметте.
9-оқушы:
Ана тілім!
Қазақтығым,
Елдігім!
Жылап айтсам,
артық болмас ендігім.
Сүйсем егер
Біржан-Мәди әндерін,
Ұлтшылсың деп,
айтар маған енді кім?!
Сүтпен сіңген жан
дүнием, санама,
Тілім үшін
қарыздармын анама.
Шамам кесе, талай
тілді меңгеріп,
Алмақшымын,
өңгеріп ой-санама!
Қазақ тілі –
қасиетті асылым,
Сөз семсерім,
алмас жүзді – жасыным.
Шұбарланған
шақтарыңды көрдім де,
Қапаланып арландым
да, жасыдым. (Ерғазы Жазықбаев)
10-оқушы:
Жанбасам да,
жансам да.
Туған тілде
сайраймын.
Мылқау болып
қалсам да,
Туған тілде
ойлаймын. (М.Әлімбаев)
11-оқушы:
Туған тілім –
тірлігімнің айғағы,
Тілім барда
айтылар сыр ойдағы.
Өссе тілім, мен де
бірге өсемін,
Өшше тілім, мен де
бірге өшемін.
12-оқушы:
Қазақ тілі – өз тілім,
анам тілім,
Абай, Мұхтар
сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді
ұл-қызың мәңгі сені,
Болашағым,
бағытым, дара тілім.
1-жүргізуші.
Жер шарында
тіл көп. Олар: қазақ тілі, орыс тілі, ағылшын тілі, неміс тілі т.б. Адамзат
өміріндегі аса маңызды тілдер: ағылшын, француз, орыс, испан, қытай, араб
тілдері болып табылады. Осы 6 тілдің кез-келгенінде мемлект аралық, ғылыми және
мәдени қарым-қатынастар жүргізіліп, халықаралық кездесулер мен әлемдік
деңгейдегі жиналыстар өткізіледі.
2-жүргізуші.
На земном шаре
много языков: казахский, русский, англиский, немецский и др. Особую роль в
развитии человечества сыграли, так называемые, мировые языки.Таких языков
шесть: англиский, французский, русский, испанский, китайский и арабский.
1-жүргізуші.
« Басқа тілді
білгенің – екінші өмір сүргенің» деп халық даналығы бекр айтпаған. Дүние
жүзінде 5 мыңнан аса тіл бар. Сондықтан да халықаралық тілдердің маңызы зор.
2-жүргізуші.
«Изучить
другой язык –прожить вторую жизнь» так гласить народная мудрость. В мире
насчитывается более 5 тысяч языков.Поэтому особое значение имеют международные
языки.
13-оқушы:
Аңыз бойынша
ерте заманда адамдар Вавилон мұнарасын салып бітіре алмаған. Олар әрі мықты,
әрі күшті болған. Құрылыс материалдары да жеткілікті еді. Бірақ істері алға
баспаған. Себебі олар әр тілде сөйлеген. Сондықтан да бір-бірін түсінбеген.
Оларда жалпыға бірдей түсінікті халықаралық тіл болмаған.
14-оқушы:
Есть легенда о
том, что в древние времена люди не смогли постройть Вавилонскую башню лишь
потому, что не сумели объедениться, не понимали друг-друга, так как говорили
на разных языках.
Всё у них было:
и физическая сила, и материал для строительста, но не было единого и понятного
всем межнационального общения.
Ән:
«Қазақстан»
1-жүргізуші.
Елбасымыз
Н.Назарбаев: «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты халыққа жолдауында: «Тілдердің
үштұғырлығы» мәдени жобасын кезеңдеп іске асыруды ұсынамын. Қақстан бүкіл
әлемде халқы үш тілде пайдаланатын жоғары білімді ел ретінде танылуға тиіс.
Бұлар: «Қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – қлтаралық тіл жіне ағылшын
тілі –жаһандық экономикаға кірігу тілі», - деп тілдердің қоғам өміріндегі орны
мен рөлін айқындап береді.
1-жүргізуші.
