Сынып: 9
Пән: Абайтану Күні:
Сабақ тақырыбы: Ақын
шығармаларының басылымдары
Сабақ мақсаты:
Білімділік: Абайтану ғылымының өзіне тән ерекшелігін,
өміршеңдігін және келешегінің де мол екенін түсінік беру.
Дамытушылық: Абайтанушы ғалымдардың шығармашылығына
талдаулар жасау, салыстырулар жүргізуін дамыту.
Тәрбиелік: адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу.
Сабақ түрі:
дәстүрлі
Сабақ типі: жаңа
білімді игерту
Көрнекілігі:
өлеңдер жинағы, суреттер, үлестірмелі тапсырмалар
Сабақ барысы
І.Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу
Кезекшімен сұхбат
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
Крыловтан аударған мысалын жаттап келу.
ІІІ.Жаңа сабақ
Ахмет Байтұрсынұлы 1913 ж. «Қазақ» газетінде басылған «Абай —
қазақтың бас ақыны» атты мақаласында «Одан асқан бұрыңғы-соңғы заманда қазақ
баласында біз білетін ақын болған жоқ» — деп Абайды аса жоғары бағалады.
Абай шығармаларын жинап, қағазға түсіріп, реттеп баспаға
дайындау ісі ақын қайтыс болған соң ұзамай-ақ қолға алынғанын дәлелдейтін
нақтылы деректер жетерлік. Жарық көруінен бірнеше жыл бұрын құрастырылып, 1909
ж. Санкт-Петербургте басылған Абай өлеңдерінің жинағында ақынның жүз қырықтай
өлеңі (аударма өлеңдерін қосып санағанда) мен «Ескендір», «Масғұт» поэмалары
басылғаны, яғни осы күнгі белгілі поэзиялық шығармаларының көрнектілері түгелге
жуық қамтылды.
Бұл тұңғыш жинақты дайындаған, бастырып шығарған
Кәкітай Ысқақұлы мен Абайдың баласы Тұрағұл болатын. Абайдың бастамасы, алғашқы
деректік арнасы ретінде осы 1909 ж. жарық көрген Абай шығармаларының тұңғыш
жинағын, оған кірген Кәкітай жазған ақынның тұңғыш өмірбаянын айтуға болады.
Абайдың көзі тірісінде жарық көрген шығармалары бірлі-екілі ғана екенін және
ақынның өз қолжазбалары сақталмай, шығармалары түгелдей дерлік Мүрсейіт
Бікеұлының қолжазбалары арқылы жеткені ескерілсе, бұл тұңғыш жинақтың мәні зор
екені анық. Басқа жекелеген қолжазбалардың көлемі шағын, оларда Мүрсейіт
қолжазбасында жоқ өлеңдердің орны көп толыға қоймаған. Сондықтан олар қосымша
деректер ретінде бағалануы орынды.
Ал кейінгі жинақтарды айтқанда, бір топ бұрын жарық
көрмеген жаңа өлеңдері 1916 ж. Орынборда Самат Әбішұлы бастырған «Абай термесі»
атты кітап та жарияланды. 1922 ж. Ташкентте, Қазанда басылған жинақтар бұрын
жарияланған шығармаларды қамтиды. Ташкентте шыққан жинаққа сын пікір ретінде
Ілияс Жансүгіров 1923 ж. «Тілші» газетінде «Абай кітабы» атты мақала жазып, бір
алуан қате басылған сөздерді қалай дұрыстап оқу керек екендігін нанымды
дәлелдеді.
Ақынның көзі тірісінде 1903 ж. Санкт-Петербургте
Бөкейханов берген мағлұматтар бойынша басылған «Ресей. Біздің Отанымыздың
географиялық баяны» атты көптомдық жинақтың 18-кітабында А. Сидельников жазған
мақалада: «Абай — қазақ әдебиетіндегі жаңа бағыттың өкілі» деген баға
берілгенін көреміз. Абай шығармалары жеке кітап болып басылғанға дейін-ақ халық
арасына қолжазба түрінде және ауызша тараған. Байтұрсынов ақын өлеңдерімен 1903
ж. қолжазба арқылы танысқанын айтады. 1914 ж. Мәскеуде жарық көрген «Восточный
сборник» атты кітапта Абайдың өмірі мен шығармалары туралы мағлұмат келтіріліп,
бірнеше өлеңінің мазмұны орыс тілінде қара сөзбен берілген. 1914 ж.
Санкт-Петербургте шыққан «По киргизской степи» деген кітабында Дмитрий Львович
«Татьяна хаты» ел ішінде әнге салып айтылып жүргенін ескертеді.
Абай өлеңдері төңірегінде 20-жылдарда, одан кейінгі
кездерде айтыс-тартыс көп болды. Осыған орай Байтұрсыновтың «Қазақтың бас
ақыны» атты 1913 ж. жарияланған мақаласындағы Абайға берген бағасы, ұлы ақынның
қазақ әдебиеті тарихындағы алатын орнын анықтауы, өнерпаздық өзгешелігін, асқан
шеберлігін тануы шынайы ғұлама ғалымға тән айрықша көрегендіктің, білгірліктің,
өлең сөздің қадірін терең бағалай алатын ақындық сезімталдықтың,
талғампаздықтың үлгісі деуге лайық. Бөкейханов, Байтұрсынов, Дулатовқа ілесе
Абай шығармашылығы жайында үлкенді-кішілі мақала жазып, ақын өлеңдерін
жұртшылыққа танытуға Н. Рамазанов, Ғ. Сағди, Ы. Мұстамбайұлы және Н. Н.
Белослюдов, т.б. ат салысты.
IV.Мәтінмен жұмыс
Абайдың аударма мәтіндерімен танысу
Қыз сөзі
Жігіт сөзі
Қыс өлеңі
V. Сабақты қорытындылау
Инсерт арқылы
Білемін Білдім Білгім келеді
VI.Үйге тапсырма
Абай Құнанбаев тақырыбына тест, сөзжұмбақ не слайд құрап келу
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.