Тілшілердің
зерттеуі бойынша жас балалар -3500 сөз, жасөспірімдер – 9000 сөз, ересектер –
12000-14000 сөз қолданады екен.
Тіл байлығы –
әр елдің мақтанышы. Ол ата-анадан балаға мирас болып қалатын баға жетпес мұра.
Сондықтан да
әр адам – ана тілін қадірлеуге міндетті. Оны шұбарлап сөйлеуге жол бермеуі
қажет. Ана тілі –ар өлшемі. Тілді шұбарлау – арды шұбарлау, көңіл тұнығын
лайлау.
2-жүргізуші.
Языковеды
подсчитали, что ребёнок употребляет примерно 3500 слов, подросток – 9000,
взрослый – 12000-14000 слов.
Богатство языка
– гордость каждого народа. Он безценное наследие, которое оставили нам наши
предки.
Поэтому наша
объязанность уважать свой родной язык.
Өлеңдер:
15-оқушы:
Абай
Құнанбаев
Пока не знаешь- молчи .
Пока блуждаешь- молчи.
Безценных днях и в ночи
Пустых забав не ищи.
Чтоб человеком ты был.
И вровень с веком ты был
Ты пятерых побери и пятерых избери
Злословье, лож, хваставство,
Безделие и мотовство
Вот пять врагов твоих, знай.
А разум и добрата,
Упорство, скромность и труд-
Вот пять друзей согласись.
Увидев зло отвернись,
К беде пороки ведут.
Добро увидев – о нём
Ты помни ночью и днём.
16- оқушы
Абай
Құнанбаев
Да будет слово мудреца
НЕ достоянием глупца.
Чтоб светоч истины узреть –
Должны быть зрячим сердца!
Кто сердцем чист, чей светел ум,
Тем речь твоя – не непраздный шум.
Они полны огняи дум,
Постигнут правду до конца.
17-оқушы:
«Тіл»
Қабыл
Боранбаев
Ащы, бірде тәттісің,
Жұмсақ, бірде қаттысың.
Жарылқайсың досыңды,
Жасытасың жат күшін.
Тапқыр тілім қайдасың?
Көрсет сөздің пайдасын.
Жақсылықты жаңғыртып,
Үнің әсем сайрасын.
Жамандыққа жанассаң,
Отыз тілім шайнасын.
18-оқушы:
Үйде, түзде басқа тілде
сөйлесек,
Қайтеміз біз
тілімізге шөлдесек?
Өзімізді өзіміз
қорлағандай боламыз,
Қошеметтен басқаны
біз «жөн» десек.
Бір қазағым
орысшалап бастайды,
Екіншісі
шатып-бұтып қоштайды.
Қайран қазақ,
«Дәрежеге жеттік» деп,
Өз тілінде жағын
мүлде ашпайды.
19-оқушы:
Асан қайғы,
Жиренше,
Сөйлеп кеткен
қазақ тіл.
Жәнібек пен
Қойлыбай,
Сыйлап өткен ғажап
тіл.
Ата-анамыз
әлдилеп,
Уатқан бізді баба
тіл.
Сол туған тіл
атауы –
Ежелгі біздің туған
тіл.
Осы тілді жек
көрген, Дүниеден қалар құл.
Бағаласаң шынымен
Баба тілің – шын
асыл.
20-оқушы:
Тілім менің!
Тілім үшін мың
өліп, тірілді елім.
Аралыммен арыммен қатар
қойып,
Тілді қорғау –
парызым бүгін менің.
21-оқушы:
Ана тілім,
жүрегісің анамның,
Жүрек – ана, мен
өзіңнен жаралдым.
Сағат сайын
саулығыңды тілеймін,
Сенсіз маған
керегі жоқ ғаламның.
Сенің арқаң қанып
ішсем тұнықтан,
Сенің арқаң
дүниеден сыр ұқсам.
Анашымды ұмытқаным
емес пе?
Ана тілім, егер
сені ұмытсам!
Сенің әрбір тынысыңнан
күн көрем,
Сен арқылы
тіршілікпен тілдессем.
Ел бетіне қалай
тура қараймын?
Ана тілім егер
сені білиесем!
22-оқушы:
Өнер алды – қызыл
тіл,
Ой толғаған сырлы
тіл.
Қалауын тауып қар
жаққан,
Тас тілетін алмас
тіл.
Қоршаған алып отау
тіс,
Сарайын ашып,
сырын біл.
1-жүргізуші.
Бірде бір
кішкентай балақай анасынан «әрқашан» деген сөздің мағынасын сұрайды. Анасы ол
сөздің мағынасын түсіндіреді. Ол балақай бақта серуендеп жүріп, сол сөзге басқа
да сөздерді ұйқастырып қоса бастайды. Оылайша өлең жолдары пайда болады.
2-жүргізуші.
Маленький
мальчик однажды спросил у матери, что означает слово «всегда».Ему объяснили
значение этого слова. Мальчик запригивал по садовой дорожке и начал повторять
это слово, прибавляя к нему другие слова. Так получились стихи.
1-жүргізуші.
Бұл өлең жолдарының пайда болуы туралы орыс жазушысы
Корней Чуковский өз кітапшасында шағын әңгіме жазады. Оны суретші көріп, бала
сөзімен қатар суретін де салады. Балақай өлеңінің тарихы бұнымен бітпейді.
Сурет пен өлең сөзін ақын Лев Ошанинмен сазгер Аркадий Островский көріп, одан
тамаша ән туындайды. Сөйтіп, ол сәбилер үнімен сыңғырлай жөнеледі.
2-жүргізуші.
Об истории
создания этих строк рассказал своей книжке известный русский писатель Корней
Чуковский. Рассказ прочитал художник и нарисовал плакат – детский рисунок со
словами мальчика. На этом не закончилась история детского стишка. Она попала на
глаза поэту ЛьвуОшанину и композитору Аркадию Островскому. Родилась песня.
Зазвинела она детскими голосами.
1-жүргізуші.
Онымен қоймай ән
бүкіл әлемге жайылып, оны дүние жүзі балалары айтатын болды. Бұл әннің
қайырмасы жер жүзі балаларының достық символына айналды.
2-жүргізуші.
А потом
перешагнула границы, и запели её дети всего мира. Припев этой песни стал
символом дружбы детей всех стран.
1-жүргізуші.
Ендеше біз де
қимас достығымызды көрсетіп, осы әнді үш тілде шырқайық.
Ән:
«Әрқашан күн сөнбесін!»
1. Күн
әлемі, көк әлемі,
Бұл суретте жас баланың
Ақ қағазға салған өзі
Жазылған бар сөзі:
Әрқашан
күн сөнбесін,
Аспаннан бұлт төнбесін.
Қасымда
болсын анам,
Болайын мен де аман!
2. Солнечный
круг,
Небо вокруг.
Это рсунок
мальчишки
Нарисовал он
на листке
И подписал в
уголке:
Пусть
всегда будет солнце,
Пусть всегда будет небо,
Пусть всегда будет мама,
Пусть всегда буду я!
3. Айн
зонен крайс,
Ин блау унд
вайс.
Дас хат айн
юңе ге цайхнет.
Унд ауфс папир
шрайбт эр дан хир
Вортеди
этц зиңен вир.
Иммэр шайне, ди зонне,
Иммэр лойх дер химмель,
Иммэр лейбе ди мутти,
Иммэр лейбе аих их.
2 жүргізуші бірге:
Дүниеде қос қазақ жоқ, ол біреу,
Қазақ үшін Қазақстан – ел біреу.
Қазақ деген тұзды Каспий тағдыры,
Қазақ деген Ақ Жайық боп мөлдірлі.
Екеу емес қаны қазақ бір ұлт бар,
Тағдыры мен тарихы бар ғұрып бар.
Шамырқансаң қақ айырып Қап тауын,
Шабыттанса ши үнінен сыр ұрттар,
Қазақ біреу!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